Szkoła konstruktorów
S
z
k
o
Å‚
a
k
o
n
s
t
r
u
k
t
o
r
ó
w
RozwiÄ…zanie zadania powinno zawie-
rać schemat elektryczny i zwięzły opis
działania. Model i schematy montażo- Zadanie 22
Zadanie 22
we nie są wymagane. Przysłanie dzia-
Å‚ajÄ…cego modelu lub jego fotografii
zwiększa szansę na nagrodę.
Ponieważ rozwiązania nadsyłają Czy-
telnicy o różnym stopniu zaawanso-
wania, mile widziane jest podanie
swego wieku.
Ewentualne listy do redakcji czy spo-
strzeżenia do erraty powinny być
Dzwonek
Dzwonek
umieszczone na oddzielnych kart-
kach, również opatrzonych nazwis-
o narastajÄ…cej
o narastajÄ…cej
kiem i pełnym adresem.
Czas nadsyłania prac wynosi 45 dni
od ukazania siÄ™ numeru (w przypad-
głośności
głośności
ku prenumeratorów  od otrzymania
pisma pocztÄ…).
Temat zrodził się z konkretnej potrzeby. Zda- wyznaczony czas, układ przełączy cichy i przy- Jeśli zdecydujecie się na stopniowe zwięk-
rza się mianowicie, że w wielopokoleniowej jemny dz
więk na dz
więk głośny i irytujący, al- szanie głośności, to pomyślcie o ważnej spra-
rodzinie są kłopoty z ustawieniem właściwego bo po prostu znacznie zwiększy siłę głosu. wie: jeśli dz
więk melodyjki będzie pomału
poziomu głośności dzwonka telefonu lub W tym wypadku część sterująca może opierać i płynnie narastał, to jego przydatność do bu-
dzwonka od drzwi. Osoby młode uważają, że się o jeden układ scalony CMOS zawierający dzenia śpiocha będzie niewielka. Jestem za
sygnał dzwonka jest aż za głośny. A w trakcie bramki Schmitta, np. 40106, 4093, itp. stopniową regulacją, ale chyba konieczne jest
dnia, gdy w mieszkaniu zostaje tylko dziadek Drugą, znacznie ciekawszą możliwością tu wprowadzenie przerw między kolejnymi,
lub babcia, okazuje się, że sygnał jest dla nich jest zastosowanie płynnej albo skokowej coraz głośniejszymi sygnałami. Najłatwiej jest
zbyt cichy. (wielo)stopniowej regulacji głośności. Pod- to zrealizować w przypadku dzwonka do tele-
Kłopoty występują także w nocy, i wcale nie stawowym problemem jest tutaj element fonu  każdy następny sygnał będzie głośniej-
są spowodowane niedosłuchem, charakterys- zwiększający głośność. Nie może to być szy niż poprzedni.
tycznym dla osób starszych. Niezbyt głośny układ, który wprowadzałby duże zniekształ- Jeśli ktoś chciałby zbudować taki coraz głoś-
dzwonek dobrze spełnia swą rolę w dzień, ale cenia nieliniowe. W grę wchodzą na przykład niejszy dzwonek do telefonu, przypominam, że
krewni z drugiej części kraju, którzy niespo- tak zwane mnożące przetworniki cyfrowo- dołączanie do publicznej sieci telekomunikacyj-
dziewanie trafią do nas w nocy, będą długo analogowe, jak choćby popularny układ nej urządzeń własnej konstrukcji, nie posiada-
stać pod drzwiami lub pod furtką, bo cichy syg- DAC08, sterowane z wyjścia licznika liczące- jących homologacji, jest prawnie zabronione.
nał dzwonka nie będzie w stanie wyrwać nas go w górę. Mnożące ośmiobitowe układy Potraktujcie to jako ćwiczenie teoretyczne, za-
ze słodkiego snu. C/A mnożą po prostu sygnał podawany na kładając, że po wyprostowaniu sygnału dzwon-
Jeszcze inna sytuacja. W naszych domach wejście referencyjne przez liczbę z przedzia- ka będziecie mieć do dyspozycji impulsy o cza-
coraz częściej instalujemy urządzenia alarmo- łu 0...255/256. Zwróćcie jednak uwagę, że sie trwania 1 sekundy i okresie powtarzania
we. Niektóre z nich nadzorują garaż, piwnicę, układ DAC08 może pracować tylko przy na- 5 sekund. Załóżcie, że w czasie impulsu dzwo-
komórkę również w czasie naszej obecności. pięciu odniesienia o jednej biegunowości nienia macie do dyspozycji napięcie do 20V
Wejście kogokolwiek do takich pomieszczeń i dla uzyskania właściwej pracy przy sygnale i prąd do 10mA.
