Filozofia

Sokrates ( 469 - 399 p.n.e)

Zmienił patrzenie na filozofię- powinna zajmować się człowiekiem

Poglądy Sokratesa

- cnota jest dobrem bezwzględnym (cnota - sprawiedliwość, odwaga, panowanie nad sobą)

-cnoty wywodzą się z samej natury

- zdrowie, bogactwo, sława - dobra niższego rzędu

-dobro nieśmiertelne - dobro moralne

- cnota wiąże się z pożytkiem i szczęściem

- pożytek zależy od dobra, tylko to, co jest dobre jest naprawdę pożyteczne

- ludzie błądzą, gdyż nie wiedzą, co jest dobre i pożyteczne, co prowadzi do szczęścia

- szczęśliwy ten, kto posiada dobro

- cnota jest wiedzą - wszelkie zło pochodzi z braku wiedzy; wiedza = cnota (intelektualizm etyczny)

- wiedzieć co jest sprawiedliwe = być sprawiedliwym

- cnota jest nabyta, nie jest wrodzona, zależy od nas samych, czy chcemy posiadać dobro

- cnota jest jedna, np. sprawiedliwość - wiedza o tym, co się komu należy

Pobożność - wiedza o Bogu

Odwaga - wiedza o tym, czego należy się bać

- ludzie w swoim życiu dążą do szczęścia i pożytku, które daje tylko dobro, a dobro daje cnota

A zatem: należy szukać wiedzy, a kto może powinien innych uczyć wiedzy

- Sokrates nie tylko pożądał wiedzy, ale także starał się jej uczyć, w przeciwieństwie do sofistów nie pobierał za to opłaty (bezinteresowność)

- jego życie i śmierć szło w jedności z jego nauką

- nad cnotą należy się zastanawiać,

- teoria wiedzy - poszukiwanie tej wiedzy (metodologia teoretycznie rozważanie wprowadzał w praktyce)

- dyskusja filozoficzna - współpraca umysłów

- sokratejska ironia - pytaniami zmuszał do wyciągnięcia tezy, które byłyby błędne

- Sokrates miał świadomość swojej wiedzy: ` Wiem, że nic nie wiem'

- każdy człowiek nosi w sobie wiedzę prawdziwą, ale jej sobie nie uświadamia, należy zatem pomóc człowiekowi, zadawać mu pytania, nauczyciel z uczniem wspólnie powinni szukać odpowiedzi

- człowiek może posiadać jedynie intuicyjną wiedzę, nie ma żadnej pewności

- procedura Sokratesa przekonywała rozmówców do słuszności własnych tez

- skrajny moralizm połączony ze skrajnym intelektualizmem

- wiedzę pojmuje jako pojęcia, które muszą być definiowane

- mam wiedzę - mam cnoty - posiadam dobro - jestem szczęśliwy

(na tym budowany jest gmach etyki jako dyscypliny filozoficznej)

- wiedza zawarta jest w pojęciach ogólnych, zatem wiedza może być tylko ogólna

- każda wypowiedź człowieka musi być uzasadniona

- oprócz rozumu istnieją również zmysłowości; zmysłowość działa emocjonalnie, nie słucha intelektu, rozumu

- głupota - każdy człowiek nie ma świadomości swojej wiedzy

Platon:

Poglądy Platona:

1. Nauka o ideach:

Posługujemy się pojęciami; jedność i stałość, przedmioty do których stosują się pojęcia muszą mieć tę samą wartość co pojęcia; rzeczy nie są przedmiotem pojęć, piękne rzeczy sa przedmiotem postrzeżeń; samo piekno - idea piekna; pojęcia muszą mieć swój przedmiot, którego cechą jest niezmienność, idee są niezmienne.

Bytem jest idea. Jest ich wiele, tworza one świat idei. Ustrój świata jest hierarchiczny, najwyższą ideą jest idea dobra.

Byt o tylko rzeczy uchwytne. Swiat składa sie z bytów realnych i idealnych. Obszar etyki i matematyki - idee i rzeczy. Prawdziwe byty są wieczne i niezniszczalne idee, to one mają status bytu. Idee istnieją, rzeczy stają się. Istnieje zależność i relacja pomiędzy rzeczami a bytami. Parabola i jaskinia. Jesteśmy jak jeńcy uwięzieni w jaskini. Rzeczy są cieniami idei. Jest jeden rodzaj bytu - idee. Rzeczy nie sa różne, idee są do nich podobne - jako ich cienie są zależne od idei. Idea jako wzór rzeczy, rzeczy mają swoje uczestnictwo w ideach. W rzeczach możemy dostrzec idee. Realny świat rzeczy jest odwzorowaniem idealnego świata idei.

Przyroda ma swoje wzorce według których jest ukształtowana; jest celowym tworem Bożym. Bóg na wzrór idei stworzył świat.

Jakim bytem jest idea? Nie fizycznym, jest bytem idealnym, doskonałym, nie jest to sfer bytu psychicznego jest czymś ponad. W sensie religijnym możemy dotykać idei. Bytują one w nadniebiańskich miejscach. Mają ine swoje miejsca:

- imomentra - wewnątrz rzeczy

- transtententny - poza rzeczami

2. Nauka o duszy:

- dusza jest czynnikiem życia,bez którego życie byłoby martwe.

- samorzutny ruch - to stanowi istotę duszy, jes ona tym, co samo wprowadza się w ruch

- dusza jako czynnik życia jest przeciwieństwem materii, materia jest przeciwieństwem ruchu,

- dusza posiada funkcje poznawcze - ogląda wspólne własności rzeczy. Poznanie prawdziwe odbywa się przez duszę - na dokonuje syntezy tego, co poznajemy materialnie

- dusza tylko czasem korzysta z ciała i zmyslów, posiłkuje sie tym, co dostarczają jej zmysły - poznanie pośrednie

- funkcja duszy - poznaje idee

- dusza nie jest materialna,

- dusza posiada funkcję poznawczą, która wiąże się z poznawaniem idei

- funkcja religijna duszy - pragnienie nieśmiertelności może zaspokoić duszę, która opuszcza ciało w ostatnim tchnieniu, pierwiastek nieśmiertelny duszy,

- przeciwstawienie niematerialnej duszy i maerialnego ciała - glosi dualizm ciała, tezy:

Dusza jest niematerialna

Jest niezależna od ciała

Dusza jest niezłożona, jeśli człowiek stanowi jedność to nie dzięki cału lecz dzięki duszy

- rozumną ma tylko człowiek, inne byty też maja dusze oprócz rozumnej,

- dusza jest doskonalsza od ciała

- dusza poznaje idee i upodabnia się do nich, źródło prawdy i to co najważniejsze u człowieka

- dusza stanowi życie człowieka

- złączenie duszy i ciała momentami bywa niekorzystne

- ciało jest więzieniem duszy, prawdziwe życie duszy pojawia się dopiero po śmierci ciała

- dusza jest nieśmiertelna, trwa wiecznie, nie ma końca ani początku jest odwieczna: pojęcie duszy ziązane jest z pojęciem życia: wyklucza śmierć.

- dusza posiada wiedzę wrodzoną, istniała przed urodzenie, dusza nie potrzebuje uzasadnienia, ona po prostu jest.

- złem duszy jest niesprawiedliwość, tchórzostwo, ciemnota - one jednak nie niszczą duszy, nie przyprawiają jej o śmierć

- dlaczego dusza związana jest z ciałem? Dla odkupienia grzechu została ona zlączona z ciałem, poznanie prawdy poprzez wyzwolenie duszy z ciała

- nieskończone dzieje duszy, dzieje duszy po śmierci

- wiara Platona w wędrówkę dusz

3. Nauka o przyrodzie

- celowość świata: widzi niedoskonałość przyrody, której przeciwstawia doskonałe idee. Zachowanie harmonii, dostrzega ją w budowie świata, powinna toważyszyć światu harmonia - to zasada buduująca świat,

- wszechświatem rządzi rozum i ład

- celowość świata - kolejna w harmonii, wiara w istnienie bóstwa, które rozumie zbudowany świat

- „Timajas” opis stworzenia świata, splata z mitem greckim: Demior bosku budowniczy świata uczynił go mozliwie najlepszym, za wzór wziął ideę. Był przyczyną sprawczą świata, siłą tworcą, miał wzorce - idee. Żywy, uduchowiony i rozumny świat. Jedyny i jednolity, zespolil jak w żywym organiźmie, dał kształt kulisty itd. Świat jest obrazem twórcy.

