Apologia młodości w "Odzie do młodości" Adama Mickiewicza.
Okoliczności powstania:
W roku 1815 Adam Mickiewicz rozpoczyna studia na Uniwersytecie Wileńskim. W
1817 roku Mickiewicz wraz z kilkoma przyjaciółmi ( Tomaszem Zanem, Józefem
Jeżewskim, Franciszkiem Malewskim i Onufrym Pietraszkiewiczem ) zakładają
Towarzystwo Filomatów (miłośników wiedzy). Stowarzyszenie to buntując się
przeciw despotycznemu władaniu narzuconych autorytetów, zakładało samodzielność
intelektualną w zdobywaniu wiedzy (samokształcenie, lektury ) oraz współpracę
koleżeńską w kształceniu charakterów, samowychowanie etyczne mające sprzyjać
dobru publicznemu i zadowoleniu osobistemu. Towarzystwo Filomatów łączyło
XVIII-wieczne oświeceniowe idee ( racjonalizm, kult nauki, przekonanie o
najważniejszej dla postępu roli oświaty i wychowania, uznanie przyjaźni z
najwyższą wartość w stosunkach międzyludzkich ) z romantyczną już wiarą w
młodość jako siłą motoryczną naprawy starego świata. Adam Mickiewicz,
ukończywszy Uniwersytet Wileński, przybywa w 1819 roku do Kowna, by odpracować
stypendium pobierane podczas studiów. Z przyjaciółmi z Wilna prowadzi ożywioną
korespondencję. To właśnie z Kowna prześle 16 grudnia 1820 roku przyjaciołom
"Odę do młodości". Tymczasem Towarzystwo Filomatów ulega ewolucji: od
samokształcenia i samodoskonalenia moralnego, poprzez pracę na dobro i
pomyślność kraju rozumianą jako oddziaływanie na młodzież i wzmaganie narodowej
oświaty (głownie w drodze formowania kadry nauczycielskiej ) po dążności
niepodległościowe. Tomasz Zan powołuje masowe ( T. Filom-elitarne ! ).
Zgromadzenie Pożytecznej Zabawy tzw. Promienistych, które już w następnym roku
przekształca się w tajne Towarzystwo Filaretów ( miłośników cnoty ). Filomaci
mieli z ukrycia kierować tym masowym ruchem.
W dniu 3 maja 1823 roku uczeń gimnazjum, Michał Plater, i jego dwaj koledzy
piszą na tablicy:
"Vivat Konstytucja 3 maja, o jak słodkie wspomnienie dla rodaków".
Wydarzenie to stało się pretekstem do rozpoczęcia śledztwa. Uczniów bito,
poddawano badaniom, wywożono w głąb Rosji. Przerażenie ogarnęło Litwę, zdarzały
się przypadki samobójstw. W celi bazyliańskiej znalazł się także Mickiewicz.
Wypadki te utrwali potem w "Dziadach" cz. III. Zadedykuje je:
"Współuczniom, współwięźniom, współwygnańcom".
Oto jaka była cena którą przyszło zapłacić tym młodym ludziom, za bunt, który
nie był destrukcją.