OLGIERD ANNUSEWICZ, ARKADIUSZ BOJARUN, JĘDRZEJ KUNOWSKI
ZARZĄDZANIE
INFORMACJĄ
W SYTUACJI
KRYZYSOWEJ
PORADNIK DLA INSTRUKTORÓW
dodatek do numeru 11/2003
Druhno! Druhu!
Żeby dobrze rozumieć, co to takiego jest zarządzanie informacją w sytuacjach kryzyso-
wych i po co zajmujemy twoją uwagę tym tematem, warto najpierw odpowiedzieć sobie na
pytania:
" Co to jest kryzys?
" Czy my harcerze mamy do czynienia z kryzysami?
" JeS
li tak, to jakiego rodzaju są to kryzysy?
Wydawać by się mogło, że daleko nam do S
wiata, który definiuje sytuacje kryzysowe jako
stany bezpoS
redniego lub poS
redniego zagrożenia dla życia lub zdrowia ludzi, zagroże-
nia S
rodowiska czy wizerunku organizacji  instytucji państwowych i biznesowych. Czy
jednak rzeczywiS
cie zjawisko kryzysu jest nam obce?
W harcerstwie mamy do czynienia z kryzysami dwojakiego rodzaju. Z jednej strony na
obozach, zimowiskach czy nawet na zbiórkach mogą się wydarzyć sytuacje zagrażające
np. zdrowiu dzieci (wypadek w czasie pionierki, zagubienie w lesie czy poparzenie pod-
czas służby w kuchni). Z drugiej strony, niestety, możemy sobie wyobrazić sytuacje, w któ-
rych na szwank jest wystawione dobre imię harcerstwa  pijani harcerze, nieodpowiedzialni
instruktorzy, kłopoty finansowe&
W obu wypadkach musimy reagować  podejmować konkretne działania w celu usunięcia
niebezpieczeństwa i przywrócenia normalnej sytuacji. Nie wolno jednak zapominać o pra-
widłowym komunikowaniu się ze wszystkimi, których dana sytuacja dotyczy. Dobre zarzą-
dzanie kryzysowe, wraz z odpowiednią komunikacją, nigdy nie zapobiegnie kryzysowi,
ale prawdopodobnie pozwoli zminimalizować jego negatywne skutki.
Niniejsze opracowanie zostało przygotowane z myS
lą o instruktorach, którzy mogą  bez
wczeS
niejszego ostrzeżenia  znalex
ć się w przysłowiowym oku cyklonu. Zależało nam na
pokazaniu kilku przykładów sytuacji, w których my  instruktorzy możemy się znalex
ć.
W materiale przeczytacie opis siedmiu historii, które wydarzyły się lub mogły wydarzyć
naprawdę właS
nie w pracy harcerskiej.
Każda z historii zawiera opis sytuacji kryzysowej oraz propozycje działań, które powinny
zostać podjęte. Znajdziecie tu także przykłady narzędzi komunikacyjnych, którymi można
się posłużyć w danej sytuacji. Opisy wydarzeń poprzedzają dwa zespoły zasad  komuni-
kacji w sytuacji kryzysowej oraz postępowania w kontaktach z mediami.
Mamy nadzieję, że ten materiał nie będzie ci nigdy potrzebny, w czym może pomóc jego
wnikliwe przestudiowanie.
phm. Olgierd Annusewicz
phm. Arkadiusz Bojarun
hm. Jędrzej Kunowski
Zarządzanie informacją w sytuacji kryzysowej
2
WYPADEK NA RAJDZIE
Miejsce: zgrupowanie obozów w Nartach k. Jedwabna
Tło: drużyna harcerska, koedukacyjna; kadra: drużynowa z dwuletnim stażem i dwóch przybocz-
nych
Opis sytuacji kryzysowej
Zgodnie z planem obozu drużyna wyszła na trzydniowy rajd. Wszyscy byli zaaferowani  prze-
cież mieli przejS
ć 20 km, a po drodze zwiedzić jeszcze kilka rezerwatów przyrody, co daje tak
potrzebne punkty na odznaki PTTK...
Pod wieczór obox
na znalazła nocleg u sotłysa w stodole. Drużynowa zarządziła przygotowanie
posiłku, zajął się tym zastęp służbowy. Obox
na poprosiła sołtysową o zagotowanie dużego gara
wody na herbatę i zupki.
Gdy woda była gotowa, dwójka najstarszych harcerzy wyniosła garnek z wrzątkiem na podwór-
ko, a każdy z harcerzy nalewał sobie wodę do menażki, zalewając zupkę w proszku. NieszczęS
li-
wie jedna z harcerek wylała sobie całą zawartoS
ć menażki na nogę! Spływający rosół rozlał się
po nodze i wlał do buta. Harcerka doznała oparzenia II stopnia.
Dziewczyna została zawieziona do szpitala w Szczytnie, gdzie znalazł ją dziennikarz lokalnej
gazety opisujący wypadki na koloniach i obozach&
DZIALANIA, KTÓRE POWINNY ZOSTAĆ PODJĘTE
" Drużynowy powiadamia pogotowie/lekarza, zawozi harcerkę na ostry dy-
żur do szpitala.
" Następnie kontaktuje się z komendantem obozu i rodzicami, zdając rela-
cję z wydarzenia.
