Szkoła konstruktorów
S
z
k
o
ł
a
k
o
n
s
t
r
u
k
t
o
r
ó
w
ozwiązanie zadania powinno zawierać schemat elektryczny
i zwięzły opis działania. Model i schematy montażowe nie są wy-
magane. Przysłanie działającego modelu lub jego fotografii zwięk-
R
sza szansę na nagrodę.
Ponieważ rozwiązania nadsyłają czytelnicy o różnym stopniu zaawansowa-
nia, mile widziane jest podanie swego wieku.
Ewentualne listy do redakcji czy spostrzeżenia do erraty powinny być
umieszczone na oddzielnych kartkach, również opatrzonych nazwiskiem
i pełnym adresem.
Prace należy nadsyłać w terminie 45 dni od ukazania się numeru EdW (w przy-
P
r
a
c
e
n
a
l
e
ż
y
n
a
d
s
y
ł
a
ć
w
t
e
r
m
i
n
i
e
4
5
d
n
i
o
d
u
k
a
z
a
n
i
a
s
i
ę
n
u
m
e
r
u
E
d
W
(
w
p
r
z
y
padku prenumeratorów  od otrzymania pisma pocztą).
p
a
d
k
u
p
r
e
n
u
m
e
r
a
t
o
r
ó
w

o
d
o
t
r
z
y
m
a
n
i
a
p
i
s
m
a
p
o
c
z
t
ą
)
.
Zadanie 34
Temat zadania numer 34 związany jest bez- korzystania właśnie ze względu na pominięte Kolejnym ogromnie ważnym, a zbyt często
pośrednio z wnioskami wyciągniętymi z prac lub niedopracowane szczegóły. Okaże się, iż pomijanym  szczegółem jest wpływ tempe-
nadesłanych jako rozwiązanie zadania 30. Dzi- te szczegóły decydują o rzeczywistej wartości ratury. Wiadomo nie od dziś, że zmiana tempe-
siejszy temat jest w sumie bardzo ważny, nie projektu. Idąc dalej stwierdzimy, że wcale nie ratury powoduje zmiany wielu parametrów u-
myślcie jednak, że przekracza on wasze możli- są to szczegóły, tylko poważne błędy konstruk- kładów elektronicznych. Zmienia rezystancję
wości. cyjne. I tak ciekawy pomysł okazuje się bez- rezystorów, pojemność kondensatorów, na-
Na początek parę słów wprowadzenia. Nie wartościowy z powodu z pozoru drobnych nie- pięcia stabilizatorów i diod Zenera, progi prze-
możemy zapominać, że ten dział Szkoła Kon- doróbek. łączania układów logicznych i wiele, wiele in-
struktorów. A prawdziwy konstruktor, to nie o- Moi kochani, może uznacie następujące nych. W układach przeznaczonych dla hobby-
sobnik, który spędza całe życie na czytaniu o- stwierdzenie wręcz za bluz
nierstwo, jednak ta- stów problemowi temu nie poświęca się zbyt
raz oglądaniu i rysowaniu schematów. Nie- ka jest prawda: prawdziwemu konstruktorowi wiele uwagi. W przypadku, gdy chodzi o jakiś
zmiernie cennym dorobkiem każdego prawdzi- absolutnie niezbędna jest obszerna wiedza o gadżet na dyskotekę, jakiś układzik z mrugaj-
wego konstruktora jest praktyka, na którą skła- różnych  szczegółach , a w żadnym wypadku ącymi diodami LED, problem wpływu tempe-
dają się zarówno wcześniej zaprojektowane u- nie wystarczy mu jedynie znajomość działania ratury rzeczywiście nie istnieje.
kłady, mniej i bardziej udane próby, a także ce- układów elektronicznych i umiejętność ryso- A co powiedzieć o układach pomiarowych?
lowo przeprowadzane eksperymenty i bada- wania formalnie poprawnych schematów ide- Taka przykładowo kostka ICL7107(7106) ma
nia. Dotychczasowy dorobek naszej Szkoły owych. rozdzielczość 0,05% (1/1999). Imponująca roz-
przekonuje mnie, iż znaczna część jej uczestni- Takim  szczegółem jest na przykład u- dzielczość, prawda? Pół promila! To jest to!
