Idea life-time-learning a kształcenie w systemie e-learning
e-learning, multimedia w edukacji 2008/2009
Idea life-time-learning a kształcenie w
systemie e-learning1
Krzysztof Piech
Cel artykułu
Celem artykułu jest zaprezentowanie czytelnikowi idei life-time-learning, czyli kształcenia
ustawicznego dostosowanego do potrzeb danej chwili, które jest koniecznością w
dzisiejszym świecie, dynamicznie zmieniającym się pod wpływem rozwoju nowoczesnych
technologii, a obecnie  pod wpływem rosnącego na świecie i w Polsce bezrobocia.
Zwrócona zostanie również uwaga na praktyczną stronę tego typu edukacji.
Wstęp
Na wstępie chciałbym wyjaśnić użyte w tytule pojęcie: life-time-learning2. Jest one tutaj
zastosowane zamiast polskiego, bardzo zbliżonego terminu  kształcenie ustawiczne . Termin
angielski pochodzi od zestawienia słów: just-in-time learning z life-long education. Just-in-
time learning oznacza proces uczenia się dokładnie takiej wiedzy i dokładnie w takim czasie,
aby spełnić wymagania osoby uczącej się. Kształcenie ustawiczne (ang. continuing education)
to natomiast proces ciągłego doskonalenia kwalifikacji przez całe życie, poza standardowym,
 szkolnym czy uniwersyteckim procesem nauczania  uczenia się. Do form kształcenia
ustawicznego zalicza się: odczyty, sympozja, konferencje szkoleniowe, nauczanie na
odległość, kursy i szkolenia, szkoły wieczorowe (dla pracujących), studia podyplomowe,
studia doktoranckie. W zależności od długości procesu kształcenia występują różnice w jego
uniwersalności pod względem treści.
1
Artykuł ukazał się w nr 1/2003 czasopisma  E-mentor  http://www.e-mentor.edu.pl
2
Por. K.Piech, Life-time-learning  konieczność doby rewolucji informacyjnej a polityka
edukacyjna państw, [w:] A. Zbierzchowska (red.), Kształcenie ustawiczne w warunkach globalizacji
i rozwoju społeczeństwa informacyjnego, Instytut Wiedzy, Warszawa 2002, s.121 130.
1
Idea life-time-learning a kształcenie w systemie e-learning
e-learning, multimedia w edukacji 2008/2009
A więc najbardziej ogólną wiedzę spośród wyżej wymienionych form kształcenia dostarczają
studia doktoranckie, natomiast najbardziej specyficzną  wykłady i odczyty, a także kursy.
Tymczasem pojęcie life-time-learning odnosi się do takiej wiedzy, która może być zdobywana
przez całe życie, podobnie jak to jest w kształceniu ustawicznym, jednakże obejmuje one
bardzo specyficzne dziedziny kształcenia, obejmującego specyficzne treści. Przykładami więc
będą kursy i szkolenia, ale już nie studia doktoranckie czy studia podyplomowe.
Szybko zmieniająca się rzeczywistość, w tym szczególnie obejmująca nowoczesne
technologie, wymusza szybkie dostosowywanie się do niej. Pewne grupy społeczeństwa
zgłaszają coraz większy popyt na  dokształcanie się . Część tego uczenia się dokonywane jest
przez zainteresowanych samodzielnie na podstawie dostępnej na rynku literatury bądz
w
formie specjalistycznych kursów, w tym również poprzez wykorzystanie e-learningu.
Bardzo lubię następujący, obrazowy opis zmieniającej się rzeczywistości (tzw.  nowej
gospodarki ): Kiedy mówimy o nowej gospodarce, mówimy o świecie, w którym ludzie
pracują swoimi mózgami, a nie rękoma. O świecie, w którym technologia komunikacyjna
tworzy globalną konkurencję (...). O świecie, w którym innowacyjność jest ważniejsza niż
produkcja masowa. O świecie, w którym bardziej inwestuje się w nowe pomysły lub w środki
do ich stworzenia, niż w nowe maszyny. O świecie, w którym szybkie zmiany są normalnością.
O świecie, przynajmniej tak różnym od tego, co było wcześniej, jak era przemysłowa różniła
się od poprzedzającej ją ery feudalnej. O świecie tak odmiennym, że jego powstanie może być
określone wyłącznie jako rewolucja3.
Tak zwana nowa gospodarka
Tak zwana  nowa gospodarka (ten termin wciąż  mimo dużej krytyki  jest w użyciu) i
kształtujące nią nowoczesne technologie zmieniają kształt gospodarki, a także potrzeby
związane z siłą roboczą. Według Atkinsona i Courta, w tzw. starej gospodarce liczyła się
specjalizacja pracownika, dyplomy i tytuły, natomiast w  nowej  umiejętność uczenia się
3
Wired's Encyclopedia of the New Economy, cyt. za: We're not in the industrial age anymore,  New
Economy Watch , http://www.neweconomywatch.com , wrzesień 2000.
2
Idea life-time-learning a kształcenie w systemie e-learning
e-learning, multimedia w edukacji 2008/2009
przez całe życie, która musi bazować na ogólnym wykształceniu i wielu podstawowych
umiejętnościach, by w razie potrzeby umieć dostosować się do zmieniających warunków4.
