6-latek w szkole
Jak doskonalić percepcję
słuchową na starcie szkolnym?
Percepcja słuchowa, czyli zdolność odbioru dz
więków, ich rozpoznawania i różnicowania,
ale również interpretowania przez odniesienie do poprzednich doświadczeń1, jest podstawą
słyszenia mowy i pełni nadrzędną rolę w początkowych fazach opanowywania czytania i pisania.
mgr Katarzyna Nadrowska prowadzi do zakłóceń rozumienia4. Wa runkiem osią -
Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach
gnięcia umiejętności określania pozycji różnych głosek
w strukturze dz
więkowej języka oraz zdolności scalania
dz
więków w sensowne całości jest pamięć słuchowa.
ozwój percepcji słu chowej jest uwa runkowany
Rdojrzewaniem układu nerwowego oraz warunka- Jakie są przejawy zaburzeń
mi, w jakich rozwija się dziecko. Zasadnicze znacze- percepcji słuchowej?
nie odgrywa tu stymulacja dz
więkowa. Prawidłowe Prawidłowy prze bieg spo strzegania słu chowego
kształtowanie się spo strzeżeń słu chowych odbywa zakłóca uszkodzenie receptorycznej części analizato-
się przede wszystkim za po średnictwem mowy za - ra słuchowego oraz dróg dośrodkowych. Należy rów-
równo biernej, jak i czynnej. (& ) Poprzez powtarza- nież zwrócić uwagę na to, że wśród dzieci, u których
nie słów, często jeszcze nieprawidłowe, ale korygo- przez długi okres nie wykryto wad słuchu, zauważa
wane przez do rosłych, a na stępnie przez samo się wy soki pro cent osób z za burzeniami ana lizy
dziecko, do skonali się za równo sprawność apa ratu i syntezy słuchowej. Złe słyszenie utrudnia bowiem
artykulacyjnego, jak i słuchowa kon trola wypowia- doskonalenie procesów analityczno-syntetycznych.
danych słów, wskutek czego następuje coraz subtel- Przejawy obniżenia rozwoju funkcji słuchowych,
niejsze różnicowanie dz
więków2. U dziecka w wieku które możemy zaobserwować u dzieci w wieku 6 lat,
sześciu lat funkcja słuchowa osiąga wy soką spraw - są następujące:
ność, nie jest jednak wystarczająca do podjęcia z po- n zaburzony rozwój mowy (powolnie wzbogacany
wodzeniem nauki czytania i pisania. słownik, zniekształcenia słów i długo utrzymujące
Percepcja słuchowa jest czynnością złożoną i an - się agramatyzmy);
gażuje trzy rodzaje słuchu3: n trudności w zapamiętywaniu wier szy, pio senek,
n słuch fi zyczny  po zwala na odbieranie wra żeń słaba pamięć słuchowa, szybka męcz liwość przy
słuchowych i daje podstawę do rozwoju pozosta- dłuższym słuchaniu;
łych rodzajów słuchu; n brak muzykalności na zajęciach muzycznych (brak
n słuch muzyczny  umożliwia różnicowanie wyso- poczucia rytmu, trudności z od twarzaniem słów
kości dz
więków, ich jakości, od stępów między i melodii, trudności z rozpoznawaniem melodii);
dz
więkami; n unikanie zajęć wymagających za angażowania
n słuch fonematyczny  umiejętność oceny bodz
ców funkcji słuchowej;
słuchowych z punk tu widzenia po trzeb komuni- n brak zrozumienia po leceń słownych i czy tanych
kacji językowej. opowiadań;
W literaturze podkreśla się ro lę słu chu fonema- n trudności w rozpoznawaniu i ró żnicowaniu po -
tycznego jako podstawy opanowania operacji anali- szczególnych głosek oraz scalaniu ich w słowa, czę-
tyczno-syntetycznych, co z kolei warunkuje osiągnię- sto przy prawidłowym przyporządkowaniu każdej
cie gotowości do nauki czytania i pisania. literze odpowiadającego jej dz
więku;
Dużą wagę przywiązuje się również do pamięci fone- n trudności w ana lizie zdań na wy razy, wy razów
tycznej, która umożliwia pamiętanie dz
więków we wła- na sylaby i głoski;
ściwej kolejności - bez tego nie jest możliwe odczytanie n specyficzne trudności w czytaniu i pisaniu ze słuchu;
znaczenia poszczególnych wyrazów. Zapomnienie któ- n opuszczanie słów, nie kończenie zdań wsku tek
regoś z elementów bądz
jego przestawienie w układzie nienadążania za tempem dyktowania.