ków nie widzi potrzeby przeprowadzania sy- miejętność właściwego zaprojektowania prze- I wszystko za cenę około dziesięciu złotych
stematycznych prób i eksperymentów. Praw- biegu masy. W układach cyfrowych nie ma to (kostka, wyświetlacz, parę oporników i kon-
dopodobnie uważają, że liczy się tylko dobry większego znaczenia, ale już w sprzęcie audio densatorów). Doskonale, tylko czy taka będzie
pomysł, prawidłowy schemat. Lekceważą oraz w różnych precyzyjnych układach pomia- również dokładność? Jaki wpływ na wynik
 niepotrzebne szczegóły , a potem ich prace rowych ma ogromny wpływ na końcowy e- będzie mieć zmiana temperatury oraz spowo-
mają słabe punkty, wynikające właśnie z braku fekt. Tematem prowadzenia masy zajmiemy dowana tym zmiana napięcia wzorcowego
praktycznego doświadczenia, którego można się za jakiś czas na łamach EdW. (odniesienia) i zmiana wartości rezystorów
nabyć jedynie podczas eksperymentów. Drugim  szczegółem są właściwości z
ród- dzielników i potencjometrów? Przykładowo w
Tylko na papierze wszystkie układy dobrze ła zasilania. Tylko zupełnie początkujący uwa- układzie termometru cyfrowego mierzącego
się prezentują i nie zwiastują kłopotów. Wiele żają, iż bateria 9-woltowa daje napięcie równe temperaturę za oknem, wskazującego stopnie
układów może nawet dobrze funkcjonować dokładnie 9V, niezależnie od warunków pracy. i dziesiąte części stopnia, wypadałoby uzyskać
podczas uruchomiania i pierwszych prób, ale Właśnie zadanie nr 30 miało was uczulić na dokładność nie gorszą niż ą0,10C. Z wielu
nie będzie się nadawać do praktycznego wy- ten problem. względów osiągnięcie dokładności rzędu
ELEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 12/98 23
Szkoła konstruktorów
S
z
k
o
ł
a
k
o
n
s
t
r
u
k
t
o
r
ó
w
ą0,10C jest zupełnie nierealne. Dlaczego? 10ppm = 0,001% dzenia prostych, a bardzo pouczających badań
Choćby właśnie ze względu na wpływ tempe- 1ppm = 0,0001% diod Zenera i rezystorów.
ratury, starzenie się elementów oraz zmiany Podając stabilność cieplną zazwyczaj wyra- W przypadku diod Zenera sprawdz
cie zmia-
wartości elementów wywołane szokiem ter- ża się ją w pi-pi-emach na stopień Celsjusza ny napięcia stabilizacji dla różnicy temperatur
micznym podczas lutowania. (ppm/0C), a znacznie rzadziej w procentach na około 300C (np. +200C i +500C). Sprawdz
cie,
Jaką dokładność (i jaką powtarzalność wyni- stopień (%/0C). jaką stabilność mają diody na napięcie 5,1V;
ków) uzyska niedoświadczony hobbysta, który Przykładowo stabilność cieplna najlepszych 5,6V ewentualnie 6,2V (według książek takie
bezmyślnie zastosuje w takim w sumie bardzo rezystorów oraz scalonych z
ródeł napięcia od- diody mają najmniejszy współczynnik cieplny).
precyzyjnym układzie, najtańsze rezystory i po- niesienia jest rzędu 1...10ppm/0C. Tymczasem Czy nadają się one jako z
ródła napięcia odnie-
tencjometry węglowe? Co zrobi, gdy wskaza- popularne rezystory mogą mieć współczynnik sienia w aparaturze pomiarowej? Czy wytrzy-
nia jego termometru pod wpływem zmian cieplny większy niż 1000ppm/0C. mają konkurencję ze scalonymi z
ródłami napię-
temperatury w mieszkaniu, zmian wilgotności 1000ppm/0C to 0,1%/0C, czyli przy zmianie cia odniesienia o stabilności 20...100ppm/0C?
