DR MAA
GORZATA SZULC
Biegły rewident nr 10497
Dyplomowany Księgowy SKwP nr 25
Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie
pokój 512 p. F
LITERATURA:
 Podstawy rachunkowości aspekty
teoretyczne i praktyczne ,
pod red. B.Micherdy, Wydawnictwo
Naukowe PWN, Warszawa 2005.
PODSTAWY PRAWNE W POLSCE:
Ustawa z dnia 29.09.1994 r. o rachunkowości,
tekst jednolity Dz. U. z 2013 r. nr 47, poz. 330
ze zm.
RACHUNKOWOŚĆ to uniwersalny i elastyczny
system informacyjno - kontrolny odzwierciedlający
przebieg i rezultaty działalności jednostek
gospodarczych.
(B. Micherda)
Uniwersalność rachunkowości związana jest z :
" możliwością dostosowania do specyficznych
warunków działalności jednostek,
" zdolnością do pełnienia równocześnie różnych funkcji
i zadań,
" przydatnością do tworzenia liczbowego obrazu i to
zarówno w wielkościach rzeczywistych, jak również
przewidywanych,
" możliwością zastosowania różnych form i technik
obliczeniowych.
Elastyczność natomiast wiąże się z możliwością:
" stosowania jej w każdej jednostce niezależnie od
wielkości,
" dostarczania przez nią informacji o różnym stopniu
szczegółowości.
Funkcje pełnione przez rachunkowość:
" informacyjna  polegająca na dostarczaniu informacji
do podejmowania decyzji przez kierownictwo
jednostki,
" kontrolna  polegająca na ochronie mienia jednostki
gospodarczej,
" analityczna  polegająca na interpretowaniu danych
liczbowych,
" stymulacyjna  polegająca na pobudzaniu jednostek
do aktywnego działania.
Struktury rachunkowości:
funkcjonalna,
przedmiotowa,
formalna,
prawna.
Funkcjonalna struktura rachunkowości
RACHUNKOWOŚĆ
RACHUNKOWOŚĆ RACHUNKOWOŚĆ
FINANSOWA ZARZ
DCZA
Sprawozdawczość finansowa
Rewizja finansowa
ROZLICZENIE Z
PODEJMOWANIE DECYZJI
OTOCZENIEM
y
ródło: opracowanie własne na podstawie: B. Micherda, Problemy wiarygodności sprawozdania finansowego, op. cit.,
s. 57.
Przedmiotowa struktura rachunkowości
WYMIAR RACHUNEK PRZEDMIOT KONTA SPRAWOZDANIE CEL
I zasobów majątek bilansowe bilans pomiar
kapitał wyniku
finansowego
jednostki
gospodarczej
II strumieni koszty, przychody wynikowe rachunek wyników
straty
nadzwyczajne
zyski
nadzwyczajne
III czynników czynniki sił informacja
pozytywne dodatkowa
czynniki rachunek
negatywne przepływów
pieniężnych
zestawienie zmian w
kapitale własnym
y
ródło: Analiza sprawozdawczości finansowej przedsiębiorstwa, praca zbiorowa pod redakcja W. Skoczylas, Stowarzyszenie
Księgowych w Polsce, Warszawa 2009, s. 24.
Konta wzorcowego wykazu kont uporządkowane są wg
zespołów i przedstawiają się następująco:
" zespół 0 - majątek trwały,
" zespół 1 - środki pieniężne i rachunki bankowe,
" zespół 2 - rozrachunki i roszczenia,
" zespół 3 - materiały i towary,
" zespół 4 - koszty wg rodzaju i ich rozliczenie,
" zespół 5 - koszty wg typów działalności i ich rozliczenie,
" zespół 6 - produkty i rozliczenia międzyokresowe,
" zespół 7 - przychody i koszty związane z ich
osiągnięciem,
" zespół 8 - kapitały (fundusze), fundusze specjalne,
rezerwy i wynik finansowy
Zgodnie z artykułem 4 ust. 2 tej ustawy, rachunkowość
obejmuje:
" przyjęte zasady (politykę) rachunkowości,
" prowadzenie, na podstawie dowodów księgowych, ksiąg
rachunkowych, ujmujących zapisy zdarzeń w porządku
chronologicznym i systematycznym,
" okresowe ustalanie lub sprawdzanie drogą
inwentaryzacji rzeczywistego stanu aktywów i pasywów,
" wycenę aktywów i pasywów oraz ustalanie wyniku
finansowego,
" sporządzanie sprawozdań finansowych,
" gromadzenie i przechowywanie dowodów księgowych
oraz pozostałej dokumentacji przewidzianej ustawą,
" poddanie badaniu i ogłoszenie sprawozdań finansowych
w przypadkach przewidzianych ustawą.
Nadrzędne zasady rachunkowości:
zasada memoriałowa - w księgach rachunkowych
jednostki należy ująć wszystkie osiągnięte, przypadające
na jej rzecz przychody i obciążające ją koszty związane z
tymi przychodami dotyczące danego roku obrotowego,
niezależnie od terminu ich zapłaty.
zasada kontynuacji działania - przy stosowaniu
przyjętych zasad (polityki) rachunkowości przyjmuje
się założenie, że jednostka będzie kontynuowała w
dającej się przewidzieć przyszłości działalność w
niezmniejszonym istotnie zakresie, bez postawienia
jej w stan likwidacji lub upadłości, chyba że jest to
niezgodne ze stanem faktycznym lub prawnym.