powinno być sygnalizowane zawsze. W ciągu zmiennym, trzeba zastosować prosty układ W przypadku dzwonka telefonicznego omi-
dnia wystarczy cichy sygnał. W nocy sygnał przesuwania napięcia. Oczywiście kostka jacie ważny problem  mianowicie głośny syg-
powinien być dostatecznie głośny, by obudzić DAC08 ma wyjście prądowe, więc zazwyczaj nał jest samoczynnie wyłączany po podniesie-
właściciela. współpracuje z nią wzmacniacz operacyjny niu słuchawki. Podobnie jest w przypadku
Podobna sytuacja dotyczy dzwonka telefo- przetwarzający prąd na napięcie. dzwonka do drzwi: głośny sygnał jest włącza-
nu: w dzień wystarczyłby cichy sygnał, w nocy Prostszym zastosowaniem byłoby użycie ny tylko wtedy, gdy gość za drzwiami długo
dzwonek powinien obudzić właściciela. tak zwanego dwućwiartkowego przetwornika trzyma naciśnięty przycisk (także, co ważne 
Tematem kolejnego zadania jest: mnożącego, w którym sygnał odniesienia mo- gdy dłuższy czas w szybkim rytmie naciska
że być dodatni lub ujemny (np. DAC0832). i zwalnia przycisk). Jeśli przycisk nie będzie na-
Wykonanie układu dzwonka o narastają- Ci, którzy nie bardzo orientują się w pracy ciskany, głośny sygnał zostanie przerwany.
W
y
k
o
n
a
n
i
e
u
k
Å‚
a
d
u
d
z
w
o
n
k
a
o
n
a
r
a
s
t
a
j
Ä…
cej głośności. przetworników C/A (częściej oznaczanych Natomiast w przypadku sygnalizatora alar-
c
e
j
g
Å‚
o
Å›
n
o
Å›
c
i
.
w literaturze D/A), mogą wykorzystać jakikol- mu należałoby pomyśleć o możliwości ścisze-
Jak zwykle macie do wyboru szereg możli- wiek inny układ płynnej albo skokowej regula- nia lub wyłączenia głośnego sygnału po obu-
wości. cji głośności. W grę wchodzą tu na przykład dzeniu się właściciela. Może się bowiem oka-
Przede wszystkim musicie się zdecydować, klucze analogowe z kostki CMOS4066 czy zać, że to nie złodziej, ale gospodarz lub jego
czy ma to być dzwonek drzwiowy, czy sygnał multipleksera CMOS4051. Można wykorzys- rodzina, wyrwani w ciągu nocy z głębokiego
alarmowy. W przypadku dzwonka drzwiowego tać układ potencjometru elektronicznego wy- snu głośnym sygnałem alarmowym, nie będą
dz
więk powinien być przyjemny, a przynaj- korzystujący parę różnicową tranzystorów  wiedzieć, w którą stronę uciekać.
mniej nie irytujący (na przykład układ z melo- dawniej takie rozwiązania były bardzo popular- Zadecydujcie więc, do jakich celów ma
dyjką). W przypadku sygnału alarmowego bar- ne  wykorzystuje się je zresztą do dziś służyć wasza konstrukcja. Osobiście uwa-
wa dz
więku nie ma znaczenia. w układach scalonych potencjometrów cyfro- żam, że najbardziej przydatny byłby układ in-
Musicie wybrać sposób regulacji. W grę wych (np. TDA1524, LM1036, TCA730/740, teligentnego dzwonka do drzwi, a w drugiej
wchodzi tu prosta, dwustopniowa regulacja: itp.). Można również wykorzystać jakąś goto- kolejności dzwonka do telefonu o narastają-
na przykład jeśli pobudzenie będzie dłuższe niż wą kostkę tego typu. cej głośności.
ELEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 12/97 15
Szkoła konstruktorów
S
z
k
o
Å‚
a
k
o
n
s
t
r
u
k
t
o
r
ó
w
j
a
k
a
r
t
y
k
u
Å‚
y
s
e
r
i
i
E
l
e
k
t
r
o
n
i
k
a
2
0
0
0
W przypadku dzwonka drzwiowego nie za- jak artykuły serii Elektronika-2000. Możecie wość wyłączenia projektu z konkursu i przedsta-
pomnijcie o rezerwowym zasilaniu. Dobrze za- jednak nadesłać nie tylko jeden, ale dwa od- wienia go w ramach rubryki Forum Czytelników,
projektowany układ nie powinien w spoczynku dzielne projekty, na przykład dzwonka drzwio- albo nawet działu Elektronika-2000. Autor (lub
pobierać żadnego prądu. Wtedy w roli bateri- wego i dzwonka do telefonu. Autorzy) otrzymają wtedy odpowiednie dla tych
n
i
e
w
y
m
a
i rezerwowej można zastosować nawet maleń- Poza tym, zupełnie nietypowo, nie wyma- działów honoraria autorskie. W związku z tym
g
a
m
,
n
a
w
e
t
w
r
Ä™
c
z
o
d
r
a
d
z
a
m
,
p
r
z
e
p
r
o
w
a
d
z
a
ką alkaliczną bateryjkę 9-woltową typu 6F22. gam, nawet wręcz odradzam, przeprowadza- z góry proszę tych uczestników, którzy nadeślą
n
i
e
w
n
i
k
l
i
w
e
j
a
n
a
l
i
z
y
Urządzenie wcale nie musi być skompliko- nie wnikliwej analizy. Rozwiązanie ma zawie- działające modele, by dołączyli do pracy krótkie
wane, przede wszystkim chodzi o to, by dobrze rać jedynie zwięzły, przejrzysty i rzeczowy opis oświadczenie, że jest to ich oryginalny projekt.