1
K. Hipisz, Zaburzenia percepcji słuchowej [w:] Terapia pedagogiczna uczniów ze specyficznymi trudnościami w uczeniu się, red. prowa-
dząca I. Sosin, Warszawa, Wyd. Dr Josef Raabe 2008, s. 1.
2
H. Nartowska, Opóz
nienia i dysharmonie rozwoju dziecka, Warszawa 1980, s. 67 68.
3
Por.: Terapia pedagogiczna, t. 1, pod red. E.M. Skorek, Kraków 2007, s. 30; E. Waszkiewicz, Pracuję z sześciolatkiem. Poradnik dla na-
uczyciela i rodziców, Warszawa 1996, s. 55; K. Hipisz, Zaburzenia percepcji słuchowej& , dz. cyt., s. 2.
4
M. Cackowska, Nauka czytania i pisania w klasach przedszkolnych, Warszawa 1984, s. 28.
Życie Szkoły nr 1/2012
29
6-latek w szkole
Nauczyciele i ro dzice powinni również wie dzieć  Wykonywanie poleceń dotyczących analizy słu-
o tym, że in teligentne sze ściolatki ma skują trudności chowej, tj. wyodrębniania z mówionego tekstu
wynikające z zaburzeń percepcji słuchowej za pomocą zdań, z wypowiadanego zdania wyrazów, z wy-
dobrze rozwiniętych funkcji wzrokowych. Uczą się tek- mawianych wyrazów sylab i głosek.
stów na pamięć, odgadują nowe wyrazy na podstawie  Wykonywanie po leceń do tyczących syn tezy słu -
zapamiętanych obrazów graficznych wyrazów dawniej chowej, tj. budowania zdań z kilku wymieszanych
poznanych, o zbli żonych układach li ter. Po zostałych wyrazów, uzu pełniania bra kujących wy razów
wyrazów domyślają się z kon tekstu5. Zamiast dosko- w wypowiedzianych na głos zdaniach, kończenie
nalić zaburzoną funkcję słuchową, dziecko wyszukuje rozpoczętego wy razu poprzez dopowiadanie bra -
inne sposoby radzenia sobie z problemem. Dzie je się kującej sylaby, wskazywanie obrazka, którego na-
tak, zwłaszcza że przy głośnym czytaniu cały wysiłek zwa zostaje podana w formie wypowiadanych sy-
skierowany jest na prawidłową analizę i syntezę dz
wię- lab, wskazywanie obrazka, którego nazwa zostaje
kową, co uniemożliwia rozumienie tekstu. podana w formie następujących po sobie głosek,
uzupełnianie na zwy wy razu bez ostat niej lub
Jakie są metody badania percepcji słuchowej? pierwszej głoski.
