Rozdział 1.
Świat WWW
Każda, najdłuższa nawet podróż rozpoczyna się od pierwszego kroku, a Ty, drogi
Czytelniku, stoisz właśnie u progu podróży, w trakcie której nauczysz się pisać,
projektować i publikować strony w sieci World Wide Web. Jednakże przed jej
rozpoczęciem powinieneś zapoznać się z podstawowymi pojęciami. Na początek
dowiesz się:
czym jest sieć World Wide Web i dlaczego jest taka wspaniała,
do czego służą przeglądarki sieciowe i które z nich są najpopularniejsze,
co to jest serwer WWW i do czego służy,
co to jest URL.
Jeżeli spędziłeś już jakiś czas, przeglądając zasoby WWW, większość informacji
zawartych w tym rozdziale, jeżeli nie całość, będzie wydawała Ci się znajoma. Jeśli tak
jest, możesz ten rozdział bez skrupułów pominąć i zacząć lekturę od kolejnego, w
którym znajdziesz przegląd podstawowych spraw, ważnych przy projektowaniu i
organizowaniu dokumentów WWW.
Czym jest World Wide Web?
Jeden z moich przyjaciół lubi opisywać różne rzeczy za pomocą znaczących, mocnych,
zlepionych w jeden ciąg przymiotników, i potrzeba dłuższej chwili, żeby je od siebie
oddzielić i dojść do tego, co on właściwie powiedział.
Gdybym była nim, opisałabym World Wide Web jako globalny, interaktywny,
dynamiczny, wieloplatformowy, rozproszony, graficzny, hipertekstowy system
informacyjny, działający na bazie Internetu. Uff! Jeżeli nie rozumiesz żadnego z tych
słów i sposobu, w jaki się do siebie odnoszą, opis ten nie będzie miał żadnego sensu (to,
co mówi mój przyjaciel, zwykle go nie ma).
Przyjrzyjmy się więc każdemu z tych słów z osobna i zobaczmy, co one oznaczają w kon-
tekście WWW jako medium publikacyjnego.
14 Część 1. Informacje wstępne
Sieć WWW jest hipertekstowym systemem informacyjnym
Jeżeli używałeś jakiegokolwiek systemu pomocy kontekstowej, znasz już podstawową
zasadę działania sieci World Wide Web: hipertekst.
Idea hipertekstu polega na tym, że zamiast czytać tekst po kolei, linia po linii (tak jak
czytasz książkę), możesz łatwo przeskakiwać od punktu do punktu. Zdołasz uzyskać
więcej informacji na dany temat, cofnąć się, przejść do innych tematów i poruszać się
po tekście w sposób, który w danej chwili wydaje się najlepszy.
Hipertekst umożliwia czytanie i poruszanie się po tekście lub innym rodzaju informacji
wizualnej w sposób nieliniowy, zależny od tego, czego chcesz się dowiedzieć w dalszej
kolejności.
Kontekstowe systemy pomocy, takie jak Pomoc Microsoft Windows lub HyperCard na
komputerach Macintosh, wykorzystują do prezentacji informacji właśnie hipertekst. Aby
uzyskać szczegółowe informacje na dany temat, po prostu klikasz jego nazwę. Może to
być połączenie, które spowoduje przeniesienie do nowego ekranu (okna, okna
dialogowego), zawierającego nowe informacje. Tam również możesz znalez
ć
hiperpołączenia, które poprowadzą do kolejnych ekranów, zawierających jeszcze inne
połączenia do tematów coraz bardziej odbiegających od tematu pierwotnego, od którego
zacząłeś przeglądanie. Rysunek 1.1 przedstawia prosty schemat działania tego rodzaju
systemu.
Rysunek 1.1.
Prosty system
pomocy kontekstowej
Teraz wyobraz
sobie, że system pomocy, którego używasz, jest połączony z innym
systemem pomocy kontekstowej, należącym do innej aplikacji. Załóżmy, że będzie to
system pomocy programu graficznego połączony z pomocą edytora tekstu. Ta z kolei
może przenieść Cię do encyklopedii, w której możesz znalez
ć wyjaśnienie pojęć dla
Ciebie niezrozumiałych. Encyklopedia jest połączona z globalnym spisem artykułów
prasowych, który umożliwia dotarcie do najbardziej aktualnych informacji, dotyczących
opisanych w niej tematów. Ze spisu artykułów możesz przejść do zbioru informacji
o ich autorach, zawierającym nawet zdjęcia ich dzieci (patrz rysunek 1.2).
Gdyby każdy z tych połączonych systemów pomocy był dostępny łącznie z każdym
zakupionym programem, żaden twardy dysk nie byłby w stanie pomieścić tych
danych. Mógłbyś też zakwestionować przydatność tych wszystkich informacji:
przecież chciałeś wykonać tylko jedno proste zadanie. Co więcej, dane te mogłyby
również okazać się dość drogie.