Materialność świata - świat musi byc stworzony z czegoś. Materia - jako trzecia dziedzina, przyczyna istnienia świata. Materia tak samo wieczna jak duch i idee.

- świat zbudowany jest z materii,

- może przyjmować różne kształty, dał jej określony kształt - powstał z niej wszechświat

- materia nie jest pierwiastkiem boskim, to co z niej powstało jest niedoskonałe i złe

- dwa byty: idea i materia

- materia jest wiecznym NIEBYTEM w przeiwieństwie do idei - wiecznego bytu

- prawda - dobro, fałsz - zło

- Demir jest pomiędzy bytem idealnym a niebytem

- dusza świata

- to, co niedoskonałe jest wynikiem pogorszenia się świata

- świat na początku był doskonały

- świat nie postepuje tylko cofa się

- dusze znajdująd się także we wszechświecie, on także je posiada, planety mają duszę,

- dusza jest podstawą filozofii świata

- istotna jest tylko logika w opisie świata

- przywiązanie wagi do liczb, do symboliki liczby

4. Filozofia:

- dawał opis rzeczywistości realnej i nierealnej - dialektyka, nauka o prawdziwym bycie, ideach

- wyodrębnienie filozofii - jako najdoskonalszej z nauk

- rozum jest niewystarczający do poznania idei, potrzebna jest intuicja i wira

- mit, przenośnie, irracjonalny popęd duszy kierujący nas po prawdzie

- może być irracjonalna

- poznaje prawdę, ale jednocześnie oddziela od nauk, znajduje własna drogę po której kroczy

- dwie drogi dochodzenia człowieka di prawdy : racjonalna i irracjonalna

5. Etyka:

- nauka o cnotach

- koncepcja trzech dusz, trzech części dusz - każda z nich ma swoje trzy cnoty

Rozum - mądrość

Męstwo - impulsywność

Panowanie nad sobą - zmysłowość

- czwarta cnota - sprawiedliwość łączy trzy części duszy

- wiedza i cnota nie czynia życia pełnym i doskonałym

- piękno, wiedza, harmonijne ukształtowanie życia - z tego plynie radość

- element etyki platońskiej

- świat realny i idealny, dobra realne są znikome

- wahania poglądów Platona

- szczebel do osiągnięcia dóbr idealnych

- trzy tezy: dobro stanowią hierarchie, dobro realne nie jest szczytem, idea dobra - dobro idealne, dobra idealne sa dopiero początkiem

- nauka o dobrach związana jest z nauka i miłości

- piękno jest najwyższym dobrem a dobro jest najwyższym pięknem

- miłość nadzmysłowa była celem, zmysłowa szczeblem do celu

- poprzez cele realne można osiągnąć idee wieczne- teoria platońska

- estetyka

- cenił twórczość, uwielbial poezje „boski szał”, malrstwo i rzeźba to tylko umiejętności a artysta to tylko rzemieślnik

- naśladownictwo jest czymś co stoi poniżej tego, co naśladuje, sztuka obniża rzeczywistośść jest naśladownictwem drugiego stopnia

- tylko poezja jest sztuką, wszystkie inne są rzemiosłem

- dążył do wytępienia sztuki naśladowniczej

Istota platonizmu:

Teoria głosząca, że obok pierwiastków realnych (przemijających) są pierwiastki idealne (wieczne)

- pojęcie idei, duszy i dobra - tworzy IDEALIZM jako kierunek filozoficzny

Arystoteles (384 - 322 p.n.e)

Pisma wydane

1. Dla `szerokiego ogółu'

Dialogi : `Endemus' - inspirowany `Ucztą'

`O sprawiedliwości', `O retoryce', `O wychowaniu', `O rozkoszy', `O filozofii', ` O poetach'

Zachowały się jedynie drobne fragmenty, wiele dzieł zostało zniszczonych.

2. Materiały naukowe dotyczące historii i przyrody, w nich zawarte są wykłady, systematyczne badania, prawa itd.

3. Opracowania naukowe na potrzeby szkoły założonej przez Arystotelesa

Wykłady, pisma szkicowe; tworzą one grupy: logiczne, przyrodnicze, metafizyczne, praktyczne i poetyczne, zachowały się prawie w całości

Logiczne: traktaty ` Kategorie', `Hemeneutyka'

Przyrodnicze : `O niebie', `O stawaniu się i ginięciu', `O częściach zwierząt', ` O pochodzeniu zwierząt', `O duszy'

Metafizyczne: pierwsza filozofia, `Metafizyka'

Praktyczne: etyki Arystotelesa, `Etyka Eudemejska', `Etyka wielka'

Poetyczne: `Poetyka' o tragedii greckiej

POGLĄDY ARYSTOTELESA:

- wiedza zawarta jest w pojęciach ogólnych; byt jednostkowy, pojęcia ogólne

- odsuwa dualizm Platoński, wprowadza dualizm bytu i wiedzy

- nauka o wiedzy jest nauką o bycie- pierwsza logika, druga metafizyka

- logika ma uczyć jak posługiwać się pojęciami i sądami, pojęcia mają być definiowane, podstawą pojęć jest definicja, a sądów jest dochód; pojęcia są ogólne - wytwarzają swoistą hierarchię, mowa o swoistości pojęć, szczytem są ogólne pojęcia, kres definiowania przy najwyższych stopniach ogólności

- sądy również tworzą hierarchię - racji i następstw (bardziej ogólne dla mniej ogólnych); dowody służą uhierarchizowaniu sądów

- umieszcza logikę poza obrębem filozofii, określa ją jako dyscyplinę formalną, która dyscyplinuje nasze myślenie

- aby posługiwać się logiką, pojęciami, sądami, trzeba nabyć wiedzę, bo ona jest materiałem na którym możemy pracować

- człowiek to tabularaza - niezapisana tablica

- wiedza rozumna jest celem, zmysłowa jest początkiem i podstawą tego myślenia

- godził ze sobą dwa kierunki myślenia: racjonalne i sensualne

- filozofia teoretyczna; podział na teoretyczną i praktyczną

Filozofia teoretyczna - rozum człowieka posiada dwojaką funkcję: bytu i działania, wpływ na życie: badawcze (teoretyczne) oraz czynne (praktyczne); dzieli się na: fizykę, matematykę i metafizykę

Matematyka: arytmetyka i geometria, oraz muzyka i optyka, astronomia i mechanika

Metafizyka: ma za przedmioty badanie bytu jako taki, jest istotą filozofii, jest prawdziwym ośrodkiem myśli filozoficznej

Filozofia praktyczna: etyka i polityka podporządkowane retoryce, poetyce, ekonomice

Podstawą tego podziału jest poziom abstrakcji

- SUBSTANCJA - są nią konkretne rzeczy, które nazywa bytami samoistnymi, są to REALNE RZECZY, ustalenie ich jest zadaniem metafizyki, wyróżnia się dwa składniki

- konkretny człowiek jest bytem samoistnym, realną rzeczą, fizyczność człowieka i to co w nim jest orzekamy jako ogólność formy; materia i forma

- człowiek jako pojęcie ogólne

- MATERIA - jest to, co nieuformowane i nieokreślone

- pierwsza czyta materia nie ma w sobie formy jest nieokreślona - jako nieokreślone podłoże zjawisk

- formą jest czynność rzeźbiarza

- materiałem jest człowiek

- zasada hylemorfizmu

- materia najczęściej jest uformowana, nie ma samodzielnego istnienia materii jest abstrakcją, istnieją zespoły materii

- forma jest ważniejsza, jest odpowiednikiem pojęcia

- prawdziwe poznanie jest natury pojęciowej, z rzeczy poznajemy jedynie formę

- utożsamianie formy z pojęciem

- forma jest stała, niezmienna, istotna jako składnik pojęciowy rzeczy, jest najważniejszą częścią substancji, jest istotą rzeczy

- każda rzecz ma formę, materię, przyczynę oraz cel

- posąg utworzony w umyśle i zrealizowany w materii - przyczyna i skutek

- przyczyna jest niematerialna

- forma jest siłą, która działa i wytwarza skutki, jest czynnym pierwiastkiem substancji

- cel jest zawarty w rzeczy lub rzeczach, celem rzeczy jest forma

- forma jest przyczyną rzeczy i celem rzeczy; działa, jest energią, stanowi istotę bytu

