Szkoła Konstruktorów
Szkoła
Szkoła
Konstruktorów
Konstruktorów
Rozwiązanie zadania powinno zawierać schemat elektryczny i zwięzły opis działania.
Model i schematy montażowe nie są wymagane, ale przysłanie działającego modelu
lub jego fotografii zwiększa szansę na nagrodę.
Ponieważ rozwiązania nadsyłają Czytelnicy o różnym stopniu zaawansowania,
mile widziane jest podanie swego wieku.
Ewentualne listy do redakcji czy spostrzeżenia do erraty powinny być umieszczone
na oddzielnych kartkach, również opatrzonych nazwiskiem i pełnym adresem.
Prace należy nadsyłać w terminie 45 dni od ukazania się numeru EdW
(w przypadku prenumeratorów  od otrzymania pisma pocztą).
Suplement Galerii Szkoły Konstruktorów
W EdW 1/2003 przedstawiliśmy Galerię też o danie sposobności nawiązania bezpo- przedstawionych Kolegów. Jeśli więc u ko-
Szkoły Konstruktorów  autoprezentację ucze- średnich kontaktów. Mając to na względzie goś z uczestników już przedstawionych
stników i sympatyków Szkoły. Przedsięwzię- planujemy uaktualnione wydanie Galerii zmieniły się  namiary (adres, e-mail, tele-
cie to wywołało żywy odzew i znakomicie uła- w numerze 1/2004. Chcemy więc w numerze fon, itp.) może uaktualnić swoje dane, ewen-
twiło kontakty, zwłaszcza ze stałymi uczestni- styczniowym zaprezentować nowych ucze- tualnie przedstawić inne życzenia i uwagi.
kami Szkoły, publikującymi już swe projekty stników i sympatyków Szkoły (z różnych Zapraszamy też nowych chętnych.
w dziale E-2000 i w Forum Czytelników. względów dane o kilku osobach nie znala- Informacje do uaktualnionego wydania
Nie chodziło nam wyłącznie o uhonoro- zły się w pierwszym wydaniu) oraz krótko Galerii należy nadsyłać najpóz
niej do 20 li-
wanie czołowych uczestników Szkoły, ale przypomnieć aktualne  namiary wcześniej stopada 2003.
więcej niż narzędzie pracy. Chcą, żeby ich znajdziecie ogromne pole do popisu, a ja
Zadanie nr 93
sprzęt był niepowtarzalny. I bardzo dobrze! mam nieodparte przeczucie, iż znów mile
Jak już sygnalizowałem wcześniej, ostatecz- Zajmijmy się wspólnie w ramach naszej zaskoczycie mnie swoimi pomysłami i roz-
nym impulsem do postawienia kolejnego za- Szkoły sprawą samodzielnego wzbogacania, wiązaniami.
dania dotyczącego komputerów okazał się przerabiania i  udziwniania pecetów. Oto Ale pomysły na zadziwienie otoczenia
fragment listu Arkadiusza Zielińskiego temat kolejnego zadania: wyglądem swojego komputera to tylko jedna
z Częstochowy, który napisał: gałąz
rozwiązań zadania 93. Wez
cie też pod
Zaproponować sposób usprawnie- uwagę praktyczne usprawnienia komputera.
Kończę właśnie budowę własnego
WC...w moim pokoju :-) Przykładami niech będą pożyteczne dodatki
nia, wzbogacenia, przeróbki kompu-
Ale nie w dosłownym słowa znaczeniu. typu wzmacniacz mocy czy wzmacniacz ko-
tera PC.
Oczywiście chodzi o chłodzenie wodne. Przy rekcyjny RIAA dla miłośników czarnych
okazji przerabiałem swoją obudowę. Będzie Inaczej mówiąc, odpowiedzcie na pyta- płyt. W pececie z reguły są dwie wolne kie-
na co popatrzeć. Tylko mnie tak zastanawia, nie: co elektronik może samodzielnie zmie- szenie na napęd CD, co daje ogromne pole do
co redakcja sądzi na temat MODowania nić w swoim pececie? popisu. Bez trudu dostępne są napięcia zasi-
komputerów  dziury, okna, podświetlanie Oczywiście jednym z głównych kierun- lania +5V i +12V względem masy. Te obwo-
i cała masa innych bajerów? Czy pan redak- ków wyznaczonych przez zadanie jest doda- dy mają wielką wydajność prądową, więc
tor byłby skłonny do takich przeróbek? nie rozmaitych  bajerów , które nie zwięk- zwykle można z nich pobrać nawet 1A prą-
Jak wspomniałem, ja osobiście już jestem szają w żadnym razie funkcjonalności  kom- du. Przy odrobinie wysiłku można też wyko-
za stary na takie przeróbki. Dla mnie liczy się pa , tylko powodują, że nabiera on niepo- rzystać napięcia  5V i  12V, doprowadzone
tylko szybkość i niezawodność komputera. wtarzalnego wyglądu. Będą to niewątpliwie do płyty głównej, ale tu pobór prądu musi
Natomiast wiadomo, że młodsi Czytelnicy głównie różne sposoby podświetlenia być mniejszy.
