Szkoła konstruktorów
S
z
k
o
Å‚
a
k
o
n
s
t
r
u
k
t
o
r
ó
w
RozwiÄ…zanie zadania powinno zawie-
rać schemat elektryczny i zwięzły opis
działania. Model i schematy montażo- Zadanie 21
Zadanie 21
we nie są wymagane. Przysłanie dzia-
Å‚ajÄ…cego modelu lub jego fotografii
zwiększa szansę na nagrodę.
Ponieważ rozwiązania nadsyłają Czy-
telnicy o różnym stopniu zaawanso-
wania, mile widziane jest podanie
swego wieku.
Ewentualne listy do redakcji czy spo-
strzeżenia do erraty powinny być
umieszczone na oddzielnych kart-
kach, również opatrzonych nazwis-
UrzÄ…dzenie
UrzÄ…dzenie
kiem i pełnym adresem.
Czas nadsyłania prac wynosi 45 dni
od ukazania siÄ™ numeru (w przypad-
wrowerze
wrowerze
ku prenumeratorów  od otrzymania
pisma pocztÄ…).
Temat zadania został zaproponowany przez się z celem. Chodzi o znalezienie prostych spo- Temat zadania jest specyficzny, więc jesz-
Mariana Woz
niaka z Torunia. Oto fragment sobów sprawdzania zużycia energii poszcze- cze raz ostrzegam przed eksperymentami
M
a
r
i
a
n
a
W
o
z

n
i
a
k
a
listu: gólnych urządzeń. z siecią energetyczną. Jeślibyście już koniecz-
 Powszechnie wiadomo, że aby skutecznie Tak bez głębszego przemyślenia, na gorąco, nie chcieli eksperymentować, to wykorzystaj-
oszczędzać, należy znać strukturę wydatków. widzę dwa ogólne kierunki: cie transformator separujący (o jak najniż-
Pomocnym mogłoby się okazać urządzenie do 1. Budowa niewielkiego urządzenia, zawierają- szym napięciu i jak największym prądzie
monitorowania zużycia energii przez różne od- cego wtyczkę i gniazdko, które byłoby wskaz
- i przeprowadzajcie eksperymenty po stronie
biorniki w gospodarstwie domowym. nikiem mocy (a prościej  prądu) pobieranej wtórnej transformatora  tam przecież też
Temat zadania brzmi: z sieci. Wskaz
nik mógłby albo pokazywać po macie prąd zmienny. Można wykorzystać
prostu wartość pobieranego prądu, albo też choćby fabryczny transformator bezpieczeńs-
zawierać przetwornik prąd/częstotliwość i licz- twa 220V/24V.
Zaprojektować układ lub system, pozwalają-
Z
a
p
r
o
j
e
k
t
o
w
a
ć
u
k
Å‚
a
d
l
u
b
s
y
s
t
e
m
,
p
o
z
w
a
l
a
j
Ä…
nik, a tym samym stać się licznikiem energii Zgodnie z wcześniejszymi zapowiedziami
cy monitorować zużycie energii elektrycznej
c
y
m
o
n
i
t
o
r
o
w
a
ć
z
u
ż
y
c
i
e
e
n
e
r
g
i
i
e
l
e
k
t
r
y
c
z
n
e
j
wyskalowanym wprost w złotówkach. przedłużam czas nadsyłania rozwiązań. Ze
w gospodarstwie domowym.
w
g
o
s
p
o
d
a
r
s
t
w
i
e
d
o
m
o
w
y
m
.
2. Budowa centralnego miernika poboru mocy względu na spodziewane opóz
nienia na pocz-
(prądu), mierzącego prąd gdzieś w okolicach cie, niech to będzie półtora miesiąca. Rozwią-
Uważam, że tym razem zadanie jest trudne. licznika. Wskaz
nik prądu powinien być zanie tego zadania możecie więc nadsyłać do
Nie spodziewam się modeli urządzeń, a raczej umieszczony na widocznym miejscu, by do- 15 grudnia 1997, natomiast rozwiązanie ukaże
opisu ogólnej koncepcji i ewentualnie schema- mownicy mogli obserwować, jak duże jest się nie w lutym, tylko w marcu 1998.
tu ideowego proponowanego urządzenia. Po- całkowite zużycie energii w zależności od Sponsorem nagród dla zwycięzców jest fir-
nieważ zadanie prawdopodobnie związane jest ilości włączonych lamp i innych odbiorników. ma INDEL, producent szerokiej gamy transfor-
z ingerencjÄ… w obwody sieci 220V, stanowczo Obserwacja wskaz
nika, wyskalowanego matorów. Nagrodami dla zwycięzców będą
odradzam przeprowadzanie jakichkolwiek prób może nawet w złotych na godzinę, albo poka- transformatory sieciowe, przydatne do budo-
przez osoby niepełnoletnie i nie mające odpo- zująca koszt energii zużytej danego dnia, po- wy różnych urządzeń.
wiedniego przeszkolenia! winna skutecznie ostudzić zapędy do marno-
Czego oczekujÄ™? trawstwa.
Przede wszystkim trzeba mieć na względzie Takie byłyby dwie moje sugestie, ale przy-
cel całego przedsięwzięcia, a jest nim zmniej- puszczam, że wymyślicie coś jeszcze innego.
szenie zużycia energii w gospodarstwie domo- W każdym razie pamiętajcie, że urządzenie
wym, i tym samym zaoszczędzenie pewnej nie może być bardzo kosztowne, by jego budo-
kwoty pieniędzy. wa miała sens ekonomiczny. Inaczej mówiąc,
Dlatego projektowanie i budowa jakichś zło- by obniżenie zużycia energii, zrekompensowa-
żonych, kosztownych systemów zupełnie mija ło koszt urządzenia w ciągu najwyżej pół roku.
RozwiÄ…zanie zadania nr 18
Tematem zadania 18 było zaprojektowanie łów zerżniętych żywcem z literatury. Jak za- Nie ukrywam, że cieszą mnie listy wyrażają-
jakiegokolwiek urządzenia przydatnego w ro- pewne wszyscy zauważyliście, ukształtowała ce docenianie roli Szkoły. To przekonuje, że
werze. się czołówka uczniów, w niektórzy z tej czo- wysiłek wkładany w prowadzenie Szkoły nie
Jak zwykle nadeszło kilkadziesiąt rozwiązań, łówki nadsyłają rozwiązania każdego kolejne- idzie na marne. A oto fragmenty trzech prac
spośród których 26 uznałem za godne go zadania. z tego wydania konkursu:
wzmianki. Tym razem poprzeczkę wymagań Jestem przekonany, że wreszcie prawie  Szkoła Konstruktorów jest ulubioną częścią
postawiłem nieco wyżej i w efekcie wiele wszyscy zrozumieli, że Szkoła to nie okazja do całego pisma  Elektronika dla Wszystkich .
mniej interesujących propozycji zostało odło- zobaczenia swojego nazwiska w  najlepszym Pomysł stworzenia takiego cyklu jest wyjątko-
żonych na bok już przy pierwszym czytaniu. na świecie czasopiśmie elektronicznym , tyl- wo udany (Bogdan Taranta Wrocław).