- materia jest potencją

- akt formy i potencję, zrealizowana potencja jest aktem

- potencja to pewna wewnętrzna siła, energia to realizacja potencjalności, działalności

- przyroda jest substancjalna, jakościowa, dynamiczna i celowa

- teologia - świat jest wieczny, bo został stworzony z materii, która jest stała

- materia nie jest wynikiem rozwoju, dlatego jest wieczna

- świat jest wieczny, nie było nic przed nim, nie będzie nic po nim , znany nam świat jest światem jedynym to tu przebiega proces stopniowego formowania materii

- świat tworzy jednolity łańcuch przyczynowo i celowo powiązanych zdarzeń z wyjątkiem pierwszego ogniwa

- pierwsza przyczyna jest bytem niezależnym: jest nieruchomy i niezmienny, jest niezłożony, niematerialny, jest czystą formą, czystą energią, jest istotą duchową, rozumem, który może wprawiać w ruch materialny świat, stanowi dla świata cel, który ku temu celowi świat pociąga, działa jak ukochany, który pociąga ukochanego

- przedmiotem myślenia może być sam rozum, który kompletuje sam siebie, jest tylko jeden, jest bytem koniecznym, jest doskonały

- świat przypadkowy wskazuje na byt konieczny, doskonały, absurdalny

- jeśli istnieje świat, to istnieje absolut, byt doskonały, doskonały to nic innego jak Bóg

- rolę Boga wobec świata Arystoteles pojmuje inaczej niż Platon: Bóg jedynie wprawił świat w ruch, jest jego pierwszą przyczyną a także celem ostatecznym, nie jest twórcą świata

- są we wszechświecie dwa okręgi z odmienną naturą: niebiański i ziemski

- ruch w kręgu niebiańskim jest okrężny, najdoskonalszy a materia jest eteryczna,

- ruch w okręgu ziemskim jest prostolinijny a materia zbudowana jest z czterech żywiołów - zmiennych i przemijających

- forma - materia to odpowiednik relacji duch - ciało

- dusza nie jest substancją oderwaną od ciała, jest formą czyli energią ciała organicznego; dusza i ciało stanowią całość; dusza jest czynnikiem życia organicznego

- funkcje duszy ułożone są hierarchicznie, myśl jest wyższa od postrzegania a postrzeganie od odżywiania; odróżnia trojakie funkcje, które odpowiadają trzem rodzajom duszy: roślinna - nie jest zdolna do postrzegania, zwierzęca - posiada zdolność postrzegania, przyjemności, przykrości, pożądania przyjemności i popęd, posiada uczucia i popędy, dusza myśląca - właściwa jedynie człowiekowi, rozum jest najwyższą zdolnością duszy, poznaje byt, dobro, kieruje wolą rozumu, łączy ze sobą wszystkie niżej stojące funkcje

- trzy niezależne rodzaje duszy, jedynie człowiek łączy je wszystkie

- zbliża przeciwieństwa ku sobie: ciało - duszę, zmysły - rozum

- etyka - filozofia praktyczna, poszukuje natury dobra, opisuje stawiane przez ludzi cele - są niższe i wyższe, niższe cele są środkami , wytwarza się hierarchia, łańcuch środków i celów, nie może iść w nieskończoność, istnieje najwyższy cel - najwyższy cel osiągalny jest nim EUDAJNOMIA

- eudajmonizm - twierdzi, że dobrem najwyższym jest doskonałość jednostki

- doskonałość - doskonalenie rozumu, osłona życia doskonałego, widziane w doskonałości idealnej

- wyróżnia dwojakie zalety człowieka rozumnego:

Cnoty dianoetyczne: mądrość, rozsądek

Cnoty etyczne: męstwo

- stosunkiem do lęku jest cnota

- cnota - usposobienie zachowujące środek

- doktryna środka

- cielesność zakłóca prawdziwe uczucie szczęścia, które jest natury duchowej

- teoretyczne poznanie jest trudne do osiągnięcia

- w metafizyce unika idealizmu i materializmu, w teorii poznanie nie ma czystego racjonalizmu i sensualizmu

- w etyce: moralizm i hedonizm (zmieszane ze sobą)

- w metafizyce: nie ma innych substancji niż materialne, osnową jest idealna ich istota; istota jest ogólna, substancje jednostkowe

- poznanie jest empiryczne, empiryczną drogą, racjonalną wiedzą

- szczęście rozumiane jako aspekt ducha, przez cnotę dochodzi się do szczęści (;p)

- psychologia - teoria władz psychicznych

- Bóg jako pierwsza przyczyna świata, dusza jako ciało organiczne

Św. Augustyn (354- 430)

Dzieła: `Przeciw akademikom', `Wyznania', `Traktat o trójcy', `O państwie Bożym'

Poglądy Augustyna:

- dążenie do osiągnięcia szczęścia, a szczęście może dać jedynie Bóg

- do szczęścia potrzebne jest poznanie - Boga i własnej duszy

- poznanie jest możliwe

- zmysły podlegają złudzeniom - nie zawsze, myśl nie we wszystkim jest zależna od zmysłów, rozum sam może ustalać prawdy bez zmysłów

- poznanie wolne od błędów

- przeżycia wewnętrzne nie są fałszywe

- o własnym życiu nie wolno wątpić, własna myśl jest faktem najpewniejszym

- wiedza o rzeczach jest wiedzą….(?)

- wszystko jest wątpliwe, oprócz tego, że myślę

- we wnętrzu człowieka mieszka prawda, zerwanie z obiektywizmem - myśl szukająca prawdy

- umysł poza własnymi przeżyciami najlepiej poznaje nie rzeczy zewnętrzne; poznaje prawdy wieczne

- umysł może być tylko odbiorcą, przedmioty, które poznaje muszą istnieć poza nim

- świat idealny był łączony z Bogiem

- prawdy wieczne istnieją w Bogu, są ideami Bożymi

- Bóg udziela duszy wiedzy poprzez oświecenie, umysł bezpośrednio widzi prawdę jak oczy rzeczy; umysł dochodzi prawdy wprost bez rozumowania

- intuicja to spostrzeganie życia; Bóg potęguje władze poznawcze człowieka

- oświecenie fakt nadprzyrodzony i dzieło łaski, łaska oświecenia przypada dobrym

- poznanie mistyczne - intuicja Augustyna ma charakter mistyczny

- Augustyn stworzył podstawy mistycyzmu chrześcijańskiego

- poznanie mistyczne jest uhonorowaniem poznania racjonalistycznego

- Bóg staje się ośrodkiem myśli filozoficznej

- teocentryczny obraz świata, przewaga duszy nad ciałem, przewaga uczucia i woli nad rozumem

- przewaga metafizyczna i Boga nad światem, Bóg jako najwyższy byt istnieje z natury, jest bytem niezależnym, wszelki inny byt jest zależny od Boga, Bóg jest przyczyną wszelkiego bytu

- świat nie rozwija się samodzielnie, rozwija się pod kuratelą Boga; Bóg kieruje światem, najdoskonalniejszymi szczegółami

- przewaga poznawcza - poznanie przemijających zjawisk nie ma wartości; Bóg jest przyczyną poznania

- przewaga etyczne - Bóg jest najwyższym dobrem, wszelki dobro jest dobrem dzięki Bogu

- dążenie do Boga lezy w naturze człowieka

- zło polega na odsunięciu się od Boga

- przewaga duszy nad ciałem

- dusza jest substancją samoistną, posuada funkcje: myśl, wola, pamięć jest odrębna od ciała, nie znajduje się w jednym miejscy, wypełnia calego człowieka

- ciało stanowi często przeszkode w poznaniu

- rozkosz zmysłowa jest godna potępienia

- wola, rozum jest bierny a człowiek działa w życiu dzięki czynnej woli

- natura człowieka przejawia się w tym, czego chce

- zerwanie z intelektualizmem

- w naturze Boga dopatrywał się pierwszeństwa woli

- woluntaryzm - wola poprzedza intelekt; czynniki irracjonalne mają przewagę w poznaniu

- uzupełnienie rozumu, wiara ma dopełniać rozum, `zrozum byś mógł uwierzyć, wierz byś mógł zrozumieć'

- działanie

- żeby czynic dobro trzeba kochać, tylko z miłości płyną dobre czyny, szczęście można osiągnąć tylko przez miłość