intensywnie majstrują przy swoich kompu- i oświetlenia. Bardzo atrakcyjne są tu niebie- W ramach zadania zmieszczą się nie tylko
terach i wprowadzają dodatki, poprawki skie i białe diody LED, które wreszcie mają układy i elementy wbudowane we wnętrze
i ulepszenia, żeby uzyskać rozmaite efekty rozsądne ceny i dobre parametry. W zakresie obudowy, ale też rozmaite dodatki dołączane
wizualne. Dla nich komputer to coś znacznie dodatków i  wodotrysków do komputera do portów. W przypadku takich przystawek,
Elektronika dla Wszystkich
22
Szkoła Konstruktorów
do zasilania można wykorzystać napięcie z powodzeniem zmieszczą się w zakresie za- Przypominam, że jak zawsze, szanse na
+5V dostępne w porcie USB i porcie gier dania 93. nagrody mają też rozwiązania czysto teore-
(joystick/gameport) przy poborze prądu na- Oczywiście najlepsze propozycje prak- tyczne, zawierające dobre pomysły. Nagrody
wet do 500mA, ewentualnie napięcia rzędu tyczne zaprezentujemy w Forum Czytelni- i upominki mogą też trafić do osób, które nie
+10V, -10V z wyjść portu szeregowego (RS- ków i w dziale E-2000, a Autorzy otrzymają zaproponują żadnego konkretnego rozwiąza-
232), ale tu pobór prądu nie przekroczy kil- należne honoraria. Mam nadzieję, że nade- nia układowego, a jedynie napiszą, co chcie-
ku, najwyżej kilkunastu miliamperów, a war- ślecie modele. Pamiętajcie jednak, że brak liby zmienić w swoim komputerze. Takie
tość napięcia i wydajność prądowa będą za- modelu uniemożliwia publikację w dziale swego rodzaju zamówienia mogą też stać się
leżeć od rozwiązania sprzętowego danego E-2000 (gdzie przedstawiamy projekty natchnieniem dla bardziej doświadczonych
komputera. sprawdzone w Pracowni AVT), a rozwiązanie uczestników Szkoły, którzy póz
niej zrealizu-
W tej gałęzi rozwiązań też macie nie- może trafić jedynie do Forum Czytelników. ją je w praktyce ku pożytkowi ogółu.
zmiernie szeroki zakres swobody. Co więcej, Zdaję sobie jednak sprawę, że może to być Serdecznie zachęcam do udziału w tym
tym razem rozszerzam zakres zadania na roz- poważniejszy problem właśnie w przypadku wyjątkowo interesującym zadaniu. Jestem
wiązania pozaelektroniczne, nawet takie jak bieżącego zadania, bo nikt nie przyśle swoje- przekonany, iż jak zawsze nadeślecie cieka-
wspomniane chłodzenie wodne. Choć nie go ukochanego kompa na kilka miesięcy do we rozwiązania. Stale czekam też na propo-
jest to szkoła hydraulików, takie rozwiązania Redakcji. Wcale nie zachęcam zresztą do tak zycje kolejnych tematów. Przypominam, że
ściśle dotyczą stuprocentowo elektroniczne- ryzykownej operacji. W takim wypadku pomysłodawcy wykorzystanych zadań otrzy-
go urządzenia, jakim jest komputer, dlatego sprawę rozwiążą dobrej jakości fotografie. mują nagrody.
wielkiej mocy. Najprościej biorąc, przegrany lecz ciekawa gra, która pomoże nabrać
Rozwiązanie zadania nr 89
uczestnik gry byłby  częstowany niegro- wprawy początkującym w posługiwaniu się
z
nym, ale bolesnym impulsem wysokiego wymienionymi kodami. Komplet oryginal-
Temat zadania 89 brzmiał: Zaprojektować napięcia. nych materiałów można znalez
ć na naszej
 rozrywkowy układ elektroniczny. Nadeszło też kilka schematów testerów stronie internetowej jako Zmuda.zip.
Bardzo się cieszę z Waszych rozwiązań, i mierników refleksu. W tej grupie na
przede wszystkim z ponad dwudziestu modeli. wzmiankę zasługują prace bardzo młodych Rozwiązania praktyczne
I już teraz gorąco gratuluję udziału w za- uczestników. 14-letni Radosław Krawczyk Na początek chciałbym wspomnieć o pracy
daniu 89 wszystkim, który nadesłali swe pra- z Rudy Śląskiej przysłał propozycję prościut- Jakuba Siwca z Tarnowa. Jakub wprawdzie
ce. Wielu uczestników napisało, iż taki wa- kiego testera  kto był szybszy? z dwoma nie przysłał modelu ani fotografii, ale nie
kacyjny temat wyjątkowo przypadł im do gu- przekaz
nikami, a Dawid Lichosyt z Gorenic mam wątpliwości, że rzeczywiście wykonał
stu i z przyjemnością podjęli się pracy nad zaproponował rozbudowany układ reakcji na opisane układy. Dokumentacja nadesłana
zadaniem. W rezultacie zawiadamiam bodz
ce z siedmioma układami scalonymi, przez Jakuba jest wykonana bardzo staran-
z przyjemnością, iż tym razem aż dziesięć kilkoma LED-ami i dwoma wyświetlaczami nie i już choćby za to należy mu się upomi-
prac kieruję do sprawdzenia w Pracowni LED (Lichosyt.gif). Naciśnięcie i przytrzy- nek. Większość układów to wariacje z licz-
AVT i do publikacji. manie pierwszego przycisku uruchomi gene- nikiem 4017, różniące się wyświetlaczem