Oblicze i profil Szkoły Konstruktorów w cią- ko możliwość zaprezentowania w pełni samo-  Odważyłem się po raz pierwszy, ale
gu 18 miesięcy zdążyło się wyklarować. Cie- dzielnych opracowań i nauczenia się czegoś mam nadzieję nie ostatni, spróbować
szy mnie, że otrzymuję coraz mniej pomys- praktycznego. swoich sił (...)
16 ELEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 11/97
Szkoła konstruktorów
S
z
k
o
Å‚
a
k
o
n
s
t
r
u
k
t
o
r
ó
w
Dotychczas sądziłem, że na obecnym etapie Jeden z kolegów zaproponował umieszcze- du na niebezpieczeństwo wylania elektrolitu.
kształcenia, branie udziału w jakichkolwiek nie światełek ostrzegawczych, zasilanych z ba- Pozostają albo nowoczesne akumulatory kwa-
konkursach byłoby stratą czasu i robieniem so- terii zegarkowych w pedałach. Pomysł nie jest sowe szczelne, np. żelowe, albo coś z akumu-
bie wstydu (jestem uczniem III klasy LO, dobry. Nie tylko ze względu na cenę takich ba- latorów zasadowych. Wcale niekoniecznie
a w szkołach nie uczy się elektroniki prawie teryjek i kłopoty z wykonaniem i utrzymaniem trzeba stosować kosztowne akumulatory nik-
wcale). w czystości takiego urządzenia. Każdy kierow- lowo-wodorkowe NiMH, bo dobrym rozwiąza-
Jednakże doszedłem do wniosku, że aby się ca potwierdzi, że wystarczająco spełniają swą niem może być użycie popularnych akumula-
czegoś nauczyć, potrzeba nauczyciela. Same rolę pomarańczowe odblaski, montowane fab- torków NiCd. Akumulatory te o wielkości bate-
książki i montowanie układów nie wystarczy! rycznie na pedałach. Przy okazji trzeba zdecy- rii R6 mają pojemność 600...800mAh, co po-
Natomiast wy dajecie mi wspaniałą okazję. (...) dowanie przypomnieć, że zastosowanie ja- winno wystarczyć na jeden wieczór jazdy. Za-
Człowiek uczy się na błędach, ale trzeba te błę- kichkolwiek elektronicznych  wynalazków letą akumulatorów jest też fakt, że mają małą
dy dostrzec i zrozumieć.  Szkoła Konstrukto- w żadnym wypadku nie powinno nikogo skło- rezystancję wewnętrzną i można z nich pobie-
rów to naprawdę nieoceniona pomoc w ro- nić do zrezygnowania z tylnego światła odblas- rać chwilowo duży prąd.
bieniu postępów! (Tomasz Rudny, Warszawa) kowego  elektronika czasem płata figle, Niektóre nadesłane propozycje wywołują
 (...) Chcę po prostu powiedzieć, że dzięki a dobre światełko odblaskowe spełnia swą ro- jednak uśmiech rozbawienia. Dlaczego uparcie
Wam mogę spróbować coś samemu wymyś- lę zawsze. trzymacie się baterii 9-woltowych typu 6F22?
lić, zaprojektować. I nie chodzi o to by wygrać Wielu uczestników proponuje budowę kie- Przecież to jest jedno z najmniej ekonomicz-
nagrody. Nie to jest najważniejsze. Chodzi runkowskazów. Inni wątpią w ich przydatność nych z
ródeł energii. Przy konstruowaniu urzą-
o sam fakt zaistnienia, pokazania, że i ja coś w dzień. dzenia, które ma służyć nie tylko do krótko-
mogę stworzyć. Miło potem posłuchać, gdy Ale bez względu na rzeczywistą widocz- trwałej zabawy, ale ma być używane dość
rodzice chwalą dziecko, jednak dopiero po- ność w dzień, kierunkowskazy to dobry po- często i to przez długi okres czasu, koniecznie
chwała od kogoś z  zewnątrz naprawdę mysł. Ja przed laty, kiedy byłem jeszcze pięk- trzeba wziąć pod uwagę koszt.
uszczęśliwia. Kiedy Wam się to podoba i pi- ny, młody i wysoki (teraz mi z tego wszystkie- Co mam powiedzieć o propozycji wykorzys-
szecie o tym, czuję się wspaniale. go zostało tylko i), miałem dobry na tamte cza- tania takiej bateryjki do świateł przednich, tyl-
To dzięki  Szkole Konstruktorów zaczynam sy rower sportowy z kierunkowskazami, nych, kierunkowskazów i światła stop? Prze-
(po długiej praktyce w składaniu urządzeń) światłem stop, dodatkowymi lampami itp. Pa- cież tanie baterie tego typu kosztują ponad
myśleć i tworzyć... miętam, jak kiedyś zatrzymali mnie milicjanci, 2 złote, a alkaliczne ponad 6zł. Zwykła bateryj-
Dziękuje Wam (Krzysztof Winkiel, Zygmuntów) ale nie po to, by się do czegoś przyczepić, tyl- ka 9-woltowa ma pojemność około 100mAh,
Wiele nadesłanych prac zasługuje na uzna- ko by się zapytać, co to za puszka z wyłączni- a alkaliczna około 400mAh. Zwykła nie wystar-
nie. Oprócz błyskotliwego pomysłu, bardzo kami, zamontowana nad kierownicą (układy czy więc nawet na godzinę pracy takiego sys-
cenne jest także staranne opracowanie projek- elektroniczne umieściłem w dużej blaszanej temu Nie wystarczy, bo w grę wchodzi tu nie
tu i ewentualnego modelu. To zawsze doce- puszce po herbacie). Wtedy byłem dumny ze tylko pojemność, ale też opór wewnętrzny ba-
niam w waszych pracach. Ale nadesłane pro- swojej instalacji. terii, który nie pozwala pobrać z niej w sposób
pozycje zasługują nie tylko na pochwały. Podobnie w niektórych listach przewinęła ciągły więcej niż 20...30mA prądu, a tyle po-
O tym za chwilę. się ta sama myśl  kilka osób stwierdziło, że biera jedna dioda LED!
ewentualne elektroniczne dodatki nie muszą A więc należy zastosować akumulatory. Ja-
Propozycje mieć praktycznego zastosowania, np. do kie powinno być ich napięcie?
