LABORATORIUM MATERIAA
OZNAWSTWA
Instrukcja do ćwiczenia nr 4
BADANIA MIKROSKOPOWE ŻELIW BIAA
YCH, SZARYCH I
CI
GLIWYCH
Opracował: mgr inż. Adam Kokoszkiewicz
1. Wprowadzenie
Żeliwo jest technicznym stopem żelaza z węglem i innymi pierwiastkami zawierającym
ponad 2% węgla. Żeliwo węglowe zawiera praktycznie: 2,5-4,5% C oraz krzem, mangan,
fosfor i siarkę. Żeliwa stopowe zawierają ponadto inne składniki stopowe, wprowadzone
celowo podczas procesu metalurgicznego, które w sposób decydujący wpływają na
właściwości użytkowe tego żeliwa.
Żeliwo jest stopem kruchym i nie daje się obrabiać plastycznie ani na zimno, ani na
gorąco. Z uwagi na dobre właściwości odlewnicze, takie jak: dobra lejność, niewielka
skłonność do segregacji oraz stosunkowo niska temperatura topnienia, nadaje się ono dobrze
do wyrobu odlewów - tablica 1.
Tablica 1
Zastosowanie żeliw węglowych
l. ŻELIWA BIAA
E: na odlewy o dużej odporności na ścieranie, np. na dysze do piaskownic.
- Utwardzone: walce do metali, walce młyńskie i papiernicze, tarcze do młynków.
- Żeliwa ciągliwe: sprzęt motoryzacyjny - obudowy: przekładni, mechanizmu
różnicowego, rolki, tuleje, podkładki itp. Tabor komunikacyjny, części hamulców,
opaski resorów, panewki łożysk itp., armatura elektryczna, łączniki do rur, części
maszyn rolniczych, maszyn do szycia.
2. ŻELIWA SZARE:
- Zwykłe: części maszyn narażone na obciążenia zmienne, zdolne do tłumienia drgań,
takie jak: płyty fundamentowe, łoża, skrzynki biegów, stojaki, suporty, pierścienie
tłokowe, tuleje cylindrowe, bloki cylindrowe, głowice, tłoki, bębny hamulcowe, wały
korbowe.
- Jakościowe: części maszyn narażone na zmienne obciążenia dynamiczne o znacznej
wytrzymałości, takie jak: wały korbowe, koła zębate, gąsienice ciągników, korpusy
pras, młotów, walcarek, korpusy i wirniki pomp, matryce do prasowania i tłoczenia,
głowice frezarskie.
3. ŻELIWA SFEROIDALNE: - części maszyn narażone na znaczne obciążenia zmienne i
odporne na ścieranie, takie jak: wały korbowe, wałki rozrządcze, cylindry, pierścienie
tłokowe, koła zębate, wrzeciona, korpusy, ruchome części silników spalinowych i
sprężarek, turbin, korpusy pras hydraulicznych itp.
Żeliwo jest więc odlewniczym stopem żelaza otrzymywanym przez wtórny przetop
surówki odlewniczej, złomu żeliwnego i stalowego oraz żelazostopów. Podstawowym
składnikiem stopowym, decydującym o właściwościach żeliwa jest węgiel. Może on
występować w żeliwie w formie związanej - jako cementyt (Fe3C, układ metastabilny) lub w
postaci wolnej - jako grafit (układ stabilny).
Żeliwa krzepną jako mieszaniny eutektyczne. Stop eutektyczny, o zawartości 4,3%C w
temperaturze 1147�C jest mieszaniną austenitu o zawartości 2% C i cementytu pierwotnego
(CI - 6,67%C). Mieszanina ta nazywa się ledeburytem. W zakresie temperatur 1147-723�C
rozpuszczalność węgla w austenicie maleje, zaś jego nadmiar wydziela się w formie
cementytu wtórnego (CII). W temperaturze 723�C austenit może zawierać już tylko 0,8% C i
ulega przemianie eutektoidalnej w mieszaninę ferrytu i cementytu zwaną perlitem.
Rys. 1. Wykres układu żelazo-węgiel opisany strukturalnie
Eutektyka jest więc w temperaturze otoczenia mieszanina perlitu i cementytu
pierwotnego i nazwana została ledeburytem przemienionym. Żeliwa podeutektyczne o
zawartości węgla w zakresie 2-4,3% cechują się strukturą składającą się z perlitu, ledeburytu
przemienionego oraz cementytu wtórnego, zaś żeliwa nadeutektyczne, strukturą cementytu
pierwotnego i ledeburytu przemienionego.