Przy okazji kolejny raz chciałbym popro- rator. Po zwolnieniu tego przycisku należy zbudowanym z diod LED, zwykle dwukolo-
sić, żebyście w miarę możliwości opisy swo- jak najszybciej nacisnąć jeden z przycisków rowych. Ósmy projekt to schemat... urzą-
ich  szkolnych projektów redagowali w spo- związany z zaświeconą diodą LED lub brzę- dzenia na pilota do odpalania sztucznych
sób charakterystyczny dla artykułów w dziale czykiem piezo. Wyświetlacz pokaże czas ogni (fajerwerków). Jakub napisał, że ten
E-2000 (Do czego to służy?, Jak to działa?, zwłoki. układ przeznaczony jest do trójkołowego
Montaż i uruchomienie)  znakomicie ułatwi Szymon Janek z Lublina przysłał sche- motocykla jego wujka, gdzie ma służyć do
to ewentualną póz
niejszą publikację. mat  Dręczyciela RC-5  układu, który odpalania petard rozpryskowych podczas
okresowo wprowadzałby urządzenie w tryb parad motocyklowych. Choć idea odpalania
Rozwiązania teoretyczne standby. W swoim układzie (Janek.gif) Szy- petard za pomocą pilota podczerwieni może
Omawianie zacznę od propozycji budowy ru- mon wykorzystał układ 4538 i popularny być krytykowana, akceptuję główną myśl 
letki oraz rozmaitych elektronicznych kostek układ nadajnika RC-5: SAA3010. Wadą wyposażenie motocykla w jak największą
do gier losowych. Kilka osób przysłało zna- układu jest praca w kodzie RC-5, ponieważ liczbę najróżniejszych elektronicznych  ba-
ne z literatury schematy takich urządzeń, większość pilotów od sprzętu domowego jerów .
wdużej części z użyciem układów scalonych pracuje w innych standardach. A odnośnie propozycji Jakuba  układy
przestarzałej standardowej serii 7400. Ponie- Młodziutki Piotr Diaków z Krakowa przy- nie są doskonałe, jednak gotów byłbym je
waż nie są to samodzielne rozwiązania ukła- słał propozycję budowy prościutkiego  elek- opublikować w EdW pod pewnymi warunka-
dowe nadsyłających, nie omawiam ich. tronicznego zwierzątka na podwoziu z dwo- mi. Zamiast siedmiu układów z podobnymi
W grupie ruletek i kostek do gry niewątpli- ma silnikami. Cieszy mnie, ze Piotr przepro- sterownikami potrzebny byłby jeden mały
wie na wzmiankę zasługują samodzielne pro- wadził eksperymenty  stopniowo zdobywana moduł, do którego dołączane będą rozmaite
pozycje Tomasza Kotlińskiego z Sycowa wiedza z czasem pięknie zaowocuje. wyświetlacze, dające wypróbowane już
oraz Pawła Lasko z Nowego Sącza. Tomek Krzysztof Żmuda z Chrzanowa nadesłał przez Autora efekty. Wyobrażam sobie, że
przysłał schemat prostej miniruletki, czy jak schemat gry edukacyjnej zawierającej mikro- będzie to niewielka płytka drukowana do-
to określił,  gry w butelkę z kostkami 555 procesor, wyświetlacz LCD i przyciski. Au- stępna jako kit AVT, do której dołączane bę-
i 4017 (Kotlinski.gif). Natomiast Paweł pro- tor napisał wliście: układ losuje liczbę i wy- dą rozmaite wyświetlacze, wykonane we
ponuje układ (Lasko.gif) z mikroprocesorem, świetla ją na wyświetlaczu LCD w kodzie własnym zakresie, czy to na kawałku płytki
14 diodami LED i siedmioma przyciskami. szesnastkowym. Teraz gracz musi podać od- uniwersalnej, czy w solidnym  pająku . Go-
Najbardziej zaskakującą propozycją Pawła powiednik tej liczby, ale w systemie dwójko- towy jestem pomóc Jakubowi i wykonać bez-
jest wyposażenie układu w... paralizator nie- wym. To wszystko. Myślę, że jest to prosta płatne płytki próbne do modelu sterownika,
Elektronika dla Wszystkich
23
Szkoła Konstruktorów
ale to on powinien zaprojektować schemat
takiego uniwersalnego sterownika.
Jakub napisał: wśród motomaniaków
nadeszła moda na wyposażanie swoich moto-
cykli w najróżniejsze układy elektroniczne,
m.in. efekty świetlne, ciekawe oświetlenie
motocykla, syreny. Na zlotach (...) odbywają
się pokazy maszyn, z czego spora część nafa-
szerowana jest układami elektronicznymi.
Zastanawiałem się, czy aby Jakub tym
stwierdzeniem nie podał nieświadomie tema-
tu kolejnego zadania. Doszedłem jednak do
wniosku, że nie można od ogółu uczestników
Szkoły oczekiwać, że uchwycą specyfikę po- Rys. 1
trzeb  motomaniaków . Takie zadanie chęt-
nie postawiłbym w przyszłości, jednak wcze- Rys. 2
śniej mam prośbę nie tylko do Jakuba, ale
i do innych Czytelników znających potrzeby
 motomaniaków : napiszcie do mnie, pro-
szę, jakie to mogą być  bajery , a wtedy
wspólnie zastanowimy się nad szczegółami
realizacji układowych w ramach zadania
Szkoły. Informacje kierujcie w listach i e-
mailach opatrzonych dopiskiem Szkoła Kon-
struktorów  motomaniacy.