" Komendant zgrupowania przejmuje opiekę nad harcerką i dalej kontaktuje
się z rodzicami oraz dziennikarzem lokalnej gazety.
" Drużynowy pisze relację z wydarzenia, którą przekazuje drogą służbową
 do komendanta hufca, a ten do komendanta chorągwi.
" Relacja jest także natychmiast przesłana do zainteresowanej lokalnej
gazety.
Zarządzanie informacją w sytuacji kryzysowej
3
Relacja
Jedwabno, 22 lipca 2003 r.
pwd. Anna Małecka
Drużynowa 5 DH  Robinsonada
W dniu 15 lipca br. drużyna po dwudniowych przygotowaniach (mikrokursie poruszania
się po drodze, pakowania plecaka i przypomnieniu obowiązujących regulaminów) wyru-
szyła na zaplanowaną wędrówkę. Trzydniowy rajd prowadził przez rezerwaty przyrody.
Harcerze zdobywali punkty na odznaki PTTK. Drugiego dnia rajdu znalex
liS
my nocleg
w stodole u sołtysa, w miejscowoS
ci Dąbrowa.
Zastęp służbowy przystąpił do przygotowania obiadokolacji, a obox
na Małgosia Ziembiń-
ska poprosiła sołtysową o zagotowanie dla drużyny wody na herbatę i do ciepłego posiłku.
Zagotowaną wodę wyniosło na podwórko dwóch najstarszych harcerzy z drużyny  Marek
Krzysztofowicz i Adam Nowak. Każdy z naszych harcerzy nalał sobie wody do menażki,
zalewając zupkę w proszku. NieszczęS
liwie podczas przenoszenia zupy Grażyna Kukiel
wylała sobie zawartoS
ć menażki na stopę, a trochę gorącej zupy wlało się do buta har-
cerki.
Natychmiast po tym wydarzeniu zdjęliS
my but z nogi Grażyny i posadziliS
my ją przy stud-
ni, polewając nogę zimną wodą. Ja zadzwoniłam po pogotowie oraz do komendanta obozu
hm. Jana Wieczorka, któremu przekazałam opiekę nad Grażyną w szpitalu, dokąd zabrało
ją pogotowie. Następnie powiadomiłam mamę Grażyny, panią Marię Kukiel, która zdecy-
dowała się przyjechać do córki, jak najszybciej będzie mogła.
Anna Małecka
PIJANI HARCERZE
Miejsce: zgrupowanie obozów, gdzieS
na Podlasiu
Tło: drużyna harcerska, koedukacyjna i zastęp starszy; kadra: drużynowa z dwuletnim stażem
i dwóch przybocznych (jeden drużynowy starszej drużyny z pięcioletnim stażem)
Zarządzanie informacją w sytuacji kryzysowej
4
Opis sytuacji kryzysowej
Drużyna młodszych harcerek i harcerzy pojechała wraz ze szczepem na swój drugi obóz. Ponie-
waż drużyna starsza nie była w stanie samodzielnie wystawić podobozu, więc została dołączona
do drużyny młodszej jako zastęp starszy. Ich zadaniem było wspieranie kadry w przygotowaniu
i prowadzeniu zajęć programowych.
Zastęp starszy kładł się póx
niej spać, mógł poruszać się po obozie w nocy. Po zakończeniu pio-
nierki nadeszła wiadomoS
ć, że jeden z członków zastępu starszego dostał się na studia. Zastęp
bez dyskusji stwierdził, że tak ważne wydarzenie należy uczcić. Wieczorem udał się na pobliską
polankę, gdzie młodsi harcerze zbudowali chatki.
Nad ranem, chwiejnym krokiem, mijając wartowników poszli spać. Odgłosy pobudki nie obudzi-
ły ich. Już wczeS
niej mieli problemy ze wstawaniem, więc nikt nie zwrócił uwagi na ten fakt.
Jednak nocni wartownicy opowiedzieli w drużynie, że coS
zdarzyło się w nocy. Sprawa wyszła na
jaw, gdy jeden z młodszych zastępów wracając z patrolu przyniósł skrzynkę z pustymi butelkami
po piwie znalezionymi w jego szałasie.
Dwa dni póx
niej, w niedzielę był dzień odwiedzin rodziców. Młodzi harcerze od razu pochwalili
się swoim znaleziskiem. Jeden ze zdenerwowanych ojców, zadzwonił do znajomego dziennikarza
z TVN. Jeszcze tego samego dnia na obozie pojawiła się ekipa z programu  Uwaga .
DZIALANIA, KTÓRE POWINNY ZOSTAĆ PODJĘTE
Komendant zgrupowania:
" Odizolowuje starszych harcerzy od młodszych kolegów i przenosi ich pod
swój bezpoS
redni nadzór do komendy zgrupowania.
" Odbywa z nimi rozmowę na temat tego, co się wydarzyło. Muszą sami
naprawić swój błąd i zaproponować karę.
" Zawiadamia rodziców harcerzy, którzy nie przyjechali w odwiedziny.
" Zwołuje radę obozu i przedstawia sytuację. Zakazuje udzielania informa-
cji prasie i prosi o odsyłanie dziennikarzy do siebie.
