6-latek w szkole
Jak wspomagać rozwój
motoryczny dziecka
sześcioletniego?
O rozwoju motorycznym decydują czynniki wrodzone i środowiskowe.
Opóz
nienia w rozwoju motorycznym bardzo często wskazują na opóz
nienia
rozwoju poznawczego, emocjonalnego i społecznego.
mgr Katarzyna Nadrowska
Uniwersytet Humanistyczno-Przyrodniczy im. Jana Kochanowskiego
w Kielcach, filia w Piotrkowie Trybunalskim
złowiek w cza sie rozwoju fi logene-
Ctycznego wykształcił model ruchowy
charakterystyczny dla ga tunku ludzkie-
go. W modelu tym, stanowiÄ…cym o mo-
toryce ogólnej ciała, mo żna wy różnić
trzy składowe: postawę ciała, chód, ruch
poszczególnych części cia ła 1. Przemiesz-
czanie siÄ™ w przestrzeni ca Å‚ego cia Å‚a to
ruch lokomocyjny. Ruch poszczególnych
części cia ła, bez przemieszczania ca łego
ciała w prze strzeni, zwany jest ruchem
bezlokomocyjnym. Jeśli ruch do tyczy
kończyn, wówczas ma cha rakter mani-
pulacyjny.
Prawidłowy rozwój ru chowy dziecka
charakteryzuje przechodzenie na ko lejne
etapy bez pomijania żad nego z nich,
a więc: leżenie, pełzanie na brzuchu, po-
ruszanie siÄ™ na czwo rakach,  stanie na
Fot. Piotr Winczewski
kolanach, siedzenie, stanie, chodzenie.
1
H. Skibińska, Praca korekcyjno-kompensacyjna z dziećmi z trudnościami w czytaniu i pisaniu, Byd -
goszcz 1996, s. 92.
Życie Szkoły nr 8/2011
48
Stawianie coraz większych przyjętą lub narzuconą postawę ciała nie
wymagań
zmieniając po łożenia kończyn) lub dy -
Rozwój ruchowy dziecka sześcioletniego namicznej (jez
dzi na łyżwach, nar tach,
nie jest już tak gwał towny i szybki jak na rowerze, skacze na jednej nodze);
w poprzednich okre sach. Dziecko w tym n większa dynamika, swoboda i płynność
wieku jest bardziej zrównoważone, charak- w zakresie podskoków i skoków. U dziec-
teryzuje się szczególną zdolnością do opa - ka sze ścioletniego ko lejne fa zy sko ku:
nowania ró żnych umie jętności. Wprowa- rozbieg, odbicie, lot i lądowanie są wyraz
-
dzanie coraz bardziej zło żonych za dań nie zaznaczone. Rozbieg przy skoku jest
i stawianie większych wymagań umożliwia: dynamiczny, odbicie dość zdecydowane,
n duża ak tywność ru chowa na sku tek a faza lotu występuje w postaci krzywej
utrzymującej się fizjologicznej przewa- wzniesionej wyżej lub niżej w górę;
gi procesów pobudzania nad procesa-
mi hamowania w korze mózgowej;
‡ð‡ð W sferze motoryki sprawność fizyczna
n szybka przy swajalność nowych form
działalności, a więc także czynności ru - określana jest na podstawie siły,
chowych na skutek plastyczności układu
szybkości i wytrzymałości czynności
nerwowego;
n zmniejszone napięcie mięśni przy wy - ruchowych. Nie wszystkie dzieci rozwijają
konywaniu ru chów już przy swojo-
się harmonijnie i w równym tempie.
