Socjologia Ogólna, notatki z wykładów (2011), wykładowca: dr A. Roter

1: Historia powstania socjologii jako nauki.

W 1838 roku, po raz pierwszy użyto nazwy socjologia (August Comte – ojciec socjologii), łac. socjus - zbiorowość, wspólnota, społeczeństwo.

„Kurs filozofii pozytywnej” dzieło napisane przez niego dotyczy ewolucji ludzkiego myślenia. Myślenie pozytywne jest szczytem myśli ludzkiej.

Owa ewolucja przebiega według następującego schematu:

Etap I – myślenie teologiczne (w wyjaśnianych zjawiskach, ludzie odwoływali się do sił nadprzyrodzonych, istot boskich lub bóstwa)

Etap II - myślenie metafizyczne (do prawdy dochodzi się przez użycie pojęć i medytację nad światem)

Etap III - myślenie pozytywne (nauki społeczne nauki o faktach społecznych. Trzeba badać co jest i poszukiwać związków przyczynowo-skutkowych i zależności między faktami. Dzięki temu będziemy mogli przewidywać rewolucje społeczne, pucze wojskowe itp. Entuzjastyczne podejście.)

Ideologia od nauki różni się tym, że bierze pod uwagę fakty ideologiczne. Próba afirmacji swoich własnych przemyśleń i próba wdrążenia ich w środowisko.

• Etiologia powstania socjologii:

1. REWOLUCJA FRANCUSKA

„Wolność, ludność, braterstwo” – główne hasła. Rewolucja Francuska uważana była za największy zryw ludności, walczącej o swoje prawa i dobrobyt. Budzi się ludzka świadomość.
Obalona została monarchia. Szara masa wspólnie występuje przeciwko władzy. Wtedy pierwszy raz społeczeństwo staje się przedmiotem badań. Podważono dotychczasowy światopogląd ludzi.

1. REWOLUCJA PRZEMYSŁOWA

Alvin Toffler, „Społeczeństwo trzeciej fali”- podzielił rozwój cywilizacyjny na trzy fale:

1. Okres feudalizmu, prawie 1800 lat. Społeczeństwo uzależnione od cyklów natury. Natura determinuje czas snu, czas pracy, czas świętowania itp. Ludzie żyją w małych wspólnotach.

2. Cywilizacja przemysłowa. Pojawienie się wynalazków (światło, para, telegraf, telefon). Człowiek przestaje być już tak zależny od natury. Produkuje w fabrykach, a nie na roli. Przemieszcza się ze wsi do miasta – miasto jako szansa na lepsze życie (proces ten trwa do dziś). Większa anonimowość – większa przestępczość.

Kategoria tłumu – duże ilości ludzi na jednym kawałku.

Taśma montażowa – produkcja ma charakter masowy, nie produkowanie dla siebie, ale na sprzedaż. Bigomania, największy wskaźnik produkcji itp.

„Samotny tłum”, D. Riesman, jesteśmy blisko siebie, ale nic nas nie łączy.

Wyścig szczurów – nazwa fotografii, San Francisco, ludzie wchodzą do metra, podobnie ubrani, jak szczury wchodzące do kanałów. Rywalizacja kosztem życia prywatnego, za wszelką cenę.

1. Społeczeństwo już nie pracuje w rolnictwie ani w przemyśle (człowieka zastępują automaty). Pracujemy w sektorze III - usługi. Wydłuża się proces kształcenia. Próbujemy uciec na przedmieścia, chce się mieć kawałek terenu dla siebie, żeby uciec od masy.

Rewitalizowane gmachy, jako budynki przeznaczone dla ludności.

Logo trzeciej fali – ekran komputerowy.

Zamienia się jakość naszego życia. Przemiany cywilizacyjne to determinują.

SOCJOLOGIA, jest nauką nomotetyczną. Próbuje wyciągnąć wnioski, które mają charakter ogólny. Prawdy niezależne od czasu i przestrzeni. Różnią się od idiograficznych (wnioski szczegółowe), idio –wyjątkowy.

• Drugim ojcem socjologii był HERBERT SPENCER, „Zasady socjologii”. Rozwinął teorię organizacji społeczeństwa ludzkiego. Jakie fakty kulturowe, mają znaczenie dla utrzymania i zintegrowania społeczeństwa.

• EMIL DURKHEIM, francuz, mieszkał w Szwajcarii. Przejął się tym co powiedział Comte trzeba do socjologii wprowadzić badanie mikrostruktur społecznych. Suma mikrostruktur tworzy nam mikrostrukturę społeczną. Trzeba zrozumieć część, żeby zrozumieć całość i odwrotnie.

Twórca mikrosocjologii – socjologia małych grup społecznych.

„Samobójstwa”, zajął się tym jak badać samobójców socjologicznie – jak to jest, że w jednych krajach wskaźnik samobójstw jest wysoki, a w innych nie. Większy wskaźnik jest u tych kultur, gdzie samobójstwa są postrzegane jako wzór, honorowe wyjście z sytuacji. Wysoki wskaźnik jest także tam, gdzie występuje mała więź społeczna i jest wyższy poziom życia.

Najczęstsze przyczyny samobójstw wśród dzieci:

~nastoletnia miłość zawiedziona – syndrom Julii,

~rozwód rodziców,

~niepowodzenia szkolne,

• KAROL MARKS, próbował wprowadzić swoją ideologię w czyn, ale zakończyło się to fiaskiem. Arystokrata, w socjologii zasłynął jako twórca opisu stosunków kapitalistycznych w Wielkiej Brytanii „Kapitał”, jest to wiarygodny opis.

Tym co różni człowieka w procesie ewolucji, jest jego stosunek do pracy.

Niesprawiedliwy podział wąska grupa kapitałowa, która dzierży w swoich rękach środki produkcji.

Twórca teorii walki klas. Dystans między grupą kapitałową, a rzeszą najemnych się zwiększa. Stosunki są niesprawiedliwe dopóki będzie własność prywatna. Struktura społeczna zbudowana w oparciu o dobra materialne.

Uprawomocnienie rewolucji.

Rewolucja jest nieuchronna, jest to tylko kwestia świadomości robotników.

Rewolucja zjada własny ogon!

• MAX WEBER, twórca socjologii rozumiejącej.

„Etyka protestancka a duch kapitalizmu”, stwierdza, że jeżeli obowiązuje tzw. duch etyki protestanckiej (zasady moralne dotyczące życia prywatnego i publicznego są równoważne), to mówi, że rewolucja nie wybuchnie (etyka katolicka określa zasady życia duchowego, które obowiązują indywidualnie).

Różnice materialne między ludźmi, nie są przyczyną frustracji.

W krajach, gdzie jest większa różnica materialna charakterystyczna jest waloryzacja negatywna (człowiek biedny jak patrzy na bogatego to sobie myśli, albo złodziej, albo ma szczęście ), to ona prowadzi do rewolucji.

Rewolucja potrzebuje postaci charyzmatycznych. Jest to taka postać, która trafia swoim głosem w czas historyczny i jest na niego zapotrzebowanie społeczne. Przykłady: Mahatma Gandhi, Winston Churchill. Postać charyzmatyczna nie musi być pozytywna.

Piotr Sztompka, socjolog często postać charyzmatyczna ulega rutynizacji charyzmy. Człowiek ma duże zdolności do burzenia starego, ale nie do budowania nowego.

2: Człowiek jako istota biopsychospołeczna, a nauka, kultura, cywilizacja.

