Wstęp.
(1,1-17)

Paweł, sługa Jezusa Chrystusa, powołany a apostoła, przeznaczony dla ewangelii Boga,
2 którą był przedtem obiecał przez proroków swoich w Pismach świętych
3 o Synu swoim; ten był potomkiem Dawida według ciała,
4 tenże ujawniony został jako Syn Boży w mocy, według ducha poświęcenia przez powstanie z martwych - o Jezusie Chrystusie Panu naszym,
5 przez którego otrzymaliśmy łaskę i apostolstwo dla nakłaniania ku posłuszeństwu wiary wszystkie narody dla imienia jego,
6 między którymi jesteście i wy, powołani Jezusa Chrystusa, 7wszystkim, co są w Rzymie, Bogu miłym, z powołania świętym:
Łaska wam i pokój od Boga Ojca naszego i Pana Jezusa Chrystusa.

PAWEŁ PRAGNIE RZYMIAN ODWIEDZIĆ.

8 Najpierw dziękuję Bogu mojemu przez Jezusa Chrystusa za was wszystkich, że wiara wasza jest opowiadana po całym świecie.
9 Albowiem świadkiem mi jest Bóg, któremu w ewangelii Syna jego służę z duszy swej, że nieustannie o was pamiętam,
10 zawsze prosząc w modlitwach swoich, ażebym przecie kiedyś za wolą bożą mógł mieć na przyjście do was szczęśliwą drogę.
11 Pragnę bowiem was zobaczyć, abym wam użyczył nieco łaski duchowej dla utwierdzenia was;
12 to jest, abyśmy się wspólnie pocieszyli wśród was przez tę wiarę waszą i moją, która jest obopólna.
13 Nie chcę zaś, żebyście nie mieli wiedzieć, bracia, że często zamierzałem przybyć do was (ale miałem przeszkody aż dotąd), abym i wśród was zebrał jaki owoc, jak i wśród innych narodów.
14 Grekom i barbarzyńcom, mądrym i niemądrym jestem dłużnikiem,
15tak że (co do mnie) gotów jestem opowiadać ewangelię i wam, którzy jesteście w Rzymie.
16 Albowiem nie wstydzę się ewangelii. Jest bowiem mocą Boga ku zbawieniu każdego wierzącego, Żyda naprzód i Greka.
17 Gdyż sprawiedliwość Boga objawia się w niej z wiary w wiarę, jak jest napisane: "A sprawiedliwy z wiary żyje."

CZĘŚC I. DOGMATYCZNA
(1,18 -11,36)

A. O USPRAWIEDLIWIENIU PRZEZ WIARĘ
(1,18 - 4,25)

POGANIE ODSTĄPILI OD BOGA.

18 Albowiem gniew Boga objawia się z nieba na wszelką bezbożność i niesprawiedliwość tych ludzi, którzy prawdę bożą tłumią w niesprawiedliwości, 19 ponieważ to, co można o Bogu poznać, jest im jawne; albowiem Bóg im objawił.
20 Gdyż niewidzialne jego przymioty, od stworzenia świata, przez zrozumienie tych rzeczy, które są uczynione, bywają poznane, wieczna też moc jego i bóstwo; tak że nie mogą być wymówieni.
21 Gdyż poznawszy Boga, nie oddawali mu chwały jak Bogu, ani nie dziękowali, ale znikczemnieli w myślach swoich i zaćmione jest ich bezrozumne serce;
22 albowiem powiadając się być mądrymi, stali się głupimi. 231 zamienili chwałę niezniszczalnego Boga na podobieństwo i obraz człowieka śmiertelnego i ptaków i czworonogów i płazów.

ZA KARĘ WYDANI NAMIĘTNOŚCIOM.

24 Dlatego Bóg wydał ich pożądliwościom ich serca na nieczystość, aby między sobą hańbili swoje ciała,
25 gdyż prawdę bożą przemienili w kłamstwo, i cześć oddawali i służyli raczej stworzeniu, niż Stwórcy, który jest błogosławiony na wieki. Amen.
26 Dlatego Bóg oddał ich sromotnym namiętnościom. Albowiem ich niewiasty zmieniły naturalny sposób pożycia na ten, który jest przeciwny naturze.
27 A podobnie i mężczyźni, opuściwszy naturalne pożycie z niewiastą, zapłonęli w swych pożądliwościach jeden ku drugiemu, uprawiając sromotę mężczyźni z mężczyznami i ponosząc na sobie słuszną zapłatę za swój błąd.
28 I jak im się nie podobało mieć w poznaniu Boga, poddał ich Bóg bezrozumnym myślom, aby czynili to, co nie przystoi,
29 ich napełnionych wszelką nieprawością, złością, nierządem, łakomstwem, nikczemnością; pełnych zazdrości, mężobójstwa, swaru, zdrady, złośliwości; plotkarzy,
30 obmówców, Bogu obmierzłych, zuchwalców, pysznych, wyniosłych, wynalazców złości, nieposłusznych rodzicom,
31 bezrozumnych, nieukładnych, bez serca, nieprzejednanych, bez miłosierdzia.
32 Choć sprawiedliwość Boga poznali, nie zrozumieli, że ci, co takie rzeczy czynią, godni są śmierci; a nie tylko c1, co je czynią, ale ci także, co z czyniącymi się zgadzają.

2
I ŻYDOM GROZI SĄD BOŻY.

1 Dla tego nie możesz być wymówiony, o człowiecze wszelki który sądzisz. W czym bowiem drugiego sądzisz, potępiasz samego siebie, bo co osądzasz, to samo czynisz.
2 Wiemy bowiem, że sąd Boga jest według prawdy na tych, co takie rzeczy czynią.
3 Myślisz zaś, o człowiecze, który sądzisz tych, co takie rzeczy czynią, a sam je czynisz, że ty ujdziesz sądu?
4 Czy gardzisz bogactwami jego dobroci i cierpliwości i nieskwapliwości? Nie wiesz, że łaskawość Boga do pokuty cię przywodzi?
5 Lecz według zatwardziałości swej i serca niepokutującego skarbisz sobie gniew na dzień gniewu i objawienia sprawiedliwego sądu Boga,
6 który "odda każdemu według uczynków jego";
7 tym mianowicie, co cierpliwie w dobrym uczynku szukają sławy i czci i nieskazitelności - życie wieczne;
8 tym zaś, co się sprzeciwiają i co nie przyjmują prawdy, ale wierzą niesprawiedliwości - gniew i zapalczywość.

BÓG IM ODDA WEDŁUG ICH UCZYNKÓW.

9 Utrapienie i ucisk na każdego człowieka, złe czyniącego, Żyda najpierw i Greka;
10 chwała zaś i cześć i pokój wszelkiemu czyniącemu dobre, Żydowi najpierw i Grekowi;
11 nie ma bowiem u Boga względu na osoby.
12 Albowiem którzykolwiek zgrzeszyli bez Zakonu, bez Zakonu poginą; a którzykolwiek zgrzeszyli w Zakonie, przez Zakon będą sądzeni.
13 Nie ci bowiem co słuchają Zakonu, są sprawiedliwymi u Boga; ale ci, będą usprawiedliwieni, co Zakon pełnią.
14 Gdy bowiem poganie, którzy nie mają Zakonu, z natury czynią to, czego Zakon wymaga; tacy, co nie mają Zakonu, sam1 sobie są Zakonem.
15 Oni okazują treść Zakonu wypisaną na sercach swoich, a ich własne sumienie oddaje im świadectwo, i gdy myśli nawzajem się oskarżają albo też bronią,
16 w dzień, w którym Bóg sądzić będzie tajemne sprawy ludzkie, według ewangelii mojej przez Jezusa Chrystusa.

ŻYDZI ZGRZESZYLI JAK POGANIE.

17 Jeśli zaś ty nazywasz się żydem i polegasz na Zakonie, i chlubisz się w Bogu,
18 i znasz jego wolę, i nauczony przez Zakon rozpoznajesz, co lepsze;
19 tuszysz o sobie, że jesteś wodzem ślepych, światłością tych, co są w ciemności,
20 mistrzem bezrozumnych, nauczycielem dzieci, który ma od wzór wiedzy i prawdy w Zakonie.
21 Ty więc, który ucząc drugiego, siebie samego nie uczysz; który głosząc, żeby nie kradziono, kradniesz;
22 który mówiąc, żeby nie cudzołożono, cudzołożysz; który brzydząc się bałwanami, świętokradztwo popełniasz;
23 który chlubiąc się Zakonem, przez przestępowanie Zakonu, Boga znieważasz. 24 (Albowiem jak napisano: "imię Boga z powodu was bywa bluźnione między poganami.")