" Zawiadamia GK ZHP o sytuacji i przyjex
dzie ekipy TVN. Pozostaje w sta-
łym kontakcie z osobą odpowiedzialną w GK za kontakty z mediami.
" Napisaną przez drużynową relację z przebiegu zdarzeń przekazuje do
hufca, chorągwi i GK ZHP.
" Informuje prasę o poczynionych krokach, uzasadnia, że ZHP podejmuje
działania wychowawcze wobec swoich członków; w tym wypadku harce-
rze, którzy złamali normy, sami postawili przed sobą zadania, które wyko-
nają, aby się zrehabilitować.
Zarządzanie informacją w sytuacji kryzysowej
5
Relacja
Niedalekowo, 19 lipca 2003 r.
pwd. Katarzyna Babacka
Drużynowa 125 DH  SzczęS
liwcy
W dniu 18 lipca br. jeden z członków zastępu starszego Adam Malinowski otrzymał listem
poleconym wiadomoS
ć, że dostał się na studia. Jego koledzy z zastępu postanowili uczcić
to wydarzenie. Póx
nym wieczorem zastęp opuS
cił teren obozu i wybrał się na pobliską
polankę, gdzie stały chatki (szałasy). Tam spożyli kupione wczeS
niej piwo. Nad ranem
wrócili do swych namiotów.
Poinformowana przez wartowników o tym, co widzieli w nocy i zweryfikowaniu faktów,
po rozmowie z komendantem obozu, poleciłam zastępowi starszemu spakować się i za-
meldować natychmiast u komendanta zgrupowania.
Katarzyna Babacka
AWANTURY RODZICÓW
Miejsce: przed obozem  Poznań, obóz w Borach Tucholskich, po obozie  Poznań
Tło: Drużyna harcerska istniejąca 3 miesiące; kadra: młoda drużynowa z doS
wiadczeniem przy-
bocznej (2 lata)
Opis sytuacji kryzysowej
Kasia po ukończeniu kursu drużynowych postanowiła założyć nową drużynę w swoim S
rodowi-
sku. Po konsultacjach ze szczepowym zdecydowała się zrobić nabór w kwietniu i postarać się,
aby jak najwięcej osób z nowej drużyny pojechało na obóz. Udało się zebrać 18 osób, co wraz
Kasią i jej dwoma przybocznymi utworzyło drużynę obozową. Dzieci były uczniami klas V i VI.
Wszystko szło bardzo dobrze, zgodnie z planem. Na zebraniu przedobozowym rodzice wysłuchali
informacji komendanta obozu i Kasi. Jeden z rodziców zapytał, ile gniazdek będą miały dzieci do
dyspozycji. Po wyjaS
nieniu, że wcale, bo obóz jest w lesie, potwierdził, że jest zadowolony. Jed-
Zarządzanie informacją w sytuacji kryzysowej
6
nak to nie uspokoiło jednej mamy, która zaczęła się wypytywać o każdy szczegół życia obozo-
wicza.
Po wyczerpujących odpowiedziach zapytała, czy jedzie na obóz ktoS
starszy. Komendant wyja-
S
nił, że wszyscy członkowie kadry są pełnoletni i po odpowiednich kursach. Jednak mama zażą-
dała podania ich wieku. Na odpowiedx
, że komendant ma 24 lata, ponownie dopytywała się, czy
jedzie ktoS
starszy. W końcu zapytała, jak jej dziecko będzie mogło ładować komórkę, bo przecież
ona musi codziennie dzwonić do syna. Otrzymała odpowiedx
, że jest to niemożliwe. Mama coraz
bardziej podnosiła głos, mówiąc o nieodpowiedzialnoS
ci kadry i utrudnianiu kontaktów z dzieć-
mi. W rozwiązaniu sytuacji komendantowi i drużynowej pomogła grupa rodziców dzieci, które
na obóz miały jechać już kolejny raz.
Chłopiec w końcu pojechał na obóz, z zastrzeżeniem, że zadzwoni zaraz po przyjex
dzie na miej-
sce, a jak jego telefon wyładuje się, to mama będzie mogła zadzwonić na komórkę komendanta.
Pech sprawił, że na miejscu obozu sieć komórkowa komendanta nie miała najlepszego zasięgu.
Młody harcerz, zaaklimatyzowany na obozie, wcale nie chciał codziennie rozmawiać z mamą.
Jednak zdenerwowana kobieta podczas jednej z rozmów, które doszły do skutku, zwymyS
lała
drużynową. Sytuacja powtórzyła się podczas odwiedzin rodziców i po powrocie z obozu.
Dwa dni po obozie druhna Kasia i komendant zostali powiadomieni przez komendanta hufca
o złożeniu na nich skargi przez rodziców w komendzie chorągwi oraz poinformowaniu lokalnej
gazety. Mają stawić się w hufcu na spotkanie z dziennikarzem&
DZIALANIA, KTÓRE POWINNY ZOSTAĆ PODJĘTE
" Komendant hufca poleca komendantowi i drużynowej napisać relację
z zaistniałej sytuacji i spotyka się nimi. Następnie razem spotykają się
z dziennikarzem.
" Na spotkaniu przekazują dziennikarzowi relację, wyjaS
niają specyfikę har-
cerskiego obozu: brak prądu, zakaz zabierania sprzętu radiowego, telefo-
nów  jako harcerski styl. Mówią, że na zebraniu przedobozowym
poinformowano wszystkich rodziców, jak wygląda życie na obozie.