Ustalając zdolność jednostki do kontynuowania
działalności, kierownik jednostki uwzględnia
wszystkie informacje dostępne na dzień
sporządzenia sprawozdania finansowego, dotyczące
dającej się przewidzieć przyszłości, obejmującej
okres nie krótszy niż jeden rok od dnia bilansowego.
zasada wiernego obrazu - zdarzenia, w tym
operacje gospodarcze, ujmuje się w księgach
rachunkowych i wykazuje w sprawozdaniu
finansowym zgodnie z ich treścią
ekonomiczną.
zasada współmierności przychodów i
kosztów - dla zapewnienia współmierności
przychodów i związanych z nimi kosztów do
aktywów lub pasywów danego okresu
sprawozdawczego zaliczane będą koszty lub
przychody dotyczące przyszłych okresów oraz
przypadające na ten okres sprawozdawczy
koszty, które jeszcze nie zostały poniesione
zasada ciągłości - przyjęte zasady (politykę)
rachunkowości należy stosować w sposób
ciągły, dokonując w kolejnych latach
obrotowych jednakowego grupowania
operacji gospodarczych, wyceny aktywów i
pasywów, w tym także dokonywania odpisów
amortyzacyjnych lub umorzeniowych,
ustalania wyniku finansowego i sporządzania
sprawozdań finansowych tak, aby za kolejne
lata informacje z nich wynikające były
porównywalne.
zasada podmiotowości - zasady
rachunkowość stosuje się w jednostkach
(podmiotach) wyodrębnionych organizacyjnie,
majątkowo i prawnie. Katalog podmiotów
zobowiązanych do stosowania ustawy o
rachunkowości zawiera art. 2 ust. 1.
zasada ostrożności - poszczególne składniki
aktywów i pasywów wycenia się stosując
rzeczywiście poniesione na ich nabycie
(wytworzenie) ceny (koszty), z zachowaniem
zasady ostrożności.
zasada istotności - jednostka może w ramach
przyjętych zasad (polityki) rachunkowości stosować
uproszczenia, jeżeli nie wywiera to istotnie ujemnego
wpływu na realizację obowiązku rzetelnego i jasnego
przedstawienia sytuacji majątkowej i finansowej oraz
wyniku finansowego (art. 4 ust. 4). Określając zasady
(politykę) rachunkowości należy zapewnić
wyodrębnienie w rachunkowości wszystkich zdarzeń
istotnych do oceny sytuacji majątkowej i finansowej
oraz wyniku finansowego jednostki, przy zachowaniu
zasady ostrożności.
PODWÓJNE PODEJŚCIE W
RACHUNKOWOWŚCI
ZASOBY JEDNOSTKI:
1. RZECZOWY (PRZEDMIOTOWY) PUNKT
WIDZENIA  MAJ
TEK (AKTYWA)
2. FINANSOWY (PODMIOTOWY) PUNKT
WIDZENIA  KAPITAA
Y (PASYWA)
MAJ
TEK:
1. TRWAA
Y
2. OBROTOWY
KAPITAA
Y:
1. WA
ASNE
2. OBCE (REZERWY I ZOBOWI
ZANIA)
AKTYWA - rozumie się przez to kontrolowane
przez jednostkę zasoby majątkowe
o wiarygodnie określonej wartości, powstałe
w wyniku przeszłych zdarzeń, które spowodują
w przyszłości wpływ do jednostki korzyści
ekonomicznych
ZOBOWI
ZANIA- to wynikający z przeszłych
zdarzeń obowiązek wykonania świadczeń
o wiarygodnie określonej wartości, które
spowodują wykorzystanie już posiadanych lub
przyszłych aktywów jednostki;
REZERWY - to zobowiązania, których termin
wymagalności lub kwota nie są pewne;
MAJ
TEK TRWAA
Y:
I. WARTOŚCI NIEMATERIALNE I PRAWNE
II. RZECZOWY MAJ
TEK TRWAA
Y
III. NALEŻNOŚCI DA
UGOTERMINOWE
IV. INWESTYCJE DA
UGOTERMINOWE
V. DA
UGOTERMINOWE ROZLICZENIA
MI
DZYOKRESOWE
Wartości niematerialne i prawne  nabyte przez
jednostkę prawa majątkowe nadające się do
gospodarczego wykorzystania, o
przewidywanym okresie ekonomicznym
użyteczności dłuższym niż rok, przeznaczone do
używania na potrzeby jednostki.
Do wartości niematerialnych i prawnych zalicza
się również nabytą wartość firmy oraz koszty
zakończonych prac rozwojowych.
