Pojęcie metateorii pedagogicznej
„Metateoria” (gr. Meta - poza + theoria - oglądanie, badanie).
1) Teoria posługująca się metajęzykiem i zajmująca się badaniem i opisywaniem teorii edukacyjnej.
2) Teoria wyższego stopnia w stosunku do opisywanej, każda teoria, której przedmiotem jest pewna inna teoria. Metateoria jest zatem teorią jakiejś teorii.
Wg K. B. Madsena metateoria to dyscyplina zajmująca się „produktami nauki” - teoriami naukowymi, które są chyba najbardziej złożonym produktem, najbardziej złożonych organizmów, żyjących na ziemi. Ponieważ teorie stanowią złożone systemy składające się ze słów i zdań, można również powiedzieć, że metateoria zajmuje się słownictwem (pojęcia) i językiem (teorie) nauki. Badania metateoretyczne to badania empiryczne lub opisowe, polegające na analizie i porównywaniu teorii (psychologiczny) co daje opis i klasyfikację teorii. Służy weryfikowaniu, ocenianiu i klasyfikowaniu istniejących kierunków myślowych. Autor wyróżnia Metateorię w szerokim znaczeniu - zajmująca się teoriami naukowymi w ogóle. Uwzględniającą nauki przyrodnicze, społeczne, humanistyczne, metateorie szczegółowe (teorie z zakresem tylko jednej nauki). Szczegółową metateorię można nazwać - „metaczęściową”, metapoziomem, metawarstwową, rozważanej teorii (tekstu naukowego). Matsen zajmuje się ocenianiem jakiejś teorii przez; analizowanie przedmiotu, metodologię, język.
Metateorie wychowania
Definicja - Wg W. Brezinki
Metateoria Wychowania jest stosowaną logiką teorii wychowania zdeterminowaną w sposób jednoznaczny naturalistyczną koncepcją nauki. Jest ona opisującą (deskryptywną), wartościującą (krytyczną) i normatywną teorią każdego systemu twierdzeń o wychowaniu. Musi dysonować kryteriami, zasadami czy normami do badania różnych teorii wychowania, by dzięki nim było można analizować wady i zalety tych teorii. Metateoria ma zadanie zbadać istniejące teorie wychowania i stwierdzić, jakie legły u ich podstaw przesłanki i intencje oraz jak były te teorie budowane. Istotne jest zdiagnozowanie czy występujące w nich pojęcia są klarowne a twierdzenia zrozumiałe i jak próbowano je uzasadnić.
3 Modele podejścia badawczego; rekonstrukcja pozytywna teorii wychowania, Krytyka hermeneutyczna teorii wychowania, Badania porównawcze teorii wychowania.
Rekonstrukcja pozytywna teorii wychowania
Polega na otwarciu się badającego na nowe teorie, nowe znaczenia i nowe sposoby doświadczania świata bez uprzedniego założenia o konieczności ich wykluczenia, pozbyciu się założeń tekstu. W fazie rekonstrukcji badacz podchodzi do niej z wiarą, uznając jej prawdziwość. Opisując teorię zachowuje się tak jakby uznawał idee w niej zawarte, identyfikację z tymi przekonaniami. Na etapie interpretacji może nastąpić oddzielenie rozumienia od uznawania. Może odrzucić z uzasadnieniem dlaczego odrzucam. Wyodrębnia się fazy analizy;
1) Geneza określonej teorii wychowania, istota i powiązania z innymi teoriami pedagogicznymi, czym się zajmuje.
2) a)Jakie były okresy rozwoju danej teorii, b)przekształcenia struktury (określić przedmiot i zadania, aparaturę pojęciową, metodologię i twierdzenia naukowe). c) charakterystyka przekształceń teorii ze względu na; ciągłość wiedzy, cechy wspólne dla poszczególnych etapów przekształceń, wzbogacenie teorii drogą dedukcji, różnice w strukturze teorii, relacje zachodzące pomiędzy poszczególnymi etapami.
3) określenie problemów otwartych, próby aktualizacji określonych koncepcji z przeszłości, propozycje łączenia różnych koncepcji w jedną.
4) synteza, związek teorii z innymi teoriami, wykorzystanie teorii dla własnych wychowawczych działań.