Orientacyjny poziom rozwoju percepcji słuchowej Dobierając materiał do analizy i syntezy słucho-
pozwalają określić takie metody, jak: wywiad z rodzi- wej, należy rozważyć kolejność wprowadzanych
cami, ob serwacja dziecka, próby eksperymentalne wyrazów. Ogromne znaczenie ma długość wyra-
czy testy dojrzałości szkolnej. W przypadku zauwa- zów, a przede wszystkim kolejność sylab w nich
żonych u sześciolatków opóz
nień w rozwoju w oma- występujących.
wianej sferze dziec ko powinno być skie rowane  Wykonywanie poleceń polegających na porów-
na specjalistyczne badania psychologiczne w ce lu nywaniu głosek i wy razów, różnicowanie gło -
zweryfikowania spostrzeżeń nauczyciela. sek opozycyjnych według J. Styczek7 oraz B. Ka-
Do oceny percepcji wzrokowej służą następujące i8, np. rozdzielanie ob razków, któ rych nazwy
metody: zaczynają się różnymi głoskami.
n Wywiad z opiekunami dziecka, któ ry powinien  Test odtwarzania struktur rytmicznych M. Stambak9.
dostarczyć informacji o tym, jak przebiegał rozwój  Zadania badające analizę i syntezę słuchową za-
mowy u dziecka, kiedy zaczęło wymawiać pierw - warte w ma teriałach do tyczących badania doj -
sze słowa, zdania. Jest to bardzo ważna informacja, rzałości szkolnej, np. A. Szemińskiej10, B. Wil -
ponieważ opóz
nienia w rozwoju mowy zwykle gockiej-Okoń11.
wskazują na problemy w zakresie spo strzegania
słuchowego. Dzieci, które słyszą dz
więki w sposób Jak wspomagać analizę
zniekształcony lub nie słyszą, nie są w stanie pra- i syntezę słuchową sześciolatka?
widłowo wymawiać słów czy też dokonywać wła- Wczesne od działywania stymulujące w za kresie
ściwej analizy i syntezy słuchowej. funkcji słuchowych za sadniczo wpływają na naukę
n Obserwacja dziecka  wypowiedzi dziecka w toku czytania i pisania. Stwierdzenie przejawów opóz
nień
jego działalności w naturalnych sytuacjach pozwa- w rozwoju mowy, błędów wymowy lub innych obja-
lają ujawnić agramatyzmy, wady wymowy, ma ły wów trudności w zakresie analizy i syntezy słuchowej
zasób słów czy zaburzenia słuchu muzycznego. u dzieci, które ukończyły 5 lat, powinny skłonić na-
n Badania te stowe i eksperymenty  dzięki pró - uczycielkę do wprowadzenia odpowiednich ćwiczeń
bom eksperymentalnym możemy ocenić poziom obok dalszego stosowania tej stymulacji12. Zabawy te
analizy i syntezy słuchowej. Trzeba jednak pamię- powinny być ciekawe i wyzwalające zainteresowanie,
tać, że ważnym elementem prowadzonych badań gdyż zmu szają sze ścioletnie dziecko do ogromnego
jest etap rozumienia po lecenia. Często dzieci nie wysiłku. Z tego też względu ćwiczenia kształ tujące
tyle nie po trafią dać odpowiedzi na po stawione percepcję słuchową nie powinny trwać dłużej niż 10
przez nauczyciela py tania, ile po prostu nie wie - minut, jednakże powinny odbywać się co najmniej
dzą, czego od nich żądamy. Wśród omawianych trzy razy w tygodniu. Mogą to być zajęcia specjalnie
zadań wymienić należy6: zaplanowane lub włączone w program innych.
5
H. Skibińska, Praca korekcyjno-kompensacyjna z dziećmi z trudnościami w czytaniu i pisaniu, Bydgoszcz 1996, s. 14.
6
Por.: H. Skibińska, Praca korekcyjno-kompensacyjna z dziećmi& , dz. cyt., s. 15-20; M. Bogdanowicz, Psychologia kliniczna dziecka
w wieku przedszkolnym, Warszawa 1985, s. 153-156.