Nie można człowieka rozpatrywać tylko pod jednym kątem.

Wyprzedziliśmy swój rozwój cywilizacyjny w stosunku do namysłu etycznego nad nim.

„Społeczeństwo Technopolu”, stworzyliśmy Internet i czekamy, aż napiszą książkę ‘etyka internetu’ :)

Człowiek potrzebuje efektu natychmiastowości. Oprócz tego, że się coś wie, potrzebna jest motywacja!

Psychologicznie - badanie dlaczego na te same bodźce ludzie reagują inaczej.

Człowiek wychowywany poza wspólnotą ludzką, nie jest w stanie osiągnąć wszystkich predesypozycji, które w nim tkwią. Pełnię człowieczeństwa osiąga się wśród ludzi.

Nauki społeczne muszą być holistyczne – muszą ze sobą współpracować.

KULTURA – ma charakter interdyscyplinarny, etymologia: łac. culture – uprawa ziemi. Dopiero Cyceron powiedział, że człowiek uprawia nie tylko ziemię, ale i samego siebie (traktuje się jako zadanie do spełnienia). Kultura to całokształt dorobku materialnego i niematerialnego przekazywanego w kolejnych pokoleniach, w tzw. pamięci poza zbiorowej.

CYWILIZACJA – łac. civis – obywatel, civilis – obywatelski, publiczny, państwowy. Odnosi się do tego co materialne, utylitarne, pragmatyczne.

Bronisław Malinowski kultury są równoprawne w swojej różnorodności, społeczeństwo światowe jest diasporą i każda coś wnosi w życie codzienne człowieka.

„Koniec z nędzą”, Jeffry Sachs, pierwszym warunkiem likwidacji różnic między osobami najbogatszymi i ja biedniejszymi, jest to, że państwa bogate z dnia na dzień umarzają długi państwom biednym.

3: Modele przekazu kultury, a osobowość społeczna jednostki.

Margaret Mead, amerykańska socjolog, stworzyła model przekazu kulturowego na przykładzie rodziny wielopokoleniowej. W tym celu zbadała trzy pokolenia. Studium dystansu międzypokoleniowego.

Wyróżniła 3 modele przekazu kultury:

1. Model POSTFIGURATYWNY, (najstarszy) pierwszoplanowe role odgrywane są przez pokolenia najstarsze – dziadków. Silne przywiązanie do tradycji, religii, uniwersaliów kultury.

Role społeczne są zdeterminowane płciowo:

Kultura patriarchalna – dominująca rola mężczyzny – mężczyzna musi utrzymać dom.

Kobieta jako piastunka domowego ogniska (kuchnia – kościół – dzieci).

Dzieci – oczekujące na czas, kiedy będą kompetentne.

Kult starca STAROŚĆ = DOŚWIADCZENIE = MĄDROŚĆ

Nie ma tolerancji na odmienność, ekscentryczność.

Przemoc jako naturalny sposób karania.

Dzietność była spontaniczna.

Zaletą tego modelu było to, że rodziny rzadko się rozpadały. Rozwód to dyshonor; siła tradycji i kultury, której trzeba przestrzegać.

1. Model KOFIGURATYWNY, (ODKRYCIE RÓWIEŚNICTWA), przypada na wiek XX, czas rozwoju kultury masowej, którą zdeprymował model postfiguratywny. Społeczeństwo zaczyna się zeświecczać. Ludzie mają nowych mentorów, np. telewizor. Zamiast uczyć się od siebie, uczą się z telewizji.

Starszych uznaje się jako jedynych mędrców, ale tylko ze względu na wiek. Nowe technologie zmieniają tryb życia ludzi. Ludziom starszym jest ciężko za tym wszystkim nadążyć.

Maleje więź między ludźmi, na rzecz indywidualnego życia w rodzinie, społeczeństwie. Żyjemy razem, ale w pewnym sensie osobno.

Utrata autorytetów, kompetencje cywilizacyjne przestały być łączone wraz z wiekiem.

Przemiany cywilizacyjne spowodowały przemiany obyczajowe. Wyzwolenie się kobiet. Ruch emancypacyjny doprowadził do tego, że kobieta jest nie tylko partnerem, ale także rywalem dla mężczyzny na rynku pracy, np. Margaret Thatcher.

Detronizacja dziadków, jako władców, powstaje instytucja babci i dziadka jako opiekunów do dzieci

Przemiany społeczne wiążą się z kosztami.

Rozrost instytucji rodzinnych: żłobek, przedszkola, świetlice popołudniowe itp. Dziecko bardzo szybko wchodzi w okres grup rówieśniczych. (Dziecko „z kluczem na szyi” wraca do pustego domu. Rodzice nie mają dla niego czasu...)

Rozpady małżeństwa, mniejsza dzietność, tabletka antykoncepcyjna, planowanie rodziny. Dominuje model rodziny 2+2 lub 2+1.

Funkcja seksualna wyzwoliła się z funkcji prokreacyjnej. Pojawia się pojęcie „kobiety wyzwolonej seksualnie”. Człowiek masowej zabawy. Traktowanie rodziny jako zło konieczne, albo coś co można wypowiedzieć. Związki niesformalizowane. Komercjalizacja sfery sacrum.

Największą rolę odgrywają pokolenia rodziców. Nie mają oni wzorca do uczenia się, wobec tego uczą się po omacku – nawzajem od siebie (rówieśnicze grupy; jak czegoś nie wiesz, to pytasz koleżankę, a nie ojca ).

1. Model PREFIGURATYWNY, (wyprzedzający) we współczesnym życiu społecznym, zdecydowanie największą rolę odgrywają pokolenia młodych dorosłych. Są oni najbardziej kompetentni. Media, komunikaty, wszystko jest skierowane głównie dla tych co mają najwięcej związanego z kultem młodości.

Wyprzedzenie pokoleniowe. Człowiek wykreowany przez rodzinę (niczego nie musi, a wszystko dostaje na talerzu).

Sublimacje „nie mogę przy Tobie być, ale Ci coś kupię”. Kiedy dziecko potrzebuje rodzica najbardziej, to wtedy rodzic jest najbardziej zajęty robieniem swojej kariery.

Życie w natychmiastowym zaspokajaniu swoich potrzeb. Zanik cierpliwości i bliskości. Maleje też krzywa zawartych związków, rośnie za to krzywa rozwodów. Rozwód jest jak nowe rozdanie „a rozwój dziecka z tym związany, przepracują przecież terapeuci…”.

Model rodziny 1 + pies (chociaż najlepiej to 1 + patyczaki, bo potrzebują najmniej opieki )

Starość „jest niefotogeniczna” :) Dom Pogodnej Jesieni, więzi pozarodzinne są ważniejsze.

W ogóle zmienia się definicja rodziny. W Polsce definicja to: „rodzina to związek kobiety i mężczyzny plus ich dzieci własne lub adoptowane”, ale już na przykład w Hiszpanii, definicja zaczyna się od: „rodzina to związek dwóch osób plus ich dzieci własne lub adoptowane”.

Rodzina monoparentalna – matka lub ojciec samotnie wychowujący dziecko. Alternatywne formy grup pierwotnych. Kult konsumpcjonizmu i roszczeniowości oczekiwań (np. wymarzyłam sobie idealnego partnera, chociaż nie ma takiego na świecie ).

Nie umiemy dawać, ciągle tylko bierzemy.

4: Socjalizacja a wychowanie.

PROCES SOCJALIZACJI - zakorzenienie w kulturze.