Nadesłane rozwiązania w większości kon- zwiększenia bezpieczeństwa. Część rowerów Optymalne wydaje się tutaj napięcie 6V, bo
centrowały się na oświetleniu roweru. Słusz- wykorzystywana jest na osiedlach, placach można wykorzystać typowe rowerowe żarów-
nie! Zazwyczaj naprawdę nie warto wyważać zabaw i wtedy dodatki takie mogłyby służyć ki. Część uczestników proponuje zastosować
otwartych drzwi i podejmować prób budowy jedynie jako intrygujące zabawki, zwiększają- żarówki kryptonowe lub halogenowe. To niezły
skomplikowanych urządzeń typu komputera ce atrakcyjność nie tyko roweru, ale i jego pomysł, trzeba jednak mieć na uwadze, że ża-
rowerowego, czy urządzenia do automatycz- właściciela. rówki kryptonowe świecą tylko trochę jaśniej
nej zmiany biegów. Ale wcale nie znaczy to, że Wracamy do oświetlenia. od zwykłych (około 10...20%), natomiast halo-
elektronik nie ma nic do roboty w zakresie do- W przypadku kierunkowskazów problemem genowe są bardzo drogie, a ich jasność jest
datkowego wyposażenia! jest nie tylko umieszczenie ich w możliwie du- większa o 30...50% od zwykłych przy tej sa-
Zaproponowaliście liczne układy komplekso- żej odległości od siebie, ale i zastosowanie mej mocy zasilania.
wej modernizacji instalacji elektrycznej rowe- możliwie jasnych lamp. W tym wypadku pro- W kilku listach zaproponowaliście wyko-
ru. Znaczna liczba propozycji bardzo mi się ponowałbym raczej pozostanie przy żarów- rzystanie superjasnych żółtych LEDów
spodobała. kach. Diody LED nie dadzą wystarczającej jas- w roli światła przedniego. Pomysł przedni,
Zacznijmy od oświetlenia. ności w dzień. Moc pary żarówek kierunko- dosłownie i w przenośni. Trzeba jednak pa-
Przede wszystkim chodzi o tylne światło wskazów (przód i tył) powinna być prawdopo- miętać, że żadne nawet hiperjasne LEDy
czerwone. Tu wszyscy proponują wykorzysta- dobnie nie mniejsza niż 10W. nie oświetlą drogi, by było na niej widać
nie diod LED. Bardzo dobrze! Diody LED wy- Tu doszliśmy do bardzo ważnego problemu przeszkody. Dla zbudowania dobrej jasnej
tworzą taką samą ilość światła przy znacznie z
ródeł energii. Z przyjemnością zapoznałem lampy należałoby zużyć kilkadziesiąt diod
mniejszym prądzie. Dodatkowo niewielki kąt się z waszymi rozważaniami na ten temat. LED, bo wiadomo, że prąd jednej diody nie
świecenia diod jest tu nie wadą, tylko zaletą  Zdecydowana większość doszła do wnios- może być większy niż 30...50mA. Czyli bu-
w praktyce chodzi przecież o to, by światło by- ku, że w przypadku, gdy rower jest eksploato- dowa prawdziwej, jasno świecącej lampy
ło dobrze widoczne dla kierowców jadących wany także wieczorem, to należy zastosować z LEDów nie wchodzi w grę, choćby ze
z tyłu. Lampa tylna nie musi wcale świecić na akumulator. Jednorazowe baterie mają rację względu na koszt LEDów.
boki, a tylko do tyłu. Dlatego zastosowanie bytu, ale tylko przy sporadycznym wykorzysta- Sensowne jest natomiast uzupełnienie
diod o kÄ…cie Å›wiecenia rzÄ™du 20° jest nie tylko niu urzÄ…dzeÅ„, albo też przy wykorzystaniu wy- zwykÅ‚ej lampy z żarówkÄ… o kilka żółtych diod
możliwe, ale wręcz pożądane. Oczywiście po łącznie do oświetlenia awaryjnego z diodami LED. Przy wykorzystaniu z przodu 2...4 LED-
zamontowaniu takiej diody (lub lepiej kilku LED. Chodzi po prostu o koszt. Jak by nie by- ów, takie oświetlenie byłoby rodzajem świateł
diod), należy dokładnie wyregulować kierunek ło, baterie nie są tanie. Akumulatory są postojowych i informacją dla kierowców jadą-
świecenia. wprawdzie wielokrotnie droższe, ale już cych z przeciwka, że na przeciwnym pasie
Spora grupa osób zaproponowała, by tylna w przypadku dziesięciokrotnego ładowania, ktoś jest.
lampka świeciła nie światłem ciągłym, ale koszty powinny być niższe niż baterii jednora- Głównym z
ródłem światła z przodu podczas
przerywanymm, tak jak w fabrycznych lamp- zowych. jazdy jest normalna lampa zasilana z dynama,
kach tego typu. Migające czerwone światełko Jaki stosować akumulator? Tu zdania są po- a wspomniane żółte LEDy byłyby tylko świat-
niewątpliwie bardziej zwraca na siebie uwagę. dzielone. Oczywiście bezsensowne są plany łem rezerwowym, albo świecącym stale, albo
Oczywiście zbudowanie generatora z kostką wykorzystania bardzo drogich i trudno dostęp- tylko wtedy, gdy dynamo nie pracuje. Ma to
555 czy z bramkami CMOS nikomu nie sprawi nych akumulatorów litowo-jonowych. Stare głęboki sens na przykład, gdy rowerzysta chce
trudności. akumulatory motocyklowe odpadają ze wzglę- skręcić w lewo i zatrzymuje się w pobliżu środ-
ELEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 11/97 17
Szkoła konstruktorów
S
z
k
o
Å‚
a
k
o
n
s
t
r
u
k
t
o
r
ó
w
ka jezdni, by przepuścić jadących z przeciwka. matyk w końcu stracił cierpliwość, zawołał sto- Jeszcze jedno. Czy naprawdę chcecie zasto-
Dynamo wprawdzie nie pracuje, ale świecą za- larza i kazał mu wyciąć na dole drzwi dwie sować duży akumulator i zupełnie nie liczyć się
silane z akumulatora LEDy z przodu i z tyłu, dziury jako wejścia dla psów. Dwie dziury: jed- z poborem prądu? Dlaczego niektórzy chcą
ewentualnie także kierunkowskazy. ną większą dla dużego psa, drugą mniejszą dla stosować przekaz
niki? Czy nie prościej, taniej
Zanim omówię kilka bardziej interesujących małego psa. jest wykorzystać w roli elementu wykonaw-
prac, jeszcze słowo o innych propozycjach. Dokładnie tak samo chcą zrobić niektórzy czego tranzystor polowy, układ Darlingtona al-
Kilku kolegów przysłało projekty systemów uczestnicy szkoły. Czy nie wystarczy jeden ge- bo nawet zwykły tranzystor?