spełniało swoją funkcję w życiu codziennym. układu elektronicznego, ewentualnie także Tym razem nagrody dla uczestników konkur-
Ponieważ temat jest moim zdaniem bardzo spraw mechaniki (obudowy). su ufundowała firma AVT. Pomysłodawcą zada-
ciekawy i praktyczny, spodziewam się dużej Znając wasze możliwości wiem, że pewna nia jestem ja, wasz instruktor. W jednym z ko-
o
g
r
a
ilości rozwiązań. Dlatego zdecydowanie ogra- część uczestników nadeśle modele. Tu wpro- lejnych numerów EdW przedstawię domowy
niczam objętość części opisowej do co najwy- wadzam pewną nowość. Jeśli rozwiązanie bę- modułowy system sygnalizacyjno-alarmowy,
n
i
c
z
a
m
o
b
j
Ä™
t
o
Å›
ć
c
z
Ä™
Å›
c
i
o
p
i
s
o
w
e
j
d
o
c
o
n
a
j
w
y
żej dwóch stron formatu A4. Tym razem wręcz dzie wyjątkowo ciekawe, praktyczne i godne zawierający między innymi prosty układ dzwon-
ż
e
j
d
w
ó
c
h
s
t
r
o
n
f
o
r
m
a
t
u
A
4
wymagam, by rozwiązanie miało formę taką, upowszechnienia, to zastrzegam sobie możli- ka drzwiowego z dwoma stopniami głośności.
w
y
m
a
g
a
m
,
b
y
r
o
z
w
i
Ä…
z
a
n
i
e
m
i
a
Å‚
o
f
o
r
m
Ä™
t
a
k
Ä…
,
RozwiÄ…zanie zadania nr 19
Tematem zadania 19 było zaprojektowanie pracujący z mechanicznym dozownikiem wać choćby dwie sprawy najbardziej rzucające
urządzenia elektronicznego przydatnego do ak- pokarmu. Chciałbym pochwalić Rafała za się w oczy.
warium, terrarium, ewentualnie urządzenia po- samodzielną pracę, ale jednocześnie muszę Pierwszy problem to stabilność termiczna.
mocnego w domowej hodowli innych zwierząt zwrócić uwagę na istotne niedoróbki. Czuj- Generalnie w roli czujnika temperatury propo-
bÄ…dz
roślin. niki fotoelektryczne w najprostszej postaci nujecie wykorzystanie diod półprzewodniko-
Możecie mi wierzyć lub nie, ale ucieszyłem mają tę wadę, że będą reagować na przy- wych. Słusznie  napięcie na diodzie (przy sta-
siÄ™, że tym razem (do dn. 9 listopada 1997) na- kÅ‚ad na gaszenie z zaÅ›wiecanie lamp w po- Å‚ym prÄ…dzie) zmienia siÄ™ okoÅ‚o -2,2mV/°C.
deszło tylko 13 rozwiązań, w tym tylko jeden koju, albo w przypadku umieszczenia na ze- Świetnie. Tylko wielu z was zapomniało, że te
model i fotografie innego modelu. Klika osób wnątrz  będą uruchamiane na przykład pod zmiany napięcia występują niejako  na tle
zaproponowało budowę  kombajnów akwa- wpływem świateł przejeżdżających obok sa- napięcia przewodzenia, wynoszącego
riowych , inni ograniczyli się do urządzenia mochodów. Z kolei idea zastosowania silni- 0,55...0,7V. W układach pomiaru i wyświetla-
spełniającego tylko jedną funkcję. ka krokowego jest ciekawa, ale niepraktycz- nia temperatury, to napięcie przewodzenia
Tym samym miałem zdecydowanie mniej na. Niewielki silniczek krokowy ma niewiel- trzeba jakoś wyeliminować  w sumie chodzi
pracy przy ocenianiu waszych projektów. ki moment obrotowy i nie będzie w stanie o porównanie go z jakimś stabilnym napię-
Nie dziwię się wcale mniejszej ilości listów. przesunąć dość ciężkiej tarczy dozownika. ciem wzorcowym. Dopiero taka różnica na-
Zadanie wcale nie należało do łatwych, a po- Należałoby zastosować przekładnię, ale pięć daje informacje o temperaturze. I nie
nadto trzeba było choć trochę znać temat. wtedy pojawią się inne problemy ze stero- myślcie, że przez zastosowanie jakiegoś
Na początek przytoczę kilka co trafniejszych waniem. udziwnionego układu połączeń uda wam się
uwag natury ogólnej. To są szczegóły, ale bardzo ważne, od nich ominąć problem i nie będziecie potrzebować
zależy, czy układ ma szansę sprawdzić się tego napięcia wzorcowego.