OBRZEZANIE NIC IM NIE POMOŻE.

25 Obrzezanie wprawdzie jest pożyteczne, jeśli zachowujesz Zakon; ale jeśli przestępujesz Zakon, twoje obrzezanie stało się nieobrzezaniem.
26 Jeśli więc nieobrzezany zachowuje przepisy Zakonu, to czy jego nieobrzezanie nie będzie poczytane za obrzezanie?
27 I czy ten, co z natury jest nieobrzezany, ale wypełnia Zakon, nie będzie sądził ciebie, który mimo litery i obrzezania, jesteś przestępcą Zakonu?
28 Nie ten bowiem jest żydem:, co jest nim widocznie; ani nie to jest obrzezanie, co jest widoczne na ciele,
29 ale ten jest żydem, który jest nim w skrytości, i ma obrzezane serce w duchu, a nie w literze, którego chwała nie jest z ludzi lecz z Boga.

3
W CZYM LEŻY PIERWSZEŃSTWO ŻYDÓW.

1 Cóż więc żyd ma więcej? Albo co za pożytek z obrzezania?
2 Wielki - na wszelki sposób. Najpierw, że im właśnie powierzone były słowa boże.
3 Cóż bowiem że niektórzy z nich nie uwierzyli? Czyż ich niedowiarstwo wniwecz obróci wierność Boga? Żadną miarą.
4 Bóg zaś jest prawdomówny, a wszelki człowiek kłamliwy, jak napisano: "Abyś
się okazał sprawiedliwym w mowach swoich i zwyciężył, gdy bywasz sądzony." 5 Jeśli zaś niesprawiedliwość nasza zaleca sprawiedliwość bożą, cóż powiemy? Czyż niesprawiedliwy jest Bóg, gdy gniew wywiera? (po ludzku to mówię).
6 Żadną miarą; jakże inaczej Bóg będzie sądził ten świat?
7 Jeśli bowiem prawdomówność Boga bardziej się uwydatnia na chwałę jego przez moje kłamstwo, czemuż jeszcze i ja jak grzesznik jestem sądzony?
8 A nie mamy (jak nas powtarzają i jak niektórzy powiadają, że mówimy) czynić złych rzeczy, aby z nich wyszły dobre? Potępienie takich jest sprawiedliwe.

ŻYDZI I GRECY PODLEGAJĄ GRZECHOWI.

9 Cóż więc? Przewyższamy ich? Bynajmniej. Dowiedliśmy bowiem, że wszyscy: Żydzi i Grecy są pod grzechem,
10 jak napisano: Nie ma sprawiedliwego nikogo,
11 nie ma rozumnego, nie ma, co by szukał Boga.
12 Wszyscy odstąpili, stali się razem nieużyteczni, nie ma, kto by czynił dobrze, nie ma ani jednego.
13 Ich gardło jest grobem otwartym, językami swymi zdradliwie mówili, pod ich wargami jad żmijowy.
14 Usta ich są pełne przekleństwa i gorzkości, l5nogi ich prędkie do rozlewania krwi.
16 Na ich drogach zniszczenie i nieszczęście,
17 i nie poznali drogi pokoju;
18 nie ma bojaźni bożej przed ich oczami."
19 Lecz wiemy, że cokolwiek mówi Zakon, mówi tym, co są w Zakonie, aby wszelkie usta były zamknięte i żeby cały świat podlegał Bogu; 2obo z uczynków Zakonu nie będzie usprawiedliwiony przed nim żaden człowiek. Przez Zakon bowiem poznanie grzechu.

USPRAWIEDLIWIENIE PRZEZ WIARĘ W CHRYSTUSA.

21 Ale teraz bez Zakonu objawiła się sprawiedliwość boża, poświadczona przez Zakon i proroków.
22 Sprawiedliwość zaś boża przez wiarę w Jezusa Chrystusa dla wszystkich i na
wszystkich, którzy weń wierzą, bo nie ma różnicy.
23 Wszyscy bowiem zgrzeszyli i niedostaje im chwały bożej.
24 Usprawiedliwieni darmo przez łaskę jego, przez odkupienie, które jest w Chrystusie Jezusie.
25 Jego Bóg uczynił we wierze ofiarą przebłagalną przez krew jego dla okazania sprawiedliwości swojej względem przeszłych grzechów,
26 które Bóg znosił cierpliwie dla okazania sprawiedliwości swojej w tym czasie, aby i sam był sprawiedliwy i usprawiedliwiający tego, który jest z wiary w Jezusa Chrystusa.
27 Gdzież jest więc chluba twoja? Wykluczona jest. Przez jaki zakon? Uczynków? Nie, ale przez zakon wiary.
26 Sądzimy bowiem, że człowiek bywa usprawiedliwiony przez wiarę, bez uczynków Zakonu.
29 Czyż Bóg jest tylko żydów? Czy nie i pogan? Owszem i pogan.
30 Gdyż właśnie jeden jest Bóg, który usprawiedliwia obrzezanych z wiary i nieobrzezanych przez wiarę.
31 Zakon więc burzy my przez wiarę? Żadną miarą; ale Zakon stanowimy.

4
USPRAWIEDLIWIENIE NIE PRZEZ UCZYNKI ZAKONU, ALE PRZEZ WIARĘ.

1 Cóż więc powiemy, Abraham, ojciec nasz według ciała co znalazł?
2 Jeśli bowiem Abraham z uczynków był usprawiedliwiony, ma chwałę, ale nie u Boga.
3 Co bowiem mówi Pismo? "Uwierzył Abraham Bogu i poczytane mu
jest ku sprawiedliwości."
4 Temu zaś, który pracuje, nie poczytuje się zapłaty za łaskę, ale za rzecz
należną.
5 Temu zaś, co nie pracuje, ale wierzy w tego, który
niezbożnego usprawiedliwia, poczytana bywa wiara jego ku sprawiedliwości według postanowienia łaski bożej.
6 Jak i Dawid nazywa błogosławionym człowieka, któremu Bóg poczytuje sprawiedliwość bez uczynków.
7 "Błogosławieni, który1n odpuszczone są nieprawości, i których grzechy są zakryte.
8 Błogosławiony mąż, któremu Pan nie poczytał grzechu. "

WIARA USPRAWIEDLIWIŁA ABRAHAMA, A NIE OBRZEZANIE.

9 to więc błogosławieństwo czy jest tylko dla obrzezanych, czy także dla nieobrzezanych? Mówimy bowiem, że wiara została poczytana Abrahamowi ku sprawiedliwości.
10 Jakże więc była poczytana? W obrzezaniu, czy w odrzezku? Nie w obrzezaniu, ale w odrzezku.
11 I otrzymał znak obrzezania jako pieczęć usprawiedliwienia z wiary, którą miał przed obrzezaniem, aby był ojcem wszystkich wierzących w nieobrzezaniu, aby i im było to poczytane ku sprawiedliwości,
12 i żeby był ojcem obrzezanych, nie tylko tym, co są z obrzezania, ale i tym, co idą śladami wiary, jaką miał ojciec nasz Abraham przed obrzezaniem.
13 Nie przez Zakon bowiem dana była obietnica Abrahamowi i potomstwu jego, że ma być dziedzicem świata, ale przez sprawiedliwość wiary.
14 Jeśli bowiem ci są dziedzicami, co są z Zakonu, próżną stała się wiara i wniwecz obróciła się obietnica.
15 Zakon bowiem ściąga gniew. Gdyż gdzie nie ma Zakonu, nie ma i przestępstwa.
16 Dlatego z wiary - aby według łaski obietnica trwała w mocy dla całego potomstwa, nie tylko tego, które jest z Zakonu, ale i dla tego, które jest z wiary Abrahama; bo on jest ojcem nas wszystkich
17 (jak napisano: "Postanowiłem cię ojcem wielu narodów"), przed Bogiem, któremu uwierzył, który ożywia umarłych i powołuje do bytu to, czego nie ma, jak to, co jest.

WIARA ABRAHAMA.