Rekonstrukcja hemeneutyczna
Rekonstrukcja nie jest zwykłym powtórzeniem ale przeniesieniem tego, co jest do powiedzenia, w perspektywę swego własnego mówienia. Badacz opisuje jej język i sam wzbogaca ją o własną podmiotowość. Wysiłek w celu zrozumienia siebie w kontekście tej teorii. Stajemy się interpretatorami, działamy twórczo, wnosząc w interpretację swe własne założenia. Wyjście poza intencje autora, czyli to co miał na myśli gdy pisał tekst. Sen posiada swoją głębię. Zerwanie z intencją autora, nie otwierając zarazem drogi do dowolności interpretacji kiedy na plan pierwszy wysunie się podstawowa intencja tekstu jako takiego. Zmusza do refleksji, dogłębne analizowanie siebie. Celem rekonstrukcji jest zdemaskowanie mistyfikacji i złudzeń teorii wychowania.
Fazy analizy; 1) Interpretacja wstępna (ustalenie autentyczności, wzniesienie się ponad swoje poglądy, ustalenie ogólnego sensu, podstawowych, zasadniczych wypowiedzi, ukrycie własnych przedzałożeń odkrycie przedzałożeń autora), 2) interpretacja zawartości tekstu (szczegółowe badania znaczenia słów i związków gramatycznych, analiza logiczna większych i mniejszych całości, wyjaśnienie sprzeczności rozumienia tekstu). 3) Interpretacja skoordynowana (analiza dorobku autora. Z którego okresu twórczej działalności pochodzi interpretowane dzieło. Ujawnienie świadomego i nieświadomego założenia autora. Polityczne i religijne postawy autora. Analiza tekstu tłumaczona ze względu na świat osoby próbującej go zrozumieć. Nastawienie do konkretnej sytuacji wychowania. Analiza hipotetyczna tekstu, co może wnieść nowego)
Badania Porównawcze
Kiedy badania dotyczą ideologii wychowania o podobnych dążeniach, ale o różnych źródłach uzasadnień. Badanie teorii w kontekście międzynarodowym, gdzie oznaczałoby to badanie wpływów i zapożyczeń różnych dyskursów bez naruszania ich narodowej czy społecznej specyfiki. Kryteria subiektywne i obiektywne. Przedmiotem badań jest kartograficzna prezentacja, rekonstrukcja ich treści, ale odniesienie ich do uwarunkowań społeczno - kulturowych. Dzięki niej można analizować paradygmaty jakie dominowały w naukach pedagogicznych w poszczególnych dekadach, ale i ulokować własny status teoretyczny zakorzenienia lub prowadzonych badań do istniejących już ram systemowych czy przełomów paradygmatycznych w świecie. Podstawową przesłanką jest jednolitość i prawidłowość rozwoju historycznego i społecznego całej ludzkości. Pozwalają na ustalenie ogólnej prawidłowości rozwoju danego prądu pedagogicznego w jego uwarunkowaniu społecznym raz na określeniu specyficznych właściwości narodowych badanych teorii. Fenomenografia - badanie porównawcze teorii wychowania uwzględnia linię rozwojową pedagogiki współczesnej w dłuższym okresie czasu, stwierdzając w różnych krajach czy kulturach tę samą prawidłowość następowania po sobie prądów czy teorii pedag. właściwych każdemu z tych prądów, których pokrewieństwo nie jest przypadkowe, lecz zdeterminowane historycznie przez podobne uwarunkowania społeczne rozwoju różnych społeczeństw.
Porównanie teorii pedagogiki behawiorystycznej i
teorii pedagogiki humanistycznej
Teoria pedagogiki behawiorystycznej :
Cel wychowania
-rozwój wychowanka jako adaptacja do zastanych warunków życia
- tożsamość roli,
Zadanie wychowania
- kształtowanie wychowanków wg pożądanych i nienaruszalnych społecznie wzorców osobowych, kierowanie jego rozwojem
Istota zmian edukacyjnych
- udoskonalać, ulepszać świat wg ustalonej już jego definicji
Teoria pedagogiki humanistycznej:
Cel wychowania
-rozwój wychowanka rozumiany jako samorealizacja, samowychowanie
- tożsamość osoby
Zadanie wychowania
-promowanie szeroko pojętej zmiany człowieka i świata, bezinteresowne wspieranie swobodnego rozwoju wychowanka
Istota zmian edukacyjnych
- wykraczanie poza dotychczasowe wyobrażenie o tym, co możliwe i doskonałe.