7
J. Styczek, Badanie i kształcenie słuchu fonematycznego, Warszawa 1982.
8
B. Kaja, Zarys terapii dziecka, Bydgoszcz 1995.
9
R. Zazzo, Metody psychologicznego badania dziecka, Warszawa 1974, s. 231-249.
10
A. Szemińska, Zapisy do klasy pierwszej, Warszawa 1973.
11
B. Wilgocka-Okoń, Gotowość szkolna dzieci sześcioletnich, Warszawa 2003.
12
H. Nartowska, Różnice indywidualne czy zaburzenia rozwoju dziecka przedszkolnego, Warszawa 1980, s. 240.
Życie Szkoły nr 1/2012
30
Zabawy i ćwiczenia przygotowujące
do ćwiczeń słuchu mownego,
fonematycznego i słuchu fonemowego13
Ćwiczenia wrażliwości słuchowej i różnicowa-
nie dz
wię ków niewchodzących w skład mowy
ludzkiej - uczą koncentrowania uwagi na sygnałach
słuchowych, identyfikowania, różnicowania i wstęp-
nego analizowania tego, co dziecko słyszy:
n Rozpoznawanie dz
więków naturalnych  wysłu-
chiwanie, różnicowanie, rozpoznawanie i prze li-
czanie różnych odgłosów, szmerów pochodzących
z bliższego i dalszego otoczenia.
n Wysłuchiwanie, iden tyfikowanie, na zywanie
dz
więków celowo wytworzonych, zapamiętywa-
Rys. 1. Historyjka  Dzień Ali
nie sekwencji ich wy stępowania, prze liczanie,
y
ródło: E. Waszkiewicz, Pracuję z sześciolatkiem. Poradnik dla nauczyciela
odtwarzanie za pomocą umownych znaków -
i rodziców, Warszawa 1996, s. 69
dz
więki przyrody, dz
więki z ulicy, dz
więki związa-
ne z ró żnymi czynnościami (stu kanie, pu kanie,
uderzenie, po cieranie, prze lewanie), dz
wię ki ró -
żnych in strumentów muzycznych, rozpoznawanie
i odtwarzanie tego samego dz
więku wśród innych,
porównywanie sły szanych dz
wię ków (roz pozna-
wanie ciągłości, wysokości dz
więków, odróżnianie
natężenia sły szanego dz
wię ku), re agowanie na
określenia słowne, rozpoznawanie i naśladowanie
osób po głosie.
Ćwiczenia rytmizujące - mają na celu doskonale-
nie ogólnej motoryki, poczucia rytmu, likwidowanie
niezborności ruchowej:
n Rozpoznawanie, określanie, odzwierciedlanie cha-
rakteru słyszanej muzyki, odtwarzanie przez dziec-
ko proponowanego rytmu (wystukiwanie, zapisy-
Rys. 2. Wyróżnianie głosek w nagłosie według E. Waszkiewicz
wanie za pomocą klocków, umownych symboli).
y
ródło: E. Waszkiewicz, Pracuję z sześciolatkiem. Poradnik dla nauczyciela
n Odtwarzanie układów przestrzennych strukturami
i rodziców, Warszawa 1996, s. 41
czasowymi (wykorzystanie programu  Klucz do
uczenia się 14), kojarzenie i wyszukiwanie słysza-
nych lub ob serwowanych struk tur wzro kowych n Ćwiczenia głosowe.
bądz
słuchowych. n Ćwiczenia wyrazistego i cichego wypowiadania się.
n Zabawy ru chowe i ru chowo-słuchowe propono- n Rozszerzanie za sobu słow nictwa (gru powanie
wane w Metodzie Dobrego Startu M. Bogdano- przedmiotów, ob razków według po jęć, sto sowa-
wicz: ćwiczenia ruchowe do muzyki, ilustrowanie nie przymiotników).
ruchem treści pio senki, wy stukiwanie rytmu n Słuchanie opowiadań, ba jek, dobieranie elemen-
na wałeczkach i woreczkach15. tów ilustracji do słyszanej bajki  wykorzystanie
 Klucza do uczenia się 16.
Ćwiczenia rozwijające mowę, myślenie i wzbo - n Zabawy i ćwiczenia fleksyjne - przypadki, rodza-
gacające słownik: je, formy.
n Ćwiczenia mięśni narządów mowy. n Zabawy słowne wdrażające do stosowania prawi-
n Ćwiczenia oddechowe. dłowych konstrukcji składniowych.