18 On przeciw nadziei uwierzył ufając, że zostanie ojcem wielu narodów, według tego, co mu powiedziano: "Tak będzie potomstwo twoje."
19 I nie osłabł w wierze, ani się nie oglądał na obumarłe ciało swoje, choć już miał około stu lat, i na obumarły żywot Sary.
20 Nie wahał się też niedowierzając obietnicy Boga, ale się umocnił w wierze, dając chwałę Bogu;
21 wiedząc z całą pewnością, że cokolwiek obiecał, mocen jest i uczynić.
22 I dlatego poczytano mu to ku sprawiedliwości.
23 Nie tylko zaś dla niego napisano: Poczytane mu zostało ku sprawiedliwości, 24 ale i dla nas, którym będzie poczytane, że wierzymy w tego, co wzbudził z martwych Jezusa Chrystusa Pana naszego,
25 który został wydany z powodu występków naszych, a wstał z martwych dla naszego usprawiedliwienia.

B. WZNIOSŁOŚĆ I SKUTIKI USPRAWIEDLIWIENIA
(5,1 - 8,39)

5
OWOCE USPRAWIEDLIWIENIA PRZEZWIARĘ.

1 Usprawiedliwieni więc z wiary, miejmy pokój z Bogiem przez Pana naszego Jezusa Chrystusa,
2 przez którego też mamy dostęp przez wiarę do tej łaski, w której stoimy i chlubimy się w nadziei chwały synów bożych.
3 A nie tylko to, lecz też chlubimy się i w uciskach, wiedząc, że ucisk sprawuje cierpliwość,
4 a cierpliwość wypróbowanie, a wypróbowanie nadzieję,
5 a nadzieja nie zawodzi, gdyż miłość boża rozlana jest w sercach naszych przez Ducha Świętego, który nam1 jest dany.
6 A po cóż bowiem Chrystus, gdyśmy jeszcze byli słabi, czasu swego umarł za niezbożnych?
7 Albowiem za sprawiedliwego ledwo kto umiera, gdyż za dobrego może by się kto odważył umrzeć.
8 Lecz Bóg zaleca miłość swoją względem nas, że kiedyśmy czasu swego byli jeszcze grzesznikami,
9 Chrystus za nas umarł; więc daleko więcej teraz, skorośmy usprawiedliwieni we krwi jego, wybawieni będziemy przezeń od gniewu.
10 Jeśli bowiem, gdyśmy byli nieprzyjaciółmi, zostaliśmy pojednani z Bogiem przez śmierć Syna jego, daleko bardziej, skorośmy pojednani, będziemy zbawieni w życiu jego.
11 Lecz nie tylko, ale też chlubimy się w Bogu przez Pana naszego Jezusa Chrystusa, przez którego teraz jesteśmy pojednani.

ADAM A CHRYSTUS

12 Dlatego jak przez jednego człowieka grzech wszedł na ten świat, i przez grzech śmierć, i tak na wszystkich ludzi śmierć przeszła, w którym wszyscy zgrzeszyli.
13 Aż do Zakonu bowiem grzech był na świecie, lecz grzech nie był oczytany, gdy Zakonu ni� było.
14 Ale śmierć królowała od Adama aż do Mojżesza także nad tymi, którzy nie zgrzeszyli na podobieństwo przestępstwa Adama, który jest figurą przyszłego.
15 Lecz nie jak przestępstwa, tak i dar. Jeśli bowiem przez przestępstwo jednego umarło wielu, daleko więcej obficie spłynęła na wielu łaska boża i dar w łasce jednego człowieka Jezusa Chrystusa.
16 I nie jak przez jeden grzech, tak i dar;. bo sąd wprawdzie z jednego na potępienie, łaska zaś z wielu występków na usprawiedliwienie.
17 Jeśli bowiem wskutek przestępstwa jednego śmierć królowała przez jednego, daleko więcej ci, co otrzyrnują obfitość łaski i daru i sprawiedliwości, królować będą w życiu przez jednego Jezusa Chrystusa.
18 Przeto jak przez przestępstwo jednego na wszystkich ludzi potępienie, tak i przez sprawiedliwość jednego na wszystkich ludzi usprawiedliwienie życia.
19 Jak bowiem przez nieposłuszeństwo jednego człowieka grzesznikami stało się wielu, tak i przez posłuszeństwo jednego sprawiedliwymi stanie się wielu.
20 Zakon zaś wszedł, aby obfitowało przestępstwo. Gdzie zaś obfitowało przestępstwo obfitowała więcej łaska.
21 Aby jak grzech królował w śmierci, tak też łaska królowała przez sprawiedliwość ku życiu wiecznemu, przez Jezusa Chrystusa Pana naszego.

6
OCHRZCZENI W CHRYSTUSIE UMARLIŚMY DLA GRZECHU.

1 Cóż więc powiemy? Będziemy trwać w grzechu, aby obfitowała łaska?
2 Uchowaj Boże! Jeśli bowiem umarliśmy grzechowi, jakże jeszcze będziemy w nim żyć?
3 Czy nie wiecie, że którzykolwiek jesteśmy ochrzczeni w Chrystusie Jezusie, ochrzczeni jesteśmy w śmierci jego?
4 Albowiem z nim jesteśmy razem pogrzebani w śmierć przez chrzest, aby jak Chrystus wstał z martwych przez chwałę Ojca, tak żebyśmy i my chodzi1i w nowości życia.
5 Jeśli bowiem zostaliśmy wszczepieni w podobieństwo śmierci jego, to będziemy i w zmartwychwstanie.
6 Wiedząc to, że nasz stary człowiek został współukrzyżowany, aby było zniszczone ciało grzechu i żebyśmy dalej nie służyli grzechowi.
7 Kto bowiem umarł, wyzwolony jest spod grzechu.
8 Jeśli zaś umarliśmy z Chrystusem, wierzymy, że też razem będziemy żyć z Chrystusem;
9 wiedząc, że Chrystus powstawszy z martwych, Więcej nie umiera, śmierć nad nim więcej nie będzie panować.
10 Skoro bowiem umarł dla grzechu, raz umarł; skoro zaś żyje, żyje dla Boga.
11 Tak i wy rozumiejcie, że z pewnością umarliście dla grzechu, żyjecie zaś dla Boga w Chrystusie Jezusie Panu naszym.

STALIŚMY SIĘ SŁUGAMI USPRAWIEDLIWIENIA.

12 Niechże Więc nie króluje grzech w waszym. śmiertelnym ciele, żebyście mieli być posłuszni pożądliwóściom jego.
13 Lecz też nie wydajcie członków waszych na narzędzia nieprawości dla grzechu, ale oddajcie się Bogu jak zmartwychwstali żyjący, a członki wasze jak narzędzia sprawiedliwości dla Boga.
14 Grzech bowiem nie będzie nad wami panował, bo nie jesteście pod Zakonem, ale pod łaską.
15 Cóż więc? Będziemy grzeszyć dlatego, że nie jesteśmy pod Zakonem, ale pod łaską? Uchowaj Boże !
16 Czy nie wiecie, że komu oddajecie się w służbę na posłuszeństwo, sługami jesteście tego, kogo słuchacie, czy to grzechu ku śmierci, czy posłuszeństwa ku sprawiedliwości?
17 Lecz Bogu dzięki, że choć byliście niewolnikami grzechu, staliście się z serca posłuszni temu rodzajowi nauki, któremu jesteście oddani.
18 Wyzwoleni zaś od grzechu, staliście się niewolnikami sprawiedliwości.
19 Po ludzku mówię, dla słabości waszego ciała. Jak bowiem Wydawaliście członki wasze na służbę nieczystości i nieprawości ku nieprawości, tak teraz oddawajcie członki wasze na służbę sprawiedliwości ku uświęceniu.
20 Gdy bowiem byliście niewolnikami grzechu, nie ulegaliście sprawiedliwości. 21 Jaki Więc pożytek mieliście wtedy z tych rzeczy, których się teraz wstydzicie? Gdyż końcem ich jest śmierć.
22 Teraz zaś wyzwoleni spod grzechu, i stawszy się niewolnikami Boga, zbieracie swój owoc ku uświęceniu, a
końcem - życie wieczne.
23 Albowiem zapłatą grzechu śmierć. Łaską zaś Boga - życie wieczne w Chrystusie Jezusie Panu naszym.