alarmowych. Wśród nich nie znalazłem żadne- nerator? Przecież i tak do sterowania pracą
go, godnego większej uwagi. Temat alarmu kierunkowskazów potrzebny jest trzypozycyj- Niektóre propozycje
M
a
r
i
a
n
J
a
rowerowego pojawił się w Szkole przed ro- ny przełącznik (zero, prawo, lewo). W osta- Obszerny list nadesłał jak zwykle Marian Ja-
r
e
k
kiem i tam można znalez
ć wiele materiału teczności, jeśli ktoś nie potrafi tego zrobić ina- rek z Ołpin. W oryginalny sposób proponuje on
o alarmach. czej, może to być przełącznik dwuobwodowy rozwiązać problem kierunkowskazów. Aby za-
Dwóch kolegów zaproponowało użycie ja-  jedna sekcja załączałaby napięcie zasilania, pewnić wystarczającą odległość między kie-
kiegokolwiek prostego kalkulatora elektronicz- druga łączyła odpowiednią grupę lamp kierun- runkowskazem i tylnym światłem czerwonym,
nego w charakterze licznika kilometrów. Wy- kowskazów. proponuje zastosować dwa światła czerwone
maga to zastosowania magnesu zamocowa- Nie mniej liczna grupa nadmiernie rozbu- i umieszczone tuż przy nich kierunkowskazy.
nego do szprychy koła i kontaktronu umiesz- dowywała układ elektroniczny. Kochani! Zasygnalizowanie chęci skrętu polegałoby na
czonego na widełkach, podłączonego równo- W sumie i tak do sterowania pracą instalacji włączeniu kierunkowskazu i zgaszeniu współ-
legle do klawisza  = . Przed jazdą należałoby (kierunkowskazów, świateł stop) musi służyć pracującej z nim czerwonej lampy. W ten spo-
wpisać do kalkulatora długość obwodu koła jakiś styk i naprawdę nie ma potrzeby wpro- sób podczas jazdy na wprost świeciłyby dwie
i wcisnąć klawisz  + . Każdy obrót koła, czyli wadzać pomiędzy ten przełącznik, a układ lampy czerwone, natomiast podczas skrętu 
wciśnięcie klawisza  = zwiększałoby stan wykonawczy dodatkowych układów elektro- jedna z tych lamp i przeciwległy kierunko-
wyświetlacza o długość obwodu koła. Pomysł nicznych. wskaz. Pomysł ciekawy ale, jak pisze Jarek je-
jest znany od dawna z literatury, ale nie znam Nie mam natomiast pretensji do jednego go praktyczna przydatność jest wątpliwa, bo
nikogo, kto zastosowałby go w praktyce i był z uczestników, który w obawie, że włączając kierowcy raczej przyzwyczajeni są do tego, że
z niego zadowolony. generator, akurat  trafi w przerwę , rozbudo- rowerzysta sygnalizuje zamiar skrętu ręką,
Uwaga, teraz będę się czepiał, i to słusznie. wuje układ, by natychmiast po włączeniu sty- a nie kierunkowskazami.
Muszę przyznać, że znalazłem kilka listów ku odpowiednia lampa się zapaliła. Ta obawa Marian proponuje włączanie dodatkowych
z propozycjami budowy elektronicznego kom- jest wprawdzie niesłuszna, ale świadczy przednich żółtych diod LED tylko w momen-
pasu do roweru, radiotelefonu, pozwalające- o wnikliwości i zdolności przewidywania. Nie cie, gdy dynamo nie pracuje. Sugeruje wy-
go utrzymywać ciągłą łączność z domem, ste- trzeba tego się bać, bo każdy generator po korzystać albo przekaz
nik, albo tranzystor.
rownika do otwierania bramy lub furtki za po- włączeniu zasilania i tak rozpoczyna zawsze Nie zamieszczam jego schematu, bo w prak-
mocą podczerwieni i temu podobnych. Auto- od tego samego stanu wyjściowego  tyce można to zrobić prościej  sam popełni-
rzy puścili wodze fantazji, narysowali proste w ostateczności można go zmusić do rozpo- łem kiedyś artykuł pt.  Niezawodne światła
schematy, pełne błędów i niedoróbek. Ja czynania pracy od przeciwnego stanu i to za rowerowe (Elektronika Praktyczna 9/93)
oczywiście natychmiast odłożyłem takie pro- pomocą jednego elementu  kondensatora gdzie można znalez
ć sprawdzony schemat
pozycje na bok (bo nie mam zwyczaju wyrzu- lub rezystora. instalacji rowerowej, wykorzystujÄ…cy latarke
cać listów do kosza  powinniście wiedzieć, Idziemy dalej. Mam na przykład duże pre- z bateriami jednorazowymi lub akumulatora-
r
y
s
u
n
k
u
1
że cała wasza korespondencja ląduje osta- tensje do kolegi, który proponuje budowę au- mi. Na rysunku 1 pozwoliłem sobie podać
tecznie w archiwum EdW). W każdym razie tomatycznych kierunkowskazów do roweru  ten mój wypróbowany schemat. W przeciw-
były propozycje wzięte prosto z chmur. Znam odpowiednie lampy włączane byłyby przez od- ieństwie do waszych rozwiązań ja proponuję
ten typ elektroników  fantastów. Z przykroś- powiednie styki w mo-
cią stwierdzam, że ogromna większość takich mencie skręcania kierow-
fantastów nigdy nie wyrasta na prawdziwych nicy. Ten kolega (którego
praktyków, właśnie dlatego, że tracą czas na nazwiska nie wspomnę,
grzebanie siÄ™ w teorii, a nie przeprowadzajÄ… by mu publicznie nie ro-
praktycznych prób. bić wstydu) chyba nigdy
W wielu, może nawet w większości prac nie nie jez
dził na rowerze
znalazłem ani słowa na temat zabezpieczenia i nie wie, że nawet w cza-
przed wodą  przecież trzeba się liczyć ze zmo- sie jazdy prosto, kierow-
czeniem urządzeń przez nagły deszcz. nica zwykle też wykonuje
Szczerze mówiąc, to nie mam pretensji do niewielkie ruchy. Nawet
13-latka, który dla zmniejszenia jasności ża- gdyby tak nie było, to ża-
Rys. 1. Prosta instalacja rowerowa
rówki światła przedniego, proponuje włącze- den Czytelnik EdW nie
nie w szereg z tą żarówką potencjometru powinien się zachowy-
montażowego o wartości 100&!. Taki młodzie- wać na drodze, jak wiele kobiet jeżdżących sa- prostownik jednopołówkowy, bo wtedy nie
niec może nie wiedzieć, co to jest obciążal- mochodami. Kobiety te włączają kierunko- trzeba izolować dynama od masy roweru.