Ale gdyby informacje te nie zajmowały zbyt wiele cennego miejsca na dysku, gdyby
były darmowe i miałbyś do nich szybki dostęp o dowolnej porze dnia i nocy, system ten
Rozdział 1. Świat WWW 15
stałby się zdecydowanie bardziej atrakcyjny. Byłby tak naprawdę o wiele bardziej zaj-
mujący od oprogramowania, któremu tylko towarzyszył.
Rysunek 1.2.
Złożony system pomocy
kontekstowej
Tym właśnie jest WWW: ilość informacji większa niż zdołałbyś przetrawić w ciągu ca-
łego życia, połączona razem na setki różnych sposobów, dostępna w sieci na każde żą-
danie. Sieć WWW jest ogromna i bardzo łatwo się w niej pogubić, ale stanowi również
niewyczerpane z
ródło przyjemności.
Obecnie świat biznesu korzysta powszechnie z technologii internetowych, ponieważ są one
doskonałym sposobem organizowania i prezentowania różnych informacji. Wiele dużych
korporacji, a także mniejszych firm i organizacji, wykorzystuje Internet do zarządzania
projektami, zamawiania materiałów i przekazywania informacji drogą elektroniczną.
Przechowując swoje informacje na prywatnych, bezpiecznych serwerach WWW, czyli w
intranecie, mogą korzystać z technologii internetowych, zapewniając jednocześnie
bezpieczeństwo przechowywanych informacji.
WWW jest systemem graficznym i łatwym w nawigacji
Niegdyś praca w Internecie była możliwa wyłącznie w trybie znakowym. Korzystanie
z różnych usług wymagało wpisywania poleceń z klawiatury i wykorzystania tajemni-
czych programów. W sieci można było znalez
ć mnóstwo bardzo interesujących infor-
macji, jednak nie zawsze były one prezentowane w atrakcyjny wizualnie sposób.
Lecz w końcu pojawiła się pierwsza graficzna przeglądarka WWW  Mosaic  która
wprowadziła do WWW możliwości wyświetlania na jednej stronie tekstu i kolorowych
obrazów. To jedna z najważniejszych zalet, która bez wątpienia stała się powodem
osiągnięcia przez WWW tak ogromnej popularności. Aktualnie przeglądarki WWW
umożliwiają integrację tekstu z grafiką, dz
więkiem i sekwencjami wideo, a nowsze
oprogramowanie poszerza te możliwości o multimedia i wbudowane aplikacje.
Przeglądarka służy do przeglądania stron WWW i innych informacji w World Wide Web.
16 Część 1. Informacje wstępne
Jeżeli WWW integruje oprócz tekstu tak wiele elementów, dlaczego nazywana jest systemem
hipertekstowym? Cóż, gwoli ścisłości, nie jest to tak naprawdę system hipertekstowy, lecz
raczej hipermedialny. Z drugiej strony można argumentować, że WWW rozpoczęła swoje
istnienie jako system czysto tekstowy i wciąż olbrzymia większość jej zawartości to tekst, dla
którego grafika jest tylko upiększającym dodatkiem. Wielu uczonych ludzi prowadzi spory na
ten temat, przedstawiają swoje argumenty w postaci artykułów i omawiają je na sympozjach,
tak jak zwykli to robić uczeni. Ale mniejsza o to. Ja osobiście wolę termin hipertekst, a
ponieważ jest to moja książka, jego właśnie będę używała.
WWW jest siecią wieloplatformową
Jeżeli tylko masz dostęp do Internetu, masz również dostęp do WWW, bez względu na
to czy używasz zwykłego peceta, czy rozbudowanej stacji graficznej. Nieważne, czy je-
steś użytkownikiem terminala tekstowego połączonego modemem, małego, 14-calowego
monitora monochromatycznego lub też wspaniałego, 21-calowego kolorowego super-
monitora i karty graficznej z dopalaczem. Ostatnio coraz częściej pojawiają się także
użytkownicy korzystający z Internetu za pomocą odbiorników telewizyjnych, palmto-
pów i urządzeń zarządzających informacjami osobistymi. Jeżeli uważasz, że przyciski
menu Windows wyglądają lepiej od menu Macintosha albo odwrotnie, nie ma to żadne-
go znaczenia. WWW nie ogranicza się do jednej platformy sprzętowej, ani też nie jest
rozwijane przez jedną, konkretną firmę. WWW jest siecią całkowicie wieloplatformową.
Wieloplatformowość oznacza, że możesz mieć dostęp do WWW, używając dowolnego
sprzętu, dowolnego systemu operacyjnego i dowolnego typu ekranu.
