initAd();



































  Biochemia
  Biotechnologia
  Fizjologia
  Genetyka
  Medycyna
  Mikrobiologia
  Inne








   Biologii komórki
   Biologii molekularnej
   Medycyny molekularnej
   Histologii
   Botaniki
  
Leksykon medyczny
   Testy








   Botanika
   Budowa komórki
   Ewolucja
   Genetyka
   Medycyna
   Terminologia
   Zoologia








   A 
   B 
   C 
   D 
   E 
   F 
   G
   H 
   I 
   J 
   K 
   L 
   Ł 
   M
   N 
   O 
   P 
   R 
   S 
   Ś 
   T
   U 
   W 
   Z 
   Ż 
  Cała lista 








   Apoptoza
   PDB
   Biochemia
   Biotechnologia
   Czasopisma
   Książki
   Uczelnie
   Uniwersytety
   Zdjęcia

















 O nas
           Tu jesteś:  
Biologia.pl < Kurs botaniki














LIŚCIE ODŻYWIAJĄ ROŚLINĘ




Główne funkcje liści, fotosynteza i transpiracja (czynne wyparowywanie wody, dzięki któremu wytwarza się sita ssąca, warunkująca pobieranie z gleby i transport przez wiązki przewodzące wody i soli mineralnych), związane są z przepływem CO2 pary wodnej i O2. Liście mogą także spełniać inne funkcje, np. spichrzowe, czepne, pułapkowe.


Podstawowe, niezbędne do wzrostu i rozwoju rośliny oraz do wydania nasion, związki organiczne tworzone są w liściach. Dzieje się to dzięki syntezie węglowodanów z prostych, nieorganicznych związków chemicznych, które powszechnie występują w otoczeniu każdej rośliny. Dwutlenek węgla pobierany jest z powietrza, woda wraz z rozpuszczonymi solami mineralnymi czerpana jest z gleby. Niezbędnej energii dostarcza słońce. Za jej przechwycenie i zmagazynowanie odpowiada zielony (stąd barwa liści) barwnik - chlorofil.
Aby jak najlepiej wykorzystać światło słoneczne, liść powinien mieć jak największą powierzchnię, czyli być płaski. Wymiana gazów - pobieranie dwutlenku węgla i transpiracja - wymaga, aby był on cienki. Taką właśnie formę przybierają liście roślin rosnących w strefach o gorącym i umiarkowanym klimacie.


Wierzchnią warstwę liścia rośliny dwuliściennej stanowi epiderma pokryta warstwą kutykuli. Pod nią znajduje się warstwa miękiszu asymilacyjnego.
Budujące blaszkę liściową komórki są wydłużone, walcowate, a ich protoplasty zawierają szczególnie dużo chloroplastów. W przekroju poprzecznym podłużne, pionowo ustawione komórki wyglądają jak palisada, stąd też inna nazwa tej tkanki - miękisz palisadowy. Pod nią znajduje się inny rodzaj parenchymy - miękisz gąbczasty. Charakteryzuje się on dużymi przestworami międzykomórkowymi - jego główną funkcją jest prowadzenie wymiany gazowej. Buduje on komory powietrzne, graniczące z aparatami szparkowymi, w które zaopatrzona jest skórka spodniej strony liścia. Dzięki sieci biegnących od korzeni wiązek przewodzących, związki mineralne wraz z wodą przedostają się do komórek miękiszu liścia. Opuszczają go natomiast organiczne produkty fotosyntezy. Najgrubsze z wiązek są widoczne na powierzchni blaszki liściowej jako tzw. nerwy; przekrój najcieńszych nie przekracza średnicy komórki.


Budowa liści roślin jednoliściennych różni się nieco od budowy liści roślin dwuliściennych. Wiązki przewodzące biegną w ich blaszkach równolegle i są niemal tej samej grubości. Miękisz nie wykazuje wyraźnego zróżnicowania na asymilacyjny i gąbczasty. Inny jest też kształt komórek szparkowych - u jednoliściennych mają one kształt hantli.