Rzeczowe aktywa trwałe:
Środki trwałe w budowie - rozumie się przez to
zaliczane do aktywów trwałych środki trwałe
w okresie ich budowy, montażu lub ulepszenia
już istniejącego środka trwałego;
Środki trwałe - to rzeczowe aktywa trwałe i
zrównane z nimi, o przewidywanym okresie
ekonomicznej użyteczności dłuższym niż rok,
kompletne, zdatne do użytku i przeznaczone na
potrzeby jednostki.
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 10.12.2010 r. w sprawie
Klasyfikacji Środków Trwałych (KŚT)
(publikacja: Dz. U. z 2010 r. nr 242, poz. 1622)
GRUPA 0 - GRUNTY
GRUPA 1 - BUDYNKI I LOKALE, SPÓA
DZIELCZE WA
ASNOŚCIOWE
PRAWO DO LOKALU MIESZKALNEGO ORAZ SPÓA
DZIELCZE PRAWO DO
LOKALU NIEMIESZKALNEGO
GRUPA 2 - OBIEKTY INŻYNIERII L
DOWEJ I WODNEJ
GRUPA 3 - KOTA
Y I MASZYNY ENERGETYCZNE
GRUPA 4 - MASZYNY, URZ
DZENIA I APARATY OGÓLNEGO
ZASTOSOWANIA
GRUPA 5 - SPECJALISTYCZNE MASZYNY, URZ
DZENIA I APARATY
GRUPA 6 - URZ
DZENIA TECHNICZNE
GRUPA 7 - ŚRODKI TRANSPORTU
GRUPA 8 - NARZ
DZIA, PRZYRZ
DY, RUCHOMOŚCI I WYPOSAŻENIE
GRUPA 9 - INWENTARZ ŻYWY
Należności - to wynikające z przeszłych zdarzeń
prawa jednostki (wierzyciela) nabywane
wskutek realizacji świadczeń na rzecz innych
podmiotów.
Według kryterium czasu należności dzielą się na:
- długoterminowe,
- krótkoterminowe.
Inwestycje - to aktywa posiadane przez jednostkę w
celu osiągnięcia z nich korzyści ekonomicznych
wynikających z przyrostu wartości tych aktywów,
uzyskania przychodów w formie odsetek, dywidend
(udziałów w zyskach) lub innych pożytków, w tym
również z transakcji handlowej, a w szczególności
aktywa finansowe oraz te nieruchomości i wartości
niematerialne i prawne, które nie są użytkowane przez
jednostkę, lecz są posiadane przez nią w celu
osiągnięcia tych korzyści.
Według kryterium czasu inwestycje dzielą się na:
a) długoterminowe,
b) krótkoterminowe.
Inwestycje długoterminowe:
1. Nieruchomości
2. Wartości niematerialne i prawne
3. Długoterminowe aktywa finansowe
" udziały lub akcje
" inne papiery wartościowe
" udzielone pożyczki
" inne długoterminowe aktywa finansowe
4. Inne inwestycje długoterminowe
AKTYWA OBROTOWE;
I.ZAPASY
II. NALEŻNOŚCI KRÓTKOTERMINOWE
III. INWESTYCJE KRÓTKOTERMINOWE
IV. KRÓTKOTERMINOWE ROZLICZENIA
MI
DZYOKRESOWE
Rzeczowe aktywa obrotowe (zapasy) - to
materiały nabyte w celu zużycia na własne
potrzeby, wytworzone lub przetworzone przez
jednostkę produkty gotowe (wyroby i usługi)
zdatne do sprzedaży lub w toku produkcji,
półprodukty oraz towary nabyte w celu
odprzedaży w stanie nieprzetworzonym.
ZAPASY:
1.Materiały
2.Półprodukty i produkty w toku
3.Produkty gotowe
4.Towary
Należności krótkoterminowe:
" z tytułu dostaw i usług
" z tytułu podatków, dotacji, ceł, ubezpieczeń
społecznych i zdrowotnych oraz innych
świadczeń
" inne
" dochodzone na drodze sądowej
Inwestycje krótkoterminowe:
1. Krótkoterminowe aktywa finansowe
" udziały lub akcje
" inne papiery wartościowe
" udzielone pożyczki
" inne krótkoterminowe aktywa finansowe
" środki pieniężne i inne aktywa pieniężne
- środki pieniężne w kasie i na rachunkach
- inne środki pieniężne
- inne aktywa pieniężne
2. Inne inwestycje krótkoterminowe
Rodzaje kapitałów (funduszów) własnych
Forma prawna
Kapitały (fundusze) Kapitały (fundusze)
jednostki gospodarczej
powierzone samofinansowania
Kapitał zapasowy
Kapitał zakładowy e"
Spółka akcyjna obligatoryjny
100 000
Kapitał rezerwowy
Spółka z ograniczoną Kapitał zakładowy e" Kapitał zapasowy
odpowiedzialnością 5 000 Kapitał rezerwowy
Przedsiębiorstwo Fundusz
Fundusz założycielski
państwowe przedsiębiorstwa
Spółdzielnia Fundusz udziałowy Fundusz zasobowy
Przedsiębiorstwo Kapitał właściciela
jednoosobowe (fakultatywny)
Zobowiązania - to wynikający z przeszłych zdarzeń
obowiązek wykonania świadczeń o wiarygodnie
określonej wartości, które spowodują wykorzystanie
już posiadanych lub przyszłych aktywów jednostki.