Puryści mocno podkreślają ideę całkowitej wieloplatformowości WWW. Rzeczywistość jest
jednak nieco inna. Wraz z pojawianiem się nowych cech, technologii i mediów, sieć straciła
odrobinę ze swej prawdziwej wieloplatformowości. Każdy autor strony, decydując się na
korzystanie z niestandardowych możliwości, ogranicza liczbę potencjalnych odbiorców
swojej witryny, na przykład, strona opierająca się na programie napisanym w języku Java, nie
będzie dostępna dla osób korzystających z przeglądarek, które nie są w stanie obsługiwać
tego języka lub wyłączyły tę możliwość w celu skrócenia czasu wyświetlania stron. Podobnie
niektóre programy rozszerzające możliwości przeglądarek (określane jako dodatki lub plug-
iny) są dostępne tylko w jednym systemie (Windows, Macintosh bądz
Unix). Jeżeli
zdecydujesz się na wykorzystanie jednego z tych dodatków, uczynisz w ten sposób część
swojego serwisu WWW niedostępną dla osób korzystających z innych systemów lub
użytkowników, którzy nie chcieli zawracać sobie głowy instalacją dodatku.
Dostęp do sieci WWW uzyskujesz dzięki aplikacji zwanej przeglądarką, takiej jak, na
przykład, Netscape Navigator czy Microsoft Internet Explorer. Istnieje wiele przegląda-
rek stworzonych dla większości istniejących systemów komputerowych. Jeżeli posia-
dasz przeglądarkę i podłączenie do Internetu, praktycznie jesteś już w sieci WWW.
Przeglądarki służą do oglądania i poruszania się po stronach oraz innego typu informa-
cjach w sieci WWW. Więcej wiadomości na ich temat znajdziesz w dalszej części tego
rozdziału.
Rozdział 1. Świat WWW 17
WWW jest siecią rozproszoną
Informacja zajmuje bardzo dużo miejsca, szczególnie gdy jest wzbogacona o grafikę
i cechy multimedialne. Aby przechować taką ilość informacji, grafik oraz multimediów,
jakiej dostarcza nam WWW, potrzebne byłyby niewyobrażalnie wręcz duże dyski, a za-
rządzanie nią byłoby praktycznie niemożliwe. Wyobraz
sobie, że chcesz znalez
ć infor-
macje na temat alpak (peruwiańskich ssaków z gatunku lam, znanych ze znakomitej
wełny), ale po wybraniu odpowiedniego hasła w encyklopedii komputer prosi o włoże-
nie CD-ROM-u nr #456 ALP-ALR. Spędziłbyś mnóstwo czasu przy półce, szukając
właściwej płyty.
Sieć WWW dlatego w tak doskonały sposób dostarcza tak ogromnych ilości informacji,
ponieważ jest rozproszona po całym świecie, w tysiącach witryn, z których każda po-
siada miejsce na publikowane w niej dane. Użytkownik tych informacji łączy się z daną
witryną i przegląda ją. Kiedy skończy, przenosi się gdzie indziej, a zasoby lokalnego
systemu pozostaną nienaruszone. Nie musisz nic instalować, nie musisz zmieniać dys-
ków, wystarczy tylko skierować przeglądarkę w odpowiednie miejsce.
Witryna WWW to miejsce w sieci, w którym publikowane są pewne informacje. Kiedy
przeglądasz stronę WWW, przeglądarka łączy się z tą witryną, aby pobrać informacje. Każda
witryna, każda strona, każda najmniejsza nawet porcja informacji w tej witrynie ma swój
unikalny adres. Adres ten zwany jest w języku angielskim Uniform Resource Locator (co
można przetłumaczyć na uniwersalny identyfikator zasobów), w skrócie URL. Kiedy ktoś
mówi, abyś zajrzał pod adres http://www.fajnastrona.com/, podaje właśnie URL. Możesz go
wpisać w przeglądarce (uprzednio wybierając polecenie Otwórz lub też Idz
do) albo po prostu
skopiować i wstawić w odpowiednim miejscu.
URL jest wskaz
nikiem pewnej porcji informacji, umieszczonej w Internecie.
W języku angielskim istnieją dwa sposoby wymawiania skrótu URL's. Jedni wymawiają go
tak, jakby zapisany był słowami  You are Ells ( ju ar els ), inni jak jedno słowo  earls .
Obydwie formy są używane równie często, choć ja osobiście wolę tę pierwszą.
Więcej informacji o URL-ach znajdziesz dalej w tym rozdziale.
WWW jest siecią dynamiczną
Z racji tego, że informacje w sieci WWW znajdują się na komputerze, na którym są pu-
blikowane, ludzie, którzy je tam umieścili, mogą je w każdej chwili zmodyfikować.
Jeżeli przeglądasz te informacje i chcesz ujrzeć ich jak najbardziej aktualną wersję, nie
musisz instalować nowej wersji systemu pomocy, kupować kolejnej książki czy też
dzwonić po pomoc techniczną. Po prostu uruchom przeglądarkę i szukaj.
Jeżeli publikujesz cokolwiek w sieci WWW, możesz być pewien, że informacje, które
umieszczasz w swojej witrynie będą zawsze całkowicie aktualne. Nie musisz poświęcać
18 Część 1. Informacje wstępne
cennego czasu na reedycję zaktualizowanych dokumentów. Nie wchodzą w rachubę
żadne koszty materiałów.