nych, utrwa lonych, lecz utrzymuje siÄ™
ono przy ruchach świeżo nabytych;
n kontrola i regulacja wła snych ruchów n połączenie fazy przygotowawczej rzu -
na skutek wzrostu kon troli ko ry tu z główną. U chłopców obserwuje się
nad częściami podkorowymi mózgu; współpracę rąk z tu łowiem w pozycji
n angażowanie się w gry i zabawy indy- wyrzutnej. 6-latki rzu cają w gó rę
widualne i grupowe z pełnym poczu- i chwytają woreczek lub piłkę nie tylko
ciem bezpieczeństwa; stojąc w miejscu, lecz także poruszając
n dostosowywanie kroku do swo ich ró - się, trafiają do celu z 5 m;
wieśników, marsz w takt muzyki; n umiejętność wykonywania zło żonych
n dobrze opa nowany zautomatyzowany zadań z zachowaniem właściwej szyb-
nawyk chodzenia. Długość kroku przy kości i precyzji ruchów;
bieganiu u sześciolatków wynosi 80 cm. n wykształcona orien tacja kie runkowa
Obserwuje się lepszą koordynację pracy i przestrzenna (w odniesieniu do poło-
kończyn górnych i dolnych, przechylenie żenia i schematu własnego ciała);
tułowia do przodu, wy sokie uno szenie n pełna au tomatyzacja więk szości czyn -
kolan (odrywanie stóp od ziemi). Dzieci ności samoobsługowych (takich jak np.
sześcioletnie biegają więc szybciej, swo - mycie, czesanie, ubie ranie się, jedzenie,
bodniej, bardziej harmonijnie, płynnie załatwianie czynności fizjologicznych)2.
i estetycznie od swoich młodszych nawet Biorąc pod uwagę fakt, że prawidłowy
tylko o rok kolegów i koleżanek, bieg łą- rozwój ruchowy jest jednym z podstawo-
czą z innymi czynnościami, np. rzutem; wych wa runków powodzenia dziec ka
n umiejętność utrzymywania ciała w rów- w nauce szkolnej, każdy nauczyciel pracu-
nowadze statycznej (dziecko zachowuje jący z dziećmi w młodszym wieku szkol -
2
Więcej informacji na temat rozwoju sprawności ruchowych dzieci w wieku przedszkolnym znalez
ć można
w książce Psychologia rozwojowa dzieci i młodzieży, red. Maria Żebrowska, Warszawa 1982, s. 422 424.
Życie Szkoły nr 8/2011
49
6-latek w szkole
nym powinien zastanowić się nad konse- towarzy szą współ ru chy (synkine zje)
kwencjami zaniedbania tej sfery rozwoju 3. oraz wzmożone napięcie mięśniowe;
n zaburzenia koordynacji wzrokowo-ru-
Zaburzenia rozwoju motorycznego chowej powodujące, że dziecko z wiel-
Wsferze mo toryki sprawność fizyczna kim tru dem uczy się do stosowywać
określana jest na podstawie siły, szybkości swoje ruchy do właściwości przedmio-
i wytrzymało ści czyn no ści ru chowych. tów. Powiązania ru chowo-wzrokowe
Nie wszystkie dzieci rozwijajÄ… siÄ™ harmo- wytwarzajÄ… siÄ™ w tych wy padkach
nijnie i w równym tempie. Jedne są ruchli- z dużym opóz
nieniem4.
we, sprawne i zdolne ruchowo, inne spra-
wiają wra żenie powolnych, ospa łych,
‡ð‡ð Rozwój ruchowy dziecka szeÅ›cioletniego
przy czym wykazują trudności w pokony-
nie jest już tak gwałtowny i szybki jak
waniu kon kretnych za dań ru chowych.
Opóz
nienia w rozwoju ruchowym mogÄ…
w poprzednich okresach. Dziecko w tym
mieć cha rakter globalny i do tyczyć ca ło-
wieku jest bardziej zrównoważone,
kształtu motoryki dziecka lub wycinkowy,
gdy dziecko wolniej opanowuje niektóre
charakteryzuje się szczególną zdolnością
tylko umie jętności ruchowe przy innych
do opanowania różnych umiejętności.
rozwijajÄ…cych siÄ™ w tempie normalnym
(dysharmonie w rozwoju ruchowym).