Fotografia 1 pokazuje model nadesłany
przez Roberta Jaworowskiego z Augusto-
wa. Ma to być miernik pola elektrycznego
i służyć do zabawy i sprawdzania, które urzą-
dzenia elektryczne i elektroniczne wytwarza-
ją najwięcej  śmieci .
Fotografia 2 przedstawia model 14-let-
niego A
ukasza Kwiatkowskiego z Krako-
wa. Jest to mikroprocesorowy efekt świetlny,
wykorzystujący zdeformowaną płytę CD.
Dalsze informacje zawarte są w oryginalnych
materiałach Autora w pliku Kwiatkowski.zip.
Jeszcze młodszy uczestnik, 12-letni Ma-
rek Jurga z Leszna Wlkp., wykonał muzycz-
ny przełącznik, w którym diody LED migają
w takt muzyczki z układu grającego kartki
okolicznościowej. Choć układ sterowania
Fot. 1 Miernik Roberta Jaworowskie-
licznikiem 4017 nie jest dopracowany i nie-
go
godny polecenia, niemniej działa i efekt jest
interesujący. Model można zobaczyć na foto-
grafii 3.
Tomasz Wiśniewski ze Stargardu Szcze-
cińskiego wykonał układ syreny policyjnej,
pokazany na fotografii 4. Wcześniej praco-
wał nad kilkoma innymi urządzeniami (po-
Fot. 3 Układ Marka Jurgi
zytywka z migającymi diodami, gra w trzy
Fot. 4 Syrena Tomasza Wiśniewskie-
karty i metalizator głosu). Schemat syreny
go
i metalizatora, który jednak nie spełnił ocze-
kiwań Autora, można znalez
ć na rysunkach
1 i 2. Fotografia 5 pokazuje prosty model
czytnika  prywatnych kart szyfrowych,
wykonany przez Jakuba Jagiełłę z Gorzo-
wa Wlkp. Jakub pracował też nad bardziej Fotografia 6 prezentuje model Bartka
skomplikowanym czytnikiem z dłuższym Czerwca z Mogilna (Czerwiec.gif). Choć
słowem kodowym i dwoma wyświetlacza- model może sprawić dziwne wrażenie, idea
mi. Napisał też program komputerowy do jest interesująca. Zdaniem Bartka jest to
ewentualnej obsługi takiego czytnika. elektroniczna odmiana starej gry z kamyka-
W pliku Jagiello.zip można znalez
ć orygi- mi (w moim dzieciństwie nazywało się to
nalne schemat i projekt płytki takiej rozbu- grą w ciupy). Po podrzuceniu jednego kamy-
dowanej wersji. ka do góry trzeba było zebrać jak najwięcej
Elektronika dla Wszystkich
24
Szkoła Konstruktorów
pozostałych i złapać ten podrzucony. Wygry- Fotografia 10 pokazuje model wykonany Roman Biadalski z Zielonej Góry pracu-
wał ten, kto miał w ręku więcej zebranych przez 16-letniego Macieja Fajfera z Gru- je nad modelem gry w 3 karty. Układ nie jest
kamieni. W elektronicznej wersji też dziądza. Jest to  Komputerowa kostka do jeszcze gotowy, a fotografia 11 pokazuje mo-
podrzuca się kamyk, ale zamiast zbierania gry . Pracą steruje komputer, a pokazany del. Oczywiście chętnie zamieścimy opis tej
innych trzeba jak najszybciej przyciskać model jest w istocie tylko wyświetlaczem gry w EdW. Roman nadesłał też model kla-
i zwalniać przycisk, by  nabić jak najwię- z obwodami zasilania, dołączanym do portu sycznej sześciennej kostki zrealizowanej na
cej impulsów licznika przed opadnięciem LPT. Serdecznie zachęcam Maćka, żeby in- układzie GAL16V8  fotografia 12. Rysu-
i złapaniem kamienia. tensywnie rozwijał zainteresowania elektro- nek 3 pokazuje schemat ideowy. Ponieważ do
Dwaj uczestnicy nadesłali układy wyma- niczne, które znakomicie uzupełnią już naby- tej pory nie zajmowaliśmy się GAL-ami, nie
gające zręczności, gdzie zadaniem gracza te umiejętności programistyczne i otworzą zamieszczam bliższych danych, a zaintereso-
jest pokonanie wykonanej z drutu trasy, drogę do dziedzin niedostępnych dla  czy- wanych i zaciekawionych odsyłam wprost do
 obrączką dołączoną do układu bez dotknię- stych programistów nieznających elektroni- Autora (adres i telefon podane były w Galerii
cia drutu. Marcin Wiązania z Buska Zdr. ki. Zamieściłbym bliższe informacje o pro-
wykonał model pokazany na fotografii 7, jekcie na naszej stronie internetowej, ale
podzielił się też swoimi przemyśleniami przysłany na CD-ROM-ie bardzo starannie
i planami odnośnie innych układów. Ma- i ładnie opracowany materiał nawet po zazi-
riusz Chilmon z Augustowa przysłał ładny powaniu ma ponad 1MB, więc proponuję,
model PSI-metru pokazany na fotografii 8. żeby zainteresowani zwrócili się bezpośre-
Oba układy kieruję do publikacji. Korzysta- dnio do Autora ([e-mail]) albo
jąc z okazji, zachęcam Mariusza i innych Ko- po kompletną prezentację, bądz
tylko kluczo-
legów, żeby opisy swoich interesujących we informacje o układzie i programie.
prac przysyłali, w postaci takiej, jak artykuły
serii E-2000 (Do czego to służy?, Jak to dzia-
ła?, Montaż i uruchomienie). Ułatwi to przy-
gotowanie materiału do publikacji.