- filozofia zośrodkowana jest w Bogu, wobec niego świat traci znaczenie

- aby poznać Boga potrzebna jest łaska

- nic w przyrodzie nie może się dziać bez udziału sił nadprzyrodzonych

- Bóg jako jedyny byt i prawda, jako przedmiot poznania, źródło, jedyne dobro i piękno - przedmiot etyki

-świat jest wolnym dziełem Boga, dzieem rozumnym, Bóg w umyśle swoim posiada idee, idea - główna forma lub aarada rzeczy, trwała i zmienna, znajdująca się w umyśle Platona, chrześcijański platonizm

- teologiczno-metafizyczna nauka, zwana egemplaryzmem

- istnieja dwa równoległe światy: realny, powstał przez umieszczenie idei materii

- etyka: zawarta w teodycei augustyńskiej, świat znikomy w rękach Boga, ale od niego pochodzi, dlatego, to co istnieje jest dobre; świat jest objawem istoty boskiej, wszystko, co się dzieje jest cudem

- sprawa dobra i zła: świat jako dzieło i objaw Boga nie może nie być dobry, istnienie zła jest niewątpliwe

I zło jest dziełem wolnych stworzeń, nie należy do przyrody

II zło nie jest realne, jest tylko brakiem dobra, nie ma absolunego zła, lecz istnieje absolutne dobro

• nie niższe cele są złe, lecz odwrócenie się od celów wyższych

• zła jesy pycha bądź pociągliwość

III zło nie psuje harmonii świata, przeciwnie jest do niej potrzebne, ukaranie grzesznych należy do niej tak samo jak nagradzanie świętych/dobrych

Bóg wolał stworzyć większo dobro ze złem, niż mniejsze bez zła

- zło pochodzi od czlowieka, dobro od Boga, dobrzy są ci, cco dostąpili łaski

- człowiek odpowiedzialny jest za zło, nie za dobro

- spór Augustyna o łaskę

- łaska jest dawana przez Boga

- nie wszyscy będą zbawieni

- dla Augustyna nie było godnych łaski, jest ona faktem ostatecznym

- łaska jest przyczyną duszy

- czekamy na koniec świata i sąd ostateczny

`Obrona Sokratesa'

- Anytos - demokratyczny polityk oraz bogaty wytwórca skór i handlarz, mówca Lykon, poeta - tragik Meletos, oskarżyciele Sokratesa: o bezbożność i wywieranie złego wplywu na młodzież, deoralizacja młodzieży, nieuznawanie bogów państwowych

- Sokrates wygłasza mowę obronną, mówi o swojej mądrości - wyrocznia w delfach wskazała go najmądrzejszym człowiekiem, jednak on szukał mądrzejszych od siebie:

Wśród polityków: wykazywali się tylko mądrością w swojej dziedzinie

Poeci: byli natchnieni, nie było w nich mądrości

Rzemieślnicy: doskonale wykonywali swoje prace, jednak o niczym innym nie mieli pojęcia

- Sokrates wygłosił trzy mowy (druga odbyła sie po pierwszym głosowaniu)

- Sokrates nie czerpał korzyści dóbr materialnych

- uważał śmierć jako dalsza drogę życia, cieszył sie, że będzie mógł się tam spotkać z bogami; śmierć traktował jako przeprowadzkę duszy w inne miejsce

- stosował tzw. metodę elenktyczną - sprawdzał i obalał poznane prawdy oraz metodę majetyczną - za pomocą pytań dochodził dowiedzy prawdziwej

`Uczta'

- to `wieczorek towarzyski' spędzony przy winie i smakołykach przez grupę Ateńczyków

- uczestniczyli w niej: Arystodemos, Agaton ( u niego odbywa się uczta), Panzaniasz, Arystofanes, Eryksimachos, Fejdros, Alkibiades oraz Sokrates

- rozprawiali na wiele tematów, zaczynając od bożka miłości Erosa - pomocnika Afrodyty

- poświęcenie dla ukochanej, ukochanego

- Panzaniasz w swojej wypowiedzi zawiera pewne normy moralne

Ogólnie:

- uczniowie wytworzyli obraz mistrza, porównanie Sokrates do Jezusa z nazaret, obaj mówią obrazowym językiem, nie uciekają przed śmiercią - godzą się z nią, obaj obrali podobny kierunek w życiu

- jedynym wyjściem dla Sokratesa jest śmierć

- śmierć intelektualna

- świadomy wybór smierci

- jego filozofia polegała na dialogu

- bał się śmierci, byl wobec niej bezradny, ponieważ nie miał wiedzy na jej temat

- wiara filozofa w bytowanie po śmierci w lepszym `świecie'

- nie było dla niego wyjścia, chyba, że oskarżyciele wycofaliby swoje zarzuty; nie było dla niego innej drogi

- obciąża śmiercią swoich oskarżycieli

- mimo wszystko możemy powiedzieć, że wygrywa proces

- nie jest ważna długość życia, tylko jego jakość

- intelektualne samobójstwo

- człowiek jest wolny i ma prawo również decydować o końcu swojego życia

- idealizm platoński jeśli chodzi o miłość

- relacje bogów to przeniesione relacje ludzkie

- Eros daje fundament na całe życie

- Eros ukazany jako najwyższy z bogów nad Zeusem

- Fajdros o miłości między mężczyznami

- miłośnik - oblubieniec

- miłośnik - bardziej doceniany niż oblubieniec ; oblubieniec oczekuje od miłośnika, że en da mu wiedze

- zaczęto dostrzegać waor duchowe i intelektualne

-konflikt pojawił się, gdy miłośnik zaczynał obławiać oblubieńca

- homoseksualizm stał się problemem gdy weszły systemy religijne itd.

- Eros odpowiedzialny za miłość mężczyzn do kobiec i mężczyzn do mężczyzn - wczesny i niebiański, sfera duchowa i sfera cielesna

- ten, co kocha może robić wszystko

- idealne rozumienie piękna, w brzydkim ciele - piękny duch

- cenniejsze jest dawanie siebie, dając oczekuję czegoś - jest to interesowne

- przyciąganie się przeciwieństw w celu dopełnienia

- aktualność poglądów i myśli Platona

Montaigne `Próby'

- przedstawiciel sceptyczmu

- nawiązuje do renesansu

- obserwator, filozofia jego ma swe podstawy w obserwacji

- jest przeciwnikiem systemu

- prawda może byc konwencją, może byc umowna

- nie można wartościować

- perspektywa szerokich możliwości człowieka

- pokazuje przez próby, że pewne pojęcia stosujemy konwencjonalnie, dopiero w konkretnym działaniu pokazuje, wartościowuje pojęci, stosujemy je w osiągnięciu jakiegoś celu

- naszym życiem kieruje kłamstwo, jest ono wpisane w kondycję ludzką i nie jest niczym złym

- poszukiwanie złotego środka

- pojęcie szczęścia jest dwuznaczne, definiuje je jako zadowolenie

- szczęście jest ideą, nie można do końca go osiągnąć

- stan permanentny szczęścia nie jest szczęściem

- nadmierne szczęście - jest grą

- człowiek bez gry nie potrafi się odnaleźć

- konwencje dają swego rodzaju bezpieczeństwo, gwarantuje namm to

- możliwe jest zerwanie z konwencją - odrzucenie grupy

- człowiek uczestniczy w konwencjach - gra określone role

- konwencje zaspokajają potrzeby ego

- człowiek do osiągnięcia celów potrzebuje ludzi

- do ludzi najłatwiej dotrzec poprzez sferę uczuciową i emocjonalną
- egoizm rozumn, intelektualny - kierowanie rozumiem do zaspokajania swych potrzeb

- refleksja nad codziennością życia, nad `tu i teraz'

- śmierć przypomina nam o życiu, oswojenie śmierci i pogodzenie się z nia jest bardzo ważne, smierć jest jedyną pewną rzeczą, każda chwila naszego życia powinna być przemyślana, bo może to być nasza ostatnia chwila

- konwencjonalizm jest nam potrzebny w życiu, jest rolą, którą przypisujemy

- miłość jest wolnością, nie można kogoś przymusić do miłości, istnieje tylko konwencja miłości

- powinności są natury konwencjonalnej

- w konwencji ulegamy zniewoleniu

- margines wolności - nie wolno wpuszczać innego człowieka w obszar naszej wolności

Kartezjusz `Medytacje o pierwszej filozofii'

Medytacja pierwsza - wątpienie, Kartezjusz odrzuca wszelkie dotychczasowe opinie, które można uznać za niepewne. Uważa, że człowiek żyje w świecie, w którym wszystko wydaje mu się pewne i prawdziwe - człowiek narażony jest na działanie Ducha Zwodziciela, który podsuwa mu fałszywy obraz rzeczywistości.