Wiek rozwojowy nie zawsze pozostaje Objawy zaburzeń rozwoju ruchowego,
więc w zgodzie z wiekiem biologicznym. które mo żemy zaobserwować u niektó-
W psychoruchowym rozwoju niektórych rych dzieci podczas codziennych czynno-
dzieci można zauważyć pewne opóz
nie- ści, a które powinny wzbudzić nasz nie -
nia. Ze względu na mikrozaburzenia roz- pokój, są następujące:
woju ruchowego Halina Spionek wymie- n wyraz
ne spowolnienie rozwoju rucho-
niła następujące grupy objawowe: wego,
n obniżenie spraw ności po jedynczych n mała aktywność ruchowa,
aktów ruchowych, np. chwy tu pę set- n unikanie zabaw ruchowych,
kowego, co utrudnia wykonanie precy- n brak koordynacji ruchów przy współ -
zyjnych ruchów, takich jak trzymanie pracy różnych grup mięśniowych, dają-
ołówka w palcach; cy wrażenie ogólnej niezręczności,
n zaburzenia melodii kinetycznej ruchów n przedłużający się okres nieutrzymywa-
oraz ko ordynacji ru chowej. Dziec ko nia rów nowagi w po zycji sie dzącej,
wykonuje poprawnie po szczególne ru - a następnie stojącej,
chy, jednak nie po trafi ich powiązać n zbyt duże lub znacznie obniżone na -
w harmonijną całość; pięcie mięśniowe,
n obniżenie pre cyzji ruchów do celowych n synkine zje  współ ru chy zbęd ne
z jednoczesnym wzmożeniem psychoru- z punktu widzenia celu i efektu wyko-
chowym napędu. Ruchom docelowym nywanej czynności,
3
Wiele in formacji na temat wpływu mo toryki na rozwój procesów poznawczych, powstanie zaburzeń
emocjonalno-społecznych i nieprawidłowości w rozwijaniu się osobowości młodszych uczniów zostało za-
wartych w raporcie ogólnopolskim dotyczącym diagnozy badanych sfer rozwoju dzieci sześcioletnich. Sze-
ściolatki w Polsce. Diagnoza badanych sfer rozwoju. Raport 2006, pod red. A. Kopik, Kielce 2007, s. 102.
4
H. Spionek, Zaburzenia psychoruchowego rozwoju dziecka, Warszawa 1969; H. Spionek, Zaburzenia roz-
woju uczniów a niepowodzenia szkolne, Warszawa 1973.
Życie Szkoły nr 8/2011
50
n mniejsza precyzja ruchów i wolniejsze
ich tempo,
n trudności z sia daniem, wstawaniem,
chodzeniem,
n niezgrabność podczas zabaw manipu-
lacyjnych,
n trudność z bu dowaniem z kloc ków,
wykonywaniem układanek, puzzli,
n problemy z samoobsługą: myciem, cze-
saniem, ubie raniem siÄ™, ko rzystaniem
z toalety,
n przedłużający się okres na uki jaz dy
Fot. Piotr Winczewski
na hulajnodze, rowerze,
n zakłócenie koordynacji wzrokowo-ru-
chowej w za bawach i za daniach, będzie bezpośrednio lub pośrednio wpły-
w których ruch odbywa się pod kon - wał na jego uczenie się 5. Niezbędne więc
trolą wzroku oraz na śladowaniu de - są py tania o to, kiedy dziecko za częło
monstrowanego ruchu. utrzymywać głowę w pozycji pionowej,
siedzieć, stać i chodzić, czy obserwowano
Metody badania rozwoju okresy przy spieszenia lub zahamowania
ruchowego
rozwoju?
Właściwa diagnoza rozwoju ruchowe- Do oceny rozwoju ru chowego słu ży
go ma podstawowe znaczenie dla prawi- obserwacja dziecka podczas codziennych
dłowego ste rowania pro cesem rozwoju zajęć, zabaw manipulacyjnych, konstruk-
sześciolatka. Umożliwia bowiem określe- cyjnych, czyn ności samoobsługowych.