Kilka osób przysłało modele elektronicz-
Fot. 8 PSI-metr Mariusza Chilmona
nych kostek i ruletek. I tak Marcin Jegier
Fot. 9 Model Marcina Jegiera
zCzęstochowy przysłał model podwójnej ko-
stki do gry w kości, pokazany na fotografii 9.
Pomysł na klasyczną kostkę sześcienną
wprawdzie nie jest odkrywczy, ale ten prosty
i rzetelnie opracowany układ może zaintere-
sować początkujących, więc kieruję go do
druku.
Fot. 6 Model Bartka Czerwca
Fot. 7 Gra Marcina Wiązani
Fot. 5 Czytnik Jakuba Jagiełły
Rys. 3
Fot. 10 Kostka Macieja Fajfera
Fot. 11  3 karty Romana Biadalskie-
go
Elektronika dla Wszystkich
25
Szkoła Konstruktorów
Szkoły w EdW 1/2003). Jarosław Tarnawa Zapewne wielu zaintryguje również  Emo- tację laserowej strzelnicy, w tym zdjęcia 
z Godziszki przysłał pokazany na fotografii cjonalny VU-metr opracowany przez Rafała patrz fotografia 19. Choć osobiście jestem
13 model pełniący rolę ruletki, kostki do gry Kuchtę ze Skrzyszowa. Model pokazany jest wyjątkowo daleki od propagowania zabaw
i efektu świetlnego. Cechą charakterystycz- na fotografii 15. Fotografia 16 pokazuje  Pi- militarnych i nie otrzymałem modelu, wierzę,
ną jest płynne zmniejszanie się częstotliwo- kające serduszko , wykonane przez Dawida że układ działa zgodnie z opisem i Paweł po
ści  wirowania punktu świetlnego uzyska- Kozioła z Elbląga. Mirosław Kopera z Dę- przysłaniu modelu też będzie miał szansę zo-
ne dzięki obecności kostki 4046. Nie mogą bicy wykonał nieskomplikowany model gry baczenia swego projektu na łamach EdW.
skierować projektu do publikacji, ponieważ zręcznościowej, pokaza-
model nie działa zgodnie z opisem (co raczej ny na fotografii 17.
jest efektem jakiejś awarii), a sam układ jest Tomasz Jadasch
dość złożony i bardzo pracochłonny. Nie- z Kęt przysłał model
mniej na pewno warto przeanalizować ory- zdalnie sterowanego
ginalny schemat, pokazany na rysunku 4, podczerwienią sterow-
ewentualnie zwrócić się do Autora o dalsze nika oświetlenia, będą-
informacje. cy rozwinięciem pro-
Do sprawdzenia i publikacji skierowałem jektu głównego z EdW
wszystkie wymienione dalej projekty. Jest 6/2003. Model ten poka-
wśród nich układ Jarosława Chudoby zany jest na fotografii
z Gorzowa Wlkp., pokazany na fotografii 18. 16-letni Paweł Świ-
14. To klasyczna kostka do gry (1...6) wy- talski z Siedlec, pierw-
zwalana... gwizdem lub klaśnięciem. Myślę, szy raz wziął udział
Fot. 15 VU-metr Rafała Kuchty
że taki gadżet zainteresuje wielu młodszych w Szkole Konstrukto-
Czytelników. rów przysłał dokumen-
Rys. 4
Fot. 12 Kostka Romana Biadalskiego
Mirosław Kopera Dębica . . . . . . . . . . . . .11
Punktacja Szkoły Konstruktorów
Sebastian Mankiewicz Poznań . . . . . . . . .11
Fot. 13 Model Jarosława Tarnawy
Marcin Piotrowski Białystok . . . . . . . . . .11
Marcin Wiązania Busko Zdrój . . . . . . . .177 Andrzej Sadowski Skarżysko Kam. . . . . .23 Andrzej Szymczak Środa Wlkp. . . . . . . . .11
Mariusz Chilmon Augustów . . . . . . . . . .110 Jakub Jagiełło Gorzów Wlkp. . . . . . . . . . .22 Marcin Dyoniziak Brwinów . . . . . . . . . . .10
Fot. 14 Układ Jarosława Chudoby
Michał Stach Kamionka Mała . . . . . . . . .101 Robert Jaworowski Augustów . . . . . . . . .21 Bartek Stróżyński Kęty . . . . . . . . . . . . . .10
Dariusz Drelicharz Przemyśl . . . . . . . . .100 Mariusz Ciołek Kownaciska . . . . . . . . . . .20 Mariusz Ciszewski Polanica Zdr. . . . . . . . .9
Roman Biadalski Zielona Góra . . . . . . . . .73 Jakub Kallas Gdynia . . . . . . . . . . . . . . . . .20 Piotr Diaków Kraków . . . . . . . . . . . . . . . . .9
Jarosław Tarnawa Godziszka . . . . . . . . . .67 Jacek Konieczny Poznań . . . . . . . . . . . . .20 Filip Karbowski Warszawa . . . . . . . . . . . . .9
Michał Koziak Sosnowiec . . . . . . . . . . . . .63 Krzysztof Żmuda Chrzanów . . . . . . . . . . .20 Paweł Knioła Lublewo . . . . . . . . . . . . . . . .9
Jarosław Chudoba Gorzów Wlkp. . . . . . .55 Michał Pasiecznik Zawiszów . . . . . . . . . .18 Arkadiusz Kocowicz Czarny Las . . . . . . . .9