Według kryterium czasu zobowiązania dzieli się na:
- długoterminowe,
- krótkoterminowe.
Zobowiązania długoterminowe:
" kredyty i pożyczki
" z tytułu emisji dłużnych papierów wartościowych
" inne zobowiązania finansowe
" inne
Zobowiązania krótkoterminowe:
" kredyty i pożyczki
" z tytułu emisji dłużnych papierów wartościowych
" inne zobowiązania finansowe
" z tytułu dostaw i usług
" zobowiązania wekslowe
" z tytułu podatków, ceł, ubezpieczeń i innych
świadczeń
" z tytułu wynagrodzeń
" inne
" fundusze specjalne
Rozliczenia międzyokresowe obejmują:
- ujemną wartość firmy,
- inne rozliczenia międzyokresowe  przychody
przyszłych okresów.
BILANS
METODA BILANSOWA to podwójne
podejście do pewnych zjawisk.
Podwójne ujęcie zasobów znajduje
odzwierciedlenie w bilansie.
BILANS  informuje o stanie majątkowym i
finansowym jednostki na ściśle określony
dzień (bilansowy) i w określonej prawnie
formie.
PODSTAWOWE RÓWNANIE RACHUNKOWOŚCI
�
Aktywów = �
Pasywów
Cechy bilansu:
" zupełność,
" rzetelność,
" sprawdzalność,
" ciągłość,
" przejrzystość.
zupełność  wykazywane w bilansie składniki
wynikają z ujęcia wszystkich zdarzeń
gospodarczych;
rzetelność  zgodność wykazanych w bilansie
składników z rzeczywistym ich stanem;
sprawdzalność  porównywalność informacji
zawartych w bilansie pod względem
kompletności i poprawności ze z
ródłami, z
których pochodzą;
ciągłość:
formalna  niezmienność prezentacji danych w
bilansie z roku na rok;
merytoryczna  niezmienność metod wyceny
aktywów i pasywów;
przejrzystość  wynika z uogólnienia
ujmowanych informacji (logiczna kolejność).
Elementy formalne bilansu:
" nazwa jednostki i numer identyfikacyjny;
" oznaczony dzień bilansowy;
" zgodność aktywów z pasywami;
" data sporządzenia;
" podpis kierownika jednostki i osoby, której
powierzono prowadzenie ksiąg rachunkowych.
W bilansie aktywa grupuje się według kryterium
płynności, a pasywa według kryterium
wymagalności.
Aktywa i pasywa prezentuje się na dzień
kończący bieżący i poprzedni rok obrotowy.
Układy bilansu:
" jednostronny,
" dwustronny: tabelaryczny lub drabiniasty.
Wersje bilansu:
" znormalizowana (wg ustawy o rachunkowości),
" uproszczona (po spełnieniu warunków ustawy
o rachunkowości),
" bieżąca.
Bilans (jednostronny) jednostki X na dzień 31.12.20XX
A. Aktywa trwałe
B. Aktywa obrotowe
C. Zobowiązania krótkoterminowe
D. Aktywa obrotowe netto
E. A
ączna wartość aktywów po odjęciu zobowiązań
F. Zobowiązania długoterminowe
G. Aktywa netto
H. Kapitał własny
data
podpis
Bilans (dwustronny) jednostki X na dzień 31.12.20XX
Aktywa Pasywa
A. Aktywa trwałe A. Kapitał (fundusz) własny
I. Wartości niematerialne i prawne I. Kapitał (fundusz) podstawowy
II. Rzeczowe aktywa trwałe II. Należne wpłaty na kapitał podstawowy
III. Należności długoterminowe (wielkość ujemna)
IV. Inwestycje długoterminowe III. Udziały (akcje) własne (wielkość ujemna)
V. Długoterminowe rozliczenia IV. Kapitał (fundusz) zapasowy
międzyokresowe V. Kapitał (fundusz) z aktualizacji wyceny
B. Aktywa obrotowe VI. Pozostałe kapitały (fundusze) rezerwowe
I. Zapasy VII. Zysk (strata) z lat ubiegłych
II. Należności krótkoterminowe VIII. Zysk (strata) netto
III. Inwestycje krótkoterminowe IX. Odpisy z zysku netto w ciągu roku
IV. Krótkoterminowe rozliczenia obrotowego (wielkość ujemna)
międzyokresowe B. Zobowiązania i rezerwy na zobowiązania
Aktywa razem I. Rezerwy na zobowiązania
II. Zobowiązania długoterminowe
III. Zobowiązania krótkoterminowe
IV. Rozliczenia międzyokresowe
Pasywa razem
data
podpis
Przykład
Jednostka gospodarcza dysponuje następującymi składnikami aktywów i pasywów o wartości
200.000 pln:
Towary 35.000
Kapitał podstawowy 100.000
Patenty i licencje 15.000
Akcje nabyte w celu odsprzedaży 10.000
Zaciągnięty 24 miesięczny kredyt bankowy 55.000
Spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu użytkowego 45.000
Zobowiązania wobec dostawców 25.000
Środki transportu 20.000
Zobowiązania wobec ZUS 5.000
Wyposażenie sklepu 15.000
Materiały 7.000
Zysk z lat ubiegłych 12.000
Zobowiązania wobec pracowników z tytułu delegacji 3.000
Maszyny i urządzenia 20.000
Środki pieniężne w kasie i na rachunkach 33.000
Należy:
" dokonać szczegółowej klasyfikacji podanych składników na poszczególne grupy aktywów i
pasywów,
" sporządzić bilans jednostki.