~prof. Szczepański „Socjalizacja, to proces przekształcania biologicznego organizmu człowieka w istotę społeczną”

WYCHOWANIE, w socjologii, jest częścią procesu socjalizacji.

Wychowanie obejmuje wpływy intencjonalnie, a także nieintencjonalne - spontaniczne (dzieci nie uczą się od dorosłych wtedy, kiedy dorośli mają ku temu intencję, ale są oni obserwowani przez dzieci, które uczą się od nich w takich sytuacjach kiedy rodzice nie chcieliby, by się od nich uczono, np. kłótnia rodziców). Uczymy się też przez kontakty rówieśnicze, np. pierwszy papieros.

Socjalizacja dzieli się na pierwotną i wtórną:

• SOCJALIZACJA PIERWOTNA, proces skończony i kończy się inicjacją w dorosłość.

Dzieli się ona na trzy fazy:

1. FAZA NIEOGRANICZONEGO DETERMINIZMU

(trwa od czasu prenatalnego do 3 roku życia)

Jedyna faza, gdzie nic od Ciebie nie zależy. Rodzice przygotowują się na Twoje przyjście (ale są też rodziny, gdzie rodzące się dziecko nikogo nie obchodzi). Jesteśmy skazani na to jak inni nas traktują; poczucie bezpieczeństwa i opieki. Ludzie są zdeterminowani poglądami i rozwojem nauki na temat ciąży, porodu, położnictwa, rodzicielstwa, macierzyństwa.

~Janusz Korczak – prawo dziecka do tego, żeby być dzieckiem (a nie żeby ten proces przyśpieszać)

1. FAZA OGRANICZONEGO DETERMINIZMU, DZIECIŃSTWA

(od 3 roku życia aż do ukończenia szkoły podstawowej 12/13 r.ż.)

Pierwsze przejawy decydowania o sobie samym.

Dziecko wchodzi w inne grupy socjalizacyjne, styka się z instytucjami (do tej pory był tylko wśród grupy pierwotnej, a teraz pojawia się ktoś nowy, np. pani w szkole).

Szkoła jest instytucją totalitarną – szkoła uśrednia.

(Anglia READING, WRITING, ARTHEMETIC, RESPECT – po osiągnięciu tych umiejętności, dziecko na pewno wyjdzie z dobrym świadectwem)

Dzieciństwo jest okresem ważnym społecznie.

Rozwój mowy – przez język, człowiek określa swoje miejsce w strukturze społecznej. Próba socjalizacji przez werbalizm. Jakie w dzieciństwie dali nam narzędzia, tacy potem jesteśmy. Ważne czym „dziecko się karmi”. Trzeba umieć patrzeć na świat z perspektywy dziecka.

FAMILY MIND MAN chów człowieka skazanego na sukces społeczny. Człowiek nie ponosi odpowiedzialności za wszystko, a wszystko to co dostaje, to tylko za samo to, że jest. Rodzice zapisują dziecko na różnego rodzaju kursy itp. zapełniając mu cały grafik dnia.

~Basil Bernstein – dziecko trzeba wychowywać w „rozwiniętym kodzie językowym”

Dziecko traktuje nauczycieli jak medium. Dostają oni duży kredyt zaufania.

Szkoła ma przygotowywać do życia. Czym prędzej ludzie nauczą się, że są nierówności społeczne, tym prędzej umiemy z nimi żyć.

Człowiek dostaje pierwsze przejawy wolności.

Uczy się funkcjonowania w grupach rówieśniczych (np. po wykonaniu obowiązków szkolnych, może iść sobie na dwór). Uczy się lojalności, która może stanąć w opozycji do posłuszeństwa.

Uczy się odpowiedzialności i samodzielności.

Nadopiekuńczość jest zła, bo nie pozwala się dziecku rozwijać.

Dzieci powinny mieć własne kieszonkowe, żeby umiały doświadczać braków.

Trzeba się uczyć doświadczać rzeczy trudnych, a nie tylko samych pozytywnych.

Okres maltuzjański – zabezpieczenie wszystkich potrzeb materialnych, ale zmniejszona emocjonalność.

Kultura natychmiastowości, brak czekania.

Zdziecinnienie wszystkich pokoleń gry, filmy, wszystko skierowane zarówno do dziecka, jak i rodzica, żeby robili coś razem z dzieckiem (np. wspólne pójście do kina na Shreka).

Miniaturyzacja świata dorosłych do możliwości percepcyjnych dziecka.

1. FAZA Funkcjonalnego DETERMINIZMU

(od 13 do 19 roku życia)

Okres adolescencji, przejście inicjacji w dorosłość. Okres młodzieńczy, szybkie wrastanie w kulturę pod względem biologicznym i psychicznym.

Kryzysy tożsamościowe. Wielkie krytykanctwo wobec świata zastanego. Autorytetem są głównie znajomi.

Dysonans poznawczy Festingera – nieadekwatność wymagań do zachowań własnych (np. rodzice każą chodzić do kościoła, a sami nie chodzą).

Młodość, emocjonalne zaangażowanie zależne od tego w jakie środowisko wejdzie jednostka. Młodzież jest bardzo idealistyczna.

MŁODOŚĆ - do tej grupy każdy chce się zapisać, ponieważ cała kultura popularna, jest skierowana do młodych. Trudny okres życia.

TOŻSAMOŚĆ próba autodefinicji podmiotu - nikt nie potrafi odpowiedzieć na pytanie „kim jesteś?”.

Dzieciństwo się kurczy, młodość wydłuża – najbardziej rozciągliwy społecznie worek :)

Socjalizacja pierwotna kończy się nabyciem kompetencji, żeby stać się pełnoprawnym uczestnikiem dorosłości.

• GRANICA LEGISLACYJNA – granica prawna. Każde społeczeństwo nadaje obowiązki i przywileje prawne (PL 18 rok życia).

• GRANICA SYMBOLICZNA – matura.

• Inicjacja materialno-ekonomiczna ~Bauman Człowiek staje się dorosły, kiedy jest podmiotem autonomicznym na rynku społecznym i jest w stanie wziąć odpowiedzialność za innych.

• SOCJALIZACJA WTÓRNA, to odpowiedź człowieka na zmieniające się warunki cywilizacji i fazy życia człowieka. Proces uczenia się ról społecznych. Umiejętność uczenia się własnej przemijalności. Kończy się w chwili śmierci podmiotu.

~Sztompka – KOMPETENCJE CYWILIZACYJNE, umiejętności i sprawności. Człowiek umie korzystać z tego co świat mu daje, a to daje mu możliwości do zajmowania wyższych miejsc w strukturze społecznej.

Solidaryzm społeczny został zastąpiony silną rywalizacją i konkurencją.

Nabywanie nowych ról społecznych, które nieuchronnie prowadzą człowieka do śmierci. Przyjmowanie do świadomości przemijania, oznacza dojrzałość emocjonalną.

5: Osobowość społeczna jednostki.

OSOBOWOŚĆ SPOŁECZNA, (grec. per sona – głos wydobywający się zza maski /wywodzi się z teatru antycznego/; łac. persona – osoba, tylko ten człowiek, który miał imię, obywatel rzymski, jego sługa był przedmiotem. Osoba to ktoś ważny!). Przypisywanie konkretnych cech, które układają relację jednostki ze społeczeństwem.

Ta część człowieka, która wyraża się w preferowanych wzorach zachowania, wartościach, stylach prezentowania siebie w kontaktach ze społeczeństwem.