nie aktualnych umiejętności dziecka oraz Ocenę ogólnej sprawności fizycznej dzie-
prognozę jego możliwości rozwojowych. ci sze ścioletnich umo żliwia rów nież
Ważnych danych w zakresie oceny roz- zastosowanie ba dań te stowych, ta kich
woju ruchowego dostarcza wywiad z ro- jak np.:
dzicami. Od mamy nauczyciel może uzy- n Indeks sprawności fizycznej K. Zuchory 6;
skać informacje dotyczące przechodzenia n Europej ski Test Sprawno ści Fizycznej
dziecka od pod stawowych umie jętności,  EUROFIT7;
takich jak leżenie i pełzanie na brzuchu, n Test sprawności fizycznej  YMCA8;
do nawyku po ruszania się na czwo ra- n Test minimalnej sprawno ści fizycznej
kach,  stania na ko lanach, siedzenia, Krausa-Webera9;
stania i chodzenia. Ana liza przechodze- n Test Gniewkowskiej10;
nia przez dziecko tych etapów jest bardzo n Wrocław ski test sprawno ści fizycznej
ważna, ponieważ ka żdy z nich póz
niej dla dzieci w wieku 3 7 lat B. Sekity11;
5
W. Brejnak, Czy twój przedszkolak dojrzał do nauki? Warszawa 2006, s. 47 48.
6
K. Zuchora, Indeks sprawności fizycznej, Warszawa 1982.
7
J. Szopa, H. Grabowski, Europejski Test Sprawności Fizycznej, Kraków 1989.
8
B. Don Franks, Test sprawności fizycznej dzieci i młodzieży YMCA, przekład z angielskiego W. Osiński,
E. Wachowski, Poznań 1994.
9
A. Barański, Test Krausa-Webera, spostrzeżenia i uwagi,  Kultura Fizyczna 1964 nr 1.
10
H. Gniewkowska, Rozwój sprawności ruchowych dzieci przedszkolnych,  Wychowanie Fizyczne i Sport
1965 nr 2.
11
B. Sekita, Rozwój somatyczny i sprawność fizyczna dzieci w wieku 3 7 lat, Warszawa 1989.
Życie Szkoły nr 8/2011
51
6-latek w szkole
n Polska adaptacja Testu Oziereckiego wg ka wobec zadań sprawiających mu trud -
A. Barańskiego12. ność. Sto sunek dziecka do zadań rucho-
wych, jego wiara we własne możliwości,
Jak wspomagać rozwój pewność siebie i brak lęku przy próbie
motoryczny sześciolatka?
wykonywania nowych zadań są znacznie
Sprawność mo toryczna to stopień uze - ważniejsze dla dal szego rozwoju niż rze -
wnętrzniania po tencjalnych mo żliwości czywiste osiągnięcia w zakresie sprawno-
do wykonywania czyn no ści ru chowych. ści ruchowej. (& ) Główne za sady po stę-
Określa ją nie tylko poziom motorycznych powania motywujące go dziecko do
zdolności (tradycyjna interpretacja), lecz ta- aktywności ruchowej i do podejmowania
kże i umie jętności ruchowych oraz rodzaj zadań ruchowych są następujące 14:
współzależności i powiązań między nimi 13. n nie na leży sto sować ostrych nakazów
i bezwzględnego wymagania uczestnic-
twa w zabawach i grach ruchowych,
n wdrażanie dziecka do ak tywności ru -
‡ð‡ð Ważnych danych w zakresie oceny
chowej należy rozpocząć poprzez zaba-
rozwoju ruchowego dostarcza wywiad
wÄ™ indywidualnÄ…,
n nie należy stawiać przed dzieckiem za-
z rodzicami. Niezbędne więc są pytania
dań, które przekraczają jego możliwo-
o to, kiedy dziecko zaczęło utrzymywać
ści ruchowe,
n należy stopniowo stawiać dziecku co -
głowę w pozycji pionowej, siedzieć, stać
raz trudniejsze zadania,
i chodzić, czy obserwowano okresy
n starać się być koło dziecka,
n nie na leży wy powiadać kry tycznych
przyspieszenia lub zahamowania rozwoju.