ność elementu. Nauczy się, gdy kiedyś rzeczy- wskaz właśnie na zakręcie, a potem po skręcie Co prawda prąd ładowania będzie znacznie
wiście włączy taki potencjometr i po chwili za- długo pozostawiają włączony kierunkowskaz. mniejszy, ale sens ładowania akumulatora
uważy dym z niego pochodzący. Na własnej Komfort psychiczny zapewniony! Kierunko- z dynama podczas jazdy jest co najmniej
skórze przekona się wtedy, dlaczego należy wskaz był włączony przez tak długi czas! Szko- wątpliwy.
uwzględniać taki katalogowy parametr, jak ob- puł tylko w tym, że kierunkowskaz ma służyć Marian Jarek za swe projekty otrzymałby
ciążalność. do sygnalizowania zamiaru skrętu i wobec te- nagrodę, ale niestety miał istotną wpadkę. Za-
Ale to dotyczy 13 i 14-latków. go powinien być włączony w znacznej odleg- proponował mianowicie, aby w kondensato-
A co mam powiedzieć o projektach (a było łości przed miejscem skrętu. rze o dużej pojemności magazynować energię
ich sporo) autorstwa uczniów starszych klas Chciałby też zapytać kilku uczestników, na czas, gdy rower jest zatrzymany i dynamo
szkoły średniej, który dla dwóch kierunko- czy naprawdę są tak leniwi, że nie włączą in- nie pracuje.
wskazów: prawego i lewego proponują dwa stalacji oświetleniowej przełącznikiem i mu- Dlaczego jest to wpadka? Potrzebną olbrzy-
oddzielne generatory? To przypomina mi aneg- szą budować automat zmierzchowy? A co mią pojemność można oszacować ze wzoru
dotę o jakimś znanym matematyku, który miał kochani zrobicie, jeśli będziecie jechać
t
C = I ×
dwa psy: małego i dużego. Matematyk był w mieście ulicą oświetloną lampami uliczny-
"U
wiecznie zajęty swoimi rachunkami, a psy raz mi? Czy przypadkiem wasz automat nie wy-
po raz domagały się, by je wypuścić na po- łączy oświetlenia roweru? Dlaczego o tym Już wstępne obliczenia pokazują, że musia-
dwórko, albo wpuścić do mieszkania. Mate- nie pomyśleliście? łaby to być pojemność rzędu 0,2...1 Farada!
18 ELEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 11/97
Szkoła konstruktorów
S
z
k
o
Å‚
a
k
o
n
s
t
r
u
k
t
o
r
ó
w
Natomiast Marian otrzyma upominek za ca- roweru dziecięcego. W tym przypadku, oraz nie dwóch baterii  lampa jest rzeczywiście
łokształt, a w szczególności za to, że jako je- przy próbach budowy elektronicznego dzwon- ekonomiczna. Jedyne obawy budzi wykorzys-
den z nielicznych, nie zaproponował użycia ka do roweru, problemem jest uzyskanie od- tanie generatora z układami 4093. Bramki
stabilizatora w obwodzie ładowania akumula- powiedniej siły dz
więku. Zapewne trzeba bę- Schmitta mogą przestać pracować przy napię-
tora z dynama. Większość uczestników propo- dzie użyć przetwornika z rodziny PCA-100 ciu trochę poniżej 3V, tymczasem układ powi-
nowała, żeby odizolować dynamo od masy ro- z odpowiednim generatorem sterującym. nien pracować także przy zużytych bateriach,
weru, zastosować mostek prostowniczy oraz to znaczy napięciu powyżej 2V. Na pewno
stabilizator napięcia (np. LM317 lub 7806). Rozwiązania praktyczne wraz ze zmianą napięcia będzie zmieniać się
K
r
z
y
s
z
t
o
f
W
i
n
k
i
e
l
Pomysł wykorzystania stabilizatora jest ab- Krzysztof Winkiel przysłał fotografię modelu znacznie częstotliwość. Należałoby to spraw-
f
o
t
o
g
r
a
f
i
a
1
solutnie błędny z kilku powodów. Po pierwsze lampki tylnej z funkcją stop (fotografia 1). W cza- dzić praktycznie w różnych temperaturach.
nawet gdyby ładowanie z dynama w czasie sie pracy świeci ona światłem pulsującym, a przy Gdyby bramki Schmitta odmówiły pracy przy
jazdy w ogóle miało sens, to trzeba pamiętać, hamowaniu  światłem ciągłym. Prosty układ na[pięciu 2V, można spróbować wykorzystać
że akumulator zachowuje się jak swe- zwykłe bramki, które powinny się zachowy-
Fot. 1. Lampa tylna z funkcjÄ… stop K. Winkiela
go rodzaju dioda Zenera i nie dopuści, wać lepiej ze względu na brak histerezy.
F
o
t
o
g
r
a
f
i
a
4
by napięcie na nim nadmiernie rosło. Kolejna fotografia (Fotografia 4) przedstawia
B
a
r
b
a
r
Ä™
J
a
Å›
Przecież dynamo ma ograniczoną wy- prosty model nadesłany przez Barbarę Jaś-
k
o
w
s
k
Ä…
dajność prądową i to właśnie napięcie kowską z Gdańska. Barbara przedstawiła w liś-
dynama będzie przysiadać tak, by nie cie kilka ciekawych uwag. Jej układ wykorzys-
przekroczyć napięcia akumulatora tuje kostkę 4047, sterującą bezpośrednio dio-
(plus spadek napięcia na diodach dami LED. Model wykonany na kawałku płytki
mostka). Wszyscy, którzy proponowa-
Fot. 4. Lampa tylna B. Jaśkowskiej
li zastosować stabilizator, mogą sobie
postawić minus. Zamiast stabilizato-
ra, należało może bardziej pomyśleć
o układzie do sprawdzania stanu nała-
dowania tego akumulatora. zrealizowany jest z bramkami NOR, a w roli czuj-
Kilku kolegów przysłało schematy zmodyfi- nika stopu pracuje kontaktron i magnes.