Uwagi ogólne w praktyce. A skąd to napięcie wzorcowe? Różnie to by-
M
a
r
i
a
n
J
a
r
e
k
K
a
r
o
l
Ć
w
i
e
l
Ä…
g
Znany z poprzednich zadań Marian Jarek Kolejny młody uczestnik, Karol Ćwieląg wa: jedni proponują wykorzystanie dzielnika
z OÅ‚pin pisze: z A
agiewnik Wlk. przysłał schemat prostego napięcia zasilającego. Tym samym napięciem
Zaprzęgając elektronikę do pracy przy utrzyma- regulatora temperatury na dwóch tranzysto- wzorcowym staje się... napięcie zasilające.
niu odpowiednich warunków w akwarium, nie rach. Obawiam się, że schemat ten pocho- Czasem rzeczywiście ma to sens, jeśli wyko-
powinniśmy próbować budowy  nowych dzi z jakiejś książki lub czasopisma, nie- rzystuje się napięcie stabilizatora scalonego,
grzałek, czy wymyślać lepsze żarówki do mniej jednak zachęcam Karola do samo- np. 78XX czy LM317, pracującego w mniej
oświetlenia. Te elementy już istnieją, są dzielnych prób. więcej stałej temperaturze. Ale w precyzyj-
P
i
o
t
r
O
b
o
l
c
z
u
k
sprawdzone i bezpieczne w użyciu  elektroni- Z kolei Piotr Obolczuk z Mławy przysłał nych układach pomiaru temperatury może to
ka powinna  tylko nimi sterować. schemat przetwornika temperatura/napięcie nie wystarczyć i trzeba zastosować porządne
J
a
r
o
s
Å‚
a
w
K
e
m
p
a
Z kolei Jarosław Kempa z Tokarzewa zasyg- z układem regulatora temperatury. Praca jest z
ródło napięcia odniesienia. I nie wystarczą tu
nalizował ważny temat praktyczny: samodzielna, niestety zawiera istotne błędy. diody Zenera, które mają współczynniki tem-
Ambitnym, ale dobrym rozwiązaniem byłoby O nich za chwilę. Piotra także zachęcam do peraturowe w granicach nawet do kilkudzie-
posiadanie przetwornicy napięcia DC na 220V prób. Przynajmniej jeden z istotnych manka- sięciu miliwoltów na stopień Celsjusza (sto-
AC, służącej do rezerwowego zasilania ukła- mentów układu natychmiast dałby o sobie sunkowo najlepszą stabilność mają diody Ze-
dów akwariowych w przypadku zaniku napię- znać i można by go łatwo usunąć dodając je- nera na napięcie 5,1...6,2V). Dlatego nieprzy-
cia w sieci energetycznej. den rezystor. W każdym razie Piotra chciałbym padkowo w układach opisanych w EdW poja-
pochwalić za samodzielność. wiają się kostki LM385, TL431  jak dowiecie
J
a
r
o
s
Å‚
a
w
T
a
r
n
a
w
a
Rozwiązania częściowe Jarosław Tarnawa z Godziszki przysłał układ się z tego numeru, dobrym z
ródłem stabilnego
Krystian Obrocki z Żywca przysłał schemat regulatora temperatury ze wskaz
nikiem z 10 napięcia wzorcowego jest znana od dawna
K
r
y
s
t
i
a
n
O
b
r
o
c
k
i
układu sterującego karmienia ryb. Układ skła- diod LED. Układ Jarka zawiera podwójny kostka 723.