Żeliwa dzieli się - w zależności od postaci występującego w nim węgla  na żeliwa
białe, szare i połowiczne. Podział ten został dokonany na podstawie obserwacji przełomów
próbek żeliwnych. Przełom żeliwa, w którym węgiel występuje w postaci cementytu jest
jasny i błyszczący, stad nazwano je żeliwem białym. Obecność w żeliwie grafitu jest
przyczyną szarej barwy przełomu i takie żeliwo nazwano żeliwem szarym. Natomiast
obecność w żeliwie zarówno węgla w postaci związanej jako cementytu pierwotnego, jak i w
postaci wolnej - grafitu, powoduje pstre zabarwienie przełomu i żeliwo takie nazwano
połowicznym.
Rys. 2. Struktura żeliwa w zależności od zawartości węgla i krzemu wg E. Maurera: Pole I 
żeliwo białe, II  strefa przejściowa, III  żeliwo szare perlityczne, IV  strefa przejściowa, V
 żeliwo szare ferrytyczne
Otrzymywana w żeliwach struktura i związane z ta strukturą właściwości nie są
jednoznacznie określone składem chemicznym żeliwa, lecz zależą również od warunków w
jakich przebiega krzepnięcie i stygnięcie żeliwa. W przypadku żeliw węglowych np. większa
szybkość chłodzenia podczas stygnięcia oraz większa zawartość manganu sprzyjają
powstawaniu struktury żeliwa białego natomiast mniejsza szybkość chłodzenia oraz większa
zawartość węgla i krzemu - powstawaniu struktury żeliwa szarego. Siarka w żeliwie sprzyja
powstawaniu struktury żeliwa białego, jednakże w większości spotykanych żeliw jest ona
wiązana przez mangan, z którym tworzy już w kąpieli ciekłej trwałe siarczki MnS o temp.
topnienia 1610�C. Fosfor w żeliwie występuje w tak znacznych ilościach, że pomimo swej
częściowej rozpuszczalności w ferrycie tworzy związek Fe3P.
Rys.3. Struktura żeliwa w zależności od łącznej zawartości węgla i krzemu oraz grubości
ścianki odlewu wg F. Greinera i T. Klingensteina: Pole I - żeliwo białe, II - żeliwo pstre, III -
żeliwo perlityczne, IV- żeliwo perlityczno-ferrytyczne, V- żeliwo ferrytyczne
W żeliwach stopowych powstawaniu struktury żeliwa białego sprzyjają wszystkie
pierwiastki węglikotwórcze oraz aluminium w zakresie 12-17%, natomiast wydzielaniu węgla
w postaci grafitu sprzyjają dodatki: aluminium w ilości do 10% lub powyżej 18%, krzemu,
magnezu oraz częściowo niklu i miedzi.
STRUKTURA I WA
AŚCIWOŚCI PODSTAWOWYCH ŻELIW W
GLOWYCH
Żeliwa białe
Struktura żeliwa białego jest zgodna z wykresem równowagi fazowej żelazo-cementyt.
W zależności od zawartości węgla i występujących w żeliwie węglowym dodatków
stopowych, wyróżnia się żeliwa o strukturze podeutektycznej, eutektycznej lub
nadeutektycznej.
Znając skład chemiczny żeliwa węglowego, można, uwzględniając wpływ pierwiastków
stopowych na zawartość węgla w eutektyce, określić w przybliżeniu strukturę żeliwa,
obliczając tzw. równoważnik węgla CE:
CE = (%Ccałk.) + 0,33 (%P) + 0,30 (%Si)
CE równe 4,3% oznacza żeliwo eutektyczne, CE mniejsze od 4,3% oznacza żeliwo
podeutektyczne, zaś CE większe od 4,3% - żeliwo nadeutektyczne. Podstawowymi
składnikami strukturalnymi żeliw białych są:
- cementyt pierwotny,
- ledeburyt przemieniony,
- perlit.
Cementyt pierwotny występuje w żeliwach nadeutektycznych w postaci białych ziarn,
jasnych igieł lub płytek w osnowie ledeburytu przemienionego.
