ZWIĄCEK PSYCHOLOGII Z FILOZOFIĄ
- Platon: dusza = psychika (dusza jest racjonalna, popęd łączy się płcią, pożądliwość z sercem) aspekt racjonalny jest najważniejszy.
- Arystoteles: „Ojciec psychologii”, połączył duszę z ciałem, dusza nie może istnieć bez ciała, a ciało bez duszy.
- Kartezjusz: psychika, życie duchowe; dusza to psychika
ZWIAZKI Z RELIGIĄ:
- św. Tomasz: przejął myślenia Arystotelesa
- św. Augustyn: przejął myślenia Platona
POWSTANIE PIERWSZYCH OŚRODKÓW PSYCHOLOGII W POLSCE
- Władysław Heinrich: polski historyk i psycholog, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego. Jego zainteresowania naukowe obejmowały: psychologię eksperymentalną, neurofizjologię, teorię poznania, oraz historię filozofii. Był pionierem prowadzenia w Polsce eksperymentów psychologicznych nad wrażeniami wzrokowymi, słuchowymi, procesami pamięci, spostrzegania i uwagi. W 1903r. (w Krakowie) zorganizował pierwszą w Europie wsch. Pracownię Psychologii Doświadczalnej i objął jej kierownictwo.
- Edward Abramowski: polski myśliciel polityczny, filozof, psycholog i socjolog. W 1910r. w Wa-wie założył pierwszą pracownię psychologiczną, która została przemianowana na instytut Psychologiczny. Prowadził badania nad pamięcią i metafizyką.
- Kazimierz Twardowski: filozof polski, twórca lwowsko-warszawskiej szkoły filozofii. W 1907r. we Lwowie zainicjował otwarcie oficjalnego laboratorium psychologicznego na Uniwersytecie Lwowskim.
METODY BADAWCZE PSYCHOLOGII
- obserwacja: zdobywanie informacji na temat człowieka, zaplanowane działanie, które ma nam dostarczyć odp. na postawioną hipotezę. Stawiamy zaplanowane pytania badawcze; obserwując dokonuje się weryfikacji.
- eksperyment: jest zaplanowany, ma ściśle określone etapy postępowania, jego istotą jest powtarzalność, eksperymentator zarządza całym eksperymentem.
a) eksperyment Miligrama: Chciał sprawdzić dlaczego ludzie zachowują się agresywnie pod wpływem doświadczeń z II wojny św. (rozważania, Hitleryzm). Poprosił uczestników o udział w eksperymencie na temat kary w procesie uczenia się, każdy wylosował rolę nauczyciela, wstrząsy elektroniczne - kara(ponad 350volt), ludzie dowiedzieli się, że są w stanie zabić człowieka na polecenie eksperymentatora, ludzie w specyficznej sytuacji są w stanie zachować się okrutnie.
b) eksperyment: podział studentów na więźniów i strażników, stworzenie sztucznych ról, ludzie bardzo się w nie wczuwali.
- ankieta: zestaw pytań, dostarcza inf. O postawie wobec jakiegoś zjawiska, szeroki zakres odpowiedzi.
- kwestionariusz: ściślej określone pytania, ich kolejność i zakres odpowiedzi.
-wywiad: np. całe życie osoby lub okres z życia osoby lub zjawisko, sytuacji; dostarcza inf. Odnośnie jakiegoś aspektu. Jest to podstawowe narzędzie badawcze.
- testy: zbieranie inf. O danych osobach, badanie funkcji człowieka i sprawdzanie na jakim poziomie ta funkcja jest. Np. test na pamięć, inteligencję, osobowościowe, np. nastawienie na jeden aspekt osobowości; syntetyczne - badają całą strukturę organizmu; projekcyjne - rzutowanie (uzupełniające) - skojarzenia rys., obrazek (np. dzieci); gdy osoba nie chce odpowiadać wprost.
WSPÓŁPRACA Z NAUKAMI
- medycyna: np. psychologia chorób terminalnych
- pedagogika: np. jak pracować z dziećmi z ADHD
- socjologia: psychologia społeczna
- neurologia
- psychiatria
- psychosomatyka: wpływ psychiki na ciało; ciała na psychikę
DZIAŁY PSYCHOLOGII:
- Rozwojowa: poszczególne etapy rozwoju (emocjonalny, społeczny); opisuje funkcjonowanie człowieka, rozwijanie człowieka zgodnie z normą
- Społeczna: funkcjonowanie człowieka w grupie; np. w grupie zwiększa się ilość agresji; działania są uzależnione od osób w grupie, społ. Relacje, codzienne rzeczy.