da się z trzech kostek 555, triaka i optotriaka. wzmacniacz operacyjny, triak, optotriak, oraz Tymczasem niektórzy z was w układach prze-
Nie jest to rozwiązanie najwyższego lotu, bo drabinkę 10 tranzystorów, sterujących diodami twarzających temperaturę na napięcie w roli
brak obwodu zasilania rezerwowego. Do mło- LED. Układ nie zapewni wystarczającej stałoś- z
ródła napięcia wzorcowego proponują stoso-
dego Autora nie mam jednak pretensji, ci parametrów i dokładności, ale Autora należy wanie, o zgrozo, diod LED! Czarna rozpacz:
wprost przeciwnie  chciałbym go pochwalić pochwalić za próbę zmierzenia się z niełatwym przecież dioda LED ma współczynnik termicz-
za przeprowadzone próby i zachęcić do zdoby- problemem. nych zmian napięcia zbliżony do diod krzemo-
wania wiedzy i dalszych (bezpiecznych) eks- Celowo piszę  niełatwym . Niestety, wielu wych (diody te są stosowane tylko tam, gdzie
perymentów. uczestnikom wydaje się, że nie ma tu nic dopuszczalne są zmiany napięcia, czy prądu
Rafał Kuchta ze Skrzyszowa podał sche- trudnego. w funkcji temperatury rzędu kilku procent).
R
a
f
a
Å‚
K
u
c
h
t
a
mat podobnego układu, w którym karmienie Tymczasem w większości nadesłanych roz- Krótko mówiąc, jeśli użyjecie niestabilnego
ryb odbywa się rano i wieczorem, a jest ste- wiązań, dużo zastrzeżeń budzi sprawa stabil- z
ródła napięcia wzorcowego, to gdy czujnik
rowane przez fototranzystory. Elementem ności parametrów. Co prawda to jest temat na będzie w stałej temperaturze, a zmieniać się
wykonawczym jest silnik krokowy w współ- kilka dużych artykułów, ale muszę zasygnalizo- będzie temperatura otoczenia układu pomiaro-
16 ELEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 12/97
Szkoła konstruktorów
S
z
k
o
Å‚
a
k
o
n
s
t
r
u
k
t
o
r
ó
w
wego, wskaz
nik pokaże te zmiany temperatu- mi  papierowymi konstrukcjami. Tylko prak- Piotr (który jest także pomysłodawcą zada-
ry! A chyba nie o to chodzi. tyka, moi drodzy uczyni z was prawdziwych nia 19) przysłał też schemat większego syste-
Pamiętajcie więc o stabilności termicznej! konstruktorów. mu, za który należy mu się pochwała i symbo-
Druga sprawa to histereza. Trzeba pamiętać, liczny upominek.
K
r
z
y
s
z
t
o
f
W
i
n
k
i
e
l
że temperatura dużej masy wody w akwarium Rozwiązania kompleksowe Również Krzysztof Winkiel z Zygmuntowa
zmienia się bardzo, bardzo wolno. Jeśli już bu- Kilku kolegów spróbowało skonstruować nadesłał ciekawe opracowanie. Tym razem
dujecie jakiś układ regulacji temperatury, to cały system, czyli akwariowy kombajn. Krzysztof nie dostanie żadnej nagrody, ale
M
a
r
i
a
n
J
a
r
e
k
musi on zawierać blok porównujący tempera- Marian Jarek jak zwykle podał sporo cieka- chciałbym go pochwalić za pewne rozwiąza-
r
y
s
u
n
k
u
1
r
y
s
u
n
k
u
4
turę bieżącą z temperaturą zadaną potencjo- wych pomysłów. Na rysunku 1 pokazany jest nia. Układ pokazany jest na rysunku 4. Tranzys-
metrem. W praktyce jest to komparator napię- schemat obwodu zabezpieczającego w przy- tory oznaczone Tx zastosował tylko po to, by
cia zbudowany ze wzmacniacza operacyjnego. padku przepalenia się grzałki. Układ włączy przy zasilaniu rezerwowym z akumulatora nie-
Każdy taki układ porównujący ma pewną ogra- wtedy grzałkę rezerwową. wykorzystane przekaz
niki nie pobierały prądu.
niczoną wartość wzmocnienia. Jeśli więc  w Brawo! To jest chwyt godny prawdziwego
okolicach progu przełączania, temperatura konstruktora.
będzie się zmieniać bardzo wolno, to napięcie Krzysztof bez wątpienia rośnie na rzetel-
na wyjściu takiego układu porównującego też nego konstruktora i myślę, że jeszcze wie-
będzie zmieniać się stopniowo, a nie skoko- lokrotnie jego nazwisko pojawi się na ła-
wo. Wszystko byłoby dobrze, gdyby nie mach EdW.
wszechobecne zakłócenia i szumy. To one po- Nie znaczy to, że rozwiązanie jest dosko-
wodują, że na wyjściu takiego układu porów- nałe: w przypadku, gdy przekaz
niki nie po-
nującego  w okolicach progu przełączania winny pracować przy rezerwowym zasila-
pojawiają się różne  śmieci  przebiegi niu z akumulatora, zazwyczaj lepiej jest za-
zmienne. stosować tranzystory sterujące MOSFET
Tymczasem do prawidłowego przełączania (np. BS170), bo ich obwód bramki wcale
przekaz
nika czy optotriaka, napięcie na wyjściu nie pobiera prądu. Przekaz
niki trzeba zasi-
takiego układu porównującego powinno mieć lać napięciem ze stabilizatora.
tylko dwa poziomy (wysoki i niski) i w żadnym Do Krzysztofa mam jeszcze jedną drob-
wypadku nie powinny tam występować płyn- ną uwagę: znajdz
na swej klawiaturze kla-
ne zmiany, czy jakieś przebiegi zmienne. wisz Caps Lock i wyciśnij go.