Podstawą  nowej gospodarki nie są tradycyjnie rozumiane czynniki pracy, lecz wiedza (stąd
pojęcie, zastępujące coraz częściej  nową gospodarkę  gospodarka oparta na wiedzy). A
nawet nie tyle wiedza, co jej zmiana i umiejętność jej wykorzystania. Stąd umiejętność
samokształcenia się przez całe życie staje się coraz ważniejsze.
Uważa się, że zasób wiedzy na świecie podwaja się co kilka lat. Jest to jednocześnie
zagrożeniem dla starej gospodarki, ale i wyzwaniem dla nowej. Konieczne jest więc stałe
pogłębianie i uzupełnianie wiedzy ze względu na jej deprecjację.
W przypadku kształcenia ustawicznego, wykorzystanie nowoczesnych technologii
dostarczających możliwości kształcenia just-in-time polega na umożliwieniu uczenia się przy
wykorzystaniu Internetu w zależności od potrzeb osób uczących się. Oznaczać to ma, że
kończenie wyższych uczelni będzie dawało wiedzę o charakterze ogólnym, uniwersyteckim, a
jedną z najważniejszych umiejętności, którą studenci powinni nabywać, jest zdolność do
samodzielnej nauki w szybkim tempie oraz szybkiego analizowania i modyfikowania
przyswajanej informacji, która stając się wiedzą odbiorcy, powinna być kreatywnie
wykorzystywana.
Edukacja tradycyjna i kształcenie just-in-time
tradycyjna edukacja just-in-time learning
przekazywana
standardowa zindywidualizowana
wiedza
termin uczenia dowolny, w zależności od
określony
(lekcji) potrzeb
dowolne (w pracy, w miejscu,
miejsce uczenia określone gdzie wiedza jest potrzebna,
przez Internet)
4
R. Atkinson, R. Court, The New Economy Index: Understanding America's Economic Transformation,
Progressive Policy Institute, Washington, listopad 1998, s. 7.
3
Idea life-time-learning a kształcenie w systemie e-learning
e-learning, multimedia w edukacji 2008/2009
określony (wyznaczony dowolny (w zależności od
długość trwania
przez organizatora kursu, potrzeb i możliwości
nauki
studiów) uczącego się)
model zajęć:
partycypacja pasywna aktywna
uczącego się:
dominująca
jednostka w wykładowca student
procesie edukacji
elektroniczny przekaz głosu i
podstawowe z
ródła przekaz ustny, książki i
pisma, strony WWW,
informacji artykuły (drukowane)
prezentacje
dostarczanie takiej wiedzy,
dostarczanie (dość
cel kształcenia która jest aktualnie
ogólnej) wiedzy
potrzebna
sposób-czas nauki plenty of time learning just-in-time learning
wymagania wobec samodyscyplina, motywacja
dużo czasu na naukę
ucznia do samokształcenia
koszty 100% 20% 40%
okres
XXI w. (powstanie
obowiązywania
XX w. i wcześniej paradygmatu w ostatniej
paradygmatu
dekadzie XX w.)
kształcenia
z
ródło: opracowanie własne
Szybko zmieniające się technologie i szybko dezaktualizująca się wiedza sprawiają, że
pracownicy, którzy chcą być stale najlepsi w tym co robią, muszą intensywnie się
dokształcać. Kształcenie just-in-time będzie w coraz większej mierze polegało na krótkich,
skondensowanych internetowych kursach i szkoleniach. Przy czym w przeciwieństwie do
wiedzy uzyskiwanej samodzielnie z książek, konieczne jest tu wprowadzenie interakcji
pomiędzy uczącym się a nauczycielem. Ponownie, występować ona może przy wykorzystaniu
elektronicznych środków przekazu: zapytań poprzez formularze WWW lub poprzez e-mail.
Przyszłość e-learningu
Moim zdaniem przyszłość e-learningu to krótkie kursy, wąsko wyspecjalizowane,
prowadzone dla osób w całej Polsce. (...) Pracownicy zainteresowani pogłębianiem swojej
wiedzy, zamiast wertować ustawy, czytać specjalistyczną prasę i literaturę, udawać się na
4
Idea life-time-learning a kształcenie w systemie e-learning
e-learning, multimedia w edukacji 2008/2009
tradycyjne konsultacje do specjalistów, mogliby wziąć udział w tego typu kursie przez
Internet. Przykładowo, z punktu widzenia dyrektora firmy, jego księgowy, zamiast tracić czas
na nauczenie się, zrozumienie zmian wynikających z jakiejś ustawy, czy dojazd na tradycyjne
zajęcia, mógłby  wysłać tegoż księgowego na kurs, który odbywał by się w miejscu pracy, w
godzinach pracy, a w dodatku zapewnione miałby konsultacje z najlepszymi specjalistami z
danej dziedziny, (...) którzy mogliby zostać poproszeni o udział w tego typu formie
kształcenia. Stąd przykładowo wysoko interaktywne, krótkie studia podyplomowe, czy nawet
pojedyncze kursy, przy odpowiednim zaangażowaniu nauczycieli, miałyby moim zdaniem
szanse powodzenia. Jest to jeden tylko z pomysłów na praktyczne wykorzystanie
dobrodziejstw nowoczesnych technologii do celów praktycznego kształcenia, w oparciu o
ideę life-time-learning.
5