Liście nagonasiennych drzew iglastych, rosnących na obszarach o surowym, chłodnym klimacie, zbudowane są odmiennie. Zwykle owalne w przekroju, pokryte są warstwą skórki, której komórki mają ściany wysycone kutyną. Niejednokrotnie liście pokrywa dodatkowo warstwa wosku. W zagłębieniach skórki znajdują się aparaty szparkowe. Pod epidermą leży warstwa tkanki wzmacniającej, pod nią -jednolita warstwa miękiszu asymilacyjnego. Przez miękisz przebiegają kanały żywiczne. Centrum liścia zajmuje wiązka przewodząca.



Liście i pory roku


W strefach o umiarkowanym klimacie dużym kłopotem dla wieloletnich roślin opatrzonych delikatnymi liśćmi jest przetrwanie zimy. Problemem są nie tylko niskie temperatury, ale także brak wody, która w postaci kryształków lodu nie może być pobierana przez korzenie. Skutecznym więc rozwiązaniem jest pozbywanie się delikatnych części ciała i przejście w stan, w którym wszelkie procesy metaboliczne praktycznie ustają. Trwałe rośliny zielne - byliny - chowają się pod ziemię jako kłącza, bulwy czy cebule, bądź trwają w postaci rozetki liści 'przyklejonej' do ziemi i przykrytej warstwą śniegu jak pierzyną. Opatrzone grubą korą drzewa pozbywają się liści, odzyskując uprzednio większość zawartych w nich składników odżywczych i mineralnych (np. azot, fosfor i potas). Są one zmagazynowane w miękiszu łodyg i korzeni. Rozłożony na proste związki zostaje także chlorofil, maskujący swą zielenią wszystkie inne barwy. Główny koloryt zaczynają nadawać liściom barwniki wspomagające chlorofil w procesie fotosyntezy - żółte ksantofile i pomarańczowe karoteny. Uwidoczniają się żywo zabarwione, uboczne i szkodliwe produkty przemiany materii, zmagazynowane w wakuolach. W miarę upływu czasu liście zaczynają opadać.

Miejsce, w którym nasada ogonka liściowego styka się z gałązką, różni się strukturą od otaczających tkanek. Zbudowane jest z cienkościennych komórek miękiszowych i nazywane strefą odcięcia.




Od strony łodygi powstaje tam warstwa komórek korka. Następnie, od strony ogonka liścia, enzymy rozpuszczają blaszki środkowe pomiędzy komórkami miękiszu. Liść trzyma się już tylko dzięki cienkiej wiązce przewodzącej, która szybko zostaje przerwana. Niekiedy (np. u dębów i buków) wiązka przewodząca jest wzmocniona, dzięki czemu liście są silniej związane z gałęzią. Nawet po obumarciu i wyschnięciu trwają na drzewie, niejednokrotnie aż do następnej wiosny.
W inny sposób problem ochłodzenia zimowego rozwiązały drzewa iglaste. Ich grube, wąskie liście, opatrzone dodatkowymi warstwami kutykuli, nie są w stanie zbyt efektywnie produkować substancji odżywczych, lecz jednocześnie są dobrze zabezpieczone przed suszą i mrozem. Dlatego też drzewa iglaste, na obszarach o żyznych glebach i ciepłym, wilgotnym klimacie, nie mogą w pełni wykorzystać wszystkich oferowanych im bogactw. Przegrywają konkurencję z roślinami o dużych, płaskich liściach, które w ciepłych strefach klimatycznych nie muszą być zrzucane na zimę. Sytuacja ulega jednak zmianie w strefie niezbyt żyznych gleb i chłodnych klimatów. Liście 'iglaków' nie są zrzucane na zimę - rośliny nie muszą ponosić olbrzymich kosztów związanych z uruchomieniem fizjologiczno-biochcmicznej machiny likwidującej jesienią fabrykę żywności, a wiosną stawiającej ją na nowo.