7
WOLNI OD ZAKONU.

1 Czyż nie wiecie, bracia (bo mówię do znających Zakon), że człowiek podlega prawu, jak długi czas żyje.
2 Niewiasta bowiem zamężna, póki mąż żyje, związana jest prawem; jeśli zaś mąż jej umrze, wyzwolona jest spod prawa męża.
3 Przeto, póki mąż żyje, będzie zwana cudzołożnicą, jeśliby była z innym mężem; jeśliby zaś mąż jej umarł, wolna jest od prawa mężowego, żeby nie była cudzołożnicą, gdyby była z innym mężem.
4 Otóż i wy, bracia moi, umarliście Zakonowi przez ciało Chrystusowe, abyście należeli do innego, który powstał z martwych, abyśmy owoc przynosili Bogu.
5 Gdy bowiem byliśmy w ciele, namiętności grzeszne, obudzone przez Prawo, działały w członkach naszych, ażeby przynosiły owoc śmierci;
6 lecz teraz jesteśmy wolni od Zakonu śmierci, w którym byliśmy trzymani, tak że służymy w nowości ducha, a nie w starości litery.

PRZEZ ZAKON WZMÓGŁ SIĘ GRZECH.

7 Cóż więc powiemy? Zakon jest grzechem? Boże uchowaj ! Ale grzechu nie poznałem jak tylko przez Zakon: bo nie wiedziałbym o pożądliwości, gdyby Prawo nie mówiło: "Nie pożądaj."
8 Grzech zaś, wziąwszy podnietę z przykazania, sprawił we mnie wszelką pożądliwość. Bez Zakonu bowiem grzech był martwy.
9 Ja przecie żyłem niegdyś bez Zakonu. Lecz gdy przyszło przykazanie, grzech ożył,
10 ja zaś umarłem i okazało n1i się, że przykazanie, które miało być ku życiu, to stało się drogą do śmierci.
11 Grzech bowiem wziąwszy podnietę z przykazania, uwiódł mię i
mnie zabił przez nie.
12 Tak więc Zakon wprawdzie święty i przykazanie święte i sprawiedliwe i dobre.
13 To więc, co dobre, stało się dla mnie śmiercią? Boże uchowaj ! Ale grzech, żeby się okazać grzechem, przez dobro zadał mi śmierć; aby przez przykazanie grzech stał się nad miarę grzesznym.

WEWNĘTRZNA WALKA CZŁOWIEKA.

14 Wiemy bowiem, że Zakon jest duchowy, ja zaś cielesny, jestem zaprzedany grzechowi.
15 Albowiem nie rozumiem, co czynię; bo nie to czynię, co chcę dobrego; ale złe, które nienawidzę, to czynię.
16 Jeśli zaś to czynię, czego nie chcę, to przyznaję, że Zakon jest dobry.
17 Teraz zaś już nie ja to czynię, ale grzech, który we mnie mieszka.
18 Wiem bowiem, że we mnie nie mieszka dobre, to jest w ciele moim. Albowiem chcieć jest w mej mocy, ale by dobre wykonać, nie znajduję.
19 Nie czynię bowiem dobrego, które chcę, ale złe, którego nie chcę, to czynię. 20 Jeśli zaś to czynię, czego nie chcę, już nie ja to czynię, ale grzech, który we mnie mieszka.
21 Znajduję więc to prawo, że gdy chcę czynić co dobre, zło do mnie przylega. 22 Albowiem według wewnętrznego człowieka, kochan1 się w Zakonie bożym; 23 lecz widzę inny zakon w członkach moich, sprzeciwiający się zakonowi umysłu mojego i poddający mię w niewolę w zakonie grzechu, który jest w członkach moich.
24 Nieszczęsny ja człowiek, któż mnie wybawi z ciała tej śmierci?
25 Łaska boża przez Jezusa Chrystusa Pana naszego. Przeto ja sam służę umysłem Zakonowi bożemu, ciałem zaś zakonowi grzechu.

8
WOLNI JESTEŚMY OD POTĘPIENIA.

1 Teraz więc nie ma żadnego potępienia dla tych; co są w Chrystusie Jezusie, którzy nie postępują według ciała.
2 Prawo bowiem ducha i życia w Chrystusie Jezusie wyzwoliło mię z prawa grzechu i śmierci.
3 Gdyż co było niemożliwe dla Zakonu, w czym był osłabiony przez ciało, Bóg, posławszy Syna swego w ciele podobnym do grzesznego ciała, i z powodu grzechu, potępił grzech w ciele,
4 aby usprawiedliwienie Zakonu wypełniło się w nas, którzy nie według ciała postępujemy, ale według ducha.
5 Albowiem którzy są według ciała, rozumieją, co jest cielesne; lecz którzy są według ducha, rozumieją, co jest duchowe.
6 Gdyż mądrość ciała - to śmierć, a mądrość ducha - życie i pokój;
7 ponieważ mądrość ciała jest nieprzyjaciółką Boga, nie jest bowiem poddana prawu bożemu, bo nawet ni� może.
8 A którzy są w ciele, nie mogą podobać się Bogu.

DUCH BOŻY MIESZKA W NAS.

9 Wy zaś nie jesteście w ciele, ale w duchu; jeśli tylko Duch Boży mieszka w was. Jeśli zaś kto nie ma Ducha Chrystusowego, ten nie należy do niego.
10 Lecz jeśli Chrystus jest w was, ciało wprawdzie jest umarłe dla grzechu, ale duch żyje dla usprawiedliwienia.
11 A jeśli Duch tego, co Jezusa wzbudził z martwych, mieszka w was, to ten, co wzbudził Jezusa Chrystusa z martwych, ożywi i ciała wasze śmiertelne dla Ducha jego mieszkającego w was.
12 Przeto, bracia, nie jesteśmy dłużnikami ciała, żebyśmy według ciała żyli.
13 Jeśli bowiem według ciała żyć będziecie, pomrzecie; jeśli zaś duchem umorzycie sprawy ciała, żyć będziecie.
14 Albowiem ci są synami bożymi, którzy Duchem Bożym są rządzeni.
15 Nie otrzymaliście bowiem znowu ducha niewolników ku bojaźni, ale otrzymaliście ducha przybrania za synów, przez którego wołamy: Abba (Ojcze)! 16 Albowiem ten Duch daje świadectwo duchowi naszemu, że jesteśmy
synami bożymi.
17 Jeśli zaś synami, to i dziedzicami: mianowicie dziedzicami bożymi, a współdziedzicami Chrystusowymi; jeśli tylko współcierpimy, abyśmy też byli
współuwielbieni.

CHWAŁY CHRYSTUSA PRAGNIE WSZELKIE STWORZENIE.

18 Sądzę bowiem, że utrapienia czasu niniejszego nie są godne przyszłej
chwały, która się w nas objawi.
19 Gdyż stworzenie z upragnieniem wyczekuje objawienia synów bożych.
20 Albowiem stworzenie poddane jest złudzie nie dobrowolnie, ale dla tego, który je poddał, w nadziei,
21 że i samo stworzenie będzie oswobodzone z niewoli skażenia na wolność chwały synów bożych.
22 Wiemy bowiem, że wszelkie stworzenie wzdycha i jak rodząca aż dotychczas boleje.
23 A nie tylko ono, lecz i my sami, którzy mamy pierwiastki Ducha; i sami w sobie wzdychamy, oczekując przybrania na synów bożych, odkupienia ciała naszego.
24 Nadzieją bowiem jesteśmy zbawieni. A nadzieja, którą się widzi, nie jest nadzieją, bo co kto widzi, jakże się tego spodziewa?
25 Jeśli zaś spodziewamy się, czego nie widzimy, tego w cierpliwości oczekujemy.
26 Podobnie też i Duch wspomaga słabość naszą, gdyż nie wiemy, o co byśmy prosić mieli, jak potrzeba, ale sam Duch prosi za nami wzdychaniem niewymownym.
27 Ten zaś, co przenika serca, wie, czego Duch pożąda, bo według Boga wstawia się za świętymi.

MAMY BYĆ PODOBNI DO OBRAZU SYNA BOŻEGO.