Możliwe postawy: konformistyczna (postępuję tak jak inni), nonkonformistyczna (postępuje wbrew innym), postać charyzmatyczna (ja potrafię działać na innych).

Podłoża kształtowania się osobowości:

• Podłoże biologiczne(płeć, ciało)

• Podłoże psychiczne(jak odbieramy świat, zdolności, temperament)

• Podłoże społeczne(jakich ludzi spotykamy, uwarunkowania społeczne)

socjolog Jan Szczepański wyróżnił CZTERY KOMPONENTY SPOŁECZNE JEDNOSTKI:

1. JAŹŃ SUBIEKTYWNA, sądy jednostki na swój własny temat, wypływające od niej samej.

Próba autoportretu. Człowiek najlepiej zna samego siebie, ale też trzeba mieć na uwadze to, że człowiek potrafi sam siebie oszukiwać – mechanizmy obronne. Mamy zdolność do fałszywego, zakłamanego tworzenia wizerunku własnej osoby (charakterystyczne dla osób uzależnionych, np. alkoholik, który mówi, że nie jest alkoholikiem).

1. JAŹŃ ODZWIERCIEDLONA, sądy jednostki na swój własny temat, ale wypływające od innych ludzi, docierające do podmiotu, które je ocenia i diagnozuje.

2. ROLE SPOŁECZNE, scenariusze napisane przez społeczeństwo dla jednostki, do wypełnienia w cyklu życia, wraz z przywilejami i obowiązkami wynikającymi z pełnionej roli.

Każdy człowiek w swoim życiu pełni od kilku do kilkudziesięciu ról społecznych. Role społeczne determinują naszą osobowość. Najbardziej na naszą osobowość wpływa syndrom roli dominującej - totalne role społeczne, np. lekarzowi trudno przez chwilę przestać być lekarzem, bo wracając z pracy widzi, że ktoś na przystanku zasłabł, więc automatycznie idzie mu pomóc.

• Konflikty ról społecznych:

CZASOWY	MORALNY ROLI	SYTUACYJNY ROLI
Cena za niezdolność do bilokacji, nie można być w jednym miejscu jednocześnie. (małżeństwa wiedeńskie; pokolenia na huśtawce).	Ludzie wypełniają role, których scenariusze, regulaminy wzajemnie się wykluczają (dobra żona – dobra kochanka; policjant-szef mafii). Dwoistość świata, człowiek staje się podejrzliwy i projektujący własną tajemnicę.	Poddani testowi, próbie (dobry policjant czy dobry sąsiad). Ciągły wybór roli, którą będzie preferował. Doświadczenie buduje mądrość. Mądrości można tylko doświadczyć.

1. KULTUROWY WZÓR OSOBOWOŚCI, zespół wzorów, norm, preferowanych stylów zachowania, obyczajowości, przekazów, tradycji, religii, których kolejne pokolenia nabywają w procesie socjalizacji instytucjonalnej celem podtrzymania więzi społecznych i tożsamości zbiorowych.

Internalizacja, uwewnętrznienie kulturowego wzoru osobowości.

Samospełniający się efekt, diabelski efekt- wpisujemy się w role jakie są nam

6: System kontroli społecznej i sposoby adaptacji jednostki do społeczeństwa.

SYSTEM KONTROLI SPOŁECZNEJ, jest to system przywoływania niesubordynowanych członków danego społeczeństwa do (porządku) zachowań normatywnych, czyli są to reguły życia, które mówią w jaki sposób człowiek może realizować swoje potrzeby, żeby być akceptowanym społecznie.

1. Kara- ludzie chcą uniknąć kary, dlatego zachowują się dobrze.

NARZĘDZIA SYSTEMU KONTROLI SPOŁECZNEJ:

FORMALNE, stosowane w relacjach makrostrukturalnych, mają charakter zinstytucjonalizowany.	PRZEMOC BEZPOŚREDNIA,(i nieformalna! ‘bicie jest niezbędne’) najstarszy środek kontroli społecznej. Ma ona charakter sformalizowany. ~ socjolog Peter Berger społeczeństwo jest tym bardziej rozwinięte im bardziej sama groźba użycia przemocy jest egzekwowana. Wystarczy sama groźba, a i tak postępujemy dobrze.
	RELIGIA, specyficzne narzędzie. Transcedentalna sfera sacrum – Bóg wymierza karę bądź nagradza za nasze czyny. System zakazów i nakazów. Strach przed tym co może być, powoduje, że ludzie zachowują się zgodnie z normami. Spowiedź- trzeba wyznać co się zrobiło złego. Religia ma też wymiar dosłowny, potrafi wykluczyć z danego społeczeństwa, sankcja może Cię spotkać już w tym życiu, np. prawo kanoniczne – małżeństwo nie wolno Ci go rozwiązać, a jak się rozwiedziesz, to nie będziesz mógł chodzić do Komunii.
	MORALNOŚĆ, ZWYCZAJOWOŚĆ I OBYCZAJOWOŚĆ, niepisane narzędzie. Obyczajowość jest wpisana w nasze zachowanie. Ktoś gorszy społecznie zachowuje się nieadekwatnie do obowiązujących norm społecznych. ~ prof. Szczepański odróżnić obyczaj od zwyczaju! Obyczaj ma charakter trwały, wartościujący(ludzie etykietują innych za te zachowania), a zwyczaj przemijający.(zwyczaje się zmieniają)
	EMBARGO – PRZEMOC EKONOMICZNA, żadne państwo dziś nie może funkcjonować bez wymiany handlowej (jest to zakaz wymiany handlowej z tym państwem, które zachowuje się w sposób zagrażający). Kodeks karny- regulaminy regulujące każdą sferę życia.

NIEFORMALNE, dotyczą głównie małych grup społecznych, środowisk lokalnych. Funkcjonują one głównie w środowiskach, które mają kontakt bezpośredni, czyli stosunki interpersonalne mają charakter face to face. Mechanizmy psychospołeczne	PLOTKA, boimy się jej, dlatego, że przekaz o charakterze plotkarskim dewaluuje, degraduje nas w oczach grupy rówieśniczej, grupy odniesienia (tej z którą się najbardziej identyfikujemy). Plotka porusza ciemne strony naszego życia, trudno się przed nią obronić: „W każdej plotce jest trochę prawdy”. Plotka nie potrzebuje marketingu – ona ma wolontariuszy :) Dobrze się sprzedaje, można ją bardzo łatwo wyprodukować. Jest bardzo skuteczna, nie trzeba się jej uczyć, bo ma charakter emocjonalny. Mechanizm śnieżnej kuli.
	OŚMIESZENIE, degeneracja człowieka jako osoby ważnej w grupie społecznej, staje się mniej ważny, nie jest traktowany poważnie. Dotyka bezpośrednio naszego ego. Komuś chcemy dokuczyć budując przez to swój własny prestiż. Nieprawdziwy wizerunek człowieka. Pokazywanie niepełne, manipulacyjne, w pryzmacie naszych wad i niedoskonałości. Bagatelizowanie człowieka. ~Max Scheler Człowieka odróżniają od innych gatunków dwie rzeczy: 1) Człowiek umie się zdystansować wobec potrzeb pierwszego rzędu. Potrafi stłumić swoje popędy (np. mnich, który żyje w celibacie). 2) Człowiek ma poczucie autoironii, potrafi śmiać się sam z siebie.
	OSTRACYZM, wywodzi się ze starożytnej Grecji. W demokracji ateńskiej na skorupce od jajka pisano nazwisko tego polityka, który był najmniej popularny i zagrażał demokracji. Po tym jak podliczono głosy, to ten, który miał ich najwięcej to musiał opuścić miasto. Milczymy na temat tych, którzy nam zagrażają, a pokazujemy dobre wzorce. W PL fałszywy solidaryzm społeczny zamiast ostracyzmu (bronienie kogoś, bo jest od nas). Persona non grata – osoba zbędna, niezauważalna, bagatelizowanie czyjejś obecności, celowe marginesowanie innych.
	POGARDA, odbieranie godności człowiekowi. Godność jest immanentną częścią człowieka. Traktowanie człowieka jak przedmiot. Uprzedmiotowienie jednostki.
	PERSWAZJA, społeczne straszenie, ostrzeganie przed następstwami niepożądanych zachowań. Próba uświadomienia komuś dlaczego nie powinien tak robić, uświadamianie konsekwencji. Profilaktyka.