J
a
r
o
s
Å‚
a
w
K
e
m
p
a
Żeby wyeliminować takie  śmieci wystar- Rys. 1. Sterowanie grzałki rezerwowej wg
Wspomniany już Jarosław Kempa przy-
czy wprowadzić niewielkie dodatnie sprzęże- pomysłu M. Jarka
słał sensowny układ  kombajnu zawiera-
nie zwrotne. Da to pewną histerezę przy prze- jący układy ICL7106, LM35, sporo bramek
łączaniu. Wprowadzenie takiej histerezy to Marian zaproponował bodaj najbardziej sen- CMOS i cztery kanały wyjściowe z triakami.
w praktyce dodanie jednego rezystora między sowne rozwiązanie podajnika, czy też dozow- W układzie na szczególną uwagę zasługuje
wyjściem wzmacniacza operacyjnego, a jego nika suchego pokarmu, pokazane w uprosz- cyfrowy komparator temperatury wykonany
r
y
s
u
n
k
u
2
wejściem nieodwracającym. czeniu na rysunku 2. z pomocą bramek EXOR, NOR i przerzutnika
Wprowadzenie histerezy jest absolutnie ko- RS. Służy on do utrzymywania temperatu-
nieczne. Bez tego przekaz
nik (czy optotriak) ry w granicach 21...22 C. Pomysł bardzo
nie będzie pewnie przełączał, tylko wystąpią ciekawy, ale niezbyt praktyczny, bo nie
zakłócenia (w postaci drgań i brzęczenia). Na- można regulować temperatury.
tknął się na to jeden z uczestników, który pró- Układ ma szansę pracować i Jarek
bował wykonać taki regulator. otrzyma za swój projekt symboliczny upo-
I tu maleńka dygresja. Jeden z uczestników minek.
tego wydania konkursu (nie zdradzę, który
spośród trzynastu) napisał z żalem, że nagrody Inne rozwiązania
w Szkole otrzymują tylko ci, którzy przysyłają Dwaj koledzy zajęli się nie akwarium,
modele, a  teoretycy nie mają szans. Tu wi- lecz roślinami doniczkowymi.
J
a
r
o
s
Å‚
a
w
D
z
i
u
r
a
dzicie przyczynę, dlaczego nie waham się roz- Rys. 2. Dozownik pokarmu M. Jarka Jarosław Dziura z Katowic przysłał
dzielić nagrody pomiędzy praktyków. Ci biedni schemat prostego czujnika wilgoci.
Z
b
i
g
n
i
e
w
C
i
p
i
e
l
e
w
s
k
i
praktycy mają zszarpane nerwy, bo ich układy Inne rozwiązania dozowników pozostawiają Natomiast Zbigniew Cipielewski z Suwałk
często nie pracują tak jak trzeba. Niby schemat sporo do życzenia. Ale muszę tu wspomnieć zaproponował cały zautomatyzowany sys-
jest dobry, na papierze wszystko się zgadza, o pomyśle dozownika z sitkiem u dołu, potrzą- tem automatycznego podlewania kwiatów
ale przy testach wciąż wyłażą jakieś frustrują- sanego przez elektromagnes. Przy każdym po- w doniczkach. Zarówno układ pomiaru wil-
ce drobiazgi. Taki konstruktor ma poczucie, że trząśnięciu w dozownika wysypuje się trochę gotności we wszystkich doniczkach, jak
P
i
o
t
r
a
niewiele umie, bo wciąż wychodzą jakieś suchego pokarmu. Idea podana przez Piotra i układ wykonawczy do prostych nie należą.