M
i
L
e
s
z
e
k
B
a
r
a
kowanej instalacji rowerowej. Na przykład Mi- Leszek Bara z Katowic przysłał fotografię
chał Wojciechowski z Torunia nadesłał sen- płytki prostego alarmu rowerowego (fotogra-
c
h
a
Å‚
W
o
j
c
i
e
c
h
o
w
s
k
i
f
o
t
o
g
r
a
f
i
a
2
sowny schemat instalacji, z tym że niepotrzeb- fia 2). Schematu nie podaję, bo układ raczej
nie zastosował kilka układów scalonych. niezbyt dobrze będzie znosił pracę w niskich
Adam Sawicki z Częstochowy podał sche- temperaturach i przy dużej wilgotności.
A
d
a
m
S
a
w
i
c
k
i
mat systemu z instalacjÄ… alarmowÄ….
Fot. 2. Alarm rowerowy L. Bara
Ciekawy jest jego czujnik ruchu z kil-
kunastoma luz
no zwisajÄ…cymi drutami uniwersalnej przeznaczony jest do wmonto-
 przy poruszeniu z pewnością zetkną wania w istniejące tylne światełko  to bardzo
się druty dwóch sekcji, powodując dobry pomysł zwłaszcza, że lampka posiada
zwarcie i alarm. Układ zawiera jednak odblask i soczewkę przeznaczoną pierwotnie
kilka istotnych niedoróbek, dlatego do skupiania światła żarówki. Barbara otrzymu-
nie proponuję jego naśladowania. je część głównej puli nagród i mam nadzieję,
Tomasz Rudny z Warszawy, Jacek że właściwie potrafi zagospodarować skarby
T
o
m
a
s
z
R
u
d
n
y
J
a
c
e
k
Stypuła z Krakowa, Arkadiusz Miśkie- otrzymane w ramach nagrody.
S
t
y
p
u
Å‚
a
A
r
k
a
d
i
u
s
z
M
i
Å›
k
i
e
wicz ze Starachowic i Sławomir Jeliń- Fotografia 5 pokazuje rowerowy licznik kilo-
w
i
c
z
S
Å‚
a
w
o
m
i
r
J
e
l
i
Å„
F
o
t
o
g
r
a
f
i
a
5
ski z Gorzowa Wlkp. przeprowadzili metrów autorstwa Pawła Bajurko z Warszawy.
s
k
i
P
a
w
Å‚
a
B
a
j
u
r
k
o
analizę rozwiązania i podali ciekawe Schematu układu nie podaję, bo nawet sam
wnioski, które hurtem omówiłem Autor twierdzi, że jest to niedoskonała wersja
wcześniej. Na marginesie  bardzo niewielu uczestni- przejściowa.
Niewielu kolegów zaproponowało dobry ków pamiętało o tym, ze urządzenia montowa- Paweł nadesłał obszerne opracowanie za-
przełącznik świateł STOP. Bodaj najlepszym ne w rowerze muszą być odporne na zmienne wierające sporo ciekawych propozycji. Zwróci-
rozwiązaniem jest wykorzystanie magnesu warunki klimatyczne, ale także na wstrząsy. łem uwagę na fragment listu: (...) chciałbym
F
o
t
o
g
r
a
f
i
a
3
G
r
z
e
g
o
r
z
a
Z
a
mocowanego na lince i kontaktronu, co zapro- Fotografia 3 pokazuje model Grzegorza Za- ustosunkować się do opinii Pana Redaktora
P
i
o
t
r
M
a
r
c
i
n
i
a
k
w
a
d
y
ponował między innymi Piotr Marciniak ze wady z Gorzowa Wlkp. Jest to ekonomiczna Naczelnego na temat samodzielnego wykony-
M
a
r
i
a
n
J
a
r
e
k
A
k
r
a
d
i
u
s
z
M
i
Å›
Stegny. Marian Jarek, Akradiusz Miś- wania  komputera rowerowego , wyrażonej
Fot. 3. Ekonomiczna lampa rowerowa G. Zawady
kiewicz proponują zastosowanie róż- w Szkole Konstruktorów. Otóż wbrew wszyst-
k
i
e
w
i
c
z
nych czujników stykowych. W takim kiemu i wszystkim  przymierzam się do jego
wypadku trzeba zastanowić się nad budowy. Uważam, że jest to bardzo ambitne
sprawą zabezpieczenia przed wodą. zadanie i mimo, że koszty będą wyższe niż ce-
B
o
g
d
a
n
T
a
Ciekawy list nadesłał Bogdan Ta- na gotowego licznika w sklepie, to nie będę
ranta z Wrocławia. Niestety, projekt ich żałował  z pewnością zwrócą się w posta-
r
a
n
t
a
tego młodego konstruktora zawiera ci zdobytej wiedzy i doświadczenia. Poza tym
błędy, między innymi zasila on kostkę zamierzam go wyposażyć w funkcję termo-
LM3909 napięciem 12V. metru, a takiej nie spotkałem w żadnym z og-
Adam Sieńko z Suwałk przysłał pro- lądanych dotąd liczników. Przesłany układ jest
A
d
a
m
S
i
e
Å„
k
o
jekt rozsuwającego się światełka właśnie pierwszym krokiem w kierunku budo-
z wykorzystaniem układów LM258 wy tego poważnego urządzenia. (...)
i LM3014. Pomysł bardzo dobry jako Cała treść listu wskazuje, że Paweł nie jest
tak zwany bajer. Ja osobiście zamiast teoretykiem  nie mam wątpliwości, że właś-
takiej realizacji analogowej, propono- nie on powinien otrzymać główną część puli
wałbym wykorzystanie układów cyf- nagród  niech mu to pomoże w zdobywaniu
rowych CMOS: bramek i licznika 4017 doświadczenia.
albo rejestru przesuwnego. Adama zachęcam tylna lampa rowerowa. Impulsowe świecenie Paweł! Gdybyś uporał się kiedyś z tym kom-
do praktycznych eksperymentów. przy współczynniku wypełnienia mniejszym od puterkiem (w co osobiście wątpię), to daj znać
Szczepan Semenowicz z Beska zapropono- 50% pozwala znacznie zmniejszyć średni po- i powołaj się na ten fragment Szkoły. Jak naj-
S
z
c
z
e
p
a
n
S
e
m
e
n
o
w
i
c
z
wał budowę syreny typu kojak jako bajeru dla bór prądu. Na pochwałę zasługuje zastosowa- bardziej zachęcam cię do prób  pomyśl też
ELEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 11/97 19
Szkoła konstruktorów
S
z
k
o
Å‚
a
k
o
n
s
t
r
u
k
t
o
r
ó
w
styk, dioda LED i re- upominek. Jestem jednak pewny, że i to na-
Fot. 5. Licznik kilometrów P. Bajurko
zystor, ale podoba zwisko będzie się jeszcze pojawiać w EdW.