(!) i zmian napięcia zasilania będą odbiegać od temperatury o 500C, zmiana rezystancji wynie- W przypadku rezystorów koniecznie spraw-
rzeczywistości nawet o kilka stopni? sie aż 5%. Czy coś takiego można dopuścić w dz
cie wpływ temperatury na zwykłe oporniki o
To tylko jeden  kwiatek . A generatory? precyzyjnym urządzeniu? Oczywiście nie! To dużych nominałach - powyżej 1M&! (najlepiej
Przykładowo popularny odbiornik podczerwie- jakie elementy stosować? Czego się bać, a 10M&! lub 22M&!) - i porównajcie z wynikami
ni (TFMS5260 lub SFH506-36) dostrojony jest czym nie przejmować? pomiarów podobnych rezystorów o mniej-
do pewnej częstotliwości nośnej impulsów - Przekonajcie się o tym sami. szych wartościach, rzędu 100&!... 10k&!. Jeśli
36kHz. Jeśli częstotliwość ta zmieni się o Temat zadania jest bardzo szeroki i każdy z ktoś posiada rezystory precyzyjne o tolerancji
10%, czułość spadnie aż o 60% (zob. EdW was może wykazać się pomysłowością. Do 2% lub lepszej, niech sprawdzi ich stabilność
1/98 str. 12). W nadajniku musi być więc za- eksperymentów nie będą potrzebne żadne su- temperaturową i porówna ze stabilnością rezy-
stosowany jakiś generator częstotliwości noś- perprecyzyjne przyrządy pomiarowe. Wystar- storów zwykłych (węglowych).
nej o dobrej stabilności, który w dopuszczal- czy jakikolwiek, nawet najtańszy multimetr Tu drobna uwaga - warto zwrócić uwagę, ja-
nym zakresie napięć zasilania i temperatur pra- cyfrowy. Jeśli będzie on pozostawał w stałej ka jest tolerancja użytych rezystorów. W popu-
cy zapewni stabilność częstotliwości znacznie temperaturze i będzie mieć świeże baterie, to larnych opornikach koduje ją ostatni, czwarty
lepszą niż ą5%. można przyjąć, że jego wskazania są stabilne. pasek (jego brak oznacza tolerancję 20%).
Te dwa przykłady pokazują problem wspo- Do zmian temperatury badanych elementów Nie poprzestańcie na podgrzewaniu ele-
mnianych  szczegółów - układ może praco- (nie miernika) najprościej wykorzystać naj- mentów suszarką do włosów. Zaaplikujcie im
wać, ale czy jego praca da konstruktorowi za- zwyklejszą suszarkę do włosów. Można też szok termiczny. Mając opornik podłączony do
dowolenie? Dobry konstruktor powinien znać przeprowadzić eksperymenty umieszczając omomierza podgrzejcie lutownicą jego obie
takie zagadnienia nie tylko z książek, ale z mierzony obiekt na pewien czas w lodówce, końcówki (tak jak podczas lutowania). Zapi-
własnej praktyki. Wtedy projektując układ nie w szczególności w zamrażalniku. Tu trzeba się szcie jaka rezystancja była na początku, na ile
zapomni o  drobiazgach i stworzy urządzenie też liczyć z możliwością wykroplenia się wody zmieniła się podczas lutowania, i (koniecznie)
naprawdę przydatne. Z własnego doświadcze- (rosy) na powierzchni elementu. To też może do jakiej wartości wróciła po ostudzeniu.
nia wiem, jakie to jest ważne. Proponuję więc, znacząco zmienić parametry. Sprawdz
cie to dla rezystorów o różnych nomi-
byście w ramach niniejszego zadania z bliska Z pomocą multimetru cyfrowego, suszarki, nałach, w tym obowiązkowo o wartościach
przyjrzeli się problemowi wpływu temperatury ewentualnie lodówki można sprawdzić różne 1M&! i więcej. Jaki wniosek wypływa z tych
na parametry elementów i układów. elementy: oporniki, potencjometry, diody Ze- badań?