13
Zaproponowany podział ćwiczeń pochodzi z książek: A. Franczyk, K. Krajewska, Program psychostymulacji dzieci w wieku przedszkol-
nym z deficytami i zaburzeniami rozwoju, Kraków 2002, s. 97 105, 132-142; A. Franczyk, K. Krajewska, Skarbiec nauczyciela terapeuty,
Kraków 2006, s. 164-166, 188 191.
14
Ciekawe propozycje w tym zakresie podaje G. Dolya w pozycji: Klucz do uczenia się. Technologia rozwoju dziecka, Key to Learning Pol-
ska 2007, s. 94.
15
Wersje i programy Metody Dobrego Startu: 1. A
atwe wzory i piosenki (dla dzieci od 2 do 5 r.ż.). 2. Wzory literopodobne i piosen-
ki/wierszyki (dla dzieci od 5 do 7 r.ż.). 3. Litery/cyfry i piosenki/wierszyki (dla dzieci 6-10-letnich).
16
Przykład modelowania kinestetycznego bajki -  Teatr symboli przedstawia G. Dolya w pozycji: Klucz do uczenia się& , dz. cyt. s. 83-90.
Życie Szkoły nr 1/2012
31
6-latek w szkole
Rys. 5. Tworzenie wyrazów z głosek wskazanych na obrazkach
Ciekawe propozycje zawarte są w książce: E. Kujawa, M. Kurzyna, Reeduka-
cja dzieci z trudnościami w czytaniu i pisaniu. Metoda 18 struktur wyrazo-
wych. Zestawy do ćwiczeń analizy i syntezy słuchowej, War szawa 1996,
struktura III
Rys. 3. Parawaniki z samogłoskami
y
ródło: T. Danielewicz, E. Hanter, A. Koz
mińska, J. Magnuska, Terapia uspo-
kajająca i rozwijająca dla dzieci. Pomoce dydaktyczne do nauki czytania i pi-
sania, Kielce 2010, s. 52
Rys. 6. Czytanie globalne Rys. 7. Wizualizacja samogłosek
wyrażeń dz
więkonaśladowczych
Ćwiczenia rozwijające słuch fonematyczny oraz
analizę i syntezę słuchową:
n Wyodrębnianie zdań w mowie  odzwierciedla-
nie za pomocą struktur przestrzennych ilości wy-
powiedzianych zdań.
n Wyodrębnianie wyrazów w zdaniu  opisywanie
ilustracji zdaniami dwuwyrazowymi, rozwijanie
zdań, zwięk szanie licz by wy razów w zda niu
i określanie ich liczby i miejsca w zdaniu, tworze-
nie zdań z wyrazów podanych przez nauczyciela,
uzupełnianie zdań brakującym wyrazem.
n Analiza i synteza sylabowa:
Rys. 4. Wskazywanie głosek w wygłosie
 dzielenie i scalanie wyrazów z sylab - początko-
y
ródło: E. Waszkiewicz, Pracuję z sześciolatkiem. Poradnik dla nauczyciela
wo sy laby otwar te, w następnej ko lejności za -
i rodziców, Warszawa 1996, s. 47
mknięte i ze zbitkami spółgłoskowymi, śpiewa-
n Ćwiczenia i zabawy rozwijające logiczne my ślenie - nie piosenek z wyróżnianiem sylab;
określa nie ko lejno ści wy konywa nych czyn ności  układanie modelu sy labowego, li czenie sy lab,
wosiągnięciu celu podczas zabawy, dostrzeganie zmian porównywanie liczby sylab w wyrazach;
odwracalnych i nieodwracalnych, układanie pro stych  tworzenie wy razów roz poczynających się od
ciągów lo giczno-rytmicznych, okre ko lejności podanej sylaby;
ślanie
zdarzeń w hi storyjkach słowno-obrazkowych, bajki  wyszukiwanie wyrazów kończących się daną sylabą;
zprostym morałem, słuchanie zdań prawdziwych i fał-  rozpoznawanie w wy razie okre ślonej sy laby
szywych (Rys. 1). i ustalanie miejsca jej położenia;
n Rozwijanie umie jętności słu chania ze zro zumie-  sztafety sy labowe, sy labowe domina, tańczące
niem (rozumienie poleceń, zadań słownych). sylaby17.