F
o
t
o
g
r
a
f
i
a
9
mi siÄ™ jego podejÅ›- Fotografia 9 pokazuje modele sterownika
cie do tematu, stąd kierunkowskazów i sterownika lampki tylnej
wyróżnienie. (normalnie świecenie przerywane, przy hamo-
Fotografia 8 po- waniu ciągłe) autorstwa Marcina Wiązania
F
o
t
o
g
r
a
f
i
a
8
M
a
r
c
i
n
a
W
i
Ä…
z
a
n
i
a
kazuje dwa modele z Gacek. Marcin jak zwykle zaprezentował po-
Grzegorza Bednarza rządnie wykonane modele i otrzymuje część
G
r
z
e
g
o
r
z
a
B
e
d
n
a
r
z
a
z Cięciny. Grzegorz głównej puli nagród.
przysłał na dyskiet- Na koniec chciałbym jeszcze wymienić na-
ce tekst, schematy, zwiska kolegów, w których pracach znalazłem
projekty płytek coś ciekawego, a którzy nie zostali dotychczas
P
i
o
t
r
W
ó
j
t
o
w
i
c
z
i model. Co prawda wymienieni. Są to Piotr Wójtowicz z Wólki Bo-
M
a
r
i
u
s
z
K
o
z
i
o
Å‚
L
e
praktyczna przydat- dzechowskiej, Mariusz Kozioł z Drezdenka, Le-
s
z
e
k
M
r
o
z
i
Å„
s
k
i
J
a
k
u
b
T
o
r
e
n
c
ność proponowa- szek Mroziński z Bydgoszczy, Jakub Torenc
M
a
r
c
i
n
B
i
e
r
n
a
t
nych urządzeń jest z Poznania i Marcin Biernat z Rozalina.
mocno dyskusyjna,
ale chciałbym po- Podsumowanie
chwalić Grzegorza Jak wspomniałem na wstępie, jestem zado-
za staranne wyko- wolony z wyników konkursu. Mam jednak pe-
nanie modeli. Zasi- wien dylemat. Mianowicie swoje prace nadsy-
pomału o opanowaniu programowania mikro-
procesora jednoukładowego, choćby 51, bo
to radykalnie pomoże ci zrealizować wiele po-
mysłów. Nie zapomnij jednak przy tym o tech-
nice analogowej, jak to zdarza się wielu miłoś-
nikom mikroprocesorów.
Fotografia 6 pokazuje model dzwonka elekt-
F
o
t
o
g
r
a
f
i
a
6
J
a
ronicznego i układu biegającego światełka Ja-
rosława Chudoby z Gorzowa Wlkp. Schemat
r
o
s
Å‚
a
w
a
C
h
u
d
o
b
y
r
y
s
u
n
k
u
2
ideowy pokazany jest na rysunku 2.
Za to opracowanie Jarosław otrzymuje upo-
minek. Otrzymałby nagrodę, gdyby płytka była
przystosowana do obudowy i mocowania
Fot. 6. Dzwonek rowerowy i biegajÄ…ce
światełko J. Chudoby
Rys. 2. Dzwonek rowerowy i biegające światełko J. Chudoby
lacz walkmanowy z ukła- łają zarówno 12 i 13-latki, jak i 30, 40 czy 50-lat-
dem LM317 ma dostar- ki. Tym samym do jednej klasy chodzÄ… pierw-
czać do walkmana energii szoklasiści i studenci. Czy to można pogodzić?
z dynama, natomiast elekt- Właśnie ze względu na zróżnicowany po-
roniczny stróż warunków ziom umiejętności i wymagań bardzo proszę
atmosferycznych ma o podawanie swojego wieku. To znacznie ułat-
światłem i dz
więkiem in- wia mi rzetelną ocenę prac i właściwy podział
formować o zbyt wysokiej nagród.
lub zbyt niskiej temperatu- Jednocześnie zwracam się do najbardziej
rze, oraz o opadach. Ze aktywnych uczestników Szkoły, by z uczniów
względu na wątpliwą przy- powoli stawali się autorami prawdziwych arty-
w rowerze. Jarek jest częstym uczestnikiem datność w rowerze takich urządzeń, nie przy- kułów w EdW. Znakomitą okazją ku temu jest
szkoły i myślę, że jeszcze nie raz zobaczycie znałem Grzegorzowi nagrody, otrzyma on tylko konkurs na artykuł serii Elektronika-2000, ogło-
w EdW jego nazwisko. szony w tym numerze. Właśnie przede
Fot. 7. Sterownik kierunkowskazów J. Kempy
Jarosław Kempa z Toka- wszystkim z myślą o was rozpisuję ten
J
a
r
o
s
Å‚
a
w
K
e
m
p
a
rzewa za porządnie wykona- konkurs. Za pomocą Szkoły Konstrukto-
ny model swojej lampki, po- rów udało się wyłowić kilka młodych
f
o
t
o
g
r
a
f
i
i
7
kazany na fotografii 7 otrzy- i bardzo młodych talentów. Niech kon-
ma drobny upominek. Jarek kurs będzie okazją do zaistnienia w roli
co prawda przedobrzył i nie- twórców i autorów. Uważam, że przynaj-
potrzebnie nafaszerował mniej czterech kolegów spośród wymie-
elektroniką np. sterownik nionych w powyższym rozwiązaniu ko-
świateł stop  do tego aku- niecznie powinno wziąć udział w konkur-
rat wystarczy sam czujnik- sie.