Marcin Malich Wodzisław Śl. . . . . . . . . . .44 Radosław Koppel Gliwice . . . . . . . . . . . .17 Witold Krzak Żywiec . . . . . . . . . . . . . . . . .9
Piotr Wójtowicz Wólka Bodzechowska . .44 A
ukasz Cyga Chełmek . . . . . . . . . . . . . . .16 Piotr Kuśmierczuk Gościno . . . . . . . . . . . .9
Krzysztof Kraska Przemyśl . . . . . . . . . . .41 Tomasz Jadasch Kety . . . . . . . . . . . . . . . .16 A
ukasz Kwiatkowski Kraków . . . . . . . . . . .9
Arkadiusz Zieliński Częstochowa . . . . . . .41 Piotr Podczarski Redecz . . . . . . . . . . . . . .16 Jakub Siwiec Tarnów . . . . . . . . . . . . . . . . .9
Piotr Romysz Koszalin . . . . . . . . . . . . . . .39 Jakub Świegot Środa Wlkp. . . . . . . . . . . .16 Kamil Urbanowicz Ełk . . . . . . . . . . . . . . . .9
Bartłomiej Radzik Ostrowiec Św. . . . . . . .37 Tomasz Gajda Wrząsawa . . . . . . . . . . . . .15 Michał Waśkiewicz Białystok . . . . . . . . . . .9
Rafał Stępień Rudy . . . . . . . . . . . . . . . . . .34 Maciej Jurzak Rabka . . . . . . . . . . . . . . . .15 Piotr Wilk Suchedniów . . . . . . . . . . . . . . . .9
Szymon Janek Lublin . . . . . . . . . . . . . . . .32 Ryszard Milewicz Wrocław . . . . . . . . . . .15 Tomasz Badura Kędzierzyn . . . . . . . . . . . .8
Dawid Lichosyt Gorenice . . . . . . . . . . . . .32 Emil Ulanowski Skierniewice . . . . . . . . . .15 Krzysztof Budnik Gdynia . . . . . . . . . . . . . .8
Dariusz Knull Zabrze . . . . . . . . . . . . . . . .29 Artur Filip Legionowo . . . . . . . . . . . . . . .14 Adam Czech Pszów . . . . . . . . . . . . . . . . . .8
Filip Rus Zawiercie . . . . . . . . . . . . . . . . . .28 Paweł Szwed Grodziec Śl. . . . . . . . . . . . . .14 Krzysztof Gedroyć Stanisławowo . . . . . . . .8
Radosław Ciosk Trzebnica . . . . . . . . . . . .26 Aleksander Drab Zdziechowice . . . . . . . .13 Przemysław Korpas Skierniewice . . . . . . . .8
Bartek Czerwiec Mogilno . . . . . . . . . . . . .26 Wojciech Macek Nowy Sącz . . . . . . . . . . .13 Radosław Krawczyk Ruda Śl. . . . . . . . . . .8
Dawid Kozioł Elbląg . . . . . . . . . . . . . . . . .25 Michał Gołębiewski Bydgoszcz . . . . . . . .12 Rafał Kuchta Skrzyszów . . . . . . . . . . . . . .8
Piotr Dereszowski Chrzanów . . . . . . . . . .24 Zbigniew Meus Dąbrowa Szlach. . . . . . . .12 Paweł Lasko Nowy Sącz . . . . . . . . . . . . . . .8
Piotr Bechcicki Sochaczew . . . . . . . . . . . .23 Rafał Kobylecki Czarnowo . . . . . . . . . . . .11 Sławomir Orkisz Kuślin . . . . . . . . . . . . . . .8
Elektronika dla Wszystkich
26
Szkoła Konstruktorów
Fotografia 20 pokazuje grę elektroniczną dotarła do mej skrzynki e-mailowej. Michał wych wykorzystujących efekt Dopplera, by
Michała Koziaka z Sosnowca. Na proceso- pisze, iż nadesłany materiał to skrót, prze-  cybernetyczne zwierzątko goniło osobę
rze 90S8515 i dwóch matrycowych, dwuko- gląd rozwiązania zadania 89. (...) Postano- uciekającą, albo kilku mikrofonów kierunko-
lorowych wyświetlaczach Michał zrealizo- wiłem zmierzyć się z wyzwaniem i zbudować wych do poszukiwania z
ródła dz
więku. Zga-
wał popularne gry  Snake i  Formuła 1 zdalnie sterowany pojazd. Po zastosowaniu dzam się z opiniami uczestników, że główną
i napisał, iż pracuje nad grą  Tetris . gotowych modułów nadajnika i odbiornika przeszkodą jest brak części mechanicznej 
Na koniec zostawiłem pracę Michała Sta- radiowego  pozostała elektronika jest do- sterowalnego podwozia z silnikami. Przykła-
cha z Kamionki, która po wielkich trudach syć prosta. W pilocie, jak i odbiorniku pracu- dem są tu rozmaite Raabowozy, opisywane
ją uP 2313 (...) Zbudowanie zaprezentowane- w EdW przez Zbyszka Raabe, które cieszyły
go modelu nie przyszło łatwo, kilka razy  za- się dużym zainteresowaniem, ale były trudne
siedziałem się nad nim do 1 po północy, do wykonania z uwagi na wykorzystanie spe-
a na 7 trzeba było do pracy.... (...) Wszystkie cyficznego napędu.