A oto oficjalny temat zadania 34: nera, stabilizatory scalone, itp. Mając multi- Bardzo ważne jest też, byście sprawdzili
metr mierzący pojemność wypadałoby zbadać stabilność cieplną potencjometrów, w szcze-
Zbadać wpływ temperatury na różne ele- kondensatory, zwłaszcza elektrolity. Mając gólności montażowych, tak zwanych PR-ków.
Z
b
a
d
a
ć
w
p
ł
y
w
t
e
m
p
e
r
a
t
u
r
y
n
a
r
ó
ż
n
e
e
l
e
menty i układy elektroniczne. dostęp do częstościomierza warto sprawdzić Bardzo często najtańsze PR-ki węglowe (od-
m
e
n
t
y
i
u
k
ł
a
d
y
e
l
e
k
t
r
o
n
i
c
z
n
e
.
stabilność częstotliwości kilku prostych gene- kryte, ze ścieżką węglową na wierzchu) uży-
Przy okazji przypomnę, iż tolerancję zazwy- ratorów CMOS. Mam nadzieję, że niektórzy wane są do dokładnej kalibracji przyrządów.
czaj podajemy w procentach (1% = 1/100 = koledzy sprawdzą stabilność generatorów i Na ile są stabilne? Koniecznie sprawdz
cie!
0,01). W precyzyjnych pomiarach zarówno przedstawią wyniki na publiczny pożytek. Ta Tym razem jestem przekonany, że wiele o-
procent, jak i promil (1promil = 0,001) okazują sama uwaga dotyczy kondensatorów. sób przeprowadzi proponowane próby. Opi-
się za duże. Wtedy używa się czegoś znacznie Dla ambitnych i zaawansowanych mam w szcie zwięz
le co i jak mierzyliście. Zadanie to
mniejszego, oznaczanego skrótem ppm. Ten związku z tym dodatkowe zadanie: jaki zasto- niektórym z was wyda się zapewne żmudne i
ppm (pi-pi-em) to coś takiego jak procent; ppm sować układ generatora RC (bez kwarcu), że- nudne. Gwarantuję jednak, że będziecie za-
to skrót od parts per million (części na milion). by częstotliwość była jak najbardziej stabilna skoczeni wynikami, zwłaszcza w przypadku re-
1ppm = 1/1000000 = 0,000001 przy zmianach temperatury i napięcia zasi- zystorów węglowych o nominałach powyżej
stąd: lającego? Jaki układ scalony, jakie kondensato- 1M&!.
100000ppm = 10% ry i rezystory zastosować? Mam nadzieję, że mile zaskoczą was też na-
10000ppm = 1% To jest zadanie dla bardziej dociekliwych, na- grody, jakie przydzielę przy rozwiązaniu tego
1000ppm = 0,1% tomiast wszystkich posiadaczy multimetrów zadania.
100ppm = 0,01% cyfrowych gorąco zachęcam do przeprowa-
Rozwiązanie zadania 30
Tematem zadania numer 30 było zbadanie naprawdę trzeba zmienić, i właśnie dlatego jektując urządzenia o zasilaniu bateryjnym. Co
T
e
m
a
t
e
m
z
a
d
a
n
i
a
n
u
m
e
r
3
0
b
y
ł
o
z
b
a
d
a
n
i
e
właściwości różnych baterii. postawione dziś (łatwe) zadanie również pole- ważniejsze, w miarę wyczerpywania, rośnie o-
w
ł
a
ś
c
i
w
o
ś
c
i
r
ó
ż
n
y
c
h
b
a
t
e
r
i
i
.
Ogromną niespodzianką stał się dla mnie ga na przeprowadzeniu systematycznych pór wewnętrzny baterii. Ujemne temperatury
fakt, że jako rozwiązanie tego zadania otrzyma- prób. także zwiększają opór wewnętrzny i zmniej-
łem dosłownie... trzy prace, z których jedna Zanim przejdę do omówienia nadesłanych szają pojemność. Z kolei niższe temperatury
nie do końca spełnia warunki zadania. prac, kilka ogólnych uwag na temat baterii. są korzystniejsze do przechowywania, ponie-
Zadanie było proste i każdy mógł je wyko- Przede wszystkim trzeba wziąć pod uwagę, waż bateria traci mniej energii wskutek samo-
nać. Tymczasem trzy prace, w tym jedna sta- że napięcie baterii zmienia się w szerokich gra- rozładowania.