" Komendant hufca w rozmowie z dziennikarzem podkreS
la, że kadra obo-
zowa jest doS
wiadczona, prowadziła lub uczestniczyła w wielu obozach
harcerskich oraz że posiada uprawnienia  ukończony kurs wychowaw-
ców kolonijnych i kierowników placówek wypoczynku.
Zarządzanie informacją w sytuacji kryzysowej
7
Relacja
Poznań, 15 wrzeS
nia 2002 r.
phm. Jakub Kosiński
komendant obozu Hufca Poznań
w Tucholi
Obóz S
rodowiska 32 DH w Funce odbył się w dniach 1 26 lipca br. Uczestnikami było
pięć drużyn hufca, w sumie 120 osób. Dla każdej drużyny zostało zorganizowane osobne
zebranie dla rodziców, w czasie którego dowiedzieli się o wszystkim na temat obozu: miej-
scu, zgłoszeniu do sanepidu, kuratorium, straży pożarnej, o uprawnieniach kadry oraz wa-
runkach, jakie panują na obozie harcerskim.
Na naszym obozie każdy harcerz miał zapewnioną kanadyjkę (łóżko polowe), koc, mate-
rac. Urządzenia obozowe harcerze wykonali tradycyjnie własnoręcznie z żerdzi. Pion sani-
tarny był wyposażony w rynny z kranikami z zimną wodą, kabiny z miskami do higieny
osobistej oraz parnikiem do grzania wody. Wyżywienie składało się z czterech posiłków.
Ponadto rodziców poproszono o niedawanie swym dzieciom na obóz radyjek, walkme-
nów, discmenów i telefonów komórkowych, ze względu na warunki leS
ne, gdzie sprzęt
może się zniszczyć, a także na brak możliwoS
ci ładowania akumulatorów.
Na zebraniu większoS
ć rodziców przyjęła z radoS
cią te informacje, ale kilkoro z niedowie-
rzaniem dopytywało się nadal, ile gniazdek dzieci będą miały do dyspozycji i czy teren jest
ogrodzony i oS
wietlony, na co uzyskali odpowiedx
przeczącą.
Rodzice jednego z harcerzy bardzo domagali się stałego kontaktu telefonicznego z dziec-
kiem podczas obozu, co zostało spełnione  udostępniono im numer telefonu komórkowe-
go komendanta obozu. Problemem okazał się zasięg sieci komórkowej  w Borach
Tucholskich, gdzie odbywał się obóz, sieć komórkowa ma słaby i zanikający zasięg, co
spowodowało zrywanie połączeń. Marek, syn państwa Klukowskich zaaklimatyzował się
bardzo szybko na obozie i wcale nie chciał często dzwonić do rodziców, pomimo przypo-
minania mu o tym przez drużynową.
Pani Klukowska podczas dnia odwiedzin i po powrocie syna z obozu głoS
no wyrażała
swoją złą opinię na temat obozu i jego prowadzenia przez nas. Pomimo próS
b nie chciała
porozmawiać na osobnoS
ci, lecz przy wszystkich harcerzach, na co nie pozwoliliS
my, za-
chowując wszelkie formy grzecznoS
ciowe.
CZUWAJ!
phm. Jakub Kosiński
Zarządzanie informacją w sytuacji kryzysowej
8
KATAKLIZM
Miejsce: obóz harcerski Szczepu  Orliki z Radomia  na Mazurach, koło Giżycka
Tło: samodzielny, mały obóz harcerski, 60 osób, w lesie, nad jeziorem, zbudowany  od zera 
z typową pionierką: bramą, ziemianką itd., ok. 3 km do najbliższej osady, 10 osób kadry + ku-
charz, ratownik i pielęgniarka, samochód dostawczy
Opis sytuacji kryzysowej
KtóregoS
pięknego dnia, a właS
ciwie wcale nie pięknej nocy, na samotny obóz spadła niespo-
dziewana burza z huraganowym wiatrem. Wiatr powalił drzewa w lesie, ulewa spowodowała
miejscowe zalania. Dwa drzewa spadły na namioty mieszkalne  jedno na namiot harcerzy (dwoje
dzieci rannych), a drugie na namiot wędrowników (nie było ich w namiocie, bo właS
nie uczestni-
czyli w ratowaniu mienia), woda zalała magazyn żywnoS
ci w ziemiance, drzewo spadło na sa-
mochód zaopatrzeniowca, chwilowo unieruchamiając go.
Przestraszone nawałnicą dzieci zaczęły dzwonić do rodziców zaraz po przejS
ciu burzy. Młodym
ludziom sytuacja wydała się straszniejsza niż była naprawdę, dzieci przedstawiały sytuację tak,
jak ją widziały w nocy  tragicznie.
Jeden z rodziców  doS
ć sceptycznie nastawiony do harcerstwa i obozowania w lesie  wykorzy-
stał okazję do zanegowania takiej formy obozowania: zadzwonił do znajomego dziennikarza
lokalnej telewizji. Jedna z matek wpadła w histerię  postanowiła zabrać swoją córkę z obozu.