Ledeburyt przemieniony występujący we wszystkich żeliwach białych ma charakter
dendrytyczny, zaś przy przecięciu zgładu prostopadle do ramion dendrytu, perlit występuje w
postaci ciemnych drobnych kropek. Charakter dendrytyczny nadaje strukturze ledeburytu
cementyt pierwotny. Ledeburyt jest składnikiem strukturalnym twardym (HB = 450) i
kruchym oraz trudno skrawalnym. Perlit występuje w żeliwach podeutektycznych oraz w
ledeburycie przemienionym. W żeliwach podeutektycznych ma on postać ciemnych obszarów
pomiędzy polami ledeburytu. Przy większych powiększeniach można zaobserwować
płytkową budowę perlitu.
Rys.4. Struktura żeliwa białego podeutektycznego. Trawiona Nitalem, pow. 200x
Żeliwo białe jest stopem twardym i kruchym. Wysoka twardość i związana z nią odporność
na ścieranie, są wynikiem obecności w żeliwie białym znacznej ilości cementytu.
Wytrzymałość na rozciąganie żeliwa białego jest niewielka, natomiast posiada znaczną (4-6
razy większą) wytrzymałość na ściskanie. Czysty cementyt w zależności od wielkości ziarn,
płytek lub igieł oraz od ilości rozpuszczonego w nim manganu wykazuje twardość
w granicach 700-840 HB. Ledeburyt przemieniony, zawierający w swojej strukturze obok
cementytu pierwotnego również perlit (lub bainit), posiada twardość w granicach 440-510HB,
w zależności od twardości cementytu pierwotnego oraz stopnia dyspersji cementytu w
perlicie. Żeliwa białe podeutektyczne wykazują twardość w granicach od 280HB dla struktury
perlitycznej z cementytem wtórnym i śladami ledeburytu do ok. 450 HB - dla struktury
ledeburytycznej z niewielką ilością perlitu.
Żeliwo połowiczne
W żeliwie połowicznym węgiel występuje zarówno w formie związanej - jako cementyt
pierwotny w ledeburycie, jak i w postaci wolnej jako grafit. Stad żeliwo połowiczne posiada
najczęściej strukturę złożoną z grafitu, perlitu i ledeburytu przemienionego. Strukturę żeliwa
połowicznego można spotkać w odlewach z żeliwa szarego zabielonych powierzchniowo w
celu zwiększenia odporności powierzchni odlewu na ścieranie. Struktura żeliwa
połowicznego występuje wtedy w warstwie przejściowej pomiędzy powierzchnią o strukturze
żeliwa białego, a rdzeniem o strukturze żeliwa szarego.
Twardość żeliwa połowicznego waha się w granicach od ok. 240 HB do ok.400 HB.
Rys.5. Struktura żeliwa białego nadeutektycznego. Trawiona Nitalem, pow. 200x
W żeliwie szarym przeważająca ilość węgla występuje w postaci wolnej - grafitu.
Cementyt może występować w perlicie lub też jako cementyt wtórny. Właściwości żeliwa
szarego zależą od ilości, wielkości, postaci i rozmieszczenia grafitu oraz od rodzaju osnowy
metalicznej. Ze względu na rodzaj osnowy żeliwo szare dzieli się na:
- ferrytyczne,
- ferrytyczno-perlityczne,
- perlityczne.
Osnowa ferrytyczna posiada mniejszą twardość i wytrzymałość na rozciąganie niż
osnowa perlityczna. O ile jednak twardość żeliwa szarego jest praktycznie twardością jego
osnowy metalicznej, o tyle wytrzymałość żeliwa zależy jeszcze od rodzaju występującego w
żeliwie szarym grafitu.
Rys. 6. Struktura żeliwa połowicznego. Trawiona Nitalem, pow. 100x
Grafit posiada bardzo mała wytrzymałość oraz niski moduł sprężystości, który jest
przyczyną występowania nieciągłości w sprężystej osnowie metalicznej i dlatego żeliwo szare
posiada zdolność tłumienia drgań. Im więcej grafitu w osnowie i im większe są jego płatkowe
wydzielenia, tym zdolność do tłumienia drgań jest lepsza. Grubopłatkowy grafit powoduje
jednak bardzo znaczne osłabienie osnowy metalicznej i jest przyczynę niskiej wytrzymałości
takiego żeliwa. Wzrost wytrzymałości żeliwa można uzyskać przez rozdrobnienie wydzieleń
grafitu. Uzyskuje się to przez tzw. modyfikację żeliwa, polegające na dodaniu podczas spustu
na rynnę lub do kadzi dodatkowego składnika - modyfikatora, którym może być żelazokrzem,
żelazomangan, wapniokrzem lub aluminium. Otrzymane w ten sposób żeliwo nazywano
dawniej modyfikowanym, a obecnie określa się je jako żeliwo szare jakościowe.