Nie musisz martwić się o liczbę egzemplarzy czy jakość wydruków  wydanie kolo-
rowe i czarno-białe kosztuje tyle samo. No i nie będziesz zmuszony do odbierania tele-
fonów od klientów, posiadających wersję nieaktualną już od czterech lat.
Jako przykład posłużyć może bardzo udany rozwój serwera WWW o nazwie Apache.
Oprogramowanie to, od początku tworzone i testowane przez grupę zapaleńców, po-
siada wiele cech profesjonalnych serwerów i jest przy tym całkowicie darmowe. Wi-
tryna sieciowa Apache (http://www.apache.org/) jest centralnym punktem, gromadzą-
cym informacje o oprogramowaniu, dokumentacji i samym serwerze (stronę tę przed-
stawia rysunek 1.3).
Rysunek 1.3.
Strona Apache
Ponieważ witryna ta może być aktualizowana na bieżąco, nowe wersje są rozprowadza-
ne szybko i bez problemów. Wszelkie zmiany i poprawki w dokumentacji mogą być
wprowadzane bezpośrednio do plików, a nowe informacje i wiadomości publikowane
są błyskawicznie.
Ekrany prezentowane w tej książce pochodzą w większości z przeglądarki Microsoft Internet
Explorer. Powód takiego stanu rzeczy jest jeden  znaczna część tej książki została napisana na
komputerze PC działającym w systemie Windows. Jeśli jednak korzystasz z systemu Macintosh
lub Unix, nie będziesz czuł się pominięty, jak już wcześniej wspominałam, potęga WWW polega
na tym, że przekazywane informacje wyglądają dokładnie tak samo w każdym systemie. Tak więc
nie zwracaj uwagi na przyciski i ramki okna  skup się na jego zawartości.
Sens istnienia niektórych witryn WWW polega właśnie na tym, że mogą być one aktu-
alizowane w każdej chwili. Rysunek 1.4 pokazuje stronę gazety internetowej The Nan-
do Times, która jest aktualizowana 24 godziny na dobę i prezentuje wydarzenia wtedy,
kiedy mają one miejsce.
Rozdział 1. Świat WWW 19
Z racji tego, że serwis ten jest czynny i dostępny przez całą dobę, jego zdolność do
szybkiej reakcji na wydarzenia przewyższa wielkonakładowe gazety i większość stacji
telewizyjnych. Zajrzyj na adres:
http://www.nandotimes.com/
Rysunek 1.4.
Strona gazety
internetowej The Nando
Times
Przeglądarki sieciowe umożliwiają dostęp
do wielu rodzajów informacji w Internecie
Jeżeli przeczytałeś jedną z niezliczonych książek o Internecie, jesteś świadom tego, jak wie-
le sposobów pozyskiwania informacji sieć ta zawiera: FTP, Gopher, grupy dyskusyjne
Usenet, bazy danych WAIS, Telnet, poczta elektroniczna (e-mail). Zanim sieć WWW osią-
gnęła swą dzisiejszą popularność, każdy z wymienionych rodzajów informacji wymagał
osobnego narzędzia do ich pozyskiwania. Wszystkie te programy należało zainstalować
i wymagały znajomości innych, sobie tylko właściwych poleceń. Pomimo tego, że narzędzia
te były szeroko opisywane w wielu pozycjach książkowych, nie były proste w użyciu.
Przeglądarki WWW zmieniły tę sytuację. Pomimo tego, że WWW stanowi samodzielny
system informacyjny z własnym protokołem transmisji (HyperText Transfer Protocol 
HTTP), przeglądarki potrafią odczytywać pliki innych serwisów internetowych. Co więcej,
można tworzyć hiperpołączenia do innych systemów w taki sam sposób, w jaki tworzy się
hiperpołączenia do stron WWW. Proces ten jest spójny i wymaga tylko jednej aplikacji.
Chcąc wykorzystać przeglądarkę do odczytywania różnych typów informacji w Interne-
cie, musisz skorzystać z różnych rodzajów adresów URL. Większość z nich zaczyna się
od http:, co wskazuje na stronę WWW. Aby poprzez WWW uzyskać dostęp do pliku
FTP, należy skorzystać z URL w postaci: ftp://nazwa_serwera/katalog/plik. Jeżeli nie
podasz nazwy pliku, serwer pokaże zawartość całego katalogu, tak jak to można zoba-
czyć na rysunku 1.5. Ten przykład zawiera listę plików z serwera firmy Microsoft
(ftp://ftp.microsoft.com /).
20 Część 1. Informacje wstępne
Serwery Gophera nie są już tak popularne jak kilka lat temu, jeśli jednak będziesz mu-
siał wyświetlić zasoby Gophera w przeglądarce WWW możesz skorzystać z URL-a
o następującej postaci: gopher://nazwa_serwera_gophera/. Więcej informacji o różnych
typach URL znajdziesz w rozdziale 5.  wszystko o połączeniach .