17
Wymienione zabawy opisane są w książce: E. Waszkiewicz, Pracuję z sześciolatkiem& , dz. cyt., s. 66-68.
Życie Szkoły nr 1/2012
32
Rys. 8. Tablice zbiorcze
 sylaby otwarte
y
ródło: T. Danielewicz,
E. Han ter, A. Koz
miń-
ska, J. Magnuska, Tera-
pia uspokajająca i roz-
wijają ca dla dzieci.
Pomoce dydaktyczne do
nauki czytania i pisa-
nia, Kielce 2010, s. 60
Rys. 9. Książeczki sylabowe  sylaby
otwartedo układania sylab prostych
y
ródło: T. Danielewicz, E. Han ter,
A. Koz
mińska, J. Magnuska, Terapia
uspokajająca i rozwijająca dla dzieci.
Pomoce dydaktyczne do nauki czyta-
nia i pisania, Kielce 2010, s. 59
n Analiza i synteza głoskowa:
 ćwiczenia po legające na powtarzaniu za na -
uczycielką pojedynczych głosek;
 rozpoznawanie i wyodrębnianie gło sek w na - Rys. 10. A
atwe rebusy sylabowe
y
ródło: H. Skibińska, Praca korekcyjno-kompensacyjna z dziećmi z trudno-
gło sie (po czątkowo samogło ski na po czątku
ściami w czytaniu i pisaniu, Bydgoszcz 1996, s 31
wyrazu, następnie spółgłoski)18 (Rys. 2);
 grupowanie wy razów roz poczynających się
określoną głoską, wymyślanie wy razów zaczy-  różnicowanie głosek opozycyjnych19;
nających się określoną głoską (Rys. 3);  rozpoznawanie głoski powtarzającej się w wy -
 rozpoznawanie i wskazywanie ostatniej głoski (po- razie;
czątkowo spółgłoski na końcu wyrazu, następnie sa-  wykrywanie różnic w wyrazach, tworzenie no-
mogłoski na końcu wyrazu), grupowanie obrazków, wych wyrazów poprzez dodawanie lub pomija-
których nazwy kończą się tą samą głoską (Rys. 4); nie głosek.
 łączenie w pary obrazków, których nazwy łączą
się zbiegiem głosek  sztafeta głoskowa; Ćwiczenia w czytaniu:
 rozpoznawanie gło sek w wy razach jednosyla- n Wczesna nauka czytania uwzględniająca stymula-
bowych, ko lejnych sy labach wy razów wie losy- cje prawo- i lewopółkulowe20 (Rys. 6 i 7).
labowych (początkowo składających się z sylab n Tworzenie sylab poprzez łączenie spółgłosek z samo-
otwartych, na stępnie sylab zamkniętych i ze głoskami, samogłosek ze spółgłoskami (Rys. 8 i 9).
zbitkami spółgłoskowymi); n Układanie podpisów pod obrazkami.
 zabawy z syntezą, tworzenie wyrazów posiadają- n Czytanie sy lab i two rzenie nowych wy razów za
cych daną głoskę w określonym miejscu (Rys. 5); pomocą rebusów (Rys. 10).
 układanie modelu gra ficznego wy razu, w któ - n Przesuwaczki sylabowe, loteryjki, sztafety sylabo-
rym okre ślone jest miej sce samogłoski i spół - we21, układanki, uzupełnianki, przestawianki sy -
głoski oraz liczba głosek w wyrazie; labowe.