Rys. 7. Struktura żeliwa połowicznego. Trawiona Nitalem, pow. 100x
Rys.8. Struktura żeliwa szarego ferrytycznego. Trawiona Nitalem, pow. 250x
Żeliwo szare ferrytyczne posiada wytrzymałość na rozciąganie równa ok. 100 MPa i
twardość ok. 100-120 HB. Żeliwo szare perlityczne o grubopłatkowym graficie uzyskuje
wytrzymałość dochodzącą do ok. 250 MPa, przy twardości ok. 220 HB. Przez modyfikację
można otrzymać żeliwo o strukturze perlitycznej o wytrzymałości dochodzącej do 450 MPa,
przy twardości 220-260 HB.
W strukturze żeliwa szarego oprócz grafitu, ferrytu i perlitu mogą występować jeszcze
dwa szczególne składniki strukturalne: siarczki manganu i eutektyka fosforowa. Siarczki
manganu występują w postaci wieloboków o matowym zabarwieniu zarówno w ziarnach
ferrytu, jak i polach perlitu.
Eutektyka fosforowa - steadyt, składająca się z fosforku żelaza Fe3P, cementytu i roztworu fosforu w
ferrycie, występuje wewnątrz obszarów perlitu w postaci kropkowanych pól o charakterystycznych wklęsłych
bokach lub przy większych zawartościach fosforu w postaci typowych gniazd eutektycznych. Wklęsły kształt
steadytu jest wynikiem jego niskiej temperatury topnienia, wynoszącej 953 C.
Rys.9. Struktura żeliwa szarego perlitycznego z wydzieleniami ferrytu i eutektyki fosforowej.
Trawiona Nitalem, pow. 400x
Szczególną pozycję wśród żeliw szarych węglowych zajmuje żeliwo sferoidalne.
Uzyskuje się je przez modyfikowanie cerem lub stopami magnezu z żeliwa, które bez tej
modyfikacji zakrzepłoby jako białe lub połowiczne. Żeliwo to charakteryzuje się najwyższym
i właściwościami wytrzymałościowymi oraz niewielkimi właściwościami plastycznymi,
ponieważ sferoidalne wydzielenia grafitu nie stanowią większych nieciągłości w osnowie
metalicznej. Z tej samej przyczyny żeliwo sferoidalne posiada znacznie mniejszą od żeliwa o
graficie grubopłatkowym zdolność do tłumienia drgań.
Żeliwo sferoidalne ferrytyczne posiada wytrzymałość na rozciąganie do ok. 450 MPa i
twardość 140-180 HB. Wykazuje ono przy tym pewne właściwości plastyczne, osiągając
wartość wydłużenia względnego (A5) do ok. 10%.
Żeliwo sferoidalne perlityczne posiada wytrzymałość do ok. 700 MPa i twardość 260-300 HB oraz
wydłużenie (A5) ok. 2%. Charakterystycznym szczegółem strukturalnym, obserwowanym na zgładach żeliwa
sferoidalnego perlitycznego, są obwódki, utworzone z ziarn ferrytu, występujące wokół sferoidalnych wydzieleń
grafitu.
Rys.10. Struktura żeliwa sferoidalnego nietrawionego. Pow. 200x
STRUKTURA I WA
AŚCIWOŚCI ŻELIWA CI
GLIWEGO
Żeliwo ciągliwe jest materiałem, uzyskiwanym przez odpowiednią obróbkę cieplna
żeliwa białego. Przez długotrwałe wyżarzanie żeliwa białego można, w pewnych zakresach
temperatur, uzyskać rozpad cementytu pierwotnego i wydzielenie grafitu w
charakterystycznej skupionej postaci - tzw. węgla żarzenia. W zależności od sposobu
prowadzenia wyżarzania grafityzującego rozróżnia się:
- żeliwo ciągliwe białe, otrzymywane po wyżarzaniu żeliwa białego w atmosferze
utleniającej, powodującej wypalenie węgla;
- żeliwo ciągliwe czarne, otrzymywane po wyżarzaniu żeliwa białego w atmosferze
obojętnej, doprowadzając proces grafityzacji do końca, tzn. rozpadu cementytu zawartego
w perlicie;
- żeliwo ciągliwe perlityczne, otrzymywane po wyżarzaniu żeliwa białego w atmosferze
obojętnej bez doprowadzenia procesu grafityzacji do końca, tzn. tylko rozpadu cementytu
pierwotnego i wtórnego, znajdujących się w stanie równowagi z austenitem.