28 Wiemy zaś, że miłującym Boga, wszystko dopomaga do dobrego, tym co są powołani, według postanowienia, święci.
29 Albowiem których przejrzał i przeznaczył, aby byli podobni do obrazu Syna jego, żeby on był pierworodnym między wielu braćmi.
30 Których zaś przeznaczył, tych też wezwał; a których wezwał, tych też usprawiedliwił; których zaś usprawiedliwił, tych też uwielbił.
31 Cóż więc powiemy na to? Jeśli Bóg za nami, kto przeciwko nam?
32 A ten co nawet własnemu Synowi swemu nie przepuścił, ale go wydał za. nas wszystkich, jakżeby nam nie darował razem z nim wszystkiego?
33 Kto będzie oskarżał wybranych bożych? Bóg, który usprawiedliwia?
34 Któż jest, co by potępił? Chrystus Jezus, który umarł i owszem, który i zmartwychwstał, który jest po prawicy bożej, który się też wstawia za nami?

NIC NAS NIE ODŁĄCZY OD MIŁOŚCI CHRYSTUSOWEJ.

35 Któż Więc nas odłączy od miłości Chrystusowej? utrapienie? czy ucisk? Czy głód? czy nagość? czy niebezpieczeństwo? czy prześladowanie? czy miecz?
36 (Jak napisano: "A1bowiem dla ciebie nas zabijają cały dzień, uważają nas za owce skazane na rzeź.")
37 Ale w tym wszystkim zwyciężamy przez tego, który nas umiłował.
38 Albowiem jestem pewny, że ani śmierć, ani życie, ani aniołowie, ani księstwa, ani mocarstwa, ani teraźniejsze rzeczy, ani przyszłe, ani moc,
39 ani wysokość, ani głębokość, ani inne stworzenie nie będzie nas mogło odłączyć od miłości bożej, która jest w Chrystusie Jezusie Panu naszym.

C. STANOWISKO IZRAELA WOBEC ZBAWIENIA
(9,1-11,36)

9
PAWEŁ BOLEJE NAD ŻYDAMI.

1 Prawdę mówię w Chrystusie, nie kłamię, a świadectwo daje mi sumienie moje w Duchu Świętym,
2 że mam wielu smutek i ustawicznie boleje serce moje.
3 Ja sam bowiem pragnąłem być odrzuconym od Chrystusa za braci moich, którzy są krewnymi moimi według ciała.
4 Oni są izraelitami, ich jest przybranie synowskie i chwała i przymierze Zakon i służba boża i obietnice;
5 i ich są ojcowie, z których jest Chrystus
według ciała, a ten jest nad wszystkim Bóg błogosławiony na wieki. Amen.

NIE WSZYSCY POTOMKOWIE ABRAHAMA SĄ SYNAMI OBIETNICY.

6 Przez to zaś nie przepadło słowo boże; nie wszyscy bowiem, co są z Izraela, ci są izraelitami;
7 ani ci, co są potomstwem Abrahama, nie wszyscy są synami, ale "od Izaaka zwać się będzie twoje potomstwo."
8 To znaczy, że nie ci są synami bożymi, co są synami ciała, ale którzy są synami obietnicy, ci są uważani za potomstwo.
9 To bowiem jest słowo obietnicy: "W tym czasie przyjdę, a Sara będzie miała syna."
10 Nie tylko zaś ona, ale i Rebeka, zostawszy brzemienną z jednego obcowania z Izaakiem, ojcem naszym.
11 Gdy jeszcze się nie narodzili, ani czegokolwiek dobrego albo złego nie uczynili (aby według wybrania pozostało postanowienie boże),
12 nie z uczynków, ale przez tego, który powołuje, rzeczono jej:
13 Starszy będzie służył młodszemu," jak napisano: "Jakuba umiłowałem, a Ezawa miałem w nienawiści."

BÓG WYBIERA, KOGO CHCE.

14 Cóż więc powiemy? Czyżby niesprawiedliwość u Boga? Żadną miarą.
15 Mojżeszowi bowiem mówi: "Zmiłuję się nad tym; komu jestem miłościwy, i miłosierdzie okażę, nad kim się zlituję."
16 Nie zależy to więc ani od tego, co chce, ani od tego, co biegnie, ale od litującego się Boga.
17 Mówi bowiem Pismo Faraonowi: "Na to właśnie wzbudziłem cię, abym na tobie okazał moc moją i żeby imię moje było opowiadane po całej ziemi."
18 Przeto lituje się, nad kim chce; a zatwardza, kogo chce.
19 Powiesz mi tedy: Czemuż się jeszcze uskarża? Kto bowiem sprzeciwi się jego woli?
20 człowiecze, kimże ty jesteś że odpowiadasz Bogu? Czyż naczynie ulepione mówi temu, co je ulepił: Czemu żeś mię tak uczynił?
21 Czyż nie ma mocy garncarz z tej samej bryły gliny uczynić jedno naczynie ku poszanowaniu, a drugie ku zelżywości?
22 Skoro Bóg, chcąc okazać gniew i oznajmić potęgę swoją, znosił w wielkiej cierpliwości naczynia gniewu, gotowe
na zatracenie,
23 aby okazać bogactwa swej chwały nad naczyniami miłosierdzia, które przygotował ku chwale,
24 nad nami, których też wezwał, nie tylko z żydów, ale i z pogan,
25 jak mówi u Ozeasza: "Nazwę nie mój lud ludem moim, i nieumiłowaną umiłowaną, i tę, która miłosierdzia nie dostąpiła, tą co miłosierdzia dostąpiła.
26 I stanie się: na miejscu, gdzie im powiedziano: Wy nie jesteście ludem moim, tam ich nazywać będą synami Boga żywego."
27 Izajasz zaś głosi o Izraelu: "Choćby liczba synów izraelskich była jak piasek morski, ostatki będą ocalone.
28 Słowo bowiem spełniając, i przyspieszając w sprawiedliwości": gdyż "słowo wkrótce wykona Pan na ziemi";
29 i jak przepowiedział Izajasz: "Gdyby nam Pan zastępów nie był zostawił potomstwa, bylibyśmy jak Sodoma i stalibyśmy się podobni Gomorze." �

SPRAWIEDLIWOŚĆ NIE Z ZAKONU LECZ Z WIARY.

30 Cóż więc powiemy? To że poganie, którzy nie zabiegali o sprawiedliwość, dostąpili sprawiedliwości, mianowicie sprawiedliwości, która jest z wiary.
31 Izrael zaś, ubiegając się o zakon sprawiedliwości, nie doszedł. do zakonu sprawiedliwości.
32 Dlaczego? Gdyż nie z wiary, ale jakby z uczynków; potknęli się bowiem o kamień obrażenia,
33 jak napisano: "Oto kładę n� Syjonie kamień obrażenia i skałę zgorszenia; a wszelki, który weń wierzy, nie będzie zawstydzony."

10
SERCEM WIERZY SIĘ KU SPRA WIEDLIWOŚCI.

1 Bracia, właśnie pragnienie serca mego i błagalna modlitwa wznosi się do Bo za ich zbawienie.
2Wydaję im wiem świadectwo, że mają żarliwość bożą, ale nie według umiejętności.
3 Nie znając bowiem sprawiedliwości bożej i starając się swoją postawić, nie poddali się sprawiedliwości bożej.
4 Kresem bowiem Zakonu jest Chrystus ku sprawiedliwości każdego, co wierzy.
5 Mojżesz bowiem napisał o
sprawiedliwości, która jest z Zakonu, że "człowiek, który by ją wypełnił, będzie w niej żył."
6 Sprawiedliwość zaś, która jest z wiary, tak mówi: "Nie mów w sercu swoim: Któż wstąpi do nieba?" to jest, żeby Chrystusa sprowadzić;
7 albo: "Któż zstąpi do przepaści?" to jest, żeby Chrystusa z martwych wywołać.
8 Ale cóż powiada Pismo? "Blisko jest słowo w ustach twoich i w sercu twoim," to znaczy słowo wiary, które głosimy.
9 Jeśli bowiem wyznałbyś ustami swoimi Pana Jezusa i uwierzył w sercu swoim, że go Bóg wzbudził z martwych, zbawiony będziesz.
10 Sercem bowiem wierzy się ku sprawiedliwości, ustami zaś wyznaje się ku zbawieniu.
11 Mówi bowiem Pismo: "Wszelki, kto weń wierzy, nie będzie zawstydzony."
12 Albowiem nie ma różnicy między Żydem a Grekiem, bo ten sam jest Pan wszystkich, bogaty dla wszystkich, którzy go wzywają.
13 "Wszelki bowiem, który by wzywał imienia Pańskiego, zbawiony będzie."