Kartezjusz przyjmuje postawę sceptyczną; sceptycyzm był punktem wyjścia do jakichkolwiek rozważań i w celu uzyskania jakiejkolwiek pewności. Stosował go wobec twierdzeń o istnieniu, alby upewnić się, co do realności jakiś przedmiotów, rozważał, czy mogą być one ideami.

Argumenty sceptyckie - złudzenia zmysłów, brak wyraźnej granicy między jawą a snem oraz możliwość, że jesteśmy wprowadzeni w błąd przez jakąś istotę.

Duch Zwodziciel - nic na świecie nie jest pewne, gdyż wszystko może okazać się fałszem, dziełem zniekształcającego prawdziwą rzeczywistość demona. Kartezjusz powołuje do istnienia Ducha Zwodziciela, by nie nadawać Bogu fałszu. Bóg jest dobry, nie ma w nim fałszu, nie zwodzi człowieka, dlatego Kartezjusz nadaje istnienie jakiemuś demonowi, który ma na celu zwodzić człowieka.

Człowiek zaczyna wątpić w rzeczywistość, wątpienie leży w naturze człowieka, który chcąc odnaleźć prawdę poddaje wątpieniu tezy i twierdzenia uznane za pewne. Taki właśnie stan wzbudza w człowieku Duch Zwodziciel, który podsuwa mu hipotezy prowadzące do obalenia całej konstrukcji prawd rozumowanych. Hipotezy każące wątpić we wszystko zesłane przez złośliwego demona są niebezpieczne, gdyż uogólniają wątpienie. Człowiek, gdy wymaże wszystkie przyjęte prawdy zaczyna wątpić we wszystko, nie widząc już w niczym pewności.

Kartezjusz uważa, że zmysły są zawodnie, wszystkie dotychczasowe poglądy przyjmował przez zmysły. Zmysłom nie należy ufać.

Granica między jawą a snem - nie istnieją żadne pewne wskazówki, które pozwalają odróżnić jawę od snu. We śnie jesteśmy myleni przez pewnie złudzenia. Wszelkie obrazy, które pokazują nam się we śnie muszą pochodzić z rzeczywistości, nawet jeżeli podczas snu wytworzylibyśmy obrazy wcześniej nam nieznane to i tak posiadałyby cechę pochodzącą ze świata rzeczywistego, np. kolor.

Kartezjusz dokonał podziału na nauki pewne i niepewne: pewne - matematyka, geometria - badają rzeczy proste, pewne; niepewne - fizyka, astronomia, medycyna - nauki niepewne i złożone.

Medytacja druga - po raz kolejny pojawia się sceptycyzm, uznaje wszystkie dotychczasowe poglądy za fałszywe. Pisze, że człowiek wytrwały jest w wątpieniu, dopóki wątpi, istnieje.

Jeżeli uważa, że wątpi, wykonuje jakąś czynność umysłową to znaczy, że istnieje; będzie istniał tak długo dopóki będzie wątpił, myślał

Pierwszą prawdą jakiej może być pewien człowiek ,to wiedza o swoim istnieniu. Bycie pewnym, że jest nie daje jeszcze mu jasności jaki jest.

Kartezjusz zadaje pytanie kim jest człowiek?

Prawda o własnym istnieniu jest niezaprzeczalna. Człowiek dochodząc do poznania prawdy o świecie zew. Odbywa okrężną drogę, najpierw musi uzyskać pewność, że istniej Bóg, który nie zwodzi i nie oszukuje.

Kartezjusz wszystkie działania: odżywianie, myślenie, chodzenie przypisywał duszy, jednak tak naprawdę nie zastanawiał się czym ona jest. Zawsze jednak uważał, że doskonale zna ciało i jego naturę. Uważa, że myślenie jest atrybutem, który mu przysługuje i nie może być od niego oddzielony.

Dochodzi do wniosku, że istnieje i będzie istniał tak długo dopóki będzie myślał : „myślę więc jestem”

Substancja - rzecz, która istnieje i nie potrzebuje do swego istnienia żadnej innej rzeczy. Każdy rodzaj substancji posiada swój atrybut, czyli to, co postrzegamy jasno w swoim rozumowaniu.

Substancja cielesna - jej atrybutem jest rozciągłość (nie jesteśmy w stanie wyobrazić sobie kształtu, ruchu bez rozciągłości)

Przykład wosku: możemy odróżnić jego kształt, kolor, zapach, czyli wszystkie cechy, dzięki którym rozpoznajemy ciała materialne. Poznanie empiryczne, zmysłowe

Substancja myśląca - jej atrybutem jest myślenie

Dusza i ciało są to substancje myślące i rozciągłe - mają one różną naturę.

Kartezjusz przypisuje swoje istnienie duszy, dusza przenika każdy element ciała - jedność duszy i cała tak jak u Arystotelesa.

Dualizm Kartezjański - wyższość duchowej substancji nad cielesną; ciało i dusza są ze sobą powiązane; jednak dusza może istnieć bez ciała, dusza jest myśleniem - myślenie jest wieczne zatem dusza jest wieczna.

Medytacja trzecia - Kartezjusz stara się udowodnić istnienie Boga. Twierdzi, że idea Boga, którą każdy człowiek posiada w umyśle musi pochodzić od istoty wyższej, gdyż jest zbyt doskonała, by mógł ją stworzyć ludzki rozum.

Kartezjusz dokonuje podziału na trzy rodzaje idei:

- wrodzone - powstały ze zmysłów, były w nas zawsze, do takich idei zalicza ideę Boga, który wraz z naszymi narodzinami zaszczepił w nas ideę samego siebie.

- wytworzone/sztuczne - pochodzą z wyobraźni, możemy je kreować

- nabyte/przypadkowe - pochodzą z doświadczeń, z tego co chwytamy ze świata

Bóg wg. Kartezjusza jest ideą wrodzoną, jest substancją nieskończoną, bytem doskonałym, jedynie intelekt przekonuje nas o tym, że Bóg istnieje. Jest nieskończony, sami zaś jesteśmy substancją skończoną - jesteśmy całkowicie zależni od bytu pełnego, czyli od Boga.

Sam człowiek jest ideą niedoskonałą, jednak posiada ideę czegoś, co jest doskonałe

Pojawia się hierarchia bytów - człowiek w tej hierarchii jest nad zwierzętami, roślinami jednak poniżej Boga.

Do poznania Boga nie potrzebujemy empirii, jedynie intelekt może nas przekonać o tym, że Bóg istnieje.

Oprócz nas, a także idei Boga istnieją inne byty, idee. Bóg tworzy kolejne idee, powołuje idee, byty do życia, od Niego pochodzą wszelkie idee. Z racji tego, że oprócz nas istnieją inne byty nie możemy być ideą stanowiąca.

To co namacalne jest łatwiejsze do pojęcia - świat empirii jest łatwiejszy do rozumowania.

Nasz umysł jest skończony dlatego pewnych rzeczy nie jesteśmy w stanie pojąć - Bóg jest jedyną doskonałością, jest nieskończony, od niego nie ma nic wyższego, jest substancją nieskończoną.

Bóg nie może być zwodzicielem, ponieważ wiąże się to z jakąś niedoskonałością a Bóg sam w sobie jest doskonały. My nie jesteśmy doskonali, jednak świat jest doskonały ponieważ składa się z nieidealnych elementów, które wzajemnie się uzupełniają.

Medytacja czwarta - człowiek jest podatny i narażony na błąd. Gdy wątpimy jesteśmy ideą bytu niepełnego i jesteśmy zależni od bytu pełnego, czyli od Boga. W Bogu zawarte są wszelkie skarby nauki i mądrości.

Rozum jest bez zarzutu, jest jednak skończony ponieważ wytwarza wyłącznie przedstawienie rzeczy. Wola, która ze swej natury nie jest odpowiedzialna za błędy nie jest jednak całkowicie jasna. Człowiek, który twierdzi, coś na temat idei robi niewłaściwy użytek z woli, władza chcenia

Istnieje władza pojmowania i sądzenia; pojmowanie jest ograniczone zgodnie z tym, że jest skończone; wolna wola jest nieskończona, najpierw musimy działać wolą później umysłem. A przypadku nie można opierać dochodzenia do prawdy.