Jeszcze w nocy na obozie rozdzwoniły się telefony  przestraszeni rodzice sprawdzali, czy ich
dzieci żyją.
Do komendanta obozu zadzwoniło lokalne radio prosząc o komentarz do telefonu przestraszone-
go rodzica. Można się spodziewać, że rano na obozie zaczną pojawiać się rodzice razem z lokal-
nymi mediami&
DZIALANIA, KTÓRE POWINNY ZOSTAĆ PODJĘTE
" Ranne dzieci zostają opatrzone. Według oceny pielęgniarki i przeszkolo-
nych harcerzy z HGR, mogą zaczekać do rana na naprawę samochodu
i dopiero wtedy być przewiezione do lekarza.
" Powalone namioty naprawiono prowizorycznie, dzieci idą spać po poda-
niu ciepłej herbaty. Rozpoczyna się naprawa samochodu, by jak najszyb-
ciej zawiex
ć dwójkę rannych harcerzy na badania i przywiex
ć konieczne
zaopatrzenie.
Zarządzanie informacją w sytuacji kryzysowej
9
Komenda obozu:
" Tworzy  relację kryzysową i natychmiast powiadamia hufiec.
" Powiadamia rodziców poszkodowanych dzieci.
" Na apelu porannym zapoznaje z sytuacją harcerzy.
" Odbiera każdy telefon od rodziców, wyjaS
nia i uspokaja.
" Wyznacza jedną osobę z kadry do  oprowadzania przyjeżdżających na
obóz rodziców i dziennikarzy.
Komenda hufca:
" Przygotowuje komunikat na temat zaistniałej sytuacji.
" Organizuje spotkanie informacyjne z rodzicami i lokalnymi mediami.
" Wysyła instruktora komendy do pomocy na obozie.
Komunikat do rodziców i mediów
(papier firmowy hufca)
Radom, 18 lipca 2003 roku
Burza nad harcerskim obozem
Nad harcerskim obozem Szczepu  Orliki z Radomia koło Giżycka na Mazurach, w nocy
z 16 na 17 lipca br. przeszła nawałnica. Burza i spadające drzewa zraniły dwójkę harcerzy
i spowodowały straty w majątku obozu. Rannym harcerzom została natychmiast udzielona
pomoc przedmedyczna, a następnie odwieziono ich do szpitala w Giżycku na obserwację.
Według oceny lekarzy ich zdrowiu nie zagraża żadne niebezpieczeństwo i za dwa dni będą
mogli wrócić na obóz. Pozostali harcerze  uczestnicy obozu, po przeżyciu nocnej przygo-
dy, czują się dobrze i są pod stałą opieką kadry obozu i komendy hufca. Straty w majątku i
infrastrukturze obozu zostały już naprawione siłami kadry obozu i samych harcerzy. Dzi-
siaj nad obozem S
wieci słońce, a harcerze będą realizować założony program.
Zapraszamy do odwiedzenia obozu w dniach 19 20 lipca (dni odwiedzin na obozie), lub
w innym dogodnym dla Państwa terminie. Szczep  Orliki , obóz koło Giżycka, tel. ko-
mendy 0-601 987 654.
Zapraszamy!
hm. Gwidon Biedronka
komendant hufca
kontakt do komendy hufca: 0-48 55 66 77
Zarządzanie informacją w sytuacji kryzysowej
10
DLUGI ZHP
Miejsce: hufiec w Szczecinie
Tło: Hufiec jest typowym hufcem miejskim: organizuje akcję letnią i zimową, stałe szkolenia dla
drużynowych, akcje na rzecz społecznoS
ci lokalnej, sztab WOR
P; współpraca z władzami lokal-
nymi jest poprawna, trudno ją jednak nazwać rewelacyjną, hufiec dostaje wsparcie na HALiZ
oraz szczątkowe dofinansowanie akcji S
ródrocznych; częS
ć funduszy pochodzi także od sponso-
rów; hufiec utrzymuje dwa razy po pół etatu (komendant + kwatermistrz).
Opis sytuacji kryzysowej
W mediach ogólnopolskich ukazały się materiały o długach ZHP sięgających milionów złotych.
 Newsweek opisał krytyczną sytuację finansową ZHP, sugerując, że winny jest brak gospodar-
noS
ci i zbyt rozbudowany aparat etatowy Związku, podaje przykłady nieuczciwego rozliczania
dotacji samorządowych.
Lokalni włodarze i sponsorzy tracą zaufanie do ZHP, wyrax
nie dają do zrozumienia, że nie chcą
utrzymywać etatów hufca i wrzucać pieniędzy do  czarnej dziury długów. Pozytywne rozpa-
trzenie właS
nie złożonych wniosków grantowych staje się mocno wątpliwe&
DZIALANIA, KTÓRE POWINNY ZOSTAĆ PODJĘTE
Sytuacja jest wyrax
nie inna od poprzednich. Tym razem kryzys ogólnopolski
tworzy trudną sytuację lokalną. Mimo wszystko sytuacja nie jest beznadziej-
na. Komenda hufca powinna:
" Korzystając z materiałów wydanych przez GK ZHP zapoznać się z sytu-
acją finansową Związku, poziomem długów i podjętymi działaniami ratun-
kowymi (jak widać, tym razem  relacja kryzysowa powinna być
przekazywana w dół struktury i trafić do rąk komendanta hufca).