łego uczestnika naszej Szkoły, świadczą moim nicach: maleje od ponad 1,6V/ogniwo do Szeroko temat właściwości różnych baterii
zdaniem, iż większość kolegów nie docenia 1,0...1,2V/ogniwo, zależnie od zastosowania. był przedstawiony w Elektronice Praktycznej
znaczenia systematycznych prób i badań. To Jest to czynnik, który trzeba uwzględnić pro- 3/94 i 4/94. Jako autor tych artykułów mogę
24 ELEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 12/98
powiedzieć, że włożyłem ogromnie dużo pracy Analizując dane zamieszczone w tabeli wi- wać wyprowadzeń urządzenia bezpośrednio
w zbadanie właściwości niemal wszystkich ba- dać że napięcia świeżych baterii są wyższe od do baterii, ponieważ rozgrzanie jej końcówek
terii dostępnych wówczas na rynku. Samych przyjętego napięcia nominalnego 1,5V. Poró- może spowodować wybuch lub wyciek elek-
ogniw R6 przetestowałem 35 rodzajów. Nie u- wnując opór wewnętrzny baterii alkalicznych trolitu. Podobnymi konsekwencjami grozi
krywam, że niektóre wyniki tamtego testu by- ze zwykłymi, baterie alkaliczne mają znacznie zwarcie wyprowadzeń baterii, powodując
ły dla mnie pewnym zaskoczeniem. Wszy- mniejszy opór wewnętrzny, przez co mają przepływ dużego prądu, oraz wzrost tempera-
stkich zainteresowanych tym tematem odsy- większą wydajność prądową. Po obniżeniu tury wnętrza baterii. Jeżeli urządzenie nie jest
łam do wspomnianych numerów EP (na życze- temperatury, opór wszystkich baterii wzrósł (w używane przez dłuższy czas, powinno się z
nie mogę również przedstawić główne wnios- niektórych bateriach nawet ponad dwukrot- niego wyjmować baterie, co uchroni przed wy-
ki w jednym z najbliższych numerów EdW). nie). Tak więc przy obniżeniu temperatury wy- laniem baterii. Sytuacja ta dotyczy tylko przy
Jeśli chodzi o wyniki zadania 30, na po- dajność prądowa baterii jest znacznie mniej- stosowaniu zwykłych baterii.
czątek wez
miemy na warsztat pracę naszego sza. W porównaniu z bateriami zwykłymi, ba- Jak widać w tabelkach, przetestowana zo-
stałego uczestnika. terie alkaliczne mają ponad dwukrotnie więk- stała także jedna bateria litowa CR2025. Za-
Szanowna Redakcjo EdW! Nazywam się szą pojemność. Z podanych cen za 1mAh wy- kres temperatury pracy baterii litowych jest
Marcin Wiązania i mam 19 lat. Mój list jest od- nika że niewiele płaci się drożej w przypadku większy od baterii zwykłych oraz alkalicznych,
powiedzią na ogłoszone w EdW 8/98 Zadanie baterii alkalicznych zyskując przy tym większą ze względu na inną budowę.
30 w  Szkole Konstruktorów . Zgodnie z jego pojemność. Z podanych cen widać że opłaca P.S. Pozdrawiam całą Redakcję EdW.
M
a
r
c
i
n
W
i
ą
z
a
n
i
a
treścią, zadaniem było  sprawdzenie właści- się kupować baterie alkaliczne. Z porównania Marcin Wiązania
wości różnych typów baterii , kupiłem 11 ba- pojemności baterii zwykłych z alkalicznymi, Bardzo się cieszę, że Marcin  zmienił
terii o łącznej wartości ok. 50 zł. Aż żal było je które zostało przedstawione na wykresach, pogląd na baterie, przekonując się o ważności
rozładować (szczególnie te drogie). Rozłado- należy wyciągnąć bardzo ważny wniosek. Nie ich parametrów, które przecież mają najwię-
wywanie oraz pomiary napięcia baterii były wolno używać jednocześnie w jednym u- kszy wpływ na funkcjonowanie urządzenia .