Rysunek 1.5.
Lista plików i folderów
dostępna na
serwerze FTP
firmy Microsoft
Sieć WWW jest interakcyjna
Interakcja to możliwość wymiany informacji pomiędzy użytkownikiem a serwerem
WWW. Tradycyjne media, takie jak telewizja, nie są w najmniejszym stopniu interak-
tywne. Odbiorca może tylko siedzieć i patrzeć na to, co jest nadawane przez stację TV.
Poza możliwością zmiany kanału, nie masz jednak zbytniej kontroli nad tym, co oglą-
dasz. Jeśli jednak wez
miemy pod uwagę możliwości WebTV, usługi umożliwiającej in-
teraktywne korzystanie z telewizji oraz zapewniającej dostęp do Internetu i poczty elek-
tronicznej, telewizja zyskuje zupełnie nowy wymiar.
Sieć WWW jest z założenia interaktywna; sama czynność wybierania połączenia i prze-
chodzenia do innej strony, znajdującej się w zupełnie innym miejscu sieci, jest formą
interakcji. Jednakże, oprócz tej prostej interakcji, WWW umożliwia komunikowanie się
z ludz
mi publikującymi strony oraz z ich odbiorcami.
Strony mogą przykładowo zawierać interakcyjne formularze, które mogą wypełniać czy-
telnicy. Formularze te posiadają takie elementy, jak pola tekstowe, przyciski radiowe lub
proste menu z różnymi obiektami. Kiedy formularz zostaje  wysłany , wpisane informa-
cje są przesyłane z powrotem do serwera, z którego pochodzi strona. Rysunek 1.6 poka-
zuje przykład formularza ekranowego Wydawnictwa Helion (dzięki niniejszej książce
nauczysz się, jak stworzyć taki formularz).
Jako osoba publikująca informacje w sieci WWW, możesz używać formularzy do wielu
różnych celów, na przykład:
aby zebrać opinie na temat własnej strony,
aby zebrać informacje o czytelnikach swojej strony (dane demograficzne,
przeglądowe czy jakiekolwiek inne), takie dane możesz następnie zgromadzić
w bazie, tworzyć różnego rodzaju statystyki, w zasadzie możesz z nimi zrobić,
co tylko zechcesz,
aby udostępnić użytkownikom sieci formularz zamówienia produktów czy też
innych usług dostępnych w WWW,
Rozdział 1. Świat WWW 21
aby tworzyć  księgi gości i systemy konferencyjne, umożliwiające czytelnikom
umieszczanie własnych informacji na Twoich stronach. Tego typu systemy
umożliwiają czytelnikom kontakt nie tylko z autorem, ale także z innymi
odbiorcami stron.
Rysunek 1.6.
Przykładowy formularz
Wydawnictwa Helion
Interakcja w sieci WWW nie kończy się na formularzach, które stanowią jedną z najpo-
pularniejszych form interakcji. Nowe, zaawansowane cechy WWW dostarczają jeszcze
więcej możliwości. Tak, na przykład, Java i ShockWave umożliwiają włączanie do
stron WWW całych programów i gier. Oprogramowanie działające w sieci pozwala
czytelnikom na prowadzenie konwersacji w czasie rzeczywistym. Rozwój trójwymia-
rowych światów umożliwia im wędrówkę po stronach WWW, przypominających praw-
dziwe pomieszczenia, w których spotykają oni innych ludzi. Z biegiem czasu sieć
WWW zmienia swe oblicze  przestaje być tylko dostarczycielem informacji, które
użytkownicy pasywnie konsumują (zamieniając się w  sieciowe warzywa )  staje się
miejscem, dzięki któremu poznają się i komunikują ze sobą ludzie z całego świata.
Przeglądarki sieciowe
Jak już wcześniej wspomniano, przeglądarka sieciowa jest programem, który służy do
oglądania i poruszania się po stronach WWW. Przeglądarki są czasami nazywane klien-
tami WWW; można również usłyszeć wiele innych, wymyślnych określeń (narzędzia na-
wigacji internetowej), ale termin przeglądarka jest zdecydowanie najpopularniejszy.
Rynek przeglądarek jest naprawdę bardzo duży i powstają one dla prawie każdej plat-
formy, zarówno dla systemów z graficznym interfejsem użytkownika (Mac, Windows),
jak i dla systemów tekstowych (Unix).
Większość z nich jest całkowicie darmowa (freeware) lub jest rozprowadzana na zasa-
dach shareware (wypróbuj i kup). Na przykład, obie najpopularniejsze przeglądarki 
Microsoft Internet Explorer oraz Netscape Navigator  są dostępne za darmo zarówno
22 Część 1. Informacje wstępne
dla użytkowników indywidualnych, jak i dla firm. Zwykle jedyną czynnością, którą
musisz wykonać, aby wejść w posiadanie przeglądarki, jest skopiowanie jej z sieci
(czynność ta jest łatwiejsza, jeżeli masz już przeglądarkę, dzięki której możesz skopio-
wać nową  sytuacja przypomina osławiony problem jajka i kury).