- Osobowości: o różnicach indywidualnych, ze względu na posiadane cechy indywidualne, w opozycji do psychologii społecznej, typy osobowości itp.
- Edukacyjna: wskazywanie metod i technik do prawidłowego rozwoju osobowego; łączy się z rozwojową.
- Kliniczna: „patologie”; funkcjonowanie człowieka poza normą; pojawianie się chorób psychicznych, zaburzonego zachowani; zaburzenia mowy, ADHD, uzależnienia, zaburzenia osobowości; schizofrenia, zaburzenia nerwicowe.
- Zdrowia: Funk. czł zdrowego, zachowania prozdrowotne, co wpływa na nasze zdrowie.
- Pracy: w środowisku pracy; odpowiednia rekrutacja, budowanie ścieżki rozwoju, motywowanie pracowników.
- Sądowa: funkcjonowanie w sytuacjach stresowych. Kiedy ludzie kłamią, jak rozpoznawać wiarygodność zeznań itp.
GŁÓWNE ZAŁOŻENIA KONCEPCJI PSYCHODYNAMICZNEJ (psychoanaliza i p. humanistyczna)
- Człowiek jest uwarunkowany przez zew. siły. (popędy/potrzeby)
a) popędy/potrzeby: 1)wrodzone (np. seksualne) 2)nabyte (np. religijne)
- Wewnętrzne siły są sobie przeciwstawne - np. potrzeba bezpieczeństwa w przeciwieństwie do potrzeby kariery.
- Nasza psychika jest dynamiczne są w niej potrzeby/popędy, które się zmieniają
- Popędy nie zawsze są uświadomione, wrodzone, wyuczone
- Istotne znaczenie dla prawidłowego zachowania mają początkowe lata życia.
- Środowisko rodzinne/ wychowanie wpływa na dorosłe funkcjonowanie
- Nieuświadomione popędy/potrzeby mają wpływ na nasze życie.
- Dynamika wew. sił - cykl popędów, potrzeb; siły motywacyjne
1 założenie - konflikt potrzeba <-> potrzeba
2 założenie - duże znaczenie ma życie rodzinne, wychowanie dla człowieka dorosłego.
- Nieświadome motywacje np. poszłam na studia humanistyczne bo w domu były dysfunkcje i chcę teraz pomagać innym.
- Część popędów/ potrzeb jest skrajnych; konflikt instrapsychiczny: dot. Tylko własnej osoby (np. masturbacja a religia) - wew.; konflikt interpersonalny: pomiędzy ludźmi (np. chciałabym ale się boję…) zew.
MECHANIZMY OBRONNE
Jest to radzenie sobie psychiki z sytuacjami trudnymi (wzbudzającymi lęk, zaburzającymi samoocenę), psychika radzi sobie tak z potrzebami i popędami, zniekształcają rzeczywistość, używamy ich nieświadomie, dzięki nim jesteśmy w stanie poradzić sobie psychicznie.
- racjonalizacja: tłumaczenie swojego nieudanego zachowania zewnętrznymi okolicznościami; Przykład: ktoś nie radzi sobie z obowiązkami w pracy i zrzuca winę za to na hałas, duchotę itp. Słodkie cytryny: trudna sytuacja, musimy ją jakoś osłodzić, np. ktoś nie dostał się na studia. Kwaśne winogrona: porażka w czymś; muszę sobie obrzydzić coś, czego nie zrealizowałem.
- wyparcie: sytuacje trudne, traumatyczne; mechanizm zabiera dużo energii, polega na usuwaniu i niedopuszczaniu do świadomości przykrych wspomnień i myśli, które nie są zgodne z wyobrażeniem o sobie. Przykład: Kobieta nie pamięta kłótni swoich rodziców, albo tego, że została brutalnie zgwałcona.
- tłumienie: niedopuszczanie do świadomości trudnych, złych sytuacji, emocji. Jest podobne do wyparcia ale trochę słabsze.
- sublimacja (uwznioślenie): energia związana z prymitywnymi, podstawowymi potrzebami zostaje uwznioślona do aktywności społecznej. Dzięki niej możliwy jest rozwój wg Freuda.
- formacja reaktywna: zastąpienie jakiegoś impulsu, czy uczucia wzbudzającego lęk w świadomości danej osoby przez jego przeciwieństwo; kompulsywność - nawykowo, demonstracyjność - wszyscy muszą widzieć, np. niechęć do dziecka (wpadka), ale wychowano dziewczynę w rodzinie w której kocha się dzieci, kobieta będzie nadopiekuńczą matką.