Nasza nieskończona wola jest darem od Boga; istnieje stopniowanie doskonałości; hierarchia wolności jest nieskończona.

Trzeba osądzać nam rzeczy znane i pewne; kwestie dotyczące Boga są jasne i doskonałe jednak gdy zwracamy się ku sobie widzimy błędy, niedoskonałości; gwarantem prawdziwości poznania jest Bóg, bez niego prawda byłaby nie możliwa do osiągnięcia.

Kartezjusz dochodzi do wniosku, że Zwodziciel jest niepotrzebny, bo źródło fałszu pochodzi od nas samych, sami siebie zwodzimy, źródłem fałszu nie jest przyczyna zewnętrzna , my sami stwarzamy fałsz.

Mechanizmem dochodzenia do prawdy jest próba kontroli rozumu nad wolą.

Wolna wola nie jest źródłem fałszu, brak pewnej zależności między wolną wolą a intelektem może wprowadzić nas w fałsz, złe osądy, złe pojmowanie

Złożenie - wyraźność

Jasność - prostota

Zawsze możemy kontrolować jedną i drugą stronę, składamy je i rozkładamy - indukcja i dedukcja.

Medytacja piąta - Kartezjusz ponownie ukazuje dowód na istnienie Boga. W tym celu opiera się na dowodzie ontologicznym, twierdzi, że jedynie istnienie Boga ma charakter konieczny, żaden przedmiot takiej cechy nie posiada, gdyż jego istnienie jest przypadkowe. Istnienie Boga jesteśmy w stanie wydedukować z istoty Boga, w sposób analogiczny do wykazywania natury figury geometrycznej, wyprowadzanej z posiadanych przez nią właściwości. Właściwością Boga jest doskonałość, jest to też składnik jego istoty; gdyby nie przysługiwało Bogu istnienie, jako pewna własność, Bóg nie byłby doskonały.

Idea Boga pojawia się niezależnie; natura pokazała nam pewne idee; Bóg zaszczepił w nas te idee wrodzone, to co pochodzi od doskonałego Boga musi być doskonałe.

Po raz kolejny Kartezjusz ukazuje nam, że mimo tego, że my jesteśmy niedoskonali, to świat jest doskonały, ponieważ stworzył go Bóg, a to co pochodzi od Boga jest przecież idealne.

Istotę Boga stanowi sam fakt istnienia Boga, jest bytem niezależnym i bytem koniecznym.

Przykład trójkąta - istnieje tylko w intelekcie w postaci własności, trójkąt tak samo jak Bóg jest ideą wrodzoną jednak możemy wskazać jego własności jego położenie - to, że znajduje się w naszym umyśle, Bóg jako istota wrodzona nie ma określonego miejsca, powstał w naszym umyśle, ale jest wszędzie, nie potrafimy określić jednego miejsca w jakim się znajduje. Byt doskonały nie może być zamknięty, istnieje po za intelektem, istnieje w idei i po za nią.

Wyobraźnia kontaktuje się ze światem zewnętrznym, empirycznym.

Medytacja szósta - Kartezjusz udowadnia po raz kolejny, że po za nim istnieją inne byty. Ciała, które stara się poznać - istnienie ciał materialnych

Wyobraźnia przekazuje nam istnienie rzeczy materialnych, jest pewnego rodzaju władzą. Dzięki wyobraźni możemy wytwarzać nowe idee.

Poznanie intelektualne ma wykluczać błędy zaczerpnięte ze świata empirycznego

Poznanie empiryczne istnieje, to co poznajemy empirycznie nie zawsze jest prawdziwe, dlatego potrzebne jest poznanie intelektualne. Intelektualne dochodzenie do prawdy jest właściwe. Świat poznany przez zmysły bywa złudny.

Utrata jakieś części ciała nie wpływa na utratę duszy, jeśli myślę, że jestem całością to nią jestem.

Ciało nie zawsze słucha duszy, reaguje na bodźce zewnętrzne, cielesne - dążenie do przyjemności unikanie bólu.

Dusza chce być szczęśliwa, człowiek utożsamia przyjemność ze szczęściem, co jest błędne, nie można tego utożsamiać, przyjemność jest tylko chwilą, nie jest szczęściem, przez moment czujemy się dobrze, co nie oznacza, że jesteśmy szczęśliwi.

Kartezjusz znajduje granicę między jawą a snem; we śnie nie ma wspólnego punktu, nie potrafimy kojarzyć pewnych zdarzeń, obrazy we śnie pojawiają się niewiadomo skąd, nie ma ciągu przyczynowo skutkowego. Na jawie potrafimy uzasadnić pojawienie się lub dany fakt. Granicą jest zdolność przypominania sobie. Nie mamy wpływu na to, co nam się przyśni, to co się wydarzy jest przypadkiem, ponieważ nie mamy kontroli nad snem.

Kartezjusz dokonuje matematyzacji rzeczywistości - idealna nauka to matematyka, geometria, dlatego większość swoich rozważań opiera o te nauki.

B. Pascal `Myśli'

- nie ma reguły bez wyjątku, falsz tkwi we wszystkim

- cud, to to, co wymyka się przyrodniczemu obrazowi świata

- Bóg działa w cudowny sposób, nic dla niego nie jest niemożliwe

- życie jest cudem

- zwyczaj, przyzwyczajenie - auomatyzm

- poprzez religijność mamy przyzwyczaić się do istnienia Boga

- kolejny etap, poziom refleksji, myślenie

- obszar racjonalizacji, tworzenie światopoglądu z Bogiem lub bez Boga

- trzeci poziom - natchnienie, poziom elitarny, gdzie Bóg wybrał niektórych, ludzie zaczynają czuć Boga a nie tylko go rozumieć, intelekt i zmysły są pominięte

- wychodzi od założeniaa Kartezzjańskiego

- `ja' istnieje dzięki myśli

- jestem bytem zależnym, zastanawia się, czy istnieje byt niezależny

- rozważa Boga i punkt

- jeszcze wiele luk kryje się w naukach, ktorych nie jesteśmy w stanie racjonalizować

- prawdy wiary, dialektyka - najpier tezy, po drugiej stronie antytezy, dochodzimy do syntezy; nie wydaje sądu, nie udowadnia prawdziwości tezy i antytezy

- bezradność i słabość intelektualna człowieka

- grzech pierworodny jest sprzecznością, paradoks - sprzeczność natury logicznej

- ingerencje w logikę ludzkiego myślenia

- prawdy a w szczególności prawdy wiary są przeciwko rozumowi

- poprzez przyzwyczajeniee zaczynamy wierzyć w istnienie danej rzeczy

- przyjęcie nieskończoności - nie pojmowanie jej

- Bóg porównywany jest do nieskończoności

- człowiek nie jest konieczny do istnienia Boga

- rozważa atrybuty Boga mówiące o nieskończności i niepojętności

- Bóg jest sprawiedliwy i milosierny, miłosierdzie przewyższa sprawiedliwość Boską - racjonalizacja

- poprzez chwałępoznamy naturę Boga

- nie mamy z Bogiem żadnego punktu styczności

- sens wiary tkwi w tym, że nie można jej udowodnić

- nie ma dyskursu z wierzeniami albo sie je przyjmuje albo nie

- zakład: racjonalnie zastanawiamy się czy wiara jest opłacalna, nie zakładamy się o to czy Bóg istnieje

- nie wiadomo czy coś zyskamy, pewne jest to, że nic nie stracę

- zależnośc od hierarchii wartości

- człowiek stara się uwierzyć w Boga, wiara jest procesem

- trzy rodzaje ludzi:

• Z bogiem: człowiek podejrzany, fanatyzm religijny

• Bez Boga: z góry wyklucza się Jego istanienie, zamyka drogę do życia wiecznego

• Człowiek poszukujący Boga; wątpi, poszukuje, ryzyko wiary, wiara jako proces

- człowiek musi wybierać - wybór kwestii Boga

- nic nie tracenie zależy od hierarchii wartości

- człowiek jako trzcina myśląca - wątła, słaba w cielesności, ale przewyższa ją świadomość tego, co ją zabija, co ją myli, rzeczy nie mają tej świadomości, czlowiek o tym wie, co wywyższa go nad inne byty