OPERACJE GOSPODARCZE
To udokumentowane zdarzenia gospodarcze,
wywołujące zmiany majątkowo-kapitałowe i
podlegające ewidencji księgowej.
Podstawą zapisów w księgach rachunkowych są
dowody księgowe stwierdzające dokonanie
operacji gospodarczej.
Dowód księgowy powinien zawierać co najmniej:
1) określenie rodzaju dowodu i jego numeru identyfikacyjnego;
2) określenie stron (nazwy, adresy) dokonujących operacji
gospodarczej;
3) opis operacji oraz jej wartość, jeżeli to możliwe, określoną
także w jednostkach naturalnych;
4) datę dokonania operacji, a gdy dowód został sporządzony pod
inną datą - także datę sporządzenia dowodu;
5) podpis wystawcy dowodu oraz osoby, której wydano lub od
której przyjęto składniki aktywów;
6) stwierdzenie sprawdzenia i zakwalifikowania dowodu do
ujęcia w księgach rachunkowych przez wskazanie miesiąca oraz
sposobu ujęcia dowodu w księgach rachunkowych (dekretacja),
podpis osoby odpowiedzialnej za te wskazania.
Można zaniechać zamieszczania na dowodzie danych, o
których mowa:
1) w pkt 1-3 i 5, jeżeli wynika to z odrębnych przepisów;
2) w pkt 6, jeżeli wynika to z techniki dokumentowania
zapisów księgowych.
Dowody księgowe:
1) zewnętrzne obce - otrzymane od kontrahentów;
2) zewnętrzne własne - przekazywane w oryginale
kontrahentom;
3) wewnętrzne - dotyczące operacji wewnątrz jednostki.
Podstawą zapisów mogą być również sporządzone przez
jednostkę dowody księgowe:
1) zbiorcze - służące do dokonania łącznych zapisów zbioru
dowodów z
ródłowych, które muszą być w dowodzie zbiorczym
pojedynczo wymienione;
2) korygujące poprzednie zapisy;
3) zastępcze - wystawione do czasu otrzymania zewnętrznego
obcego dowodu z
ródłowego;
4) rozliczeniowe - ujmujące już dokonane zapisy według nowych
kryteriów klasyfikacyjnych.
Najbardziej powszechnie występujące dowody
księgowe:
Fv  faktura
Wb  wyciąg bankowy
Pk  polecenie księgowania
Kp  kasa przyjmie
Kw  kasa wyda
Rk  raport kasowy
Pz  przyjęcie zewnętrzne
Wz  wydanie zewnętrzne
Rw  rozchód wewnętrzny
Ot  odbiór trwałego
Lt  likwidacja trwałego
Z uwagi na charakter zmian w majątku i
kapitałach wyróżnia się:
" operacje bilansowe  powodują zmiany w
strukturze majątku, w strukturze kapitałów oraz
w wielkości i strukturze majątku i kapitałów;
" operacje wynikowe  powodują zmiany w
wielkości i strukturze majątku i kapitałów na
skutek wyniku finansowego z prowadzonej
działalności i prowadzą do wzrostu lub ubytku
kapitału własnego.
Operacje bilansowe:
" Aktywne (A),
" Pasywne (P),
" Aktywno-pasywne zwiększające (AP+),
" Aktywno-pasywne zmniejszające (AP-).