bardzo żmudne i czasochłonne, ale wyrobiłem rządzeniu baterii alkalicznych i zwykłych, po- Wyników badań nie komentuję - Marcin
się na czas. nieważ baterie o mniejszej pojemności zo- przeprowadził je sumiennie i systematycznie,
Wszystkie przeprowadzone pomiary znalaz- staną przebiegunowane, przez co najprawdo- za co niewątpliwie należy mu się nagroda. O-
ły finał w tabeli, natomiast na wykresach zo- podobniej się wyleją. Ta sama sytuacja doty- czywiście nagroda ta z nawiązką zrekompen-
stały porównane pojemności baterii zwykłych czy przy stosowaniu baterii nowych z bateria- suje koszt  zmarnowanych baterii. (Mam
z alkalicznymi. mi nieco rozładowanymi. Najlepszym rozwią- problem z nagrodami dla Marcina, ponieważ
Nie podaję rysunków układów pomiarowych zaniem tego problemu będzie stosowanie ba- jako najaktywniejszy Czytelnik  kosi on na-
ponieważ były takie jak zaproponowane w tym terii z jednego opakowania tego samego pro- grody niemal ze wszystkich konkursów - w
zadaniu. ducenta, bo jedynie one mają zbliżone para- tym numerze także za największą liczbę spo-
Przechodząc do analizy wyników pomiarów, metry. strzeżeń do rubryki Errare oraz z konkursu
wyciągnąłem z nich bardzo dużo wniosków. Trzeba też zwrócić uwagę na zapewnienie  Idealny wzmacniacz .)
Jak dotąd wszystkie parametry baterii były dobrego kontaktu elektrycznego baterii z u- Serdecznie namawiam wszystkich Czytelni-
przeze mnie lekceważone, jednak po przepro- rządzeniem. Ma to duże znaczenie w przypad- ków EdW do wnikliwego przeanalizowania in-
wadzonych testach zmieniłem pogląd na bate- ku urządzeń alarmowych, w których baterie formacji z tabeli i z rysunków. Popatrzcie u-
rie, przekonując się o ważności ich parame- powinny być w ciągłej gotowości. Najlepszym ważnie na dane w tabeli, pomyślcie, porównaj-
trów, które przecież mają największy wpływ rozwiązaniem będzie stosowanie baterii 9V cie, wyciągnijcie wnioski. Bardzo ważny jest
na funkcjonowanie urządzenia. których budowa styków zapewnia porządny wniosek, iż baterie alkaliczne wcale nie muszą
kontakt z urządzeniem. Nie powinno się luto- być droższe od zwykłych, węglowo-cynko-
wych. W pewnych zastosowaniach mogą być
tańsze. Istotnie, przy mniejszych prądach ob-
ciążenia pojemność użyteczna zwykłych bate-
rii okaże się tylko dwukrotnie mniejsza od po-
jemności baterii alkalicznych. Ale uwaga - przy
dużych prądach obciążenia różnica będzie nie
dwukrotna, tylko pięcio- lub sześciokrotna.
Zwykłe baterie nie zdają wtedy egzaminu. Tym
samym zwykłe (węglowo-cynkowe) baterie
warto stosować w urządzeniach, gdzie pobór
prądu jest umiarkowany, niezbyt duży. Tam,
gdzie potrzebny jest prąd o dużej wartości, ko-
niecznie trzeba stosować baterie alkaliczne,
mające znacznie mniejszą rezystancję
wewnętrzną.
ELEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 12/98 25
że temat mnie szczególnie zainteresował). wać, słuchać, czytać, analizować. Z czasem
Wyniki doświadczeń przedstawiłem w pun- prace będą coraz lepsze. I właśnie o to chodzi.
ktach, podając najważniejsze wartości. Testy Zawsze biorę pod uwagę młody wiek autorów,
przeprowadziłem na dwóch bateriach nowych, ale przede wszystkim interesuje mnie, czy ko-
z tej samej partii produkcyjnej, oraz na dwóch lejna praca danego kolegi (koleżanki) wskazuje
bateriach używanych. (...) na jakikolwiek postęp. Kiedyś, na początku i-
Nie spodziewam się żadnej nagrody, ponie- stnienia Szkoły zdarzało się, że otrzymywałem
waż są inni koledzy bardziej zaawansowani, niedbale wyrwane kartki z zeszytu, zapełnione
którzy z pewnością zrobili to zadanie lepiej ode niechlujnym pismem i fatalnie narysowanymi
mnie. Ale trzeba próbować własnych sił. (...) schematami. Obecnie takich prac praktycznie
Jarek zmierzył rezystancję wewnętrzna już nie ma. Z przyjemnością odnotowuję fakt,
dwóch rodzajów  paluszków i okazało się, że że wielu kolegów zrobiło w tym zakresie o-
rezystancja wewnętrzna świeżej baterii wynosi gromny postęp. Podobne pozytywne zmiany
około 2,5&!, a baterii  lekko używanej około obserwuję też porównując obecnie nadsyłane
5&!. Po umieszczeniu w zamrażalniku w tempe- modele z wcześniejszymi. Do rzadkości należą
Z kolei w urządzeniach o bardzo małym po- raturze -200C nowa bateria miała według Jarka modele, których wyglądu i jakości montażu
borze prądu, mającym pracować możliwie dłu- nadal znaczną wydajność prądową (tu mam trzeba byłoby się wstydzić I choćby nawet ko-
go (np. zegary) też warto stosować baterie al- wątpliwości, czy do chwili pomiaru pozostawa- ledzy, którzy robią wyraz
ne postępy nie zosta-
kaliczne i to nie ze względu na większą pojem- ła ona w zamrażalniku tak długo, że jej wnętrze li w przyszłości zawodowymi konstruktorami,
ność. W tym wypadku trzeba uwzględnić zja- ochłodziło się do tych -200C, czy pomiary były niewątpliwie systematyczność, umiejętność
wisko samorozładowania, które w zwykłych przeprowadzone zbyt szybko i wnętrze baterii twórczego myślenia przydadzą im się w życiu.
bateriach w temperaturze pokojowej powodu- miało temperaturę bliską pokojowej). Tym samym zachęcam wszystkich niezde-
je utratę pojemności w stosunku 4...7%/mie- cydowanych do nadsyłania swych prac do
siąc, a w przypadku baterii alkalicznych tylko Szkoły. A Jarek, którego list właśnie cytowa-
1...2%/miesiąc. W wyższych temperaturach łem otrzyma nagrodę. Ponieważ tym razem u-
pracy jest jeszcze gorzej. czestników było jak na lekarstwo, będzie to
W niektórych zastosowaniach baterie alkali- cenna nagroda w postaci programu multime-
czne albo dobrej klasy baterie zwykłe są nie- dialnego.
zbędne ze względu na szczelność i brak zagro- Trzecim uczestnikiem, który nadesłał pracę
Z
i
e
m
o
w
i
t
B
o
żenia wyciekającym elektrolitem. w związku z tym zadaniem jest Ziemowit Bo-
g
a
t
k
o
w
s
k
i
Pomiary przeprowadzone przez Marcina ob- gatkowski z Wrocławia.
jęły niewielką grupę baterii, niemniej jednak Co prawda nie przedstawił on wyników sy-
już tu można przeprowadzić wstępne poró- stematycznych eksperymentów, ale zwrócił u-
wnania kosztów w przeliczeniu na 1mAh w za- wagę na ważną kwestię sprawdzania baterii.