- kondensacja: jako mechanizm obronny - zły; coś zastępuje się czymś inny, np. im bardziej jakaś kobieta nie radzi sobie w kontaktach z mężczyznami tym bardziej ucieka w pracę.
- fiksacja: zatrzymanie się na jednym ze stadiów rozwoju, bo uczynienie następnego kroku napełnia lękiem.
- regresja: cofnięcie się do wcześniejszego stadium rozwoju pod wpływem traumatycznych doświadczeń, np. chorujący mężczyzna zachowuje się jak dziecko.
PSYCHOANALIZA - Z. Freud
Fazy rozwojowe wg Freuda:
- 1rok życia - stadium oralne
- 2rok życia - stadium analne
- 3-5rok życia - stadium falliczne
(są to stadia pregenitalne - dziecko zaspokaja własne potrzeby)
- 6rok życia do dojrzewania - stadium latencji
- dojrzewanie - stadium genitalne
Nazwa stadiów jest związana ze sferą w obrębie, której jest najwięcej napięć (oralne - usta, analne - pupa)
- Stadium oralne: by dziecko mogło przeżyć musi dostawać pożywienie; uczucie błogości, sytości ->zasypia, np. jak ktoś jest głodny to jest zły. Usta są organem przez które dostarczane jest pożywienie. Sposób w jaki dziecko będzie karmione decyduje o tym jak będzie funkcjonowało. „Matryca zależności” - dziecko uzależnione od rodziców. „Matryca” warunkuje dalsze emocje człowieka z innymi ludźmi.
Błędy: przekarmienie/dokarmienie:
- jako dorosły człowiek „rzyga”, dusi się uczuciami(przejedzenie)
- „głód miłości” - nie dokarmienie. Takie osoby w momencie stresu będą chciały przyjemności wokół ust = palenie papierosów, picie alkoholu; zawód nauczyciela, piosenkarza; cechy: łatwowierność, naiwność
- Stadium analne: obszar wokół którego jest najwięcej napięć to odbyt, trening czystości - pierwszy trening społeczny, nauka sygnalizowania potrzeby i wstrzymania jej, poddanie naturalnej potrzeby ograniczeniom (wymaganiom społ., sposób przeprowadzenia treningu czystości: Jeśli się śpieszy = dziecko się stresuje i spina się na nocniku = charakter retencyjny(powstrzymywanie) = W dorosłości blokada uczuć; Jeśli dziecko jest zmuszane przez rodziców, ale dziecko nie słucha = w dorosłości powoduje bałaganiarstwo, agresywne zachowanie, niszczenie przedmiotów; Jeśli dziecko jest chwalone = jest otwarte na świat, twórcze.
- Stadium falliczne: Dziecko idzie do przeczkola, okres erotyczny, dziecko uruchamia fantazje erotyczne - Kompleks Edypa(chłopcy); Kompleks Elektry(dziewczyny); fantazje erotyczne na temat rodzica płci przeciwnej(nieświadomie); niechęć wrogość do rodzica swojej płci.
a) Kompleks Edypa
1. Fantazje erotyczne na temat matki.
2. Wrogość do ojca ->lęk kastracyjny ->wyparcie myśli o matce; dobre dla dalszego
rozwoju.
3. Identyfikacja chłopca z mężczyzną - ojcem
4. Wykształca się superego.
Zaburzenia: Gdy nie ma ojca - nie ma lęku kastracyjnego, w dorosłym życiu mężczyźni tworzą toksyczny związek z matką, nie mogą się od siebie „oderwać”; dorosły mężczyzna żali się mamie. Matka za bardzo przywiązuje się do syna przez co on ma problem z identyfikacją swojej męskości.
b) Kompleks Elektry
1. Fantazje erotyczne na temat ojca, rozczarowanie gdy dziewczynka odkrywa, że chłopcy
mają penisa.
2. Dziewczynka przypisuje matce winę za brak członka.
3. Pożąda ojca bo on ma członka -> uczucie zawiści o członka -> lęk, kompleks
kastracyjny utrzymuje się ale jest osłabiony pod wpływem norm społ. Kobiety często
wybierają partnerów podobnych do ojców.
- Stadium pregenitalne: Są to wszystkie trzy wyżej opisane stadia, polega na zaspokojeniu własnych egoistycznych potrzeb.
- Stadium latencji: wyciszanie impulsów, na dalszy plan Ida popędy, seksualność.
- Stadium genitalne: odżywają instynkty seksualne, chęć przedłużenia gatunku. Połączenie wszystkich impulsów. Pobudki altruistyczne - zaspokojenie potrzeb innych, nie tylko swoich.