dane chętnie udostępnię po wyeliminowaniu Zapowiadam, że jedno z następnych za-
problemów i błędów prototypu. dań będzie polegać na zaproponowaniu roz-
Model można zobaczyć na fotografii 21. wiązania podwozia-bazy, na którym potem
Chętnie opublikuję zapowiadaną poprawioną montowane będą rozmaite układy sterowa-
wersję projektu. Tu wspomnę, iż Michał jako nia, czy to zdalnego, czy własnego. Już teraz
jedyny zmierzył się w sposób praktyczny możecie zastanowić się, jak miałoby wyglą-
z problemem elektronicznie sterowanego po- dać podwozie takiej inteligentnej zabawki
jazdu. Oprócz niego wielu uczestników i czy można tu wykorzystać fabryczne za-
wspominało, że rozważali taką możliwość, bawki.
ale nie podjęli się działań ze względu na sto-
pień trudności. Jest w tym racja, ale właśnie Podsumowanie
propozycja Michała i wzmianki w innych Przed zapoznaniem się z plonem konkursu
pracach przekonały mnie, że koniecznie mu- zastanawiałem się, ile będzie propozycji
Fot. 16 Serduszko Dawida Kozioła
simy zająć się tą sprawą w ramach Szkoły.  rozrywkowych układów elektronicznych,
Fot. 17 Gra Mirosława Kopery I wcale nie chodzi o budowę pojazdu zdalnie związanych z dręczeniem drugich. Z przy-
sterowanego. Takie pojazdy sterowane zdal- jemnością zawiadamiam, iż ciemna strona
nie drogą radiową są standardem, a ja chciał- natury ludzkiej z pewnością nie dominuje
bym, żebyśmy zajęli się  inteligentnymi po- wśród uczestników Szkoły - propozycji  zło-
jazdami, które będą omijać przeszkody, po- śliwych układów było naprawdę bardzo
szukiwać np. z
ródła światła i umieszczonego mało. A te, które się pojawiły, nie były zbyt
tam gniazda ładowania akumulatorów, itp. groz
ne.
W czasach mojej młodości nazywano je czę- Znów potwierdziło się, iż liczna grupa
sto elektronicznymi żółwiami. Część elektro- osób rozwiązuje zadania Szkoły, ale z różnych
niczna takich  cybernetycznych zwierząt powodów nie przysyła rozwiązań. Na przy-
może być rozwiązana rozmaicie i z tym nie kład student drugiego roku Politechniki Ślą-
będzie większych problemów. Tu otwiera się skiej napisał: Do tej pory dużo zadań rozwią-
niesamowicie szerokie pole do popisu. zywałem dla własnej satysfakcji, najczęściej
Wspominaliście zresztą o różnych pomy- na papierze. Powstało także kilka modeli,
słach, na przykład czujników ultradz
więko- które jednak nie spełniały moich oczekiwań.
Cieszę się, że Szkoła jest dla wielu inspi-
racją i pomocą w zdobywaniu doświadcze-
nia. Autentycznie cieszę się też z doniesień
o nieudanych próbach. Uczestnicy  rozryw-
kowego zadania pisali o wielu takich nieu-
danych próbach oraz układach, których nie
zdołali zrealizować do końca. Kochani, to
naprawdę nie jest wstyd, że projekt się nie
uda lub że się popełni błąd, zwłaszcza gdy się
ma 15 czy nawet 18 lat. Nasza Szkoła Kon-
struktorów to dopiero początek drogi.
Tu chciałbym serdecznie pochwalić wszy-
Fot. 18 Sterownik Tomasza Jadascha
Fot. 20 Gra Michała Koziaka
stkich najmłodszych uczestników i zachęcić
Fot. 19 Model Pawła Świtalskiego
Fot. 21 Pojazd Michała Stacha
do dalszych wytrwałych działań!
Naprawdę Wasze prace są coraz
lepsze! Pamiętajcie jednak, że to
właśnie teraz trzeba wziąć się za
robotę, eksperymentować i naby-
wać doświadczeń. Właśnie teraz,
gdy zaczynacie, zwracajcie bacz-
ną uwagę nie tylko na schemat,
ale też na analizę problemu, plan
pracy, kolejność działań i staran-
ność wykonania dokumentacji
Elektronika dla Wszystkich
27
Szkoła Konstruktorów
i modelu. Już wmłodym wieku dążcie, żeby dzi tych, którzy nie przysyłają prac jedynie Koziak najprawdopodobniej zobaczą swe
nie tylko cokolwiek i jakkolwiek zrobić, ale w oczekiwaniu na nagrodę czy honorarium, prace opublikowane w dziale E-2000 lub
żeby zrobić to starannie i estetycznie. Gwa- ale po prostu chcą się sprawdzić. Niech re- w Forum, o ile Pracownia nie wykryje istot-
rantuję, że taka praktyka w ramach naszej kompensatą za trud będzie przyjemność nych usterek, a po publikacji otrzymają ho-
Szkoły przyda się Wam w życiu, także wte- choćby niewielkiego zaistnienia na łamach noraria autorskie. Szanse na publikację ma
dy, gdy nie zostaniecie zawodowymi elektro- naszego wspólnego czasopisma i zaprezen- też Jakub Siwiec. Aktualna punktacja za-
nikami. towania się ogromnej rzeszy Czytelników warta jest w tabeli. Ponawiam prośbę: jeśli
Ja, oczywiście, przydzielając punkty i na- EdW. Nagrody za zadanie 89 otrzymają: Mi- nadsyłacie pracę do Szkoły e-mailem, poda-
grody, uwzględniam wiek. Nie tylko zresztą chał Stach, Roman Biadalski i Jarosław wajcie od razu swój adres pocztowy, a przy-
wiek  analizując kolejne prace uczestnika Tarnawa. Upominki otrzymają: Jakub Si- najmniej miejscowość zamieszkania. Ser-
widzę, jaki robi postęp. Nie ukrywam, że wiec, Tomasz Wiśniewski, A
ukasz Kwiat- decznie zapraszam do udziału w rozwiązy-
często postęp ten bywa bardzo szybki  mło- kowski, Marek Jurga, Bartosz Czerwiec, waniu kolejnych zadań i do nadsyłania prac
dzi nie marnują czasu, co i mnie cieszy. Maciej Fajfer i Jakub Jagiełło. Koledzy: w terminie.