Bilans otwarcia w jednostce na 1.03. przedstawia się następująco:
AKTYWA pln PASYWA pln
Środki trwałe 50.000 Kapitał podstawowy 30.000
Materiały 5.000 Kredyty długoterminowe 20.000
Należności od odbiorców 10.000 Zobowiązania wobec 12.000
dostawców
Środki pieniężne w banku 1.000 Zobowiązania z tytuły VAT 4.000
Aktywa razem 66.000 Pasywa razem 66.000
Wb - 5.03. kontrahent wpłacił przelewem część należności 6.000,
AKTYWA pln PASYWA pln
Środki trwałe 50.000 Kapitał podstawowy 30.000
Materiały 5.000 Kredyty długoterminowe 20.000
Należności od odbiorców 4.000 Zobowiązania wobec 12.000
dostawców
Środki pieniężne w banku 7.000 Zobowiązania z tytuły VAT 4.000
Aktywa razem 66.000 Pasywa razem 66.000
Pk  wystawiono weksel własny tytułem spłaty zobowiązania wobec
dostawcy 12.000
AKTYWA pln PASYWA pln
Środki trwałe 50.000 Kapitał podstawowy 30.000
Materiały 5.000 Kredyty długoterminowe 20.000
Należności od odbiorców 4.000 Zobowiązania wekslowe 12.000
Środki pieniężne w banku 7.000 Zobowiązania z tytuły VAT 4.000
Aktywa razem 66.000 Pasywa razem 66.000
Fv (bez VAT), Pz  zakupiono towary na  kredyt kupiecki 1.000
AKTYWA pln PASYWA pln
Środki trwałe 50.000 Kapitał podstawowy 30.000
Materiały 5.000 Kredyty długoterminowe 20.000
Towary 1.000 Zobowiązania wobec 1.000
dostawców
Należności od odbiorców 4.000 Zobowiązania wekslowe 12.000
Środki pieniężne w banku 7.000 Zobowiązania z tytuły VAT 4.000
Aktywa razem 67.000 Pasywa razem 67.000
Wb  spłacono przelewem część zobowiązania z tytułu VAT 3.000
AKTYWA pln PASYWA pln
Środki trwałe 50.000 Kapitał podstawowy 30.000
Materiały 5.000 Kredyty długoterminowe 20.000
Towary 1.000 Zobowiązania wobec 1.000
dostawców
Należności od odbiorców 4.000 Zobowiązania wekslowe 12.000
Środki pieniężne w banku 4.000 Zobowiązania z tytuły VAT 1.000
Aktywa razem 64.000 Pasywa razem 64.000
Księgi rachunkowe obejmują zbiory zapisów
księgowych, obrotów (sum zapisów) i sald, które
tworzą:
1) dziennik;
2) księgę główną;
3) księgi pomocnicze;
4) zestawienia: obrotów i sald kont księgi
głównej oraz sald kont ksiąg pomocniczych;
5) wykaz składników aktywów i pasywów
(inwentarz).
Dziennik zawiera chronologiczne ujęcie zdarzeń,
jakie nastąpiły w danym okresie
sprawozdawczym.
Zapisy w dzienniku muszą być kolejno
numerowane, a sumy zapisów (obroty) liczone
w sposób ciągły. Sposób dokonywania zapisów
w dzienniku powinien umożliwiać ich
jednoznaczne powiązanie ze sprawdzonymi
i zatwierdzonymi dowodami księgowymi.
Konta księgi głównej zawierają zapisy
o zdarzeniach w ujęciu systematycznym. Na
kontach księgi głównej obowiązuje ujęcie
zarejestrowanych uprzednio lub równocześnie
w dzienniku zdarzeń, zgodnie z zasadą
podwójnego zapisu.
Zapisów na określonym koncie księgi głównej
dokonuje się w kolejności chronologicznej.
Konta ksiąg pomocniczych zawierają zapisy
będące uszczegółowieniem i uzupełnieniem
zapisów kont księgi głównej. Prowadzi się je
w ujęciu systematycznym jako wyodrębniony
system ksiąg, kartotek (zbiorów kont),
komputerowych zbiorów danych, uzgodniony
z saldami i zapisami na kontach księgi głównej.
Na podstawie zapisów na kontach księgi głównej
sporządza się na koniec każdego okresu
sprawozdawczego, nie rzadziej niż na koniec
miesiąca, zestawienie obrotów i sald.
Wykaz składników aktywów i pasywów
(inwentarz), potwierdzony ich inwentaryzacją,
sporządzają jednostki, które uprzednio nie
prowadziły ksiąg rachunkowych w sposób
określony ustawą. W pozostałych jednostkach
rolę inwentarza spełnia zestawienie obrotów
i sald kont księgi głównej oraz zestawienia sald
kont ksiąg pomocniczych sporządzone na dzień
zamknięcia ksiąg rachunkowych.
KONTO KSI
GOWE
To podstawowe urządzenie księgowe służące do
rejestracji operacji gospodarczych.
Elementy składowe konta:
" dwie strony (debet = winien, credit = ma),
" nazwa,
" symbol,
" przedmiot ewidencji.
Zapisy księgowe dokonywane po stronie:
" debet (winien) to obciążenie konta lub zapisy
w ciężar konta,
" credit (ma) to uznawanie konta lub zapisy na
dobro konta.
RODZAJE KONT:
Bilansowe:
- aktywów,
- pasywów,
- aktywów i pasywów.
Wynikowe
Zasady funkcjonowania kont
Przykład  konto aktywów
Stan początkowy kasy wynosi 300 pln,
" Kp  wpływ do kasy 200 pln,
" Kw  wypływ z kasy 220 pln,
Stan końcowy wynosi &
Przykład  konto pasywów
Stan początkowy zobowiązań wobec
dostawców wynosi 1.500 pln,
1.Spłacono część zobowiązań wobec 500
pln,
2. Zakupiono materiały zapłata nastąpi za 7
dni 300 pln,
Stan końcowy zobowiązań wobec
dostawców wynosi &
Przykład  konto aktywów i pasywów
Stan początkowy należności od pracowników wynosi
300 pln, a zobowiązań wobec pracowników 500 pln,
1.Pracownik A uregulował należność w kwocie 100
pln,
2.Pracownikowi B spłacono zobowiązanie w kwocie
200 pln,
3. Pracownikowi C wypłacono zaliczkę 50 pln,
4. Pracownik D przedłożył fakturę za zakupione
przez siebie materiały 240 pln,
Stan końcowy należności wynosi &
Stan końcowy zobowiązań wynosi &
Zasada podwójnego zapisu polega na
rejestracji operacji z zachowaniem reguł
przeciwwagi i równowagi. Wynika ona z
metody bilansowej.