18
Zestaw wyrazów, których można użyć podczas ćwiczeń z samogłoskami, jest zawarty w książce: T. Danielewicz, E. Hanter, A. Koz
-
mińska, J. Magnuska, Terapia uspokajająca i rozwijająca dla dzieci. Pomoce dydaktyczne do nauki czytania i pisania, Kielce 2010, s. 44 49.
19
Zestaw słów do ćwiczenia różnicowania opozycji fonologicznych przedstawiono w książce: J. Cieszyńska, M. Korendo, Wczesna in-
terwencja terapeutyczna. Stymulacja rozwoju dziecka od noworodka do szóstego roku życia, Kraków 2007, s. 155.
20
Szczególnie interesującą propozycję w tym zakresie stanowi seria J. Cieszyńskiej, Kocham uczyć czytać, Kraków 2006. Podczas stoso-
wania metody nauczyciele wraz z dziećmi przechodzą zaproponowane przez J. Cieszyńską kolejne etapy: Etap I - od samogłosek pry-
marnych do sylaby otwartej; Etap II - od sylaby otwartej do pierwszych wyrazów; Etap III - czytanie sylab zamkniętych; Etap IV - czy-
tanie nowych sylab otwartych i zamkniętych; Etap V - samodzielne czytanie tekstów.
21
E. Kujawa, M. Kurzyna, Reedukacja dzieci z trudnościami w czytaniu i pisaniu. Metoda 18 struktur wyrazowych. Zestawy do ćwiczeń
analizy i syntezy słuchowej, Warszawa 1996, struktura III.
Życie Szkoły nr 1/2012
33
6-latek w szkole
Organizując ćwiczenia wspomagające rozwój słu - kiwanie ob razków według wskazanej ko lejności,
chu fonematycznego dziecka sześcioletniego, doskona- zapamiętywanie sekwencji.
limy umie jętności rozpoznawania przez dziecko wy -
mawianych wyrazów, sylab, głosek. Głównym celem Ćwiczenia doskonalące wypowiedzi dzieci:
tych ćwiczeń jest doprowadzenie do wyodrębnienia n Ćwiczenia w stosowaniu prawidłowych form flek-
pojedynczych dz
więków ze złożonej struktury, do ich syjnych, gry językowe23.
prawidłowego rozróżniania i scalania przez dziecko22. n Ćwiczenia w stosowaniu prawidłowych form skła-
dniowych.
Ćwiczenia słuchu fonetycznego: n Wzbogacanie mowy wyrazami wyrażającymi stosu-
n Ćwiczenia z zakresu różnicowania czasu trwania nek między przedmiotami, czynnościami, cechami.
dz
więków mowy  odzwierciedlanie za pomocą Stymulacja rozwoju ana lizatora słu chowego to za -
długich i krótkich sznurków czasu wypowiadania gadnienie, któ remu na leży po święcić wiele miej sca
samogłoski lub spółgłoski, samodzielne próby wy- i uwagi. Szczególna rola przypada w tym względzie na-
twarzania dz
więków długich lub krótkich. uczycielowi, gdyż w większości przypadków rodzice nie
n Ćwiczenia tempa wypowiedzi. zdają sobie sprawy z faktu, jakim jest dominująca rola
n Ćwiczenia akcentu wypowiedzi. funkcji słuchowej w nauce czytania i pisania. W wie-
n Ćwiczenia intonacji wypowiedzi. ku 6 lat dziecko powinno opanować większość zadań
dotyczących zwłaszcza słuchu fonematycznego. Rodzice
Ćwiczenia pamięci słuchowej: zauważają ten problem w momencie, kiedy zaczynają
n Odtwarzanie układu sły szanych dz
więków  od - się problemy z czytaniem. Wówczas wraca się właśnie
twarzanie, nazywanie usłyszanych głosów, wyszu- do ćwiczeń funkcji analizatora słuchowego. n