Obecnie najpopularniejszymi przeglądarkami w sieci WWW są Microsoft Internet
Explorer (określany także jako Internet Explorer lub  IE ) oraz Netscape Navigator (po-
tocznie określany jako Netscape). Jednak pomimo tego, że przeglądarki te opanowały
lwią część rynku przeglądarek, nie są one jedynymi dostępnymi produktami. Ta uwaga
okaże się ważna póz
niej, kiedy to będziesz poznawał możliwości różnych przeglądarek.
Założenie, że Internet Explorer oraz Netscape Navigator są jedynymi przeglądarkami w
sieci i projektowanie stron wyłącznie pod ich kątem ograniczy potencjalną liczbę od-
biorców prezentowanych informacji.
Ukierunkowanie rozwoju stron WWW na konkretną przeglądarkę, na przykład, Internet
Explorer lub Netscape Navigator, jest uzasadnione wtedy, kiedy adresowane są one do
ograniczonego kręgu odbiorców, korzystających właśnie z tego oprogramowania. Tego
rodzaju praktyki są powszechne w firmach implementujących struktury intranetowe. W takiej
sytuacji można swobodnie założyć, że wszyscy użytkownicy w danej firmie korzystają z tej
samej przeglądarki, która została im odgórnie narzucona. Wtedy też możliwe jest
projektowanie elementów WWW z wykorzystaniem specyficznych cech danej przeglądarki.
Co robi przeglądarka?
Praca każdej przeglądarki jest dwutorowa: po otrzymaniu adresu informacji, znajdującej
się w sieci (URL), przeglądarka musi uzyskać dostęp do tej informacji lub zadziałać
w inny, zależny od wskaz
nika sposób. Aby odbierać hipertekstowe dokumenty WWW,
przeglądarka musi być zdolna do komunikacji z serwerem. Z racji tego, że WWW może
także korzystać z informacji znajdującej się na serwerach FTP i Gophera, grup dysku-
syjnych Usenet, poczty e-mail i wielu innych, przeglądarki często potrafią komuniko-
wać się również z tego typu serwerami i protokołami.
Jednak pracą, którą przeglądarki wykonują najczęściej, jest formatowanie i wyświetlanie
dokumentów WWW. Każda strona w sieci to plik zapisany w języku HTML (Hypertext
Markup Language). Zawiera on w sobie właściwą treść strony, jej strukturę oraz hiperpo-
łączenia do innych stron, obrazów lub innych mediów (więcej informacji o HTML-u
znajdziesz w rozdziałach: 3.   Wprowadzenie do HTML , 4.   Zaczynamy od pod-
staw , 5.   Wszystko o połączeniach , oraz 6.   Więcej o formatowaniu tekstu
w HTML-u ). Przeglądarka pobiera informacje z serwera WWW, formatuje je i wyświe-
tla na ekranie. Różne przeglądarki mogą w różnoraki sposób przetwarzać te same infor-
macje, jest to zależne od możliwości systemu i standardowych ustawień przeglądarki.
Pobieranie dokumentów z sieci i formatowanie ich w lokalnym systemie to dwa zada-
nia, które stanowią trzon pracy przeglądarki. Jednakże w zależności od przeglądarki i jej
możliwości, być może będziesz mógł też odtwarzać pliki multimedialne, oglądać i pra-
cować z apletami w języku Java, odbierać pocztę elektroniczną lub korzystać z innych,
zaawansowanych cech oferowanych przez oprogramowanie.
Rozdział 1. Świat WWW 23
Przegląd dwóch najpopularniejszych przeglądarek
Rozdział ten opisuje bliżej dwie najpopularniejsze obecnie przeglądarki. W żadnym ra-
zie nie są to wszystkie dostępne produkty i jeżeli nie ma tu przeglądarki, której uży-
wasz, nie poczuj się zmuszony do przerzucenia się na jedną z opisywanych. Jeżeli jesteś
ze swojej przeglądarki zadowolony, oznacza to, że jest ona bardzo dobra.
Przeglądarek tu opisanych możesz używać wtedy, kiedy komputer, na którym pracu-
jesz, jest bezpośrednio podłączony do Internetu lub też korzystasz z połączenia mode-
mowego SLIP lub PPP. Opis sposobów przyłączania komputera do Internetu nie wcho-
dzi w zakres tej książki, ale nie powinieneś mieć problemów ze znalezieniem publikacji
na ten temat, jest ich bowiem bardzo dużo.