W
ó
j
t
o
w
i
c
z
a
r
y
s
u
n
k
u
3
 pluskwy i ciągle trzeba coś poprawiać. Wójtowicza pokazana jest na rysunku 3. Uważam, że w takim systemie wystarczyło-
Takich frustracji ani w najmniejszym stopniu W praktyce rozwiązanie to raczej się nie by sprawdzać wilgotność w jednej donicz-
nie przeżywają papierowi teoretycy. sprawdzi, ze względu na różnorodność i różną ce, a ilość potrzebnej wody mogłaby zale-
 Papierowy konstruktor zawsze jest dumny granulację suchego pokarmu. żeć po prostu od wielkości rośliny i jej sza-
i blady, bo ma całą szafę genialnych schema- cunkowego zapotrzebowania W rozwiąza-
tów własnego pomysłu. Nic nie mąci mu dob- niu Zbyszka jedno budzi moją wątpliwość:
rego samopoczucia i pewności siebie. Wyna- mianowicie wykorzystanie wyżej umiesz-
lazki (nawet tych zdolnych) teoretyków za- czonego zbiornika i prostych elektrozawo-
wsze znakomicie działają na papierze, ale tylko rów własnej konstrukcji. Jak znam życie,
do momentu, gdy się do nich nie przyczepi wcześniej czy póz
niej (raczej wcześniej) ca-
ktoś taki jak ja, albo jakiś praktyk spróbuje je ła woda ze zbiornika znajdzie się na podło-
zmontować i uruchomić. dze, a potem u sąsiadów piętro niżej wsku-
Nie dziwcie się więc, że większość nagród tek awarii jednego zaworu.
trafia do praktyków.
Na marginesie: kolega Adam S. z północno- Rozwiązania praktyczne
f
o
t
o
g
r
a
f
i
1
wschodniej Polski znów przysłał mi jakieś wy- Na fotografi 1 widzicie regulator temperatu-
M
a
r
i
u
s
z
a
C
i
o
Å‚
k
a
myślone przez siebie rewelacje (nie dotyczące ry, wykonany przez Mariusza Ciołka z Kowna-
r
y
s
u
n
tego zadania)  jeszcze raz przypominam, że cisk. Schemat ideowy pokazany jest na rysun-
Rys. 3. Dozownik wg Piotra Wójtowicza
k
u
5
Redakcja EdW nie jest zainteresowana żadny- ku 5. Regulator pracuje i nie miałem wątpli-
ELEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 12/97 17
Szkoła konstruktorów
S
z
k
o
Å‚
a
k
o
n
s
t
r
u
k
t
o
r
ó
w
Rys. 4. Układ Krzysztofa Winkla
r
y
wości, że Mariusz powinien otrzymać nagro-  prąd z
ródła prądowego będzie niezależny od modyfikację obwodu pomiarowego wg ry-
s
u
n
k
u
6
dę. Muszę jednak zwrócić uwagę na pewną temperatury. sunku 6. Wtedy napięciem odniesienia jest
niedoróbkę. Układ Mariusza nie ma zbyt dob- Wspomniany rezystor musi więc być re- wzorcowe napięcie występujące między plu-
rej stałości termicznej, bo do eliminowania zystorem dobrej jakości  w praktyce trzeba sem zasilania a końcówką COM kostek
wspomnianego wcześniej przesunięcia (o na- zastosować rezystor metalizowany o toleran- ICL710X, a zmiany napięć B-E obu tranzysto-
pięcie przewodzenia dwóch diod pomiaro- cji 1% lub lepszej (tolerancja nie jest tu waż- rów znoszą się niemal doskonale. W takim
wych) służy spadek napięcia na rezystorze na, ale takie właśnie rezystory są stabilne przypadku jedyną przyczyną błędów mogą
68k&!. Spadek ten jest wytwarzany pod wpły- temperaturowo). Drugi warunek częściowo być niewielkie zmiany napięcia wzorcowego,
wem prądu płynącego z układu z
ródła prądo- jest spełniony w układzie Mariusza, bo wynikające ze zmian temperatury kostki
wego z tranzystorem T1. Układ będzie precy- współczynniki temperaturowe diody LED ICL7107 wynikające z różnej ilości zapalo-
zyjnie wskazywał temperaturę pod dwoma (pracującej jako z
ródło napięcia odniesienia) nych segmentów. Wahania te będą niewiel-
warunkami: i złącza B-E tranzystora T1 w dużym stopniu kie, bo Mariusz zadbał o zmniejszenie mocy
 rezystor 68k&! będzie stabilny się kompensują. Osobiście proponowałbym strat kostki, stosując diody w obwodzie zasi-
Rys. 5. Schemat regulatora Mariusza Ciołka
18 ELEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 12/97
Szkoła konstruktorów
S
z
k
o
Å‚
a
k
o
n
s
t
r
u
k
t
o
r
ó
w
słanych zdjęć, większość niestety jest nie- Ten sam Czytelnik zadał wiele pytań na temat
ostra, dlatego prezentuję tylko jedno. Nie płytek drukowanych. Temat płytek był szeroko
mam jednak wątpliwości, że Dariusz zasłu- omawiany w poprzednich numerach EdW, więc
żył na nagrodę. powinien nabyć sobie archiwalne numery EdW.
Tam jest masa cennych rad.