20 ELEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 11/97
Szkoła konstruktorów
S
z
k
o
Å‚
a
k
o
n
s
t
r
u
k
t
o
r
ó
w
Rys. 3b. Lampka tylna z funkcjÄ… stop
Fot. 8. Modele G. Bednarza
Otwieramy oto Å‚amy EdW dla
sprawdzonych samodzielnych opra-
cowań  autorzy otrzymają honora-
ria na komercyjnych zasadach.
Stawki w Forum Czytelników są niż-
sze, bo nie sprawdzamy tych pro-
jektów w Pracowni Konstrukcyjnej.
Natomiast opracowania zakwalifiko-
wane jako zestawy AVT sÄ… spraw-
Rys. 3a. Sterownik kierunkowskazów
dzane w Pracowni, publikowane
i wdrażane do produkcji. Ich Autorzy
oprócz normalnej stawki honorarium mają tak- więcej niż o wymagane 15%. Jeszcze raz po- nia. Takie plagiaty się zdarzają, zwłaszcza w wy-
że udział w sprzedaży zestawów. wtarzam, że tam w grę wchodzą pieniądze  konaniu młodych  konstruktorów , dlatego przy-
Przy okazji ważna sprawa. Jeden kolega przy- zyski ze sprzedaży urządzeń. Często są to jmując projekt do publikacji żądamy, by Autor po-
słał w ramach rozwiązania bieżącego zadania ogromne pieniądze. świadczył, że opracowanie jest jego dziełem.
kilka schematów wzorowanych na układach Dziś ochronie patentowej podlegają przede Wracając do zadania nr 18, z przyjemnością
z jakiegoś dawnego czasopisma, gdzie było po- wszystkim sposoby produkcji i tajemnice zwią- zawiadamiam, że nagrodami z zadania 18 są
wiedziane, że urządzenia te zostały zgłoszone zane z wnętrzem układów scalonych. Nato- zestawy atrakcyjnych podzespołów: wzmac-
do urzędu patentowego. Kolega ten obawia się, miast jeśli chodzi o układy aplikacyjne, czyli za- niaczy operacyjnych, stabilizatorów, tranzysto-
czy aby nie naruszył praw patentowych. stosowania tych kostek, to trudno mówić tu rów, czujników temperatury, helitrimów i róż-
Spokojnie, trzeba tu rozróżnić dwie sprawy. o jakichś patentach  producenci układów sca- nych podzespołów stykowych. Takie nagrody,
Po pierwsze gdzieś głęboko u podstaw lonych są zadowoleni, gdy ich kostki stosowa- ufundowane przez firmę STANDBY z pewnoś-
ochrony patentowej leżą po prostu pieniądze. ne są w jak najróżniejszych zastosowaniach. cią ucieszą naszych młodych konstruktorów.
Chodzi o to, by nie wykorzystywano cudzych Niektórzy nasi Czytelnicy mają zupełnie wy-
pomysłów do zarabiania pieniędzy. Wykonanie paczone pojęcie o tych sprawach. Jedni boją
jednego egzemplarza urządzenia, czy wyko- się skorzystać ze schematu opisanego w lite-
rzystanie opatentowanego pomysłu w jednym raturze, by nie naruszyć ewentualnych zastrze-
egzemplarzu dla siebie, wyłącznie do własne- żeń patentowych. To oczywiście błąd  jeśli
go użytku, na pewno nie będzie złamaniem układ został opisany w ogólnodostępnej litera-
ochrony patentowej. Sprawa patentów dziś turze, to nie podlega on ochronie patentowej.
ma znaczenie przede wszystkim w walce kon- Ale zdarzają się także postawy przeciwne.
kurencyjnej między wielkimi firmami produk- Otrzymaliśmy już kilka listów z propozycjami
cyjnymi. Właśnie tam konstruktorzy starają się udostępnienia nam, redakcji EdW jakichś
 obejść patenty konkurencji, przez wprowa-  genialnych schematów, ale autorzy boją się,
dzenie zmian tak, by nowe urządzenie czy po- że my po otrzymaniu schematu niecnie go wy-
mysł różniło się od chronionego patentem korzystamy, i autor opracowania nie otrzyma
należnego honorarium. O ile pamię- Główną pulę nagród rozdzielą pomiędzy sie-
Fot. 9. Sterownik kierunkowskazów i światło tylne
K
r
z
y
s
z
t
o
f
W
i
n
k
i
e
l
B
a
r
b
a
r
a
tam, wszystkie takie listy nadeszły ze bie: Krzysztof Winkiel z Zygmuntowa, Barbara
M. WiÄ…zania
J
a
Å›
k
o
w
s
k
a
P
a
w
e
Å‚
B
a
j
u
r
k
o
wsi i małych miasteczek. Jaśkowska z Gdańska, Paweł Bajurko z War-
M
a
r
c
i
n
W
i
Ä…
z
a
n
i
a
Kochani, schematów to my mamy szawy i Marcin Wiązania z Gacek.
setki i tysiące i nie potrzebujemy od ni- Właśnie w pracach tych osób znalazłem naj-
kogo żadnych  genialnych , jego zda- więcej myśli twórczej, jestem więc przekonany,
niem pomysłów. Szczerze mówiąc, że z otrzymanych nagród zrobią dobry użytek.
J
a
r
o
s
Å‚
a
w
C
h
u
d
o
b
a
G
r
z
e
g
o
r
z
dziś bez dostępu do najnowszej wie- Kilka osób (Jarosław Chudoba, Grzegorz
B
e
d
n
a
r
z
J
a
r
o
s
Å‚
a
w
K
e
m
p
a
M
a
r
i
a
n
J
a
r
e
k
dzy i technologii coraz trudniej o dobry Bednarz, Jarosław Kempa, Marian Jarek)
pomysł. Właśnie dlatego, mając szer- otrzyma wyróżnienia  upominki w postaci
szy dostęp do z
ródeł, staramy się udo- drobnych kitów AVT.
stępniać wam najnowsze opracowa- Przypominam o przedłużeniu terminu nadsy-
nia w dziedzinie układów scalonych. łania rozwiązań bieżącego zadania oraz o kon-
Jednak, jeśli ktoś opublikuje jako kursie na artykuł do EdW.
własny, układ  zerżnięty z wcześniej- Pozdrawiam wszystkich uczestników i sym-
szej publikacji, wtedy musi się liczyć patyków Szkoły.
W
a
s
z
I
n
s
t
r
u
k
t
o
r
z tym, że prawowity autor projektu po- Wasz Instruktor
P
i
o
t
r
G
ó
r
e
c
k
i
zwie go do sądu, żądając odszkodowa- Piotr Górecki
ELEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 11/97 21