" Przygotować (o ile wczeS
niej nie istniał) zakres obowiązków komendanta
i kwatermistrza  etatowców.
" Przygotować jasne i klarowne sprawozdanie finansowe i budżet hufca 
tak by można było posługiwać się tymi dokumentami w rozmowach z part-
nerami zewnętrznymi.
" Przez pewien czas proponować samorządowcom i sponsorom udzielanie
pomocy w innej formie niż gotówka (sprzęt, materiały itp.).
" Rzetelnie i terminowo rozliczać wszystkie przedsięwzięcia, koniecznie
dostarczać rozliczenia darczyńcom  nawet gdy tego nie oczekują.
Zarządzanie informacją w sytuacji kryzysowej
11
POSĄDZENIE O PEDOFILIĘ
Miejsce: hufiec w Rzeszowie
Czas: wrzesień, zaraz po wakacjach
Tło: drużyna starszoharcerska (gimnazjaliS
ci), koedukacyjna; kadra: młody drużynowy i dwoje
nieletnich przybocznych; drużyna działa od dwóch lat, drużynowy jest instruktorem od trzech
lat; w ostatnim czasie w mediach ujawnia się kilka skandali pedofilskich oraz przypadków mole-
stowania nieletnich
Opis sytuacji kryzysowej
Po powrocie z obozu harcerskiego młody drużynowy (21 lat, student polonistyki) został oskarżo-
ny o pedofilię przez jednego z rodziców (ojca), który widział, jak drużynowy trzymał jego trzyna-
stoletnią córkę na kolanach i całował ją w czoło. Poza tym ów ojciec w rozmowie z córką
dowiedział się o harcerskich pląsach z całowaniem i obejmowaniem się (z udziałem swojej córki
i drużynowego).
O tej sytuacji opowiedział znajomemu dziennikarzowi  nawet nie złoS
liwie, ale po prostu w cza-
sie imprezy rodzinnej. Dziennikarz podchwycił popularny i medialny temat, który  kupiła od
niego ogólnopolska gazeta. Po artykule do hufca zaczęli dzwonić inni dziennikarze lokalni i ogól-
nopolscy, domagając się wyjaS
nień i komentarzy&
DZIALANIA, KTÓRE POWINNY ZOSTAĆ PODJĘTE
Sytuacja bardzo grox
na  dotycząca bezpoS
rednich relacji z dziećmi oraz
ich bezpieczeństwa. JednoczeS
nie  znając specyfikę gier harcerskich 
powinniS
my zdawać sobie sprawę z prawdopodobnej niewinnoS
ci drużyno-
wego  musimy pamiętać, że on także podlega naszej ochronie. W tym
przypadku komenda hufca:
" Natychmiast bada sprawę, rozmawia z drużynowym, przybocznymi, inny-
mi instruktorami mającymi kontakt z drużyną oraz  korzystając z pomocy
osób z odpowiednim przygotowaniem  z harcerzami.
" Zawiadamia o sprawie Główną Kwaterę ZHP, przesyłając  relację kryzy-
sową .
" Spotyka się z rodziną harcerki, aby wyjaS
nić przyczyny konfliktu, powia-
damia ich o podjętych działaniach.
" Spotyka się z rodzicami harcerek i harcerzy z drużyny.
Zarządzanie informacją w sytuacji kryzysowej
12
" Spotyka się z dziennikarzem, aby wyjaS
nić przyczyny konfliktu, powiada-
mia o podjętych działaniach.
" W razie dużego zainteresowania mediów lokalnych wysyła do nich krótki
komunikat wyjaS
niający sytuację i przedstawiający podjęte działania.
" WAŻNE! W razie jakichkolwiek podejrzeń odsuwa drużynowego od pracy
z drużyną, zgłasza sprawę w celu wyjaS
nienia do prokuratury oraz do
sądu harcerskiego.
ZAGINIĘCIE
Miejsce: obóz gdzieS
na Mazurach
Czas: lipiec
Opis sytuacji kryzysowej
Na obozie harcerskim w trakcie  robinsonady zastęp z drużyny męskiej próbował w nocy po-
dejS
ć szałas dziewczyn i zabrać im proporzec. Niestety, w czasie nocnej wyprawy dwójka dzieci
zgubiła się w lesie.
Następnego dnia reszta zastępu zawiadomiła drużynowego, który poprosił o pomoc straż leS
ną
i policję wodną. Rozpoczęła się akcja poszukiwawcza. Całą sprawą zainteresowały się media
ogólnopolskie, które  na żywo relacjonowały przebieg poszukiwań.
Dziennikarze i władze kuratorium oskarżyły komendanta obozu o niedopilnowanie dzieci, nara-
żenie ich na niebezpieczeństwo utraty zdrowia lub życia. Przy okazji sanepid przeprowadził szcze-
gółową kontrolę i zakwestionował samodzielne przygotowywanie posiłków przez harcerzy w czasie
 robinsonady . Rozdzwoniły się telefony  rodzice chcieli się upewnić, że ich dzieciom nic się
nie stało.
Po 14 godzinach poszukiwań znaleziono dwóch harcerzy. Jeden z nich złamał nogę wpadając do
dołu. Drugi został przy nim i udzielił pierwszej pomocy, bał się jednak wyruszyć po pomoc, gdyż
w nocy stracili orientację. Zdecydowali więc się nie rozdzielać.