Podsumowanie Być może uwagi wtedy umknęła nam
Przy okazji chciałbym odpowiedzieć na py- wszystkim tylko jedna sprawa, dla więk-
tania jednego z uczestników Szkoły. Pyta on, szości z nas oczywista: dziś nikt nie przy-
dlaczego zrezygnowaliśmy z wcześniejszego gotowuje sam miedziowanego laminatu.
sposobu nagradzania, w którym zwycięzcy Laminowaną płytkę, jednostronnie lub
otrzymywali formularze i mogli sami wybrać, dwustronnie pokrytą miedzią (oraz chlo-
jakie artykuły z oferty AVT chcą otrzymać. rek do wytrawiania) trzeba po prostu ku-
Przyczyna jest prosta  ten sposób wiązał się pić. Potem trzeba nanieść ścieżki i wytra-
z wielkimi utrudnieniami przy wysyłce. Na wić. Nie ma najmniejszego sensu próba
Rys. 6. Modyfikacja układu
przykład przy braku w magazynie jednej za- własnoręcznego naklejenia cieniuteńkiej
z rysunku 5
mówionej pozycji niemożliwa byÅ‚a realizacja warstwy miedzi (35µm) na laminat!
całości. Kilka osób na własnej skórze przeko-
lania anod wskaz
ników LED. Innym rozwią- nało się o takich problemach. Wracając do zadania nr 19, z przyjemnoś-
zaniem byłoby użycie kostki ICL7106. Prob- Przy okazji: jeśli ktoś z nagrodzonych w po- cią zawiadamiam, że głównymi nagrodami
lem ten był omawiany swego czasu w dziale przednich wydaniach EdW (do numeru 8/97) z zadania 19 są zestawy atrakcyjnych podze-
M
a
r
i
u
s
z
C
i
o
Å‚
e
k
D
a
 Najsłynniejsze aplikacje . nie otrzymał wszystkich obiecanych nagród, społów  otrzymają je Mariusz Ciołek i Da-
r
i
u
s
z
M
i
t
k
a
J
a
r
o
s
Å‚
a
w
K
e
m
p
a
Drugim uczestnikiem, który zaprezentował powinien niezwłocznie skontaktować się riusz Mitka. Natomiast Jarosław Kempa
D
a
r
i
u
s
z
M
i
t
k
a
P
i
o
t
r
W
ó
j
t
o
w
i
c
z
praktyczny model jest Dariusz Mitka z Leszna. z redakcją (proszę o dopisek na kopercie i Piotr Wójtowicz otrzymają upominki  drob-
Jest to automat akwariowy do sterowania  Reklamacja nagrody ). ne kity AVT.
dwoma akwariami (80l i 20l). Druga sprawa to zarzut o nagradzanie tylko Przypominam o przedłużeniu terminu nadsy-
Dariusz pisze, że jego urządzenie zbudo- tych, którzy nadesłali model lub jego fotogra- łania rozwiązań bieżącego zadania do 1,5 mie-
wane jest częściowo z układów własnego fię. Cóż, nagradzani są także  teoretycy , ale siąca.
pomysłu, a częściowo z układów kupionych jak już wspomniałem nie mam wątpliwości, Pozdrawiam wszystkich uczestników i sym-
(także do samodzielnego montażu). Zada- że nagrody bardziej należą się  praktykom . patyków Szkoły.
W
a
s
z
I
n
s
t
r
u
k
t
o
r
niem automatu jest włączanie i wyłączanie Tak będzie nadal, bo przecież ma to być szko- Wasz Instruktor
P
i
o
t
r
G
ó
r
e
c
k
i
oświetlenia, sterowanie temperaturą, po- ła prawdziwych, a nie  papierowych kon- Piotr Górecki
miar temperatury, a także ostrzeganie syg- struktorów.
nałem dz
więkowym w razie awarii. Darek
jest zapalonym akwarystą (może nawet bar-
dziej akwarystą, niż konstrukto-
rem). Podał wiele istotnych
Fot. 2. Automat akwariowy D. Mitki
uwag, na przykład taką, że róż-
nego rodzaju metalowe czujni-
ki umieszczone w wodzie mo-
gą mieć szkodliwy wpływ na
ryby. Wykorzystane układy
elektroniczne to różne mutacje
komparatora, wykorzystujÄ…ce-
go dwie bramki NOR połączo-
ne w układ Schmitta. Jeden
z czujników (poziomu wody)
wykorzystuje potencjometr
z dz
wignią i pływakiem. Przy
okazji warto wspomnieć, że
Darek na własnej skórze przeko-
nał się o konieczności wprowa-
dzenia do swoich komparatorów
choćby niewielkiej histerezy.
Schematów nie podaję, są
bardzo proste. Spośród nade-
Fot. 1. Regulator M. Ciołka
ELEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 12/97 19