Według Roberta Mertona, każde społeczeństwo charakteryzuje się tym, że buduje sobie dwa rodzaje struktur:

1) Kulturowa struktura celów wyznaczanych przez danych członków społeczeństwa.

Wartości:

• Autoteliczne – hierarchia wartości ostatecznych, najważniejszych dla jednostki, zdrowie, miłość, przyjaźń (postmaterialne)

• Instrumentalne – te za pomocą, których osiągamy wartości autoteliczne.

2) Stratyfikacyjna struktura, związana z tym jaką pozycję ktoś zajmuje w życiu społecznym.

Struktury te są często nieskorelowane , dlatego w społeczeństwie dochodzi do anomii, czyli bezprawia społecznego. Kariera jest ważniejsza od ducha prawa. Ktoś się nie uczy, kradnie, ale robi karierę społeczną. Wypełnianie środków, nie daje określonych rezultatów patologie, rewolucje.

Inne są scenariusze pisane przez społeczeństwo, a inna jest rzeczywistość społeczna.

Jeżeli jest korelacja miedzy strukturami to:

TYPY ADAPTACJI CZŁOWIEKA DO RZECZYWISTOŚCI SPOŁECZNEJ,

WEDŁUG R. MERTONA:

Każde społeczeństwo posiada dwie podstawowe struktury: kulturową(hierarchia wartości; autoteliczne(społecznie wyznawane cele akceptowane przez społeczeństwo) i instrumentalne (realizacja sprzyja osiąganiu celów społecznych, środki do osiągania celów społecznych) i społeczną (uwarstwowienie społeczeństwa, wg przyjętego kryterium; podział na klasy. Kryterium materialne; klasa wyższa(nic nie wnosząca do społeczeństwa); klasa średnia(najważniejsza w społeczeństwie, podatki itp.); podklasa społeczna(jest nawet w najbogatszych społeczeństwach, niepracujący))

Krążenie małych elit- najbogatsi reprodukują się we własnej kaście; jest duża przestrzeń w średniej klasie i mnóstwo biednych, przepaść.

1) KONFORMIZM, najbardziej typowa forma zachowania w społeczeństwach demokratycznych; reprodukowanie kolejnych pokoleń, według schematów pokoleń poprzednich. Jednostka akceptuje cele, jak i środki za pomocą których te cele ma spełnić. Konformizm jest pozytywny wtedy, kiedy społeczeństwo jest demokratyczne, a prawa człowieka nie są łamane. Budowanie ładu społecznego. Konformista, jest nastawiony na gromadzenie kapitału. Jest złą cechą, jeśli to konformizm na zło. Jest podstawą ładu społecznego.

2) INNOWACJA, jednostka zgadza się ze społecznie wyznaczonymi celami, ale nie zgadza się ze środkami, za pomocą, których owe cele ma wypełnić. Cel uświęca środki. Żeby osiągnąć te cele, poszukuje drogi na skróty. W przeciwieństwie do konformisty, innowator woli iść z pistoletem do banku i powiedzieć: „Proszę mi dać wszystkie pieniądze, a potem pojadę do Brazylii i zacznę żyć uczciwie” :-) W życiu trzeba kombinować. Innowacja może być negatywna lub pozytywna. Bez niej nie byłoby rozwoju. Jest to ktoś niezrozumiały przez epokę, wyprzedza swoją epokę. Innowatorzy są dewiantami za życia, a wielcy po śmierci (dopiero wtedy są docenieni, ludzie boją się innych)

3) RYTUALIZM, jednostka nie zgadza się ze społecznie wyznaczonymi celami. Nie wierzy, że są one przez nią możliwe do osiągnięcia. Postępuje jednak zgodnie ze środkami, które miałyby ją do tego celu doprowadzić.

Forma udawania społecznego. Jest to najsmutniejsza forma adaptacji. Na przykład Polak katolik pójdzie na pasterkę, ale żeby padał śnieg, żeby było disnejowsko, kolędy.. Puste gesty społeczne. Ktoś młody, ale kto bardzo szybko się starzeje(już chciałby być. na emeryturze) Zabijanie w sobie ciekawości, radości.

4) WYCOFANIE, antyadaptacja, nie akceptuje ani społecznie wyznaczonych celów, ani środków za pomocą, których te cele miałby wypełnić. Skrajną formą wycofania jest samobójstwo (nie widzi dla siebie miejsca). Ktoś niedostosowany społecznie. Syndrom pustelnika, zakonnika. Ucieczki w choroby psychiczne(schizofrenia katatoniczna), uzależnienia, bezdomność z wyboru. Człowiek nadwrażliwy, nie umie nabyć kompetencji do podejmowania trudów. Nie potrafi przeżyć też porażki. Powodami wycofania mogą być traumy, zawody miłosne, nademocjonalność, nadwrażliwość.

Outsider społeczny.

5) BUNT, jednostka nie zgadza się ze społecznie wyznaczonymi celami, ani ze środkami za pomocą, których te cele miałaby wypełnić, ale różni się od wycofania tym, że proponuje społeczeństwu nowe cele i nowe środki. Syndrom rewolucjonisty społecznego, obyczajowego, politycznego. Ktoś kto ma alternatywną wizję świata. Może mieć charakter rozwojowy albo niszczący.

W czystej formie te typy adaptacji nie występują; teoria lubi modele; sami musimy sobie powiedzieć, jaki typ adaptacji prezentujemy; typy się mieszają, każdy czasami się wycofuje, buntuje to zależy od sytuacji.

7: Teoria interakcji społecznych.