NIE WSZYSCY POSŁUSZNI SĄ EWANGELII.

14 Jakże więc będą Wzywać tego, w którego nie uwierzyli? Albo jak uwierzą temu, którego nie słyszeli. A jak usłyszą bez przemawiającego?
15 Lecz jak będą nauczać, jeśliby nie byli posłani? Jak napisano: "Jak śliczne
nogi opowiadających pokój, opowiadających dobra!"
16 Ale nie wszyscy są posłuszni ewangelii. Izajasz bowiem mówi: "Panie, kto uwierzył temu, co usłyszał od nas?"
17 Wiara więc ze słuchania, słuchanie zaś przez słowo Chrystusowe.
18 Lecz mówię: Czyż nie słyszeli? I owszem, "po wszystkiej ziemi rozszedł się ich głos, a na krańce okręgu ziemskiego ich słowa."
19 Ale pytam: Czy Izrael nie poznał? Pierwszy mówi Mojżesz: "Ja w was wzbudzę zawiść przez tego, który nie jest ludem, przez naród głupi, przywiodę was do gniewu."
20 Izajasz zaś odważnie mówi: "Znaleźli mię ci, którzy mnie nie szukali; jawnie się ukazałem tym, co się o mnie nie pytali."
21 Do Izraela zaś mówi: "Cały dzień wyciągałem ręce moje do ludu niewiernego i sprzeciwiającego się."

11
NIE WSZYSCY ŻYDZI SĄ ZA TWARDZIALI.

1 Mówię tedy: Czy Bóg odrzucił lud swój? Żadną miarą. Albowiem i ja jestem izraelitą z potomstwa Abrahama, z pokolenia Beniamina.
2 Nie odrzucił Bóg ludu swego, który zna. Czy nie wiecie, co mówi Pismo o Eliaszu: jak skarży się przed Bogiem przeciw Izraelowi?
3 "Panie, proroków twoich zabili, ołtarze twoje poobalali, ja zostałem sam i czyhają na życie moje."
4 Ale co mu mówi odpowiedź boska? "Zostawiłem sobie siedem tysięcy mężów, którzy nie zgięli kolan przed Baalem."
5 Tak więc i w tym czasie ostatki zostały zbawione według wybrania łaski.
6 Jeśli zaś z łaski, to już nie z uczynków, bo inaczej łaska już nie jest łaską.
7 Cóż więc? Czego Izrael szukał, tego nie dostąpił, ale wybrani dostąpili; inni zaś zostali zaślepieni,
8 jak napisano: "Dał im Bóg ducha odrętwienia; oczy, aby nie widzieli i uszy, aby nie słyszeli aż do dnia dzisiejszego."
9 A Dawid mówi: "Niechaj stół ich stanie się sidłem i pułapką i obrażeniem i odpłatą dla nich.
10 Niech się zaćmią ich oczy, by nie widzieli, a grzbiet ich zawsze naginaj. "

CZĘŚCIOWE ODSTĘPSTWO ŻYDÓW ZBAWIENIEM POGAN.

11 Mówię tedy: Czy się tak potknęli, żeby zginąć? Bynajmniej. Ale ich przestępstwo jest zbawieniem dla pogan, aby z nimi szli w zawody.
12 A jeśli ich przestępstwo jest bogactwem świata i ich umniejszenie bogactwem pogan, o ileż więcej ich dopełnienie?
13 Mówię bowiem wam poganom: Jak długo przynajmniej ja jestem apostołem pogan, będę przysparzał chwały usługiwaniu mojemu,
14 abym jakoś pobudził ciało moje do współzawodnictwa, i zbawił niektórych z nich.
15 Jeśli bowiem ich odrzucenie jest pojednaniem świata, czym będzie przyjęcie, jeśli nie zmartwychwstaniem do życia?
16 A jeśli zaczyn jest święty, to i ciasto, i jeśli korzeń święty, to i gałęzie.
17 A jeśli niektóre gałęzie zostały ułamane, ty zaś skoro byłeś płonną oliwą, jesteś w nie wszczepiony i stałeś się uczestnikiem korzeni i tłustości oliwnejj6nie wynoś się ponad gałęzie. A jeśli się wynosisz, to nie ty nosisz korzenie, ale korzeń ciebie.
19 Powiesz tedy: Gałęzie ułamano, abym ja był wszczepiony.
20 Dobrze: z powodu niedowiarstwa są ułamane. Ty zaś wiarą stoisz; nie rozumiej wysoko, ale się bój.
21 Jeśli bowiem Bóg nie przebaczył naturalnym gałęziom, żeby przypadkiem i tobie nie przebaczył.

NIECH SIĘ POGANIE NIE WYNOSZĄ NAD ZYDÓW.

22 Przypatrz się więc dobroci i surowości bożej: mianowicie surowości względem tych, co upadli, a dobroci bożej względem ciebie, jeśli wytrwasz w dobroci; inaczej i ty będziesz wycięty.
23 Ale i oni będą wszczepieni, jeśli nie pozostaną w niedowiarstwie; Bóg bowiem ma moc znowu ich wszczepić.
24 Albowiem jeśli ty jesteś wycięty z oliwki, płonnej z natury, i przeciwko naturze zostałeś wszczepiony w dobrą oliwkę: jakże daleko więcej ci, którzy według natury zostaną wszczepieni w swoją oliwkę?

PRZYSZŁE NAWRÓCENIE ŻYDÓW.

25 Nie chcę bowiem, bracia, żebyście nie mieli wiedzieć tej tajemnicy (abyście sami siebie nie uważali za mądrych), że zaślepienie po części spadło na Izraela, dopóki poganie nie wejdą w pełności,
26 i tak wszystek Izrael będzie zbawiony, jak napisano: "Przyjdzie z Syjonu, który wyrwie i odwróci bezbożność od Jakuba.
27 I to będzie moje przymierze z nimi, gdy zgładzę ich grzechy."
28 Dla ewangelii są wprawdzie nieprzyjaciółmi z powodu was, dla wybrania zaś są najmilsi z powodu ojców.
29 Nie żałuje bowiem Bóg darów i wezwania.
30 Jak bowiem kiedyś i wy nie wierzyliście Bogu, a teraz dostąpiliście miłosierdzia z powodu ich niedowiarstwa;
31 tak i oni teraz nie uwierzyli w okazane wam miłosierdzie, aby i oni miłosierdzia dostąpili.
32 Zamknął bowiem Bóg wszystko w niedowiarstwie, aby się nad wszystkimi zmiłował.
33 O głębokości bogactw mądrości i wiedzy bożej ! Jak są nieogarnione sądy jego i niedościgłe drogi jego !
34 "Któż bowiem poznał umysł Pański? albo kto był jego doradcą?"
35 Albo kto dał mu pierwej, a będzie mu oddane?
36 Albowiem z niego, i przezeń, i w nim jest wszystko: Jemu chwała na wieki. Amen.

CZĘŚĆ II. MORALNA
A. PAWEŁ ZACHĘCA DO ŻYCIA CHRZEŚCIJAŃSKIEGO
(12,1-15,13)

12
ODDAĆ SIĘ CAŁKOWICIE BOGU.

1 Proszę was tedy usilnie, bracia przez miłosierdzie boże, abyście wydawali ciała wasze na ofiarę żyjącą, świętą, przyjemną Bogu, na rozumną służbę waszą.
2 A nie upodabniajcie się do tego świata, lecz przemieniajcie się przez odnowę umysłu waszego, abyście doświadczali, która jest wola boża dobra i przyjemna i doskonała.
3 Z łaski bowiem, która mi jest dana, mówię wszystkim, co są między wami, żeby nie więcej rozumieli, niźli potrzeba rozumieć, ale żeby rozumieli z umiarkowaniem i jaką każdemu udzielił Bóg miarę wiary.
4 Jak bowiem w jednym ciele mamy wiele członków, a wszystkie członki nie mają tej samej czynności,
5 tak wielu nas jednym ciałem jesteśmy w Chrystusie, a każdy z osobna członkami jeden drugiego.
6 Mając zaś dary różne według łaski, która nam jest dana, bądź proroctwo w zakresie wiary,
7 bądź posługę w usługiwaniu, jeśli kto uczy, w nauce;
8 kto napomina, w napominaniu; kto użycza, w prostocie; kto jest przełożonym, w zapobiegliwości; kto czyni m1łosierdzie, z wesołością.