Reguła przeciwwagi polega rejestracji
operacji po dwóch różnych stronach kont
(konta) tj. Dt i Ct.
Reguła równowagi polega na rejestracji
operacji po dwóch różnych stronach kont,
ale w równych kwotach.
Przykłady:
1. Zakupiono za gotówkę materiały i przyjęto je
do magazynu 500 pln (Pz, Kw, Fv).
2. Zakupiono materiały na  kredyt kupiecki i
przyjęto je do magazynu 500 pln (Pz, Fv).
3. Spłacono przelewem zobowiązanie wobec
dostawcy 400 pln (Wb),
4. Przekazano kontrahentowi czek tytułem
spłaty reszty zobowiązania 100 pln (Pk).
Zestawienie obrotów i sald zawiera:
" nazwy i symbole kont,
" stany początkowe kont,
" obroty bieżącego miesiąca,
" obroty narastająco od początku roku
obrotowego,
" stany końcowe.
Spełnia ono funkcje kontrolną i informacyjną.
Uproszczone zestawienie obrotów i sald
Nazwa Stany początkowe Obroty Stany końcowe
konta
Dt Ct Dt Ct Dt Ct
Suma
Dzielenie i łączenie kont  wiąże się z zakresem i
stopniem szczegółowości przedmiotu ewidencji.
Wyróżnia się dwa kierunki dzielenia i łączenia
kont:
" poziomy,
" pionowy.
Podzielność kont polega na:
 uszczegółowieniu przedmiotu ewidencji
(podzielność pozioma),
 wyselekcjonowaniu części wartości
przedmiotu ewidencji na odrębne konto
(podzielność pionowa).
A
ączenie kont to proces odwrotny do podziału.
Funkcjonowanie kont wynikowych i rozrachunki z
tytułu VAT (podatku od towarów i usług)
Przykład
Jednostka kupiła 100 sztuk towarów po 5 pln (bez VAT)
za sztukę (fv VAT 23%) i przyjęła je do magazynu (Pz).
W bieżącym okresie jednostka sprzedała cały zapas
towarów po 8 pln (bez VAT) i wydała sprzedane towary
nabywcy (Wz). Należy zaksięgować podane operacje
gospodarcze.
Przychody
Operacyjne Finansowe
Z podstawowej
Z pozostałej
działalności -
działalności
ze sprzedaży
produktów
towarów
materiałów
Metody pomiaru zużycia
W zakresie środków trwałych i wartości
niematerialnych i prawnych uwzględnia się
zużycie:
1.fizyczne  to zużycie substancji materialnej,
2.ekonomiczne  to utrata wartości użytkowej
spowodowana postępem technicznym,
3.prawne  to ograniczenia prawne w
użytkowaniu,
4.inne.
Trzy aspekty zużycia:
1. majątkowe  umorzenie, czyli zmniejszenie
wartości początkowej,
2. kosztowe  koszty amortyzacji,
3. finansowe  poprzez uwzględnienie kosztu w
cenie sprzedaży zapewnia dopływ środków
pieniężnych na reprodukcję tych zasobów.
W zakresie pracy ludzkiej:
" wynagrodzenia,
" ubezpieczenia społeczne i inne, oraz
" inne świadczenia na rzecz pracowników.
Innych zasobów według cen nabycia
(ewentualnie zakupu)
KOSZTY
koszty i straty - to uprawdopodobnione
zmniejszenia w okresie sprawozdawczym
korzyści ekonomicznych, o wiarygodnie
określonej wartości, w formie zmniejszenia
wartości aktywów, albo zwiększenia wartości
zobowiązań i rezerw, które doprowadzą do
zmniejszenia kapitału własnego lub zwiększenia
jego niedoboru w inny sposób niż wycofanie
środków przez udziałowców lub właścicieli.
 Zużycie
Koszty
Zużycie
Uzasadnione
zasobów
Zużycie nie
Strata
Uzasadnione
nakłady - wyrażają odpowiednio wycenione
celowe zużycie zasobów.
wydatki - pojęcie związane z rozchodem
środków pieniężnych zarówno w formie
gotówkowej jak i bezgotówkowej.
Klasyfikacja kosztów polega na podziale ogólnej
sumy kosztów jednostki gospodarczej na
elementy składowe i grupowanie tych
elementów według odpowiednio dobranych
kryteriów klasyfikacyjnych. Klasyfikacja kosztów
umożliwia poznanie struktury kosztów oraz
stanowi podstawę budowy rachunku kosztów.
Kryterium rodzajowe klasyfikacji kosztów:
" zużycie materiałów i energii,
" usługi obce,
" amortyzacja,
" wynagrodzenia,
" ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia na
rzecz pracowników,
" podatki i opłaty,
" pozostałe.
Kryterium rachunkowe klasyfikacji kosztów:
" bezpośrednie,
" pośrednie.
Kryterium reagowania kosztów na rozmiary
działalności:
" stałe,
" zmienne.
Rachunek kosztów jest częścią rachunkowości,
zajmująca się dostarczaniem informacji dotyczących
kosztów działalności oraz ich kontrolą. Informacje te
powinny dotyczyć przede wszystkim:
- wielkości i rodzajów poniesionych kosztów,
- powiązania kosztów z rodzajami prowadzonej
działalności, realizowanymi funkcjami bądz

jednostkami organizacyjnymi,
- wielkości kosztów przypadających na poszczególne
produkty.
Te podstawowe zadania rachunku kosztów wyznaczają
jego ogólną budowę.
Zasadniczymi elementami są trzy układy
kosztów, odpowiadające wskazanym zadaniom,
tj.:
- układ rodzajowy,
- układ podmiotowy,
- układ przedmiotowy.
Ogólna budowa rachunku kosztów
Układ Układ Układ
rodzajowy podmiotowy przedmiotowy
Układ
Rozliczenie
kalkulacyjny
międzyokresowe
kosztów
Przyjęcie produktów gotowych do magazynu po
rzeczywistym koszcie wytworzenia
Produkcja
Produkty gotowe
podstawowa
Pw  przyjęcie
wewnętrzne
Sprzedaż produktów
Przychody ze sprzedaży
Należności /Kasa/
produktów
Rachunek bankowy
kwota kwota
brutto netto
Fv sprzedaży
Rozrachunki
z tyt. VAT
VAT należny
Koszty wytworzenia
Produkty gotowe
sprzedanych produktów
Wz - wydanie
po rzeczywistym koszcie
wytworzenia
W jednostce gospodarczej wytwarzającej produkty jednorodne stan
produkcji w toku na początek okresu sprawozdawczego (sierpień)
wyrażony w rzeczywistym koszcie wytworzenia wynosił 5.250 zł. W
badanym okresie poniesiono następujące koszty:
" zużycie materiałów do produkcji 10.055,
" wynagrodzenia pracowników produkcyjnych 7.100,
" amortyzacja środków trwałych 1.175,
" składki na ubezpieczenie społeczne obciążające pracodawcę 1.420.
W badanym okresie wytworzono 2.800 produktów gotowych oraz
2.400 produktów wykonanych w 50% i 1.250 produktów wykonanych
w 80%.
Należy:
1. przedstawić ewidencję przyjęcia produktów gotowych do magazynu
(tylko w oparciu o układ kalkulacyjny kosztów).
2. obliczyć:
" koszt jednostkowy produktu gotowego,
" wartość zapasu produktów gotowych w magazynie na koniec okresu,
" wartość produkcji w toku na koniec okresu.
Ewidencyjne ustalenie wyniku finansowego metodą
kalkulacyjną
Wynik finansowy
Koszty podstawowej Przychody z podstawowej
działalności operacyjnej
działalności operacyjnej
Pozostałe koszty
Pozostałe przychody
operacyjne
operacyjne
Przychody
Koszty finansowe
finansowe
Straty
Zyski nadzwyczajne
nadzwyczajne
Podatek dochodowy
Kategorie wyniku finansowego
Przychody ze sprzedaży oraz ich koszty
Wynik finansowy ze sprzedaży
Pozostałe przychody i koszty operacyjne
Wynik finansowy z działalności operacyjnej
Przychody i koszty finansowe
Wynik finansowy z działalności gospodarczej
Zyski i straty nadzwyczajne
Wynik finansowy brutto
Obowiązkowe obciążenia wyniku finansowego
Wynik finansowy netto
Jednostka gospodarcza sporządzająca rachunek zysków i strat w
wersji kalkulacyjnej osiągnęła w okresie obrachunkowym
następujące przychody i koszty działalności:
" Przychody ze sprzedaży produktów 30.000,
" Zyski nadzwyczajne 100,
" Koszty finansowe 2.250,
" Pozostałe przychody operacyjne 1.500 ,
" Koszt sprzedanych wyrobów gotowych 18.000,
" Przychody finansowe 1.900,
" Pozostałe koszty operacyjne 1.300,
" Koszty zarządu 3.500,
" Koszty sprzedaży 2.750.
Należy ustalić wynik finansowy netto przy założeniu, że podatek
dochodowy wynosi 19% oraz ustalić poszczególne kategorie
wyniku finansowego.
Stwierdzone błędy w zapisach poprawia się:
1) przez skreślenie dotychczasowej treści i wpisanie
nowej, z zachowaniem czytelności błędnego zapisu,
oraz podpisanie poprawki i umieszczenie daty;
poprawki takie muszą być dokonane jednocześnie we
wszystkich księgach rachunkowych i nie mogą nastąpić
po zamknięciu miesiąca lub
2) przez wprowadzenie do ksiąg rachunkowych
dowodu zawierającego korekty błędnych zapisów,
dokonywane tylko zapisami dodatnimi albo tylko
ujemnymi.
W razie ujawnienia błędów po zamknięciu miesiąca lub
prowadzenia ksiąg rachunkowych przy użyciu
komputera, dozwolone są tylko korekty dokonane
w sposób określony w pkt 2.