Na gruncie socjologii, wyróżniamy 4 teorie interakcji społecznych:

BEHAWIORALNA	WYMIANY (reguła wzajemności)
Oparta jest o warunkowanie instrumentalne. Przyjmuje się, że w życiu ludzie komunikują się ze sobą na zasadzie „kija i marchewki”, chcą być nagradzani i chcą unikać kar (np. pies Pawłowa). Głównym przedstawicielem był Skinner: „Dajcie mi na wychowanie społeczeństwo, a zobaczycie, że nie będzie przestępczości”. Uważał, że jeżeli będziemy odpowiednio dostosowywać kary i nagrody, to nikt z nas nie będzie się zachowywał nienormatywnie. Kara i nagroda powinny być natychmiastowe, wtedy się człowieka „wytresuje”. Ktoś jednak powiedział, że człowieka nie można sprowadzać do śliny jednego psa i sprzeciwił się temu, bo człowiek tym się różni od zwierzęcia, że potrafi powiedzieć nie i z różnych względów nagrody nie weźmie. Mimo wszystko częściowo zachowujemy się jednak jak pies Pawłowa, ponieważ szukamy środowisk, w których nas chwalą, a unikamy miejsc, które są krytyczne wobec kar.	Wywodzi się z antropologii z rytuału kula – żeby przetrwać, plemiona wymieniały się towarami z innymi plemionami. Wymieniamy się dobrami materialnymi i symbolicznymi. Jeżeli ktoś się nie wymienia, to go krytykujemy albo opuszczamy. Smutna forma, dlatego, że w życiu codziennym nie ma bezinteresowności. Instrumentalizowanie. Jesteśmy tego nauczeni od najmłodszych lat. Czujemy wewnętrzną potrzebę rewanżu (mail za mail, życzenia, zaproszenie na przyjęcie). Jeżeli kogoś obdarowujemy i on nie zwraca na to uwagi, czujemy pewien zawód (ktoś zapomni o naszych urodzinach, mimo, że my mu złożyliśmy życzenia). Nawet wrzucając żebrakowi ostatnie 5 złotych na wino, czujemy satysfakcję, kupujemy sobie lepszą samoocenę, dostajemy punkty u Pana Boga :)
INTERAKCJONIZM SYMBOLICZNY	DRAMATURGICZNA GOFFMANA
Ludzie komunikują się ze sobą, ale po to aby wywierać na siebie nawzajem wrażenia. Interakcje, które mogą zachodzić bez słów. Piotr Sztompka jesteśmy w obcym mieście, chcemy kogoś zapytać o drogę, dokonujemy selekcji osób, które w naszej opinii mogą okazać się pomocne. Żyjemy w społeczeństwie ometkowanym. Metka określa nasze miejsce w społeczeństwie.	Erving Goffman „Człowiek w teatrze życia codziennego”, porównał życie człowieka do teatru. Sceną jest przestrzeń społeczna, a ludzie to aktorzy, którzy w domu mają charakteryzatornię i w zależności od tego, jaką rolę mają odegrać tak się ubierają i taką rolę przyjmują (student na egzaminie, a student na Juwenaliach ). Człowiek jest szczery w chwilach wielkiej euforii (teraz szefie mi to lotto :D), albo wtedy, kiedy przeżywa wielką tragedię. Dom to jedyne miejsce, gdzie możemy (powinniśmy) żyć normalnie.

8: Kultura, a indywidualność.

SOCJOLOGIA KLASYCZNA:

Człowiek jest niewolnikiem kultury.

~ Burszta „Kultura to więzienie osobowości człowieka”

Wolność to mrzonka, a dokonywane wybory mają charakter wtórny.

SOCJOLOGIA HUMANISTYCZNA:

PETER BERGER, społeczeństwo w jednostce - człowiek uwewnętrznia normy narzucone przez społeczeństwo. Jest epizodem społecznym, uzależniony od społeczeństwa. Usidlanie przez normalność (mama mówi cały czas: „Myj zęby!” no i po jakimś czasie sami już te zęby myjemy, bo tak trzeba). Każdy rodzaj wychylenia się, będzie karany społecznie.

Człowiek jest nie tylko odzwierciedleniem ale też kreatorem relacji społecznych. W jakimś sensie jest też wolny, ale pod warunkiem: wolność jako refleksja i umiejętność oporu temu co człowiek mu narzuca.

Bierna marionetka patrzy horyzontalnie, ale nie spogląda na to kto pociąga za sznurki.

Świadoma marionetka patrzy przed siebie i spogląda na to kto pociąga za sznurki stawiając temu opór.

Kultura nie musi być więzieniem, może być szansą na rozwój.

„Ponowoczesność, jako źródło cierpienia”, Zygmunt Bauman

ZYGMUNT FREUD, „Kultura jako źródło cierpienia”

Freud zadaje sobie pytanie i na nie odpowiada:

-Czego ludzie chcą od życia?

-Ludzie chcą być szczęśliwi.

-Ale co to jest szczęście?

Wyróżnił zatem dwa aspekty szczęścia:

• Wymiar pozytywny – zysk rozkoszy, zasada przyjemności

• Wymiar negatywny – brak cierpienia

Cierpienie jest immanentną cechą życia ludzi.

Źródła cierpienia:

- cierpienia od świata (wojny, kataklizmy),

- cierpienia od własnego ciała (choroby),

- cierpienia od innych ludzi (kłamstwa, poniżenie),

Szczęście przeżywane jest wtedy, kiedy człowiek unika tych cierpień.

Zysk przyjemności, związany jest z popędami (popędy odgrywają najważniejszą rolę), dlatego potrzebujemy kultury, która ogranicza nasze popędy. Niemożność realizacji popędów prowadzi do sublimacji (nauka, sztuka, religia), każdy znajduje sobie niszę, w której może się realizować.

Kultura daje nam elementarne poczucie bezpieczeństwa, taką gwarancję, że się nie pozabijamy.

DAVID WRONG, PRZESOCJALIZOWANA KONCEPCJA CZŁOWIEKA,

Wrong mówi, że gdyby było tak jak twierdzą Berger i Freud, którzy są za determinizmem społecznym, to na świecie nie byłoby odszczepieńców, świętych, bohaterów czy morderców, bo skoro ludzie byliby uzależnieni od społeczeństwa, to zgodnie z tymi koncepcjami społecznymi, postępowaliby tak jak wszyscy.

Społeczeństwo nie tylko jest w człowieku, ale każdy z nas oddziałuje na społeczeństwo, w którym żyje.

Zadaje pytanie: Po co wymyślono socjologię?

Socjologia powstała na gruncie sprzeciwu wobec etykietowania człowieka, wobec nadawania mu jednoznacznych określeń, np. Homo lubens, Homo religiosus, Homo oeconomicus. Jednak nauka ta popadła w pułapkę przesocjalizowania, uznając, że człowiek to Animal socjale, gdzie wszystko można wytłumaczyć determinizmem społecznym (każdego można za wszystko usprawiedliwić). Wrong uważa, że jest to błąd, bo człowiek jest także kreatorem społeczności w której żyje, nie ma pełnej socjalizacji i determinizmu.

Homo socjalis człowiek społeczny.

Krytykując coś, że jest ideologiczne, socjologia sama dodaje do tego kolejną ideologię. Gdyby na świecie nie byłoby przestępców, sami bylibyśmy normatywni.

Naukowiec musi być pokorny i musi uznać, że człowiek w pewnym sensie zawsze zostanie tajemnicą.

Wpływy socjalizacyjne są istotne, ale człowiek jest czymś więcej niż tylko wynikiem socjologii, dlatego nie można wprowadzić w życie przesocjalizowanej koncepcji człowieka.

J.J. Rousseau: „Człowiek może być istota społeczną, ale jest również kreatorem własnego życia i te wszystkie elementy trzeba wziąć pod uwagę, żeby był pełen opis rzeczywistości społecznej. Człowiek, który jako indywiduum żyje w określonych warunkach kulturowych.”

~ Kolejne propozycje książek do egzaminu:

„Kultura w płynnej nowoczesności”, Zygmunt Bauman

„44 listy ze świata płynnej nowoczesności”, Zygmunt Bauman

„Sztuka życia”, Zygmunt Bauman

„Gdzie się podziali wszyscy intelektualiści?”, Frank Furedi

9: Globalizacja.

GLOBALIZACJA, procesy, które się dzieją także w innych społecznościach lokalnych.

~ Z. Bauman Proces globalizacji, to proces przekształcania społeczności lokalnych, w jedno społeczeństwo globalne.