MIŁOŚĆ BRATERSKA.

9 Miłość bez obłudy. Nienawidźcie zła, lgnijcie do dobrego;
10 miłością braterską jedni drugich miłujcie; uszanowaniem wzajemnie się uprzedzajcie;
11 w pilności nie leniwi; duchem płomienni; Panu służący;
12 nadzieją się weselący; w utrapieniu cierpliwi; w modlitwie wytrwali;
13 w potrzebach dzielący się z świętymi; w gościnności się kochający.
14 Błogosławcie prześladujących was; błogosławcie, a nie przeklinajcie.
15 Weselcie się z weselącymi się, płaczcie z płaczącymi;
16 bądźcie między sobą jednomyślni; nie rozumiejcie wysoko, ale się z pokornymi zgadzajcie. Nie bądźcie mądrymi we własnym mniemaniu.
17 Nikomu złym za złe nie oddawajcie: obmyślajcie to, co dobre nie tylko przed Bogiem, ale też i przed wszystkimi ludźmi.
18 Jeśli być może, o ile to od was zależy, pokój miejcie ze wszystkimi ludźmi,
19 nie brońcie samych siebie, najmilsi, ale dajcie miejsce gniewowi; napisano bowiem: "Mnie pomsta; ja oddam, mówi Pan."
20 Lecz "jeśliby nieprzyjaciel twój był głodny, nakarmił go; jeśli pragnie, napój go. Czyniąc to bowiem, węgle ogniste zgromadzisz na głowę jego."
21 Nie daj się zwyciężyć złemu, ale zwyciężaj złe w dobrym.

13
POSŁUSZEŃSTWO PRZEŁOŻONYM.

1 Wszelka dusza niech będzie poddana wyższym zwierzchnościom; nie ma bowiem zwierzchności, jak tylko od Boga; te zaś, co są, od Boga są postanowione.
2 Tak więc, kto się sprzeciwia zwierzchności, sprzeciwia się postanowieniu bożemu. A ci, co się sprzeciwiają, ściągają na siebie potępienie.
3 Gdyż przełożeni nie są na postrach dobremu uczynkowi, ale złemu. Chcesz zaś
nie bać się zwierzchności? Czyń, co dobre, a będziesz miał od niej pochwałę;
4 jest bowiem dla ciebie sługą bożym ku dobremu. Jeśli zaś uczynisz co złego, bój się, bo nie bez przyczyny miecz nosi. Jest bowiem sługą bożym, mścicielem zagniewanym na tego, co źle czyni.
5 Dlatego koniecznie bądźcie poddani, nie tylko dla gniewu, ale też dla sumienia.
6 Dlatego bowiem i podatki płacicie, gdyż są sługami Boga, tej właśnie sprawie służący.
7 0ddajcież więc wszystkim, coście powinni: komu podatek, podatek; komu cło, cło; komu bojaźń, bojaźń; komu cześć, cześć.

MIŁOŚĆ BLIŹNIEGO.

8 Nie bądźcie nikomu nic winni, tylko abyście się nawzajem miłowali; bo kto miłuje bliźniego, Prawo wypełnił.
9Albowiem: "Nie będziesz cudzołożył; nie będziesz zabijał; nie będziesz kradł; nie będziesz mówił fałszywego świadectwa; nie będziesz pożądał"; a jeśli istnieje jakie inne przykazanie, zawiera się w tym słowie: "Będziesz miłował bliźniego swego, jak siebie samego."
10 Miłość bliźniego złego nie czyni. Pełnią tedy Prawa jest miłość.

ZACHĘTA DO GORLIWOŚCI.

11 A tak znając czas, że jest pora, abyśmy już ze snu powstali; teraz bowiem bliższe jest nasze zbawienie, niż gdyśmy uwierzyli.
12 Noc przeminęła, dzień zaś się przybliżył. Odrzućmy więc uczynki cien1ności i obleczmy się w zbroję światłości.
13 Jak za dnia uczciwie postępujmy; nie w biesiadach i pijaństwach, nie w rozpuście i bezwstydzie, nie w zwadzie i w zazdrości;
14 ale obleczcie się w Pana Jezusa Chrystusa i starając się o ciało, nie dogadzajcie pożądliwościom.

14
POBŁAŻLIWOŚĆ WZGLĘDEM SŁABYCH.

1 Słabego zaś w wierze przyjmujcie; bez sporów o zapatrywania.
2 Jeden bowiem wierzy, że może jeść wszystko; a kto jest słaby, niech jada jarzyny.
3 Ten, co je, niechaj nie gardzi nie jedzącym; a ten co nie je, niech nie sądzi jedzącego; Bóg bowiem go przyjął.
4 Kimże ty jesteś, iż sądzisz cudzego sługę? Panu swemu stoi, albo upada; a ostoi się, bo Bóg ma moc go postawić.
5 Gdyż jeden czyni różnicę między dniem a dniem; drugi zaś każdy dzień uznaje; każdy niech pozostanie przy swoim mniemaniu.
6 Kto dnia przestrzega, dla Pana przestrzega; a kto jada, dla Pana jada, gdyż Bogu dzięki czyni. A kto nie je, dla Pana nie je i Bogu dzięki czyni.
7 Nikt bowiem z nas nie żyje sobie i nikt sobie nie umiera.
8 Albowiem czy żyjemy, Panu żyjemy; czy umieramy, Panu umieramy. Czy więc żyjemy, czy umieramy, Pańscy jesteśmy.
9 Na to bowiem Chrystus umarł i zmartwychwstał, aby panował i nad umarłymś i nad żyjącymi.
10 Ty zaś czemu sądzisz brata swego? Albo ty czemu gardzisz bratem swoim? Wszyscy bowiem staniemy przed stolicą Chrystusa,
11 gdyż napisano: "Żyję ja, mówi Pan, przede mną ugnie się wszelkie kolano, i wszelki język wyznawać będzie Bogu.;
12 Przeto każdy z nas zda za siebie sprawę Bogu.

POŻYCIE POKOJOWE.

13 Przeto nie sądźmy się więcej wzajemnie, ale raczej to postanówcie, żebyście nie byli dla brata obrazą albo zgorszeniem.
14 Wiem i mam ufność w Panu Jezusie, że nic nie jest samo przez się nieczyste, tylko temu jest nieczyste, który coś uważa za nieczyste.
15 Jeśli bowiem dla pokarmu zasmucasz brata swego, już nie postępujesz według miłości. Nie zatracaj pokarmem swoim tego, za którego Chrystus umarł.
16 Niechże więc dobro nasze nie będzie bluźnione.
17 Albowiem królestwo boże nie jest pokarmem i napojem, ale sprawiedliwością i pokojem i weselem w Duchu Świętym.
18 Kto bowiem w tym służy Chrystusowi, podoba się Bogu i ludziom jest przyjemny.
19 Tak więc starajmy się o to, co służy pokojowi i pilnujmy wzajemnie tego, co jest ku zbudowaniu.
20 Dla pokarmu nie psuj sprawy bożej. Wszystko wprawdzie jest czyste, ale złem jest dla człowieka, który je z obrazą.
21 Dobrze jest nie jeść mięsa, i nie pić wina, ani tego, czym twój brat się obraża, albo gorszy, albo słabnie.
22 Ty masz wiarę? Miejże ją dla samego siebie przed Bogiem. Błogosławiony, który nie potępia samego siebie w tym, co za dobre uznaje.
23 Kto zaś wątpi, ten jedząc, podlega potępieniu, bo nie z wiary. Wszystko zaś, co nie jest z wiary, grzechem jest.

15
MOCNIEJSI NIECH ZNOSZĄ UŁOMNOŚCI SŁABSZYCH.

1 My zaś, którzy jesteśmy mocniejsi, powinniśmy znosić ułomności słabych, i nie mieć upodobania w sobie.
2 Każdy z was niech się bliźniemu swemu podoba ku dobremu, dla zbudowania. 3Albowiem Chrystus nie miał upodobania w sobie, ale jak napisano: "Urągania urągających tobie spadły na mnie".
4 Cokolwiek bowiem napisano, dla nauki naszej napisano, abyśmy przez cierpliwość i przez pociechę z Pisma nadzieję mieli.
5 Bóg zaś cierpliwości i pociechy niech wam da, żebyście to samo między sobą rozumieli według Jezusa Chrystusa;
6 abyście zgodnie jednymi usty chwalili Boga i Ojca Pana naszego Jezusa
Chrystusa.
7 Dlatego przyjmujcie jedni drugich, jak i Chrystus przyjął was ku chwale Boga.