uwag o niezręczności dziecka, nie do -
puszczać lub łagodzić uwagi krytyczne
We wspie raniu rozwoju dziec ka sze - innych dzieci,
ścioletniego w zakresie rozwoju ruchowe- n stosować nagradzanie w po staci słów
go opie ramy się na usta lonym pod czas aprobaty, serdecznego uśmiechu,
diagnozy po ziomie rozwoju. Konieczne n demonstrowanie nie któ rych ru chów,
jest również odwołanie do potrzeb i mo- któremu powinien towarzy szyć opis
żliwości rozwojowych dziecka. Pro gram słowny,
zajęć wspierających powinien być modyfi- n nie należy hamować spontanicznej ak-
kowany za leżnie od prze jawów po stępu tywności dziecka, które czasem nagle,
stwierdzonych dzięki systematycznej kon- z dziecka spokojnego, mało ruchliwego
troli. Działania nauczyciela mające na ce- zmienia się w aktywne.
lu stymulację ogólnego rozwoju ruchowe- Nabywanie do świadczeń ru chowych
go powinny przede wszystkim skupiać się w korelacji z doj rzewaniem układu ner -
na jak naj częstszym or ganizowaniu za - wowego decyduje o efek tywności mo to-
baw ruchowych wymagających zaangażo- rycznej. Umiejętne kierowanie rozwojem
wania ruchów ca łego cia ła, jak również motoryczności opiera się na zapewnieniu
wykształcenia pozytywnej postawy dziec- dziecku ta kich wa runków, aby mo gło
12
Przykłady tych testów są opublikowane w książce R. Przewędy, Rozwój somatyczny i motoryczny, Warsza-
wa 1973, s. 190 194.
13
J. Raczek, Antromotoryka. Teoria motoryczności człowieka w zarysie, Warszawa 2010, s. 62.
14
H. Nartowska, Różnice indywidualne czy zaburzenia rozwoju dziecka przedszkolnego, Warszawa 1980, s. 194.
Życie Szkoły nr 8/2011
52
zdobyć mo żliwie największy za sób do -
świadczeń ru chowych. Je śli zadania ru -
chowe będą wykonywane przez dziecko
chętnie, bez lęku, ła twiej będzie nauczy-
cielowi osiągnąć zamierzone cele. Propo-
nowane ćwiczenia mają na celu rozwija-
nie zdol no ści mo torycznych dziec ka.
Na zdolności motoryczne składają się:
n zdolno ści kon dycyjne (ener getyczne)
 predyspozycje energetyczno-funkcjo-
nalne i morfo-strukuralne;
n zdolności koordynacyjne  (informacyj-
ne) tworzÄ… je w przewadze predyspozy-
Fot. Piotr Winczewski
cje neuro-sensoryczne i psychiczne 15.
Doskonalenie zdolności n gry i zabawy bieżne;
kondycyjnych
n sztafety.
Na zdolności kondycyjne składają się:
szybkość, siła, wytrzymałość. Siła  zdolność do pokonywania opo -
Szybkość  zdolność do wykonywania rów (sił) zewnętrznych lub do przeciwsta-
ruchu w jak najkrótszym czasie. Ćwiczenia wiania się im. Wśród za sad do tyczących
kształtujące szybkość powinny być wyko- kształtowania si ły u dzieci sze ścioletnich
nywane jak naj szybciej (szybko dopiero czołowe miejsce zajmuje założenie, że nie
po opanowaniu techniki ruchu), jak naj - należy obciążać zbyt mocno układu rucho-
dokładniej i na sygnał nauczyciela. W cza- wego, szczególnie kręgosłupa oraz układu
sie ćwiczeń nie należy usztywniać mięśni, krążenia. Dlatego proponuje się dzieciom
a po ich zakończeniu powinno na stąpić ćwiczenia szybkościowo-siłowe, nadawa-
pełne rozluz
nienie oraz długa przerwa wy- nie swojemu ciału i pokonywanemu cięża-
poczynkowa. Ćwiczenia szybkościowe po- rowi dużego przyspieszenia. W przypadku
winny być wykonywane do czasu wystą- zabaw i ćwi czeń rzut nych, chwyt nych
pienia objawów zmęczenia. i z celowaniem na leży zadbać o popraw-
Doskonalenie szyb ko ści od bywa się ność rzutów i chwytów, dokładność celo-
poprzez: wania. Nauczyciel powinien także dopil-
n biegi na różnych odcinkach z przyspie- nować, aby dzie ci wy konywały rzu ty
szeniem i maksymalną szybkością; i chwyty zarówno prawą, jak i lewą ręką.