Zarządzanie informacją w sytuacji kryzysowej
13
DZIALANIA, KTÓRE POWINNY ZOSTAĆ PODJĘTE
Działania komendanta zgrupowania
BezpoS
rednie zarządzanie sytuacją kryzysową:
" Natychmiastowe powiadomienie służb ratunkowych (straż leS
na, policja)
oraz odpowiedniej osoby w GK i komendanta hufca.
" Zawiadomienie rodziców zagubionych dzieci i ich bieżące informowanie
(co godzinę telefon).
" Zawiadomienie o sprawie lokalnego komendanta hufca lub chorągwi.
" Spisanie do dokumentacji relacji ze zdarzenia.
" Spotkanie z uczestnikami obozu  jedno  na gorąco , a potem ognisko
poS
więcone temu tematowi  przedstawienie relacji, dyskusja i wyciągnię-
cie wniosków.
Komunikacja zewnętrzna  utrzymywanie kontaktów z mediami:
" Ustanowienie specjalnego numeru telefonu dla rodziców i podanie go do
mediów.
" Przekazanie mediom, że rodzice zaginionych harcerzy są na bieżąco
informowani o rozwoju zdarzeń.
" Przygotowanie wypowiedzi uzasadniającej celowoS
ć takich elementów
programu obozu jak  robinsonada i samodzielnego przygotowania posił-
ków przez harcerzy (obok).
Zarządzanie informacją w sytuacji kryzysowej
14
Wypowied~

O samodzielnoS
ci harcerzy
Jest mi niezwykle przykro, że doszło do tego wypadku. Na szczęS
cie obaj chłopcy już się
odnalex
li i są pod dobrą opieką miejscowych lekarzy. W ciągu ostatnich kilkunastu godzin
zarzucono mi niedostateczną opiekę nad dziećmi: że same w czasie  robinsonady musiały
zbudować sobie szałas, same sobie gotowały i same decydowały, jak będą spędzać czas.
RzeczywiS
cie, gdybyS
my mówili o zwykłej formie letniego wypoczynku dzieci, a takie rze-
czy miałyby miejsce i trwałyby przez cały okres kolonii  sam krytykowałbym taki sposób
opieki nad dziećmi. Jednak w przypadku harcerzy sprawa przedstawia się inaczej. Jednym
z najważniejszych celów, jakie dziS
sobie stawiamy, to uczenie dzieci samodzielnoS
ci, wyra-
bianie potrzeby stałego rozwijania się i niepoddawania przeciwnoS
ciom. Chcemy, aby po
wkroczeniu w dorosłe życie, harcerze potrafili dać sobie radę. Nie chodzi tu jednak tylko
o pewne umiejętnoS
ci, ale przede wszystkim o kształtowanie postawy samodzielnoS
ci.
Dlatego w czasie obozu harcerskiego stawiamy dzieciom zadania  trudne, ale możliwe do
zrealizowania. Zachęcamy do samodzielnego  bez pomocy dorosłych  rozwiązywania
problemów, wykonywania najprostszych czynnoS
ci, staramy się dać im możliwoS
ć prak-
tycznego ćwiczenia rozmaitych umiejętnoS
ci.
Każde z takich samodzielnych zadań jest bardzo dokładnie przygotowywane: dzieci naj-
pierw uczą się pewnych umiejętnoS
ci od starszych harcerzy i instruktorów, potem pod ich
okiem starają się wykonywać je samodzielnie. Na  robinsonadzie czy w czasie rajdu har-
cerze sprawdzają swoje umiejętnoS
ci. Pokonanie własnych słaboS
ci daje najwięcej satys-
fakcji i ma kolosalne znaczenie dla kształtowania charakteru młodego człowieka. Jestem
pewien, że sam byłbym dużo uboższym człowiekiem, jeS
libym nie pojechał na swoje obo-
zy, na których nauczyłem się nie tylko tego, jak zrobić sobie zupę, jak rozpalić ognisko,
rozpoznawać roS
liny i tropy zwierząt, jak czytać mapę. Najważniejsze  tego także dziS

staramy się uczyć naszych harcerzy  to kształtowanie aktywnej postawy i samodzielnego
działania. Aby to osiągnąć, trzeba dać dzieciom okazję do samodzielnoS
ci.
Należy jednak zaznaczyć, że zawsze staramy się zapewnić możliwie najwyższy poziom
bezpieczeństwa. Do tej  robinsonady harcerze przygotowywali się kilka dni  opracowali
program działania, projekt szałasu, a nawet  menu , które sami sobie mieli przygotowy-
wać. Każde dziecko w czasie specjalnego ogniska dowiedziało się o najważniejszych spra-
wach związanych z bezpieczeństwem. Krzywdzące jest twierdzenie, że nie zapewniamy
harcerzom odpowiedniej opieki. Na naszym obozie jest 60 harcerzy, którymi opiekuje się
bezpoS
rednio 9 instruktorów, do tego jest kilka osób wspierających ich od strony organiza-
cyjnej.