leżności, jakiego typu ogniwa będą użyte. Ale Słusznie zauważył, że pomiar napięcia bez ob-
i to nie jest decydującym czynnikiem, zwła- ciążenia nie daje żadnych miarodajnych wyni-
szcza w urządzeniach o małym poborze ener- ków. Do sprawdzania stanu baterii używa on
gii, gdzie z reguły stosuje się kosztowne bate- małej żaróweczki1,2V 0,22A. Gdy żarówka nie
rie 9-woltowe typu 6F22. Wygoda i małe wy- świeci, jest rozładowana. Gdy świeci słabo (ża-
miary są ważniejsze niż cena. A tak w ogóle, w W każdym razie również Jarek odnotował rzy się), bateria nie nadaje się do zasilania u-
sytuacjach, gdzie baterie są wymieniane częs- maksymalne napięcie świeżej baterii większe rządzeń większym prądem, ewentualnie tylko
to, nie rzadziej niż raz na dwa tygodnie, opłaca niż 1,6V. Z informacji podanych na starannie do odbiorników, mających niewielki pobór
się kupić akumulatorki NiCd - ich koszt zakupu wykonanych kartach pomiarowych nie mog- prądu (np. zegar). Gdy żaróweczka świeci jas-
szybko się zwróci. Nie zwróci się koszt zakupu łem wyciągnąć wniosku na temat ostatecznej no, należy dodatkowo dołączyć opór rzędu
akumulatorków w przypadku urządzeń, gdzie pojemności badanych ogniw, która wychodziła 1,8&!. I dopiero to jest właściwy test. Jeśli ża-
baterie wymieniane są raz na kilka miesięcy. rzędu 150...250mAh, ponieważ Jarek stoso- rówka przy tak dużym obciążeniu świeci nadal,
W takich zastosowaniach akumulatory poka- wał różne prądy obciążenia (18, 20 i 30mA). bateria jest w pełni sprawna i może być uży-
zują swą dodatkową wadę - duże samorozła- Także badając wydajność prądową zastosował wana także do odbiorników o dużym poborze
dowanie, i należałoby je często (stale) podłado- obciążenie 1, 2 oraz 20&!, co uniemożliwia bez- prądu, jak walkman, latarka, itp.
wywać. pośrednie porównanie. W przypadku baterii i- Za te i inne uwagi odnośnie trwałości baterii
loczyn (prąd x czas) czyli faktyczna pojemność Ziemowit otrzyma upominek w postaci książki.
dla danej baterii wcale nie jest stała. Przy nie- Tyle odnośnie zadania 30. Jak zwykle po-
wielkich obciążeniach pojemność jest kilka- zdrawiam wszystkich uczestników i sympaty-
krotnie większa niż przy dużych prądach! ków Szkoły. Zachęcam do udziału w kolejnych
Właśnie dlatego do porównania różnych bate- zadaniach oraz przysyłania propozycji zadań.
rii tej samej wielkości trzeba stosować obcią-
Wasz Instruktor
W
a
s
z
I
n
s
t
r
u
k
t
o
r
żenie przyjęte dowolnie, ale jednakowe dla
Piotr Górecki
P
i
o
t
r
G
ó
r
e
c
k
i
wszystkich baterii. W przeciwnym razie wyni-
ków nie da się bezpośrednio porównać. Kto
chciałby szerzej zapoznać się z tym zagadnie-
niem, może zajrzeć do wspomnianych nume-
rów Elektroniki Praktycznej, gdzie swego cza-
su (3/94 i 4/94) przedstawiłem wyniki przepro-
wadzonych przez mnie testów kilkudziesięciu
typów różnych baterii.
Wracając do cytowanego właśnie listu, ze
swej strony chciałbym nadmienić, iż bardzo
Drugim uczestnikiem, który przedstawił wy- się cieszę z każdej nowej osoby, której praca
J
a
r
o
s
ł
a
w
H
i
r
s
z
l
e
r
niki pomiarów jest Jarosław Hirszler z Warsza- pojawia się w Szkole. Jak już wielokrotnie pi-
wy. Oto fragment jego listu: sałem, co jakiś czas swych sił próbują młodzi i
Na początek chciałbym was wszystkich ser- nie tylko młodzi Czytelnicy, którzy skromnie o-
decznie pozdrowić i pogratulować ciekawego ceniają swoje umiejętności. Mając 15 lat nie
pomysłu na zadanie. Pierwszy raz biorę udział można być doświadczonym konstruktorem.
w Szkole Konstruktorów (być może przez to, Można i trzeba próbować, uczyć się, podpatry-
26 ELEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 12/98