Przełomy z żeliwa ciągliwego białego wykazują przy powierzchni matowobiałą barwę,
odpowiadająca strukturze ferrytycznej, przechodzącą łagodnie w srebrzystą w pobliżu środka
ścianki odlewu, co odpowiada strukturze perlitycznej.
Przełomy z żeliwa ciągliwego czarnego są na całej powierzchni szare, zaś struktury
stanowi ferryt ze śladowymi ilościami nierozłożonego perlitu oraz węgiel żarzenia.
Przełom żeliwa ciągliwego perlitycznego ma barwę srebrzystą z czarnymi punktami;
strukturę stanowi perlit lub inny produkt rozpadu austenitu oraz węgiel żarzenia. Wokół
wydzieleń węgla żarzenia występują charakterystyczne obwódki utworzone przez ziarna
ferrytu.
Rys.11. Struktura żeliwa ciągliwego czarnego. Trawiona Nitalem, pow. 500x
Żeliwo ciągliwe białe posiada wytrzymałość na rozciąganie w granicach 350-450 MPa,
twardość ok. 220 HB oraz wydłużenie względne (A5) około 5%.
Żeliwo ciągliwe czarne posiada Rm = 300-350 MPa, twardość 170-190 HB i
wydłużenie do 15%.
Żeliwo ciągliwe perlityczne posiada wytrzymałość dochodzącą do 750 MPa, twardość
220-280 HB i wydłużenie od 2 do 7%.
STRUKTURA I WA
AŚCIWOŚCI ŻELIW SPECJALNYCH
Żeliwa stopowe o specjalnych właściwościach można podzielić na następujące grupy:
- odporne na ścieranie,
- odporne na korozję,
- żaroodporne,
- o dużym elektrycznym oporze właściwym.
Wiele gatunków żeliw stopowych wykazuje równocześnie kilka z tych właściwości.
Żeliwa odporne na ścieranie
Żeliwami o dobrej odporności na ścieranie są praktycznie wszystkie żeliwa białe,
jednakże zastosowanie ich ograniczone jest z powodu niewielkiej wytrzymałości i znacznej
kruchości. Zmniejszenie kruchości żeliwa białego można uzyskać przez wprowadzenie
dodatku ok. 5% niklu i zwiększenie zawartości manganu, co prowadzi do uzyskania struktury
ledeburytyczno-austenitycznej. Dodatek ok. 2% chromu, przy niskiej zawartości manganu,
powoduje uzyskanie struktury ledeburytyczno-martenzytycznej o twardości ok. 600 HB. W
podobny sposób dodatki chromu i niklu powodują powstanie w żeliwie szarym struktury
martenzytycznej.
Do żeliw odpornych na ścieranie należą również żeliwa austenityczne, manganowe i
wysokoniklowe. Żeliwa te posiadają strukturę austenityczną z wydzieleniami grafitu oraz
węglikami typu ledeburytycznego, co daje im obok odporności na ścieranie zdolność do
tłumienia drgań.
Najważniejszą grupę, wśród żeliw odpornych na ścieranie, stanowią żeliwa
wysokochromowe, posiadające przy zawartościach chromu do 18% strukturę ledeburytyczno-
austenityczną, zaś przy zawartościach chromu 24-30% - strukturę ferrytyczną z
wydzieleniami węglików pierwotnych i ledeburytycznych.
Żeliwa odporne na korozję
Żeliwa węglowe są stosunkowo mało odporne na działanie czynników chemicznych.
Przez wprowadzenie dodatków, takich jak: krzem, krzem z molibdenem, chrom, chrom z
niklem, chrom z molibdenem lub chrom z aluminium, można te odporność znacznie
zwiększyć. Najbardziej odpornymi na korozję są w praktyce żeliwa wysokokrzemowe,
niklowe i chromowe.