Liście służą nie tylko transpiracji i fotosyntezie


Liście pewnych roślin pnących, np. groszku, przekształcone są w wąsy, którymi przyczepiają się one i owijają wokół podpór. Podobną rolę pełnią ogonki liściowe powojników.
Łuski cebuli są przykładem liści spichrzowych. Zmagazynowane są w nich substancje odżywcze produkowane latem przez zielone, szydlaste liście asymilacyjne, czyli szczypior. U 'żywych kamieni' (Lithops), pochodzących z Afryki Południowej, liście przyjęty rolę magazynu wody. Szarobrunatna barwa upodabnia je do podłoża, co sprawia, że nie są zauważane przez zwierzęta, dla których byłyby nie tylko pokarmem, ale przede wszystkim cennym źródłem wody.
Liście przekształcone w ciernie pełnią funkcje obronne. Są one rozmieszczone na pędach, niekiedy (np. u berberysu) pomiędzy typowo wykształconymi liśćmi, broniąc je przed natarczywością roślinożerców.


Innym zadaniem, które wypełniają liście, jest zwabianie zwierząt zapylających kwiaty. Tę rolę pełnią np. fioletowo nabiegłe liście przykwiatowe pszeńca i żółte listki pod złożonymi kwiatostanami wilczomleczy, przywabiające owady. Czerwone liście poinsecji, czyli gwiazdy betlejemskiej (także z rodzaju Wilczomlecz), otaczające niepozorne kwiaty, wabią zapylające tę roślinę kolibry.

Niezwykłą metamorfozę przechodzą pułapkowe liście roślin owadożernych. Drobne zwierzęta służą tym drapieżnym roślinom, rosnącym najczęściej w jałowych siedliskach, za źródło azotu. W zależności od sposobu 'polowania' liście mogą być wykształcone jak urny lub dzbanki (np. u dzbaneczników, których wewnętrzne ściany pokryte są gruczołami wydzielającymi enzymy trawienne. Na dnie 'naczynia' znajduje się płyn, w którym owady topią się, zwabione barwą pułapki bądź wydzielanym przez nią nektarem.

Niezwykłe pułapki ma muchołówka amerykańska. Czerwono zabarwione blaszki jej liści mogą składać się wzdłuż nerwu środkowego. Pośrodku każdej z połówek blaszki znajdują się szczecinki czuciowe. Gdy potrąci je nieostrożny owad, pułapka, z zaskakującą u roślin gwałtownością, zatrzaskuje się niczym żelazne szczęki.


Śmiertelną matnią okazują się także, pokryte zwodniczą, lepką rosą, włoski na listkach naszych rodzimych rosiczek. Gdy owad przyklei się do kropelek lepkiej cieczy, gruczołowate wyrostki powoli zaginają się w jego kierunku, nie pozwalając się uwolnić. Wkrótce zaczyna zaginać się także cały liść. Ofiara zostaje utopiona w wydzielinie włosków
zawierającej soki trawienne.




Nawet w wydawałoby się optymalnych do życia warunkach liście są narażone na różne niebezpieczeństwa, przed którymi chronią się odpowiednią modyfikacją kształtu. Liście niektórych gatunków figowców i filodendronów opatrzone są dość grubą kutykulą, mimo że rośliny te pochodzą z wilgotnych obszarów tropikalnych i subtropikalnych. Problemem staje się tu nie brak, lecz nadmiar opadów. Liście rosnących tam roślin mają często wydłużony koniec, zwany wylistkiem.



Zarówno pokrycie nienamakalną substancją, jak i kształt mają chronić blaszkę liściową przed zniszczeniem przez codzienne, gwałtowne deszcze. Woda łatwo spływa po powierzchni liścia, zaś wylistek spełnia rolę rynny. Dziury w liściach monstery także chronią jej olbrzymie, sztywne blaszki liściowe przed podarciem przez ulewę. Innym niszczącym czynnikiem może być wiatr. Palmy, które są narażone na częste sztormowe wichry lub pustynne burze piaskowe, mają liście podzielone na wąskie odcinki. Poddają się one podmuchom wiatru, nie odnosząc szkód.