- ciało jest więzieniem duszy

- indywidualizm religijny, skrajny subiektywizm odrzuca obiektywizm

- Kościół nie daje życia wiecznego, tylko Bóg daje życie wieczne

- wiara poprzez kościół - wiara racjonalistyczna

- wiarę może dać tylko Bóg

Kartezjusz vs Pascal

	KARTEZJUSZ	PASCAL
BÓG	- Bóg jako idea wrodzona, którą każdy człowiek posiada w umyśle. - Bóg jest substancją nieskończoną bytem doskonałym. Jedynie intelekt przekonuje nas o istnieniu Boga, do jego poznania nie potrzebujemy empirii. - Kwestie dotyczące Boga są jasne i doskonałe, gdy zwracamy się ku sobie widzimy niedoskonałości, błędy, gwarantem prawdziwości poznania jest Bóg, bez niego prawda byłaby nie do osiągnięcia - Bóg tworzy kolejne idee, powołuje inne byty do życia, od Niego pochodzą wszelkie idee, Bóg jest ideą stanowiącą - idea Boga pojawia się niezależnie; Bóg stworzył świat składający się z nieidealnych bytów, które w całości składają się na idealny świat - istnienie Boga jesteśmy w stanie wydedukować z istoty Boga w sposób analogiczny do wykazywania natury figury geometrycznej, wyprowadzonej z posiadanych przez nią właściwości. Właściwością Boga jest doskonałość, jest to także składnik Jego istoty, gdyby nie przysługiwało Bogu istnienie jako pewna własność, Bóg niebyły doskonały - Bóg jest bytem niezależnym i koniecznym, nie możemy wskazać dokładnego miejsca w jakim się znajduje, ponieważ Bóg jest wszędzie - byt doskonały nie może być zamknięty, istnieje poza intelektem, istnieje w idei i poza nią	- Bóg działa w cudowny sposób, nic dla niego nie jest niemożliwe - poprzez religijność mamy przyzwyczaić się do istnienia Boga - Bóg porównany zostaje do nieskończoności - człowiek nie jest konieczny do istnienia Boga - Bóg jest sprawiedliwy i miłosierny - poprzez chwałę poznajemy naturę Boga - Bóg daje życie wieczne, daje zbawienie - miłosierdzie boskie nad sprawiedliwością boską - nie znamy ani natury ani istnienia Boga poprzez wiarę i chwałę poznajemy naturę Boga. - człowiek musi wybierać : wybór kwestii Boga, podział na trzy rodzaje ludzi: > z Bogiem - człowiek podejrzany, fanatyzm religijny > bez Boga - człowiek z góry wyklucza Jego istnienie, co zamyka drogę do życia wiecznego > poszukujący Boga - wątpi, poszukuje, ryzyko wiary, wiara jako proces
JA/ CZŁOWIEK	- człowiek wytrwały jest w wątpieniu, dopóki wątpi istnieje - jeżeli człowiek uważa, że wątpi wykazuje jakąś czynność umysłową, to znaczy, że istniej, człowiek będzie istniał tak długo dopóki będzie wątpił, myślał - dochodzi do wniosku, że istnieje i będzie istniał tak długo, dopóki będzie myślał - „myślę więc jestem” - jestem bytem zależnym od bytu niezależnego - człowiek jest myśleniem	- „ja” istnieję dzięki myśli - jestem bytem zależnym - nie jesteśmy istnienie koniecznym, ale istnieje istota konieczna, wieczna i nieskończona - „ja” jako trzcina myśląca - wątła, słaba w cielesności, ale przewyższa ją świadomość tego, co ją zabija, co ją myli; rzeczy nie mają tej świadomości, człowiek o tym wie, co wywyższa go nad inne byty
DUSZA A CIAŁO	- dualizm Kartezjański, dusza i ciało są ze sobą powiązane - dusza może istnieć bez ciała, dusza jest myśleniem - dusza bez ciała jest myśleniem, myślenie jest wieczne zatem dusza jest wieczna - dusza przenika każdy element ciała - istnieje jedność duszy i ciała - dusza i ciało- substancja myśląca i rozciągła, mają one różną naturę - dusza chce być szczęśliwa, człowiek utożsami przyjemność ze szczęściem, co jest błędne, nie można tego utożsamiać, przyjemność jest tylko chwilą (przyjemność cielesna nie zaspokaja duszy) - ciało nie zawsze `słucha' duszy, reaguje na bodźce cielesne, zewnętrzne	- ciało jest więzieniem duszy - dusza istnieje bez ciała, jest wieczna - dusza jest zabłąkana w ciało
ROZUM A ZMYSŁY	- zmysły nas zwodzą - świat poznany przez zmysły bywa złudny, nie należy opierać się wyłącznie na zmysłach - rozum u człowieka jest bez zarzutu, należy kierować się rozumem	- zmysły są niezależne od rozumu, pchają go w poszukiwaniu rozkoszy - rozum działa powoli - rozumem nie jesteśmy w stanie określić istnienia Boga - namiętność i pożądanie należy do zmysłów - nie powinniśmy się nimi kierować; - serce posiada swoje racje, których rozum nie zna - prawdę poznajemy nie tylko rozumem ale także sercem - bezradność i słabość intelektualna człowieka - nasz rozum jest ograniczony
HERARCHIA WARTOŚCI	- człowiek w hierarchii bytów jest nad zwierzętami, roślinami i ciałami mniej złożonymi, jednak znajduje się poniżej Boga, człowiek nie jest najwyższą wartością	- pojawia się taka sama jak u Kartezjusza hierarchia wartości, człowiek jest bytem wyższym niż zwierzęta, rośliny itd. jednak niższym niż Bóg

S. Kierkegaard

- egzystencjalizm religijny i ateistyczny

- wychowany w rygorystycznym protestantyzmie duńskim

- dzieła: `Choroba na śmierć. Bojaźń i drżenie'

` Dziennik uwodziciela'

`Albo, albo'

- stadium estetyczne:

• Esteta bezpośredni don Juan - fascynuje się estetyką, myli przyjemności cielesne z duchowymi

• Esteta pośredni - przeżywa to samo co don juan, jednak wszystko to dzieje się w wyobraźni

- stadium etyczne:

Wejście w bliższe relacje z człowiekiem, pojawia się kategoria odpowiedzialności, spełnienie w miłości, kodeksy etyczne i moralne, życie we wspólności, ogólności

• Etap religijny

Typu A - wspólnotowa, instytucjonalna, kościelna, nakazy boskie, Kościół jako pośrednik

Typy B - skrajne zindywidualizowanie, religijność elitarna, Bóg w nią ingeruje, wytwarza ją, wyjście Boga ku człowiekowi

- egzystencjalizm pesymistyczny, nawiązuje do Pascala

- nie podpisuje swoich dzieł, podpisuje je pseudonimami

- porusza dylematy egzystencjalne

`Bojaźń i drżenie'

- zawarcie przymierza Boga z Abrahamem

- Izaak, naród wybrany - Izrael

- Bóg wystawia Abrahama na próbę

- egzystencjalne analizy tego, co mogło się dziać z Abrahamem, gdy dostał nakaz od Boga

- wiara, rozum

- konflikt z otoczeniem - Abraham decyduje się złożyć w ofiarę swojego syna

- konflikt Abrahama z samym sobą - poświęcenie miłości do syna na rzecz miłości do Boga

- racjonalizacja uczuć

- poprzez kontakt człowieka z Bogiem pojawia się więcej pytań

- kierowanie się rozumem a także wiarą w Boga

- Bóg jest wszechmocny, może zmienić zdanie

- indywidualne, subiektywne zmaganie się z Absolutem

- sprzeczność natury logicznej (jak u Pascala)

- rycerz wiary (Abraham)/ bohater tragiczny (Agamemnon)

- rycerz wiary dokonuje egzystencjalnej redukcji - rezygnuje z wiedzy, z tego, co nagromadziło się w umyśle, wtedy dopiero możemy usłyszeć Boga

- Jezus z Nazaretu: wiara, że jest synem bożym, poznajemy go empirycznie

- ludzie wiary są szaleni, są gotowi na wszystko u Boga

- czyn rycerza wiary jest bezinteresowny, wyjście Boga w kierunku człowieka

- Abraham nie traci syna, staje się narzędziem w rękach Boga, Bóg wie, że Abraham będzie mu posłuszny we wszystkim

Abraham wyrzeka się rozumu by zaufać Bogu; tam gdzie kończy się rozum zaczyna się wiara