Żeliwa wysokokrzemowe, zawierające 14-18% Si, są w zasadzie odporne na działanie
wszystkich kwasów tlenowych. Przez dodatek 3-4% molibdenu uzyskuje się w nich również
odporność na działanie chlorowodoru oraz gorących kwasów. Struktura tych żeliw jest
ferrytyczna z wydzieleniami grafitu, możliwe są też wydzielenia niewielkich ilości
ledeburytu. Żeliwa krzemowe posiadają bardzo niską wytrzymałość na rozciąganie (ok. 100
MPa) i dość znaczną twardość (320-460 HB).
Żeliwa wysokoniklowe austenityczne charakteryzują się znaczną odpornością na
działanie zarówno kwasów, jak i stężonych ługów. Posiadają one najczęściej strukturę
złożoną z austenitu, grafitu i węglików, przez co obok właściwości antykorozyjnych
zachowują zdolność do tłumienia drgań i odporność na ścieranie (zwłaszcza przy większej
zawartości węgla).
Żeliwa wysokochromowe wykazują obok odporności na ścieranie dobre właściwości
antykorozyjne, przy czym dla uzyskania tych właściwości, zawartość węgla w żeliwach może
być mniejsza (1,2-2%) niż w przypadku, gdy wymagana jest największa odporność na
ścieranie.
Żeliwa żaroodporne
Żeliwa zwykłe nie są odporne na działanie temperatur powyżej 250�C, gdyż przy
wielokrotnym nagrzewaniu może w nich następować grafityzacja cementytu, będąca
przyczyną powstawania naprężeń. Drugą przyczyną powstawania naprężeń jest bardzo
znaczna niejednorodność strukturalna żeliwa i związane z nią różne współczynniki
rozszerzalności cieplnej poszczególnych faz.
Najczęściej spotykanymi w żeliwach żaroodpornych dodatkami stopowymi są chrom,
nikiel i aluminium. Oprócz nich stosuje się dodatki krzemu, molibdenu i miedzi. Żeliwa
wysokoniklowe posiadają najczęściej strukturę austenityczną lub przy mniejszych
zawartościach niklu austenityczno-martenzytyczną z wydzieleniami grafitu. Nie różnią się
one na ogół od żeliw odpornych na korozję. Żeliwa wysokochromowe posiadają struktury
identyczne jak żeliwa wysokochromowe odporne na ścieranie, przy czym największa
żaroodporność (do 120O�C) uzyskuje się w żeliwach zawierających ok. 1,5% C i 35% Cr.
żeliwa aluminiowe posiadają przy zawartości aluminium 8 i 25% strukturę żeliwa szarego,
zaś przy zawartości 16% Al - strukturę żeliwa białego.
Żeliwa oporowe
Żeliwa stosowane na elementy grzejne są materiałami bardzo kruchymi. W porównaniu
z materiałami obrobionymi plastycznie posiadają znacznie wyższą oporność. Oporność
właściwa żeliwa zależy głównie od zawartości krzemu i węgla i ze wzrostem tej zawartości
oporność rośnie. Żeliwa oporowe krzemowe posiadają strukturę ferrytyczną, zaś żeliwa
niklowo-chromowe - strukturę austenityczną.
2. Cel ćwiczenia
Zapoznanie studentów z typowymi strukturami żeliw białych, szarych i ciągliwych.
Dokonywanie oceny struktury według PN-64/H-04663. Powiązanie struktury żeliw z ich
właściwościami. Zapoznanie z podstawowymi zabiegami cieplnymi mającymi na celu
otrzymanie żądanych struktur.
3. Przebieg ćwiczenia
Ćwiczenie polega na obserwacji, rysowaniu i opisywaniu wybranych według zadań
indywidualnych próbek z różnych gatunków żeliw. Dokonaniu oceny struktury według PN-
64/H-04663. Przewidywaniu właściwości żeliw W zależności od struktury.
4. Wynik ćwiczenia
Wynikiem ćwiczenia powinna być umiejętność rozpoznawania po obrazie struktury rodzaju
żeliwa, korelowaniu go z właściwościami. Umiejętność przybliżonego wskazania rodzaju
żeliwa według wymogów jego zastosowania.
5. Zalecana literatura
" K. Wesołowski   Metaloznawstwo , t. II, WNT, Warszawa 1969
" T. Malkiewicz   Metaloznawstwo stopów żelaza , PWN, Warszawa-Kraków 1978
" S. Prowans   Metaloznawstwo , PWN, Warszawa 1988
" K. Przybyłowicz   Metaloznawstwo , WNT, Warszawa 1992