~ Anthony Giddens Proces globalizacji, to proces intensyfikowania relacji społecznych, w których komunikaty od świata, przechodzą do społeczności lokalnych i na nie oddziaływają, a także komunikaty od społeczności lokalnych, przechodzą do świata i na niego oddziaływają.

Większe jest oddziaływanie od strony świata do społeczności lokalnych. Komunikaty totalizują dyskurs.

(wg prof. Lipińskiego)

Proces globalizacji dzielimy na trzy etapy:

1. WIELKIE ODKRYCIA GEOGRAFICZNE, po raz pierwszy dochodzi do dyfuzji kultur (przenikania się kultur).

1573 r. Papież musiał wydać specjalną bullę, gdzie trzeba było odpowiedzieć czy ludzie o innym kolorze skóry też są ludźmi. Zadekretował w sensie religijnym ich przynależność do gatunku.

Dochodzi pierwszy raz do wymiany handlowej, my daliśmy im proch, Biblię, wódkę i whisky, a od nich wzięliśmy wszystko co najlepsze, np. ziemniaki :) Przypływ ludzi z różnych kontynentów.

1. WIEKI KOLONIALIZMU, XVII – XVIII w. do korony brytyjskiej należała 1/3 świata. Narzucanie europejskiego stylu życia całemu światu (tam gdzie ludzie stworzyli sobie sami kulturę) z dużym wykorzystaniem potencjałów kolonii.

2. Trzeci etap ma charakter spontaniczny, jest najbardziej intensywny. Zamiast końca historii, mamy zderzenie cywilizacji. Budzi to lęk i obawę.

Pojawia się stwierdzenie: „koniec geografii” (Bauman) – odległość przestała mieć jakiekolwiek znaczenie pod względem:

• Fizycznym – rozwój transportu, ziemia się skurczyła :)

• Możesz być na całym świecie nie ruszając się z domu (oglądanie zbiorów Luwru w telewizji, jedzenie japońskiego sushi w Polsce itp.). Kreolizacja kultury.

Dyfuzja, przepływ siły roboczej, kapitałów, turystów. Jedni za tym wszystkim nadążają, drudzy nie. Jedni mają lepszy start, drudzy mają gorszy.

~ Z. Bauman Nie należy się zastanawiać czy proces globalizacji jest dobry czy zły.

Trzeba się przyjrzeć czym globalizacja skutkuje!

Skutki globalizacji:

1) DYCHOTOMICZNY PODZIAŁ ŚWIATA

Włóczędzy

Turyści

Świat podróżnika. Podróżuje, bo jest zmuszony uciekać (nielegalny emigrant), musi opuścić swoją ziemię, bo jest nieludzka (susza, głód, wojny religijne), jest nieludzko traktowany, poszukuje lepszego miejsca dla rodziny. Dla biednych.

Korzysta z dobrodziejstw globalizacji. Podróżuje w celach biznesowych, albo turystycznych. Jest spacerowiczem po świecie, bo go na to stać. Czuje się bezpiecznie. Sypia w bogatych hotelach, wszędzie jest mile widziany, ma złotą kartę visa :) Najbiedniejsze państwa uczyniły z biedoty atrakcję turystyczną. Obojętny widz spacerowicz. Oglądasz świat, który Cię nie dotyka, a coś się z Tobą stało, że nie jesteś empatyczny.

Podział ten jest bardzo widoczny. Bogaci pilnują, żeby nie stracić, a ubodzy chcą ich dogonić, tylko jest im ciężko, bo są od nich w dużej mierze uzależnieni.

2) RZĄDY NIEOBECNEGO DZIEDZICA, to również skutek globalizacji według Baumana. Wzięło się to z tego, że dzisiejsi właściciele zachowują się jak średniowieczni dziedzice. Między pracodawcą, a pracobiorcą nie ma żadnej więzi.

3) Kolejnym skutkiem globalizacji jest STRIPTIZ PAŃSTWA. Rządy wielkich korporacji marchewka, to owoc, bo tak uznała Unia Europejska :) Państwo narodowe, musi stracić trochę autonomii. Wiemy, że państwo dzisiaj bez koegzystencji z innymi państwami, nie może rozwojowo myśleć. Możemy rządzić, ale w ramach określonych reguł, które są ponadnarodowe.

Dochodzi do kreolizacja kultur, nie tylko ludzi, ale również przedmiotów.

4) Następny skutek, to GLOKALIZACJA, jest to umieszczenie produktów lokalnych w globalnym świecie. Przykładem może być WieśMac w McDonald’s w Polsce, a być może McŚlimak lub McŻabkieUdko we Francji, a McPizza we Włoszech :)

Wydarzenia które są oddalone od Ciebie, pośrednio działają na twoją codzienność: np. nie interesują Cię mechanizmy giełdy, ale wyjeżdżasz na wakacje i zaczyna Cię obchodzić kurs euro.

5) KOLEJNYM SKUTKIEM JEST PERSPEKTYWA PANOPTICONU I SYNOPTICONU.

Perspektywa PANOPTIOCNU (opisał ją Foucault), pierwotnie miała służyć jako projekt idealnego więzienia ufundowanego na planie koła. Składało się ono z dwóch podstawowych elementów: cel znajdujących się na obwodzie okręgu oraz wieżyczki strażniczej usytuowanej w samym środku budowli.

Osadzeni w celach nigdy nie mają pewności, czy są w danym momencie obserwowani czy też nie; nie wiedzą nawet, czy strażnik jest obecny w wieżyczce, dlatego zaczynają zachowywać się tak, jakby byli nieustannie nadzorowani. Istotą skutecznego działania jest zatem przeniesienie akcentu z kary na nadzór oparty o kontrolę nad spojrzeniem. W ten sposób opisywana przez Foucault maszyna widzenia ustanawia specyficzne dla siebie stosunki władzy i podporządkowania. Kontrola nad spojrzeniem jest również źródłem wiedzy, ponieważ pozwala zbierać informację o osobach podglądanych.

SYNOPTICON, jest to odwrócenie tej perspektywy. (każdy obserwował jak Barack Obama przyjechał do Polski i ludzie analizowali wszystkie jego kroki).

10: Społeczeństwo trzeciej fali. Kultura masowa, popkultura.

Z procesem globalizacji, bardzo mocno łączy się kultura masowa.

‘Społeczeństwo trzeciej fali’ – Tofler. cywilizacje nakładają się na siebie jak fale.

1.fala cywilizacja feudalizmu. Człowiek jest uzależniony od rytmu przyrody. Czas pracy i odpoczynku. Żyje lokalnie, tam gdzie żyje, tam pracuje. Produkuje tylko dla siebie. Silnie przywiązany do tradycji, religii. Fala feudalizmu jest falą odchodzącą.

Na odchodzeniu tej fali nakłada się grzbiet drugiej fali – cywilizacja przemysłowa. Logo pierwszej – motyka (narzędzie produkowania żywności) drugiej- taśma produkcyjna. Produkujemy dla mas.

Człowiek migruje ze wsi do miasta- miasto atrakcyjne, daje lepszą jakość życia człowiekowi. Miałe miasteczka przekształcają się w ogromne miasta. Życie człowieka tak się zmieniło, że podział na pracę i odpoczynek został przekształcony, że odpoczynek jest wtedy kiedy nie muszę pracować w produkcji, a produkcja jest ciągła. Mamy święto wtedy kiedy nie pracujemy. Niezależnie od kalendarza.