- absurd wiary: oparcie na rozumie, rozum wyklucza Boga

- Abrahama można nazwać egoistą, ponieważ to, co czyni robi dla Boga, można przypuszczać, że chce się `przypodobać' Bogu

- otchłań paradoksalnej wiary - poziom B, u Pascala poznanie Boga jest sercem

- zamknięcie perspektywy intelektualnej, otwarcie perspektywy wiary

- skrajny irracjonalizm - stawia osobę poza ogólnością

- prawdy wiary są niedorzeczne, ale są wyrazem ingerencji Boga w człowieka

- czy z Bogiem czy bez Boga człowiek jest cierpiący nawet gdy wierzy wikła się w szaleństwo

- człowiek staje się bezradnym narzędziem w rękach Boga, całkowite podporządkowanie Boga, przełamanie ciemności, która go otacza, próbuje dotknąć tego, co jest `niedotykalne', przez człowieka czyli nieskończoność

- wiara jest podobna w każdej religii

- chrześcijaństwo jako religia uniwersalistyczna

- Jezus z Nazaretu staje się przedmiotem wiary, jest dla rozumu absurdalny

- istotą chrześcijaństwa jest śmierć i zmartwychwstanie

- akt wiary jest absurdalny, operuje prawdami, które się nie dają zracjonalizować - wiara w to, że są możliwe

- każdy w coś wierzy, pytanie tylko w co

- wiara w Boga jest wiarą czysto religijną

- wiara jest na czymś budowana, wierzymy bo inni wierzą

- człowiekowi nie jest potrzebny pośrednik między nim a Bogiem

- instytucja Kościoła nie powinna przeszkadzać ludziom w dążeniu do Boga

- filozofia Kierkegaarda jest skierowana religijnie

- o człowieka biją się dwa obszary: tu i teraz - ogólność i wieczność - świat Boski

- młodość związana jest z perspektywą nieskończoności

- sprawdza intelekt człowieka

- ingerencja Boga w świat tutejszy zakłóca i przeszkadza w egzystencji

- wybraniec boży płaci izolacją od ogólności

- egzystencjalna redukcja - redukcja wszystkiego: wiedzy, nauki, wtenczas usunięcie przeszkód

Teologiczne zawieszenie norm etycznych - Bóg zawiesza wszystkie zasady wobec wybrańca; teleos - cel

- filozofia paradoksu ( u Pascala do absurdu):

• Irracjonalizm

• Skończoność intelektualna, przyjęcie niedorzeczności, akceptacja absurdu na tle rozumu:

- tam gdzie kończy się rozum zaczyna się wiara

- izolacja jednostki

- samotność

- brak komunikacji

- pojęcie wiary:

U Pascala: wiara nie jest stanowiskiem

Kierkegaard - wiara jest procesem, mogę mówić, że staram się uwierzyć, nie jestem na poziomie wiary

- wiara nie jest radością, nie daje i nie może dać człowiekowi szczęścia

- wiara jest ciągłym rozczarowywaniem się

- chrześcijanin nie może być szczęśliwy - cierpi

- Kierkegaard racjonalizuje, czyli oddala się od wiary, jednak chce pokazać, że wybrańcy są wzięci z tego świata, są wśród nas

- wiedza - uśmiercenia wiary

M. Buber - `Ja i ty'

dialog

ja - Ty (BÓG)

relacja

ja - ty (człowiek)

dialog

ja - ono (przedmioty) separacja

monolog

- nawiązuje do filozofii Kierkegaarda

- podwaliny filozofii dialogu, człowiek rozwija się wchodząc w relacje

- ja - ty nie może wejść w relację jeśli nie ma dialogu ja - Ty

- byt doskonały (Ty) nie może być ono

- funkcjonujemy w poziomie ja - ono, w komunikacji, w formie monologowej

- dialog może zajść tylko między dwoma osobnikami

- niewielu ludziom udaje się wejść w dialog

- komunikacja może stać się dialogiem, ale nie każda komunikacja jest dialogiem

- ja - ty (przedmiot - przedmiot) , ja chce dialogować i ty też chce dialogować, otwartość jeden na drugiego w całości ( dobre i złe strony osobowości); ludzie z obawy przed odsunięciem nie wchodzą w dialog; dialog zachodzi bez względu na płciowość; nie może dojść do takiej relacji, jeśli nie mamy dobrej komunikacji

- zakłócenie komunikacji - inny sposób komunikacji, nie komunikowanie się wprost

- mądrość w komunikowaniu - kobieta: nie komunikowanie wprost, mężczyzna: myśli, że sam na to wpada, itd.

- brak dobrej komunikacji - brak wejścia w dialog

WŁAŚCIOWŚCI DIALOGU:

1. INNOŚĆ: uznanie i umocnienie inności drugiego człowieka, jego specyfiki, odrębności i autonomii; ty ma być zawsze ty, każda próba zatarcia indywidualności jest niszczeniem dialogu; dialog ma służyć rozwojowi, kształceniu się

2. BEZPOŚREDNIOŚĆ: ja mam obowiązek zrezygnować z planów i zamiarów ubocznych; ty jest upragnione ze względu na je samo a nie ze względu na inne przyczyny; człowiek nie może być dla nas czynem do celu, człowiek sam w sobie jest celem, skupiam się wyłącznie na nim

3. WYŁĄCZNOŚĆ: człowiek jest zdolny tylko do jednej relacji ja - ty, której poświęca się bez reszty, zainteresowanie wieloma bytami = uprzedmiotowienie; wyjątek ja-ty, ja - Bóg (Ty)

4. WZAJEMNOŚĆ: wzajemne ubogacanie się poprzez wymianę myśli; drzewo nigdy nie będzie partnerem, byt świadomy, świadomość, pełna wzajemność zachodzi tylko między istotami rozumnymi, trzeba znać sens powiązania

5. ODPOWIEDZIALNOŚĆ : ja nie jest powiązane z abstrakcyjnym bytem, jest odpowiedzialne za aktualną i przyszłą sytuację ty; tutaj pomoc Absolutu, gdyż ta relacja jest trudna; poprzez relacje i odkrywanie innych odkrywamy sami siebie; mi zależy na kimś i komuś na mnie; jeżeli uprzedmiotawiam kogoś uprzedmiotawiam także sam siebie

6. AKTUALNOŚĆ: nie chodzi o zwykłą obecność partnerów, ale o ich wzajemne ukierunkowanie na siebie, mają być nie tylko obok siebie ale przede wszystkim dla siebie!

Wszystkie te relacje mogą zostać spełnione, jednak nie zostają one spełniane na raz!

- religia żydowska jest religią dialogiczną (przyjęcie przymierza z Abrahamem)

- Bóg wybiera partnera dialogu

- z religii dialogicznej na dialog w religii chrześcijańskiej; Bóg objawia się w postaci ludzkiej

- słowa odgrywają najistotniejszą rolę, jako forma dialogu

- ideałem byłoby komunikowanie się bez słów

- forma dialogiczna przeniesiona z międzyosobowej na świat

- Kierkegaard: albo rozum, albo wiara, Boga trudno zracjonalizować w niego trzeba uwierzyć

- Buber: nie należy separować Boga od świata, świat jest w Bogu, nie znajduje Boga ten, kto porzuci świat, ani też całkowicie zatraci się w świecie; ten odkrywa Boga, kto z całym światem idzie ku Bogu, stworzenia Boże nie są przeszkodą, to w nich możemy dostrzec Boga

- brak otwartości na ludzi = brak otwartości na Boga

- religijność nie jest alienacją na świat, Bóg obecny jest na świecie i w życiu

- Bóg jest absolutnym horyzontem widzialnego świata i jego wiekuistym TY

- miłość jest integralnym elementem życia człowieka

- miłość - spinająca klamra świata

- miłowanie partnera dialogu

- dialog nie musi łączyć się z miłością, miłość musi odbyć się w dialogu

- miłość jest przeciwieństwem egocentrycznego egoizmu

- życie religijne łączy się z miłością, ze wzajemnością ludzkiego działania

- byt ludzki - człowiek jest spotkaniem, dialogiem, relacją, współistnieniem z kimś drugim

- ludzka osoba - realność dynamiczna, dąży do czegoś wyższego i doskonalszego (do Boga), ale po drodze spotyka jeszcze człowieka

- nie ma dialogu z Bogiem jeśli nie istnieje dialog z człowiekiem i odwrotnie

1

---