Przykro mi, że ze względu na szczupły fun- Mariusz Chilmon, Marcin Jegier, Marcin
dusz Szkoły nie mogę wszystkich uczestni- Wiązania, Jarosław Chudoba, Rafał
ków obdarować odpowiednimi nagrodami Kuchta, Dawid Kozioł, Mirosław Kopera, Wasz Instruktor
i upominkami; tym bardziej cenię wypowie- Tomasz Jadasch, Paweł Świtalski i Michał Piotr Górecki
Co tu nie gra?
K
I
Co tu nie gra?- Szkoła Konstruktorów klasa II
przerysowany jest też na rysunku B. Blok wo modulowany przez wolnozmienny prze-
Rozwiązanie zadania 89 oznaczony literą J to generator przebiegu bieg prostokątny z generatora L, jak pokazu-
W EdW 7/2003 na stronie 37 zamieszczony zbliżonego do trójkąta. Przebieg o takim je rysunek D.
był schemat układu nadesłany jako rozwiąza- kształcie występuje na kondensatorze C1. Według pomysłodawcy w punkcie S poja-
nie jednego z wcześniejszych zadań Szkoły. Przebieg na wyjściu wzmacniacza K, który wia się przebieg prostokątny o coraz więk-
Ma to być system stopniowego budzenia. pracuje jako komparator, nie jest oczywiście szym współczynniku wypełnienia, który ste-
Autor napisał: (...) Pierwszy wzmacniacz przebiegiem trójkątnym z generatora J z ruje tranzystorem mocy. Daje to logarytmicz-
operacyjny generuje przebieg podobny do uwagi na zmiany napięcia na kondensatorze ny wzrost głośności. I tu tkwi jeden z podsta-
trójkąta, który jest następnie porównywany C2. W punkcie S po włączeniu zasilania ma wowych błędów.
do logarytmicznie rosnącego napięcia na pojawić się przebieg prostokątny o coraz
kondensatorze. Na wyjściu komparatora po- większym współczynniku wypełnienia. Da-
jawia się przebieg prostokątny o coraz więk- łoby to ciągły sygnał dz
więkowy, więc Autor
szym współczynniku wypełnienia, który ste- dodał generator przebiegu prostokątnego L,
ruje tranzystorem mocy. Daje to logarytmicz- który okresowo ma zwierać bramkę tranzy-
ny wzrost głośności. Drugi generator (pro- stora do masy i tym samym zapewnić dz
więk
stokąt) kluczuje pracę wcześniejszego (trochę przerywany. Dodatkowy komparator M ma
nietypowo). A komparator wyłącza sygnał ostatecznie wyłączyć dz
więk po czasie wyzna-
akustyczny po czasie, w którym zostanie na- czonym przez kondensator C4. Rysunek C
ładowany kondensator. Układ wykonałem, pokazuje przebiegi w punktach P, R, S bez
jednak nie spełnił moich oczekiwań, gdyż uwzględnienia wpływu bloków oznaczonych
zmiany głośności nie były odczuwalne. Nie L i M. W rzeczywistości prędkość narastania
wiem, dlaczego tak się działo (...). przebiegu w punkcie P powinna być znacznie
Oryginalny schemat pokazany jest na ry- mniejsza, niż wskazuje rysunek, a sygnał
sunku A. Od razu chciałbym pochwalić po- wyjściowy w punkcie S miałby być dodatko-
B
mysłodawcę za interesujący pomysł. Układ
zawiera wprawdzie błędy, ale świadczy też
o niewątpliwej pomysłowości Autora.
Postawione zadanie okazało się trudne,
a większość odpowiedzi nadesłanych przez
młodych uczestników była albo całkowicie
błędna, albo nietrafiająca w istotę sprawy. Po-
jawiły się też odpowiedzi bardzo ogólnikowe,
na przykład jeden z uczestników napisał tylko:
C
sądzę, że błędna jest koncepcja całego układu.
Takie podłączenie 2 wzmacniaczy operacyj-
nych nie da żądanego efektu. Słusznie! Warto
jednak przyjrzeć się problemowi bliżej.
Najpierw ustalmy, jak według pomysło-
A D
dawcy powinien działać ten układ. Schemat
Elektronika dla Wszystkich
28