Język a komunikacja, akty mowy
J
ZYK JAKO NARZ
DZIE KOMUNIKACJI  ROMAN JAKOBSON
Składniki schematu komunikacji:
Nadawca, komunikat, odbiorca, kontekst, kod, kontakt /kontakt + kanał
Kontekst:
· SpoÅ‚eczny
· JÄ™zykowy  aktualna wypowiedz Å‚Ä…czy siÄ™ z wypowiedziÄ… poprzedniÄ… i nastÄ™pnÄ…
· Kulturowy - to co czÅ‚owiek wie o cywilizacji, kompetencja kulturowa
Kod :
· system znaków
Kontakt:
· WiÄ™z
emocjonalna
· Chęć komunikacyjna
Kanał:
· Droga jakÄ… pokonuje komunikat od nadawcy do odbiorcy
Funkcje komunikacji:
1. Informacyjna/ poznawcza
2. Ekspresywna
· -ZwiÄ…zana z nadawcÄ…
· - Możemy próbować mówić o rzeczywistoÅ›ci obiektywnie ale to siÄ™ nie uda
· - Wyrażanie opinii, sÄ…dów
· - autopromocja
3. Impresywna
-Wpływa na odbiorcę
4. Metajęzyko
- Mówienie językiem o języku
· Wybór z możliwoÅ›ci jÄ™zykowych
· Åšwiadomość komunikacji
5. Poetycka  przez
roczystość/ nieprzez
roczystość tekstu, nadawanie formy, komunikat
staje siÄ™ sensowny
B. Russel  odporność na elokwencje
ü Poddajemy siÄ™ elokwencji nadawcy
ü JesteÅ›my odporni na elokwencje, nie ulegamy urokowi poezji
6. Fatyczna
· Odpowiada za nawiÄ…zanie kontaktu
W każdym komunikacie obecne są wszystkie te funkcje ale w różnym natężeniu.
PRAGMATYCZNA KULTURA J
ZYKA
Pragmatyka jako czynienie świata słowami:
Użycie języka w celu osiągnięcia zamierzonych efektów. Poszukiwanie składników
skuteczności, czyli zbioru warunków, jakie musi spełniać kontekst, aby dane
wypowiedzenie było skuteczne (R. Kalisz).
To nadawca jest winny w komunikacji  to nadawca rozpoczyna komunikacje a więc
jest zobowiÄ…zany do dobrego komunikatu.
Komunikat, który od początku jest nieudany jest błędem genetycznym
Błąd taktyczny - złe rozegranie komunikacji
Pragmatyka:
ü Nauka o intencjonalnoÅ›ci wypowiedzi, skutecznoÅ›ci aktów mowy
ü Filozoficzna, idealistyczna i normatywistyczna
ü Przydatna dla opisu komunikacji bezpoÅ›redniej (ze wspólnym TU i TERAZ)
ü Wymaga redefinicji i modyfikacji w odniesieniu do komunikacji medialnej; poÅ‚Ä…czenia z teoriÄ… relewancji i teorii
komunikacji odbiorcy (Joanna Szwabe)
ü Twórcy i najwybitniejsi przedstawiciele: John Austin, John Roger Searle, Herbert Paul Griceyka:
AKTY MOWY
Akt mowy  [wypowiedz z intencjÄ…, bez granic ale zawsze po coÅ›.] Wypowiedzenie skierowanie przez nadawcÄ™ do
odbiorcy, którego celem jest przekazanie komunikatu za pomocą systemu znaków językowych.
Aspekty aktów mowy:
1. Lokucja - wykonanie aktu mowy, jego forma, sposób doboru słów, znaczeń
2. Illokucja  intencja wypowiedzi , po co komunikujemy
3. Perlokucja  skutki, efekty aktu mowy
a) Zewnętrzna
b) Wewnętrzna  przekonania, wiedza, poglądy opinie
c) Zamierzona
d) Niezamierzona  dzieje się inaczej niż planował to nadawca
e) Dodatkowa  osiągamy jakiś cel ale za pomocą niewłaściwych środków
Etapy aspektów mowy:
Illokucja Ä… lokucja
perlokucja Ä…
AKTY MOWY JOHNA R. SEARLE A
Searle wyróżnił kryteria podziału aktów mowy:
1. relacja między językiem a rzeczywistością -
-j. oddaję rzeczywistość
-j. zmienia rzeczywistość
Najpierw język opisuję rzeczywistość a potem ja zmienia.
2. Intencja w języku mentalnym  najprościej jest sobie wyobrazić to co chcemy powiedzieć
3. Relacje między nadawca a odbiorcą
- nadawca równy odbiorcy
- nadawca nad odbiorcÄ… (rozkaz)
- odbiorca nad nadawca (prośba)
4. Zaangażowanie emocjonalne
- Zależy odbiorcy
- Zależy nadawcy
- Zależy nadawcy u odbiorcy
- Nikomu nie zależy
PI
Ć RODZAJÓW AKTÓW MOWY SEARELE A
1. Asercja  Celem jest przekazanie informacji. W komunikacji nie może być różnic między nadawcą a odbiorcą. Neutralne
zaangażowanie emocjonalne
2. Dyrektywy - ich celem jest wywarcie nacisku na odbiorcę i wpłynięcie na jego zachowanie, np. rozkazy, prośby, pytania,
ostrzeżenia, nakazy itp. Ma na celu zmiennie rzeczywistości. Początek zawsze jest taki sam  Chcę żebyś zrobił& 
Najlepiej zadawać pytania pozorne  Czy mógłbyś&  Groz
ba dotyczy skutków. Zaangażowanie emocjonalne odbiorcy
3. Komisywy - ich celem jest podjęcie działania albo zobowiązanie, np. obietnice. Język zmienia rzeczywistość. Intencja:
 Chce żebyś wiedział, ze zrobię dla Ciebie X po X jest dla Ciebie dobre . Nie wolno zobowiązywać się do czegoś co
wynika z naturalnego stanu rzeczy, do czegoś co miało miejsce w przeszłości. Skutkiem jest wywołanie długu
emocjonalnego u odbiorcy. Nie wolno zobowiązywać się do czegoś w czyimś imieniu. Relacja emocjonalna jest
równorzędna ale z biegiem czasu bardziej zależy odbiorcy.
Dużo zależy od sposobu wypowiedzi. Komisywy są najmniej sprawcze.
Rodzaje:
- Obietnica
- Przyrzeczenia  nie można się wycofać
- Przysięgi  najbardziej sprawcze. Można je unieważnić w wyniku długiego dochodzenia.
ü MałżeÅ„ska
ü Wojskowa
Komisywy oficjalne:
- Gwarancje  posługują się czasownikiem gwarantuję lub gwarantujemy
- ZobowiÄ…zania
- Oświadczenia
4. Ekspresywy  Intencja:  Chce żebyś widział, że czuję do Ciebie coś złego, lub coś dobrego . Język opisuje
rzeczywistość a póz
niej ją zmienia. Relacja równorzędna. Zaangażowanie obustronne.
ü Å»yczenia
ü Powitania
ü PodziÄ™kowania
ü Kondolencje  mogÄ… jÄ… skÅ‚adać tylko osoby, które znajÄ… rodzinÄ™ zmarÅ‚ego
ü Obrazy
ü Przeprosiny komunikacyjne   przepraszam, chcÄ™ z TobÄ… porozmawiać
Rodzaje ekspresyw:
ü Konwencjonalne  standardow e, nie ma w nich emocji
ü Konwersacyjne  indywidualne, wymyÅ›lone specjalnie na tÄ… okazje
5. Dekleratywy   urzędówce  mają charakter formalny. Nadawca ma prawo do formułowania komunikatu. Intencja:
 Chce żebyś wiedział, że X bo ja tak mówię
Rodzaje:
ü WÅ‚aÅ›ciwie- ustawy, akty, rozporzÄ…dzenia. Nieprzestrzeganie grozi sankcjÄ….
ü Asercyjne - oznajmujÄ…ce, mówienie o tym jaki jest Å›wiat. Wyroki sÄ…dowe, sportowe, nauczyciele,
wykładowcy
ü Medialne- informacje medialne. JesteÅ›my skazani na wiedzÄ™, którÄ… dostarczajÄ… nam media.
Inne podziały J. R. Searle a
ü Akty mowy: jawne/wprost/bezpoÅ›rednie i ukryte/niewprost/poÅ›rednie
ü Akty mowy: skuteczne/fortunne/szczęśliwe i niewypaÅ‚y komunikacyjne oraz akty mowy nadmiarowe
ü Akty mowy: mikroakty/proste oraz makroakty/zÅ‚ożone
Kooperacja językowa H. P. Grice a
ü Ogólna maksyma współpracy komunikacyjnej brzmi: UczyÅ„ twój wkÅ‚ad do konwersacji taki, jaki jest wymagany na
danym etapie, na którym się znajduje, poprzez akceptację celu lub kierunku wymiany werbalnej, w którą jesteś
zaangażowany (Kalisz 1993: 67)
ü ZakÅ‚ada zatem interakcyjność, reaktywność komunikacji
ü Aksjomaty kooperacyjne:
autentyczności,
adekwatności (języka, tematu i etapu), równorzędności
ü Cztery maksymy szczegółowe:
ilości,
jakości,
relewancji (odniesienia)
sposobu
ü Implikatury konwencjonalne/ ogólne (bezkontekstowe) i konwersacyjne/ szczegółowe (sytuacyjne, indywidualne)
ü Implikatury konwersacyjne jako zÅ‚amanie maksym kooperacyjnych bez zniszczenia komunikacji
ü Granice ukrytej komunikacji skutecznej i niewypałów komunikacyjnych
ü Niemożność odtworzenia komunikacji po niewypale komunikacyjnym w komunikacji poÅ›redniej i Å‚atwość takich
działań w komunikacji  twarzą w twarz
Reguły grzeczności R. Lakoff
ü formalnoÅ›ci  nie narzucaj swojej woli (pozostaÅ„ z boku);
ü zastanowienia  pozwalaj adresatowi dokonywać wyboru;
ü wielkodusznoÅ›ci  wybaczaj bÅ‚Ä™dy jÄ™zykowe i nie czepiaj siÄ™  słówek
ü równoÅ›ci (lub przyjacielskoÅ›ci): dziaÅ‚aj tak, jakbyÅ›cie ty i adresat byli równi. CzyÅ„ tak, żeby twój adresat czuÅ‚ siÄ™
dobrze
Akty mowy według G. N. Leecha
Dwa cele:
· indywidualny;
· spoÅ‚eczny.
Akty mowy:
· konfliktowe;
· towarzyskie;
· neutralne;
· współzawodniczÄ…ce.
Reguły grzeczności G. N. Leech
Ø Maksyma taktu (przy rozkazach i obietnicach):
· minimalizuj koszt dla innych;
· maksymalizuj korzyÅ›ci dla innych.
Ø Maksyma szlachetnoÅ›ci (w rozkazach i obietnicach):
· minimalizuj korzyÅ›ci dla siebie;
· maksymalizuj koszt dla siebie;
Ø Maksyma aprobaty (w wypowiedziach oceniajÄ…cych i dyskusji):
· minimalizuj negatywnÄ… ocenÄ™ innych;
· maksymalizuj pozytywnÄ… ocenÄ™ innych.
Ø Maksyma skromnoÅ›ci (w wypowiedziach oceniajÄ…cych i dyskusji):
· minimalizuj pozytywnÄ… ocenÄ™ wÅ‚asnÄ…;
· maksymalizuj negatywnÄ… ocenÄ™ wÅ‚asnÄ….
Ø Maksyma zgodnoÅ›ci (w dyskusji):
· minimalizuj niezgodÄ™ miÄ™dzy sobÄ… a innymi;
· maksymalizuj zgodÄ™ pomiÄ™dzy sobÄ… a innymi.
Ø Maksyma sympatii (w rozkazach i w dyskusji):
· minimalizuj antypatiÄ™ miÄ™dzy sobÄ… a innymi;
· maksymalizuj zgodność pomiÄ™dzy sobÄ… a innymi.