n bieg ze zmianą kierunku i zatrzymaniem Podczas zabaw i ćwi czeń z elementami
na sygnał akustyczny i wzrokowy; skoku i podskoku utrwalamy umiejętność
n biegi z pokonywaniem przeszkód, z wy- poprawnego odbicia obunóż i jednonóż
mijaniem, obieganiem przedmiotu; w miejscu i w połączeniu z rozbiegiem.
n biegi krótkie połączone z różnymi for- Ćwiczenia wzmacniające różne grupy
mami ruchu (rzut, skok, wspinanie, mięśniowe:
dz
wiganie); n mięśnie ramion i obręczy barkowej  po-
n starty z różnych pozycji wyjściowych; ruszanie się na czworakach z zastosowa-
n bieg z omijaniem, wymijaniem i obiega- niem współzawodnictwa indywidualne-
niem; go i zespołowego, podania i chwyty
15
http://www.neurocentrum.pl/biblioteka/styl_zycia/tom1/grzadziel_g.doc
Życie Szkoły nr 8/2011
53
6-latek w szkole
n marszobiegi,
n skoki przez skakankÄ™,
n minigry sportowe.
Doskonalenie zdolności
koordynacyjnych
Koordynacyjne zdolności mo toryczne
stanowią niezbędne uwarunkowanie każ-
vdej postaci czynności ruchowej i w decy-
dującej mie rze wy znaczają efektywność
działań i za chowań mo torycznych jed -
nostki. Za liczamy do nich m.in. równo-
wagÄ™, orien tacjÄ™ przestrzennÄ…, orien tacjÄ™
Fot. Piotr Winczewski
kinestetyczną, szybkość reakcji, rytmiza-
cję ruchów, czucie kinestetyczne.
piłki 16, zabawy i gry rzutne, celowanie Równowaga  utrzymanie sta bilnej
piłkami do przedmiotów będących w ru- pozycji cia ła oraz zachowanie lub odzy-
chu, wspinanie się na niskie przeszkody skanie tego stanu podczas czynności ru -
np. na drabinki, pełzanie pod różnymi chowej albo bezpośrednio po jej wyko-
nisko ustawionymi przeszkodami, naniu. Po ziom umie jętno ści dzie ci
n mięśnie kończyn dolnych  skoki jedno- sześcioletnich w zakresie wykonywania
nóż, obunóż, przysiady, półprzysiady, różnych ćwiczeń i zabaw z elementami
n mięśnie brzucha  wznosy i opusty nóg równowagi wzrasta. Wprowadzamy więc
w siadzie i leżeniu, trudniej sze formy za dań ru chowych.
n mięśnie tułowia  skrętoskłony, opady, mo- Utrudniamy np. chód po ławeczce, wy -
cowanie, podciąganie się na ławeczkach. magając przekraczania prze szkód, prze -
chodzenia w po chyleniu pod lin kÄ…,
Wytrzymałość  zdolność długotrwa- na czworakach, podskokami.
łego wykonywania wy siłku bez spadku Przykłady zadań:
jego jakości (in tensywności), uwa runko- n ćwiczenia na różnym podłożu,
wana sprawnością układu ruchu, krąże- n przechodzenie przez przeszkody,
nia i oddychania oraz odpornością psy- n ćwiczenia na ławeczce z dodatkowymi
chiczną na zmęczenie. zadaniami,
Przykłady zadań: n ćwiczenia ze zmniejszoną płaszczyzną
n doskonalenie procesów tlenowych  wyko- podparcia,
rzystanie zabaw radosnej kinezjologii17; n przejście różnymi sposobami przez od-
n wyrabianie odporności psychicznej na wróconą ławeczkę gimnastyczną,
zmęczenie; n przejście po ławeczce z kozłowaniem pił-
n przebieżki oraz biegi na dystansie do ką o ławkę lub o podłogę.