D. Raisement ‘Samotny tłum’ – zjawisko społeczne, pełno ludzi na małej przestrzeni, ludzie codziennie się spotykają, znają z widzenia, ale do siebie nie mówią, tłum jest anonimowy. Żyje w bliskości fizycznej, ale w oddaleniu emocjonalnym.

Blokowiska, hotele robotnicze.

Fala przemysłu spowodowała, że ludzie w mieści zaczynają prowadzić podobny styl życia. Pojęcie ‘czasu wolnego’. Odpryskiem tej cywilizacji staje się kultura masowa. Sposób spędzania czasu wolnego przez duże zbiorowości w warunkach dużego miasta.

Tofler mówi, że cywilizacja przemysłowa w krajach rozwiniętych też jest w odwodzie, powstaje społeczeństwo trzeciej fali – producentów i konsumentów naraz. Logiem jest ekran komputera; symbolicznie człowiek wraca do domu; może pracować w domu, robić zakupy w domu, tam spędzać czas wolny; praca w sektorze usług, w przemyśle człowieka zastąpiły automaty.

Marschal Macglucha – świat stał się globalną wioską. Ludzie różnych orientacji mogą w tym samym czasie robić to samo; prowadzimy podobny styl życia. Wszyscy o wszystkich wszystko wiedzą, jak na wsi xd. W wiosce naturalnej gdy pali się stodoła sąsiada to wszyscy idą gasić; w wiosce globalnej niekoniecznie. Zjawisko desyntetyzacji.

KULTURA MASOWA, jest to odprysk cywilizacji przemysłowej. Powstała na bazie rozwoju przemysłu (społeczeństwo 2 fali). Szczytem kultury masowej jest POPKULTURA.

Czynniki (przyczyna) powstania kultury masowej:

• Geneza powstania kultury popularnej:

1) Zjawisko urbanizacji i industrializacji na zasadzie sprzężenia zwrotnego. Rozwój przemysłu pociągał za sobą rozwój miast i odwrotnie. Małe miasta zmieniały się w metropolie, a metropolie w megalopolis. To spowodowało powstanie społeczeństwa masowego.

2) Zanik analfabetyzmu → masa musi rozumieć komunikaty kultury masowej; ludzie nastawieni na rozumienie komunikatów kultury masowej.

3) Rozwój wielkich XX w ideologii komunizmu i faszyzmu. Zauważono, że masą ludzką można sterować, manipulować (Hitler, Goebbels, przekaz wypływa z jednego źródła). Możliwości manipulacyjne tłumem. Tłum jest bezmyślny. To podstawa reklamy.

Kultura Masowa → przekaz analogicznych treści, wypływających z nielicznych źródeł do wielkich mas ludzkich.

4) Współczesne technologie. Rozwój technologii informacyjnej:

Dzisiaj porozumiewamy się za pomocą wielkich technologii, a nie czekamy na gońca albo gołębia z listem.

Kultura masowa jest to zjawisko wysyłania z nielicznych źródeł wystandaryzowanych komunikatów do wielkich mas ludzkich.

W kulturze XIX wiecznej, był jasny podział – arystokracja chodziła na wernisaże, mieszczaństwo do cyrku, na jarmarki, teatry uliczne, a chłopi zajmowali się kulturą folklorystyczną, rytuałami, sposobami spędzania świąt. Kultura masowa wyrównała nasze gusta.

KULTURA POPULARNA, jest wyrafinowana, a nie spontaniczna. Ma być konsumowana, a nie przeżywana (jak się przeżywa to zostaje to gdzieś tam w Tobie, a jak się konsumuje, to się najnormalniej w świecie potem to wydala ). Oparta jest na mechanizmie rynkowym popytu i podaży. Kieruje się ekonomicznym zyskiem. Dopóki jest odbiorca – jest i produkt.

Jest skonstruowana na wywoływanie potrzeb na lansowane treści, żeby wzbudzić potrzebę na posiadanie danego produktu kulturowego.

REKLAMA – musi rozdrapywać rany, żeby ktoś ją zapamiętał. Nie potrafimy się oprzeć rzeczom, których tak naprawdę nie potrzebujemy. Komunikat perswazyjny.

Cechy kultury masowej:

• STANDARYZACJA – produkt musi być dostosowany do możliwości percepcyjnych przeciętnego odbiorcy. Przykładowo w gazecie musi być trochę poważnie, trochę ploteczek, aby utrzymać target – odbiorcę na tym samym poziomie.

• UNIFIKACJA – stajemy się do siebie bardzo podobni, nawet w chęci bycia indywidualnym.

• HOMOGENIZACJA – spłycenie wartości sztuki do zjadliwej papki kulturowej, do wymogów i możliwości percepcyjnych przeciętnego odbiorcy. Coraz trudniej nam się połapać w tym wszystkim (słucham muzyki klasycznej, bo przecież byłem na koncercie Rubika; fajne dzwonki do komórki robi ten Beethoven…). Wszystko jest jak taki truskawkowy serek homogenizowany – jest biały i pachnie truskawką. Wszystko sprowadzone do standardu, który będzie rozumiany przez wszystkich. Opakowanie liczy się bardziej niż treść.

• CHARAKTER KOMERCYJNY – prawo podaży i popytu. Produkowane jest to co ma target. Kultura masowa to rozrywka.

Kultura masowa wdziera się do naszej świadomości poza naszą refleksją. Wszystko podaje nam w formie zabawy. (Losy hamleta są w twoich rękach xdd)

Szkoda czasu na jego spędzanie.

Kultura masowa podnosi poziom świadomości społecznej tłumu, buduje solidaryzm społeczny (WOŚP)

Standaryzuje nas. Egalitaryzacja w klasach społecznych. Kiedyś każda warstwa społeczna inaczej uczestniczyła w kulturze. Teraz wszyscy wiedzą kto to Madonna itp.

Ludzie wychowani na kulturze popularnej nie znoszą wysiłku. Świat stał się globalną wioską, wszyscy o wszystkich chcą wiedzieć wszystko!

Nastąpiła desyntezacja – jeżeli jesteśmy epatowani negatywnymi wiadomościami, jako jedynymi, które się dzieją, zaczynamy się na nie znieczulać.

Dominacja kultury popularnej łączy się z kulturą postmodernistyczną albo ponowoczesną. Taki rodzaj opisu i kategoryzacji epoki, w którym wszystkie sądy filozoficzne, moralne, estetyczne są dopuszczone na równych prawach.

Wszystko ma charakter kontekstualny.

Zygmunt Bauman mówi o człowieku AUKTORZE. Jest to połączenie autora i aktora – ktoś kto jest równocześnie skazany na spisanie swojego życiorysu.

Istnieje też coś takiego, co zwiemy doświadczeniem zapośredniczonym i separacją doświadczeń (Giddens).

Pod wpływem rozwoju prywatyzacji życia, dominacji kultury medialnej, ludzie zaczynają żyć doświadczeniem zapośredniczonym. Przeżywają emocje i losy nie swoje, ale kreowanych bohaterów medialnych (Wigilia z Klanem w Spodku; jeżdżenie za Małyszem po całym świecie).

Separacja doświadczeń jest tego odwrotnością. Ludzie za wszelką ceną próbują się odseparować od doświadczeń prawdziwych, za które mieliby ponieść koszty emocjonalne. Postawa Wojowników NIMBA – czyli: „nie na moim podwórku”, bo łatwiej jest dać 10 złotych na WOŚP niż iść sąsiadce co ma chore nogi do sklepu po bułki.

Kultura popu jest kulturą skierowaną na przyjemności.