Jeżeli jedyne połączenie z Internetem, z jakiego możesz skorzystać, to połączenie mo-
demowe poprzez konto w znakowym systemie Unix, oznacza to, że jesteś ograniczony
do tekstowej przeglądarki o nazwie Lynx. Nie możesz więc oglądać dokumentów w ko-
lorze, nie ujrzysz też na ekranie grafiki w żadnej postaci (choć możesz zapisać pliki gra-
ficzne na dysku i obejrzeć je na innym komputerze).
Microsoft Internet Explorer
Przeglądarka Microsoftu, Internet Explorer, działa w Windows 3.1, Windows 95, Win-
dows NT, w systemach Unix oraz na komputerach Macintosh i jest dostępna za darmo
na stronach WWW Microsoft-u (http://www.microsoft.com/windows/ie/). Program nie
wymaga żadnych dalszych opłat licencyjnych. W rzeczywistości, jeśli używasz systemu
operacyjnego Windows 98, to już dysponujesz Internet Explorerem 4, gdyż został on
wbudowany w system. Oczywiście, jeśli chcesz, to możesz zainstalować i używać
Netscape Navigatora. Jednak, jeśli wszystkim, czego Ci potrzeba, jest Internet Explorer,
to nie będziesz musiał niczego robić.
Microsoft był jedyną firmą tworzącą przeglądarki, której udało się dorównać, a nawet
przewyższyć tempo pracy firmy Netscape. Internet Explorer udostępnia wiele możliwo-
ści Netscape Navigatora i dodaje do nich kilka własnych. Co więcej, Microsoft zawarł
kilka znaczących umów z firmami świadczącymi komercyjne usługi sieciowe, dzięki
czemu jego udział w rynku przeglądarek wzrósł znacząco i bezpośrednio zagraża firmie
Netscape, która do tej pory sprawowała kontrolę na tym rynkiem. Choć aktualnie do-
stępnych jest wiele przeglądarek, to najpopularniejsze są tylko dwie: przeglądarki firm
Microsoft i Netscape.
Aby uzyskać więcej informacji na temat przeglądarki Internet Explorer, zajrzyj na stro-
nę Microsoft-u (http://www.microsoft.com/windows/ie/). Rysunek 1.7 przedstawia prze-
glądarkę Internet Explorer działającą w Windows 98.
Firma Microsoft przygotowuje 6 wersję swojej przeglądarki. Microsoft zapowiedział, że
wersja beta przeglądarki ukaże się wraz z premierą kolejnej wersji Windows, o nazwie
roboczej Whistler. Firma zapewnia, że nowa wersja będzie szybsza od swoich poprzed-
niczek i lepiej zintegrowana.
24 Część 1. Informacje wstępne
Wraz z premierą nowych wersji swoich przeglądarek, Netscape i Microsoft próbowały
wprowadzać mnóstwo nowych, wymyślnych cech. Podobnie jest teraz w przypadku
najnowszych produktów. W rozdziale 10.  XHTML i arkusze stylów dowiesz się, iż do tych
nowych możliwości należy obsługa arkuszy stylów zapewniających ścisłą kontrolę nad
wyglądem dokumentu. W rozdziale 21.   Użycie Dynamicznego HTML-a  poznasz
Dynamiczny HTML zawierający wszystkie najnowsze technologie, począwszy od
możliwości precyzyjnego określania układu i wyglądu strony, a kończąc na poprawionych i
wzbogaconych możliwościach skryptowej obsługi dokumentów HTML.
Rysunek 1.7.
Microsoft Internet
Explorer (wersja
dla Windows 98)
Netscape
Drugą, bardzo popularną przeglądarką używaną w sieci WWW jest Netscape Navigator,
program powstały w firmie Netscape Communications Corporation.
Najpopularniejszym sposobem uzyskania Netscape Navigatora jest skopiowanie pakie-
tu narzędzi internetowych o nazwie Netscape Communicator. Prócz przeglądarki
WWW zawiera on programy służące do obsługi poczty elektronicznej i grup dyskusyj-
nych (Netscape Messenger), edycji stron WWW (Netscape Composer) oraz współpracy
sieciowej (Netscape Conference). Pakiet ten dostępny jest w wersjach przeznaczonych
dla systemów Windows, Macintosh oraz wielu różnych rodzajów systemu Unix wypo-
sażonych w X Window System. Rysunek 1.8 przedstawia wersję przeglądarki Netscape
Navigator działającą w systemie Windows 98.
Pakiet Netscape Communicator Standard Edition można skopiować i używać bezpłat-
nie. Najnowsza wersja przeglądarki ma numer 4.7 i można ją skopiować z witryny fir-
my Netscape  http://home.netscape.com/. Za dodatkową, rozsądną cenę, można nabyć
pakiet Netscape Communicator Professional zawierający funkcje kalendarza, narzędzia
zarządzania oraz funkcje współpracy z komputerami IBM.
Rozdział 1. Świat WWW 25
Serwery WWW
Aby przeglądać strony w sieci WWW, potrzebujesz przeglądarki. Do publikowania
stron w sieci, w większości przypadków, będziesz potrzebował serwera WWW.