Taki model pracy wychowawczej harcerstwo realizuje od blisko stu lat, ale właS
nie dzisiaj
umiejętnoS
ci postawy, o których mówiłem wyżej, są cenne dla tych młodych ludzi jak
nigdy dotąd  mogą stać się dla nich przepustką do osiągania sukcesów w dorosłym S
wie-
cie. A zaczynamy się tego uczyć nie od wielkich rzeczy  ale od tych najprostszych 
ugotowania posiłku na ognisku, zbudowania szałasu, wykonania pionierki obozowej, czy
wreszcie samodzielnego (choć w zastępie) spędzenia dwóch dni.
Zarządzanie informacją w sytuacji kryzysowej
15
Jak wynika z opisanych historii, pojęcie sytuacji kryzysowej rzeczywiS
cie może dotyczyć
tego, z czym na co dzień  prowadząc zbiórki lub obozy  mamy do czynienia. Dzisiaj
kryzys to już nie tylko wypadek czy niefortunne zdarzenie, ale cały splot konsekwencji
zawinionych błędów, niedopatrzeń, a także po prostu kaprysów przyrody.
Jak można zauważyć, każdy z przypadków w ten lub inny sposób przyciągnął zaintereso-
wanie mediów. To dzisiaj najsilniejszy oS
rodek opiniotwórczy, docierający do milionów
osób, które za prawdę będą uważać właS
nie relację telewizyjną, radiową czy prasową.
Dlatego tak istotna jest taka współpraca z dziennikarzami, która będzie sprzyjała budowa-
niu dobrego wizerunku waszych S
rodowisk, a przez to całego ZHP.
Istotną kwestią  z punktu widzenia koordynacji działań usuwających skutki kryzysu, ale
też wspomagających kontakt z mediami  jest dobra komunikacja pomiędzy instruktorami,
którzy znalex
li się w obliczu trudnej sytuacji, a upoważnionymi osobami w Głównej Kwa-
terze ZHP. Pomocne może być sporządzanie relacji porządkujących wydarzenia i opisują-
cych podjęte działania.
OczywiS
cie do większoS
ci sytuacji nie powinno nigdy dojS
ć, ale co robić, gdy coS
takiego
się wydarzy&
Naszym celem, ważnym  z punktu widzenia niedopuszczania do sytuacji kryzysowych 
było także zwrócenie uwagi na potencjalne niebezpieczeństwa dla harcerzy, instruktorów
i wreszcie dla całego harcerstwa.
Redakcja miesięcznika  Czuwaj
dziękuje firmie
KLC Krzysztof Luft
Change Communications
za pomoc w przygotowaniu
niniejszego materiału
Zarządzanie informacją w sytuacji kryzysowej
16
ZASADY KOMUNIKACJI W SYTUACJI KRYZYSOWEJ
PIERWSZE KROKI  KOGO I O CZYM POINFORMOWAĆ
1. W sytuacjach kryzysowych najważniejszy jest czas  im szybciej zawiadomisz
najważniejsze dla sprawy osoby, tym szybciej otrzymasz stosowną pomoc.
2. Zacznij od zawiadomienia swojego przełożonego  komendanta szczepu, hufca,
chorągwi. Zdaj im dokładną relację z wydarzenia. JeS
li jest w tym twoja wina 
przyznaj się do niej, a łatwiej będzie ci pomóc.
3. Na bieżąco powiadamiaj o zmianie sytuacji.
4. JeS
li wydarzenie dotyczy bezpoS
rednio dziecka (w szczególnoS
ci jego zdrowia
i życia) natychmiast powiadom jego rodziców.
5. OkreS
l, kogo dotyczy sytuacja kryzysowa  ofiary (np. dzieci, sprzęt), adwokaci
ofiar (np. rodzice, opiekuni, kuratorium, właS
ciciel sprzętu), ratownicy (osoby
i instytucje, które mogą być pomocne w rozwiązaniu problemu  straż pożarna,
leS
niczy, wojsko, chorągiew, GK).
6. Nie wahaj się prosić o pomoc.
7. Opisuj wydarzenia takimi, jakimi są  nie koloryzuj, nie bagatelizuj. Pomoże to
w udzieleniu ci najlepszej możliwej pomocy.
8. Nie kryj winnych, nie kręć!
JAK ROZMAWIAĆ Z DZIENNIKARZAMI W SYTUACJI KRYZYSOWEJ
NIE WOLNO: NALEŻY:
" Starać się przekonać dziennikarzy. " Mówić prawdę!
" Obrażać dziennikarzy lub obrażać się " Mówić krótko i konkretnie.
na dziennikarzy.
" Szanować czas dziennikarza i odbiorcy.
" Sugerować dziennikarzom pytań.
" Ograniczyć komunikat do maksimum
" Cytować oklepanych zwrotów, fraze- trzech najważniejszych informacji
sów.
" Podsunąć x
ródła, gdzie informacja
" Używać języka hermetycznego  zro- może być sprawdzona.
zumiałego tylko dla S
rodowiska har-
" JeS
li nie znamy odpowiedzi na pyta-
cerskiego.
nie  umówić się z dziennikarzem,
" Mówić za długo i niekonkretnie. kiedy przekażemy mu oczekiwaną
informację.
" Powoływać się na swoje kontakty
i wpływy. " Być zawsze dostępnym.
Zarządzanie informacją w sytuacji kryzysowej
17