22
H. Nartowska, Różnice indywidualne czy zaburzenia& , dz. cyt., s. 242.
23
Ciekawe propozycje gier językowych dotyczących tworzenia czasowników, rzeczowników i przymiotników przedstawiono w książce:
J. Cieszyńska, M. Korendo, Wczesna interwencja terapeutyczna& , dz. cyt., s. 153-154.
PRENUMERATA 2012
I. PRENUMERATA ZA POŚREDNICTWEM WYDAWCY
Zamawiając roczną prenumeratę czasopism za pośrednictwem Wydawcy, otrzymują Państwo promocyjny rabat od ceny czasopisma w wysokości 5%.
Prenumeratę za pośrednictwem Wydawcy można zamówić:
n przez Internet, zakładka  Prenumerata na stronie www.edupress.pl; n e-mailem: [e-mail]; n telefonicznie, pod numerem (22) 244 84 78;
n faksem, z dopiskiem  Prenumerata , fax: [phone]; n listownie, pod adresem: Dr Josef Raabe Spółka Wydawnicza Sp. z o.o. Wola Plaza, ul. Młynarska 8/12, 01-194 Warszawa
II. PRENUMERATA DOSTARCZANA PRZEZ FIRMY
Cena 1 wyd. Prenumerata
Liczba wydań Prenumerata
w 2012 r. Tytuł czasopisma w 2012 roczna 2012 na I półrocze 2012 KOLPORTERSKIE:
(I i II półrocze) (w tym 5% VAT)
(w tym 5% VAT) (w tym 5% VAT)
1. RUCH SA  Zamówienia drogą elektroniczną:
www.prenumerata.ruch.com.pl
Matematyka 15,50 170,50 93,00
Termin przyjmowania wpłat na prenumeratę krajową do 5. dnia
Polonistyka 15,50 170,50 93,00
każdego miesiąca poprzedzającego okres rozpoczęcia prenumeraty.
Wychowanie Fizyczne i Zdrowotne 18,50 203,50 111,00
2. GARMOND PRESS  www.garmondpress.pl,
Wychowanie w Przedszkolu 17,50 192,50 105,00 tel. [phone]
3. KOLPORTER S.A.  Prenumeratę instytucjonalną można zamawiać
Życie Szkoły dla klas 1 3 16,50 181,50 99,00
w oddziałach firmy Kolporter S.A. na terenie całego kraju.
Informacje pod numerem infolinii 801 205 555 lub na stronie
Biblioteka. Szkolne Centrum Informacji
internetowej http://dp.kolporter.com.pl/
Biologia w Szkole
III. PRENUMERATA DOSTARCZANA PRZEZ POCZT
POLSK
:
Chemia w Szkole
4. Zamówienia we wszystkich urzędach pocztowych lub
Fizyka w Szkole 18,50 111,00 55,50
u listonoszy. Zamówienia drogą elektroniczną
Geografia w Szkole
 www.poczta-polska.pl/prenumerata. Infolinia: 801 333 444.
Polski w Praktyce IV. PRENUMERATA ZAMAWIANA PRZEZ INTERNET
 www.kiosk24.pl. katalog Edukacja, oświata.
Wiadomości Historyczne
V. SPRZEDAŻ NUMERÓW ARCHIWALNYCH z 2011 r. za pośred-
Emocje  czasopismo wychowawców,
9,90 59,40 29,70 nictwem Wydawcy pod adresem: [e-mail].
pedagogów i psychologów oraz rodziców
Wydania z lat 2010 i 2009 są dostępne wyłącznie w wersji
Język Niemiecki 22,50 135,00 67,50
elektronicznej za pośrednictwem Wydawcy www.raabe.com.pl.
edupress.pl Kiosk24.pl raabe.com.pl Zamów prenumeratę przez Internet
Życie Szkoły nr 1/2012
34
11 (6+5)
MIESI
CZNIKI
6 (3+3)
DWUMIESI
CZNIKI