200 m;
n wykonywanie ćwiczeń w dłuższych od- Orientacja przestrzenna  jest złożo-
cinkach czasowych, z większą liczbą po- nym procesem, w wyniku któ rego czło -
wtórzeń lub z obciążeniem; wiek uzy skuje świa domość po łożenia
16
Ciekawe propozycje zabaw z piłkami znalez
ć można w książce: A. Żak, 100 gier i zabaw ruchowych dla
dzieci z wykorzystaniem piłek edukacyjnych edubal, Wrocław 2004.
17
Twórcza kinezjologia w praktyce, pod red. J. Zwoleńskiej, Warszawa 2004.
Życie Szkoły nr 8/2011
54
swojego cia Å‚a w stosunku do otaczajÄ…cej Orientacja kinestetyczna  Å‚Ä…czenie
go przestrzeni, rozumie i praktycznie wy- różnych ruchów.
korzystuje wie dzę o sto sunkach prze - Przykłady zadań:
strzennych za chodzących mię dzy wła - n jednoczesny bieg z podrzucaniem i chwy-
snym cia łem a innymi oso bami czy taniem przyborów,
obiektami 18. n próby łączenia rzutów i chwytów w ru-
Przykłady zadań doskonalących orien- chu: w chodzie lub w biegu,
tację przestrzenną: n łączenie toczenia piłek i obręczy z biegiem,
n dostarczanie dziecku doświadczeń z za- n podbijanie balonu palcami prawej i le-
kresu funkcji: ruchowych, czuciowych, wej ręki przy jednoczesnym podążaniu
percepcyjnych, umysłowych. za nim,
n Snoezelen  czarodziejski świat terapii n przyjmowanie określonych pozycji wyj-
polisensorycznej  ćwiczenia i zabawy ściowych do ćwiczeń bez kontroli wzro-
w ramach podróży po krainie ruchu kiem.
twórczego19,
n ćwiczenia rozwijające świadomość osoby,
n ćwiczenia kształtujące świadomość sche-
‡ð‡ð Stosunek dziecka do zadaÅ„ ruchowych,
matu ciała,
jego wiara we własne możliwości,
n ćwiczenia kształtujące świadomość prze-
strzeni,
pewność siebie i brak lęku przy próbie
n ćwiczenia i zabawy z wykorzystaniem
wykonywania nowych zadań są znacznie
metody Weroniki Sherborne 20, np. fote-
lik, iskierka, moje  twoje, świadomość
ważniejsze dla dalszego rozwoju niż
kolan, przeciąganie się, bączek, małe
rzeczywiste osiągnięcia w zakresie
tunele,
n zabawy i ćwiczenia z wykorzystaniem
sprawności ruchowej.
metody R. Labana,
n ćwiczenia w rozróżnianiu pojęć: góra,
dół, przód, tył, nad, pod, na, w, za, obok, Szybkość reakcji  zainicjowanie i wy-
dookoła, konanie w jak najkrótszym czasie celowe-
n ćwiczenia w odróżnianiu prawej i lewej go za dania ru chowego w od powiedzi
strony własnego ciała oraz określaniu na określony sygnał, w którym zaangażo-
tych kierunków w przestrzeni, wane może być całe ciało lub jego części.
n ćwiczenia i zabawy z wykorzystaniem me- Przykłady za dań rozwijających szyb -
tody dobrego startu M. Bogdanowicz21, np. kość działania wobec przedmiotów i osób
rodzina paluszków, świadomość ciała, dzie- będących w ruchu:
wuszka, labada, praczki, boogie-woogie, n szybkie zmiany kierunku ruchu na sy-
pingwin, gnał,
n nabywanie umiejętności określania loka- n wykonywanie ćwiczeń w odbiciu lu-
lizacji i kierunków. strzanym,
18
G. Dorodzińska, Problemy z orientacją przestrzenną, (w:) Terapia pedagogiczna uczniów ze specyficznymi
trudnościami w uczeniu się, Warszawa 2008, Wyd. Raabe.
19
A. Kopik, M. Zatorska, Wielorakie podróże  edukacja dla dziecka, Kielce 2010, s. 113 134.
20
M. Bogdanowicz, B. Kisiel, M. Przasnyska, Metoda Weroniki Sherborne w terapii i wspomaganiu rozwoju
dziecka, Warszawa 2003.
21
M. Bogdanowicz, Ruch i piosenka dla najmłodszych, Gdańsk 2002.
Życie Szkoły nr 8/2011
55
6-latek w szkole
metod: R. Labana, Carla Orffa, Marii
i Alfreda Kniessów22.
Czucie kinestetyczne  dostosowanie
własnych ruchów do zmieniającej się sy-
tuacji, umie jętność określania od ległości
przy ćwiczeniach z współpartnerem lub
przy pokonywaniu przeszkód.
Czucie kinestetyczne rozwijamy po -
przez:
n skoki, przechodzenie przez przeszkody
ustawione w różnych płaszczyznach
i na różnej wysokości,
n przechodzenie po drabince ustawionej
pionowo, poziomo, skośnie,
Fot. Piotr Winczewski
n przebieganie przez kręcące się wywija-
dło,
n unikanie kontaktu z poruszającym się n celowanie piłeczkami lub woreczkami
partnerem lub toczonym przedmiotem, do toczącej się przez środek sali opony,
n opanowanie podstawowych form po- n rzucanie piłki przed siebie i doganianie
rzÄ…dkowych. jej zanim upadnie,
n unikanie bezpośredniego kontaktu ze
Rytmizacja ruchów  uchwycenie, za- współćwiczącym w czasie biegu.
pamiętanie, od tworzenie i re alizowanie
dynamicznej struk tury ru chów cy klicz- Prowadząc zajęcia z dziećmi, należy pa-
nych i acy klicznych, prze jawiające się miętać, że nawet najlepiej zorganizowane
w ich dostosowaniu do podanego rytmu wspomaganie rozwoju ruchowego sześcio-
zewnętrznego lub przyjęcia celowego ryt- latka nie może obejść się bez współpracy
mu własnego. z rodzicami. Rodzicom na leży uświado-
Rytmizację rozwijamy poprzez: mić, że tzw.  głód ruchu to jedna z pod-
n marsz, bieg i podskoki w określonym ryt- stawowych po trzeb tego okresu. Nauczy-
mie przy akompaniamencie muzyki lub ciel nie zaspokoi tej po trzeby w stopniu
instrumentów perkusyjnych, całkowitym. To z rodzicami dziecko spę -
n odbijanie i kozłowanie piłki w rytm mu- dza popołudnia i weekendy, które stano-
zyki, wią do skonałą okazję do wspólnych za -
n dowolne odtwarzanie ruchem określone- baw na ba senie, spa ce rów, jaz dy na
go rytmu, rowerach, rolkach, hu lajnodze, sankach,
n wyrażanie ruchem treści piosenek i opo- łyżwach itp. Czę sto jednak rodzice nie
wiadań, zdają sobie sprawy z fak tu, jak ogromny
n elementy tańców regionalnych, narodo- jest wpływ rozwoju mo torycznego dziec -
wych i towarzyskich: krakowiak, kuja- ka na rozwój poznawczy. Być może gdyby
wiak, polonez, byli tego świadomi, spędzaliby wolny czas
n improwizacje ruchowe przy muzyce, z dziećmi ak tywnie, na wspólnych zaba-
n kształtowanie wyczucia rytmu pracy wach, grach, spacerach.
 zabawy i ćwiczenia z wykorzystaniem n
22
Ciekawe propozycje zabaw znajdzie czytelnik w pozycji: W. Gniewkowski, K. Wlaz
nik, Wychowanie fi-
zyczne, Warszawa 1985.
Życie Szkoły nr 8/2011
56