Wychowanie rodzinne jako przedmiot refleksji teorii pedagogicznej
Definicja. wg S. Kawuli
- Wychowanie jest procesem wdrażania młodych pokoleń do życia w społeczeństwie. Wychowanie w rodzinie może mieć charakter celowy, planowy, świadomy ze strony rodziców, oraz może odbywać się w sposób przygodny i samorzutny.
W wychowaniu dajemy względnie pełne i w różnym stopniu wyraźne odpowiedzi na pytania dotyczące procesu jego przebiegu; Kto? aspekt osobowy, Co? aspekt przedmiotowy, Po co? aspekt teologiczno - etyczny, w imię czego? aspekt aksjologiczny, Jak? Jakimi sposobami? aspekt prakseologiczny, Dzięki czemu? Przez co? aspekt psychospołeczny, Jak długo? aspekt teleologiczno - finalny. Wychowanie człowieka ma głęboko humanistyczny i społeczny sens. Wychowanie rodzinne stanowi szeroki strumień różnorodnych wpływów znajdujących ugruntowanie w obrębie samej rodziny, ale także zaznaczających się poza nią, umożliwiających przede wszystkim członkom rodziny kształtowanie się jako jednostki ludzkie w wymiarach indywidualnym i społecznym. Przyjmując humanistyczny punkt widzenia na rodzinę zakładamy model wychowania rodzinnego; podmiotowość rodziców, dzieci i innych członków. tworzenie warunków do autokracji, osiąganie dobra wspólnego, oparcie w świecie wartości, wykorzystanie walorów rodziny jako grupy odniesienia., podtrzymywanie ciągłości trwania wspólnoty wychowawczej. samoakceptacja jednostkowa. Kształt faktyczny (skrajny) zawiera się między ideałem, a tym co wyznacza tradycja. Wychowanie rodzinne jawi się jako szeroki proces różnorodnych działań, tkwiących podstawami w samej rodzinie, ale także poza nią, uruchamianych w celu stymulowania rozwoju i kształtowania osobowości członków rodziny, oraz przygotowania do życia społecznego i włączenia w jego nurt (asymetryczność stosunku wychowawczego, preferencje dla czynienia osobowości dziecka, dobro jednostkowe ponad dobro wspólne, aprobata dla adaptacji, urabiania, manipulacji, indoktrynacji, techniki bezpośredniego działania wychowania, karanie, uznanie momentu pewnej dojrzałości).
Specyfika wychowania rodzinnego;
1) wpływy oparte na refleksji i bezrefleksyjne,
2)działania o charakterze oddziaływania i współdziałania,
3) naturalność więzi rodzinnej i wtórność więzi nie bazujących na małżeństwie, pokrewieństwie,
4) swoistość, niepowtarzalność, intymność życia rodzinnego ze społeczną otwartością i konsekwencjami instytucjonalnego charakteru rodziny,
5) poczucie wspólnotowej jedni z indywidualnością interesów poszczególnych członków. Płaszczyzny wychowania rodzinnego - wychowanie w rodzinie, wychowanie dla rodziny (na jej rzecz), wychowanie przez rodzinę (ku społeczeństwu).
Trzy kierunki rozwijania teorii wychowania rodzinnego umożliwiają integrowanie wiedzy pedagogicznej o rodzinie powstającej na gruncie wielu dyscyplin pedagogicznych, a także wiedzy o wychowaniu rodzinnym tworzonej poza pedagogiką. Tok życia człowieka określa treści, siłę i kierunki rodzinnego wpływu wychowania.
Wychowanie rodzinne jest warunkowane czynnikami wg S. Kawuli; ekonomiczno - społecznymi, kulturalnymi, psychopedagogicznymi.
Refleksje pedagogiczne nad rodziną i wychowaniem;
1) człowiek jest jednostką rodzinną,
2) rodzina to ukształtowana historycznie wspólnota życia,
3) rodzina jako wartość ogólnoludzka,
4) rodzina zakreśla człowiekowi ważną część jego przestrzeni życiowej,
5) rodzina jako szczególne miejsce obcowania wych. jej członków,
6) rodzina jako istotne i wartościowe dopełnienie szerokiej, społecznej płaszczyzny edukacyjnej,
7) rodzina jako miejsce dla doświadczenia dla członków wartości samego siebie,
8) rodzina jako źródło wsparcia społecznego.
Wykonały:
Daria Dopierała
Agata Cabała