CHRYSTUS BYŁ SŁUGĄ ŻYDÓW I POGAN.

8 Albowiem powiadam, że Jezus Chrystus był sługą obrzezania, dla prawdy bożej, aby utwierdzić obietnice dane ojcom;
9 poganie zaś wysławiają miłosierdzie Boga, jak napisano: "Dlatego wyznawać cię będę wśród pogan, Panie, i będę śpiewał imieniowi twemu."
10 I znowu mówi: "Weselcie się narody z ludem jego."
11 I znowu: "Chwalcie wszystkie narody Pana, i wysławiajcie go wszystkie ludż."
12 I znowu Izajasz mówi: "Przyjdzie korzeń Jessego, a w tym co powstanie, by rządzić narodami, narody będą n1ieć nadzieję."
13 Bóg zaś nadziei niech was napełni wszelką radością i pokojem w wierze, abyście obfitowali w nadziei i w mocy Ducha Świętego.

B. OSOBISTE SPRAWY APOSTOŁA
(15,14 -16,27)

PISZE DO RZYMIAN JAKO APOSTOŁ POGAN.

14 A ja zaś sam przekonany jestem, bracia moi, o was, że i wy pełni jesteście życzliwości, napełnieni wszelką umiejętnością, tak że możecie się wzajemnie napominać.
15 A napisałem wam, bracia, poniekąd śmielej, jakby wam na pamięć przywodząc, na mocy łaski, która mi jest dana od Boga,
16 żebym był sługą Jezusa Chrystusa wśród pogan, pełniącym świętą służbę około ewangelii bożej, aby ofiara pogan była przyjęta i poświęcona przez Ducha Świętego.
17 Mam więc chwałę w Chrystusie Jezusie wobec Boga.
18 Nie. śmiem bowiem nic mówić, czego by Chrystus nie dokonał przeze mnie dla skłonienia ku posłuszeństwu pogan, słowem i czynem,
19 przez moc znaków i cudów, przez moc Ducha Świętego, tak że kraje od Jeruzalem wokoło aż do Illiryku napełniłem ewangelią Chrystusową.
20 Tak zaś opowiadałem tę ewangelię nie tam, gdzie znane jest imię Chrystusowe, abym na cudzym fundamencie nie budował, ale jak napisano:
21"Ci go ujrzą, którym o nim nie opowiadano, a ci poznają, co o nim nie słyszeli."

PRZED PODRÓŻĄ PROSI O MODLITWY.

22 Dlatego też miałem bardzo wiele przeszkód, żeby do was przybyć, co aż dotąd mię zatrzymywało.
23 Lecz teraz, nie mając więcej miejsca w tych krainach, a mając chęć przybycia do was od wielu ubiegłych już lat,
24 gdy zacznę podróż do Hiszpanii, spodziewam się, że po drodze was ujrzę i że mnie tam odprowadzicie, gdy się najpierw wami choć trochę nacieszę.
25 Teraz więc pójdę do Jeruzalem posługiwać świętym.
26 Za dobre bowiem uznały Macedonia i Achaja złożyć się nieco na ubogich świętych, którzy są w Jeruzalem.
27 Spodobało się im bowiem i są ich dłużnikami. Gdyż jeśli poganie stali się uczestnikami ich dóbr duchowych, to powinni im też usługiwać w cielesnych.
28 Gdy więc to wykonam i doręczę im ten owoc, poprzez was pójdę do Hiszpanii.
29 Wiem zaś, że przychodząc do was, przyjdę w obfitości błogosławieństwa ewangelii Chrystusowej.
30 Proszę was tedy, bracia, przez Pana naszego Jezusa Chrystusa i przez miłość Ducha Świętego, abyście mię wspomagali w modlitwach swoich za mną do Boga,
31 abym był wybawiony od niewiernych, którzy są w Judei i żeby ofiara posługi mojej była przyjemna świętym w Jeruzalem,
32 abym przyszedł do was z weselem za wolą bożą i pokrzepił się z wami.
33 Bóg zaś pokoju niechaj będzie z wami wszystkimi. Amen.

16
POLECENIA I POZDROWIENIA.

1 A polecam wam Febę, siostrę naszą, która jest na posłudze kościoła, który jest w Kenchrach,
2 abyście ją przyjęli w Panu, jak przystoi świętym i wspierali ją w każdej sprawie, w jakiejkolwiek by was potrzebowała; bo i ona wspomagała wielu i mnie samego.
3 Pozdrówcie Pryskę i Akwilę pomocników moich w Chrystusie Jezusie
4 (którzy za życie moje dali głowę swoją, którym nie tylko ja dziękuję, ale i wszystkie kościoły pogan)
5 i kościół w ich domu. Pozdrówcie Epeneta mnie miłego, który jest pierwociną Azji w Chrystusie.
6 Pozdrówcie Marię, która wiele pracowała dla was.
7 Pozdrówcie Andronika i Junię, krewnych moich i towarzyszów więzienia mojego, którzy są chlubnie znani wśród apostołów, którzy też przede mną byli w Chrystusie.
8 Pozdrówcie Ampliata, najmilszego mi w Panu.
9 Pozdrówcie Urbana, pomocnika naszego w Chrystusie Jezusie i Stachysa mnie miłego.
10 Pozdrówcie Apellesa doświadczonego w Chrystusie.
11 Pozdrówcie tych, co są z domu Arystobula. Pozdrówcie Herodiona krewnego mojego. Pozdrówcie tych, co są z domu Narcysa, którzy są w Panu.
12 Pozdrówcie Tryfenę 1 Tryfozę, które pracują w Panu. Pozdrówcie Persydę najmilszą, która wiele pracowała w Panu.
13 Pozdrówcie Rufa, wybranego w Panu i matkę jego i moją.
14 Pozdrówcie Asynkryta, Flegonta, Hermasa, Patrobę, Hermesa i braci, którzy są z nimi.
15 Pozdrówcie Filologa i Julię, Nereusza i siostrę jego i Olimpiadę i wszystkich świętych, którzy są z nimi.
16 Pozdrówcie jedni drugich pocałunkiem świętym. Pozdrawiają was wszystkie kościoły Chrystusowe.

OSTRZEŻENIE PRZED FAŁSZYWYMI NAUCZYCIELAMI.

17 A proszę was, bracia, abyście uważali na tych, co wszczynają kłótnie i wymyślają podrywki przeciw tej nauce, której nauczyliście się i unikajcie ich.
18 Tacy bowiem nie służą Panu naszemu Chrystusowi, ale brzuchowi swemu, a przez słodkie mowy i pochlebstwa zwodzą serca prostodusznych.
19 Wasze bowiem posłuszeństwo rozsławiło się po wszystkich miejscach. Przeto weselę się z was. Ale chcę, abyście byli mądryn1i w dobrem, a prostymi w złem.
20 A Bóg pokoju niech prędko zetrze szatana pod nogami waszymi. Łaska Pana naszego Jezusa Chrystusa z wami.

POZDROWIENIA OD TOWARZYSZY PAWŁA.

21 Pozdrawia was Tymoteusz, pomocnik mój i Lucjusz i Jazon i Sozypater, krewni moi.
22 Pozdrawiam was w Panu ja Tercjusz, który list pisałem.
23 Pozdrawia was Gajus, gospodarz mój i cały kościół. Pozdrawia was Erastus, skarbnik miejski i Kwartus brat.
24 Łaska Pana naszego Jezusa Chrystusa z wami wszystkimi. Amen.

ZAKOŃCZENIE.

25 Temu zaś, który ma moc was utwierdzić - według ewangelii mojej i nauki o Jezusie Chrystusie, według objawienia tajemnicy, od czasów wiecznych zakrytej 26 (która teraz jest objawiona przez Pisma proroków według rozkazu wiekuiste o Boga ku posłuszeństwu wiary, poznanej przez wszystkie narody,
27 jedynie mądremu Bogu, przez Jezusa Chrystusa, jemu cześć i chwała na wieki wieków. Amen.