Serwer WWW to program działający na komputerze w sieci Internet, który odpowiada na
żądania przeglądarki i wysyła do niej odpowiednie pliki. Jest on niezbędny do publikowania
dokumentów w sieci.
Rysunek 1.8.
Netscape (wersja
dla Windows 98)
Kiedy przeglądarka wysyła żądanie pobrania pliku z serwera, najpierw nawiązuje
z serwerem połączenie za pomocą protokołu HTTP. Serwer akceptuje to połączenie,
wysyła zawartość żądanych plików i przerywa łączność. Wtedy przeglądarka formatuje
otrzymane informacje.
Serwer może jednocześnie otrzymywać wiele żądań pobrania tych samych informacji
od wielu przeglądarek. Musi umieć sobie poradzić z tym zadaniem.
Zadania serwerów WWW są o wiele poważniejsze niż zwykłe przechowywanie plików.
Są także odpowiedzialne za zarządzanie danymi wprowadzanymi przez użytkowników
przeglądarek w formularzach oraz za połączenie tych danych z programami, na przy-
kład, z bazami danych.
Podobnie jak w przypadku przeglądarek, istnieje wiele różnych serwerów WWW, do-
stępnych dla różnych platform. Każdy z nich posiada różne cechy, nader zróżnicowane
są również ich ceny (istnieją produkty darmowe, ale są też bardzo drogie serwery ko-
mercyjne). Teraz dowiemy się tylko, do czego taki serwer służy, natomiast szerzej zaj-
miemy się nimi w rozdziale 25.   Publikowanie witryny .
26 Część 1. Informacje wstępne
URL
URL jest wskaz
nikiem pewnej porcji danych w sieci WWW. Może to być dokument
WWW, plik na serwerze FTP, wiadomość na serwerze grup dyskusyjnych lub adres pocz-
ty elektronicznej. URL stanowi uniwersalną, spójną metodę wyszukiwania i dostępu do
informacji, niekoniecznie dla użytkownika a raczej dla przeglądarki (gdyby był to ad-
res stworzony dla człowieka, miałby zdecydowanie łatwiejszy do zapamiętania format).
Z adresów URL korzystasz nie tylko bezpośrednio w przeglądarce, wpisując je, aby
przeskoczyć do konkretnej strony. Są one wykorzystywane również w momencie tworze-
nia hiperpołączenia do innej strony wewnątrz dokumentu. Z której strony by na to nie
spojrzeć, adresy URL mają ogromne znaczenie zarówno dla odbiorcy informacji, jak
i dla przeglądarki.
Adres URL zawiera informację o:
sposobie dotarcia do danych (nazwa protokołu  FTP, Gopher, HTTP),
nazwie komputera w Internecie, na którym tych danych należy szukać
(www.helion.pl, ftp.apple.com, netcom16.netcom.com itp.),
katalogach lub innych sposobach lokalizacji konkretnego pliku na tym komputerze.
Możesz także korzystać ze specjalnych adresów URL do wysyłania poczty
(zwanych Mailto URL) lub korzystania z Telnetu.
Więcej o adresach URL i o tym, co oznaczają poszczególne części, dowiesz się z roz-
działu 5.   Wszystko o połączeniach .
Podsumowanie
Aby publikować informacje w sieci WWW, musisz zrozumieć podstawowe pojęcia
i koncepcje, które ją tworzą. W tym rozdziale zapoznałeś się z trzema z nich. Po pierw-
sze, dowiedziałeś się o kilku najbardziej użytecznych cechach WWW, przydatnych przy
publikowaniu informacji. Po drugie, wiesz już, co to jest przeglądarka i serwer WWW
i jak współpracują one ze sobą, aby dostarczać strony na ekran komputera. Po trzecie
wreszcie, dowiedziałeś się, co to jest URL i dlaczego jest on tak ważny przy przegląda-
niu i publikowaniu informacji w sieci WWW.
Warsztat
Każdy rozdział niniejszej książki zawiera zestaw ćwiczeń, które pomogą Ci opanować
przeczytany materiał. Pierwsza cześć warsztatów zawiera kilka podstawowych pytań
i odpowiedzi związanych z WWW. W następnej części samodzielnie odpowiadasz na
zadane pytania. Poprawne odpowiedzi na te pytania znajdują się w następnej sekcji. Na
końcu rozdziału zostały umieszczone ćwiczenia, które pomogą Ci zapamiętać omówio-
ny materiał.
Rozdział 1. Świat WWW 27
Pytania i odpowiedzi
P. Kto zarządza WWW? Kto kontroluje wszystkie protokoły? Kto tym wszystkim
rządzi?
O. Nie istnieje jednostka, która jest  właścicielem WWW. Biorąc pod uwagę ogromną
liczbę niezależnych miejsc, w których publikowane są informacje w sieci, ustanawia-
nie reguł czy też wytycznych byłoby niewykonalne dla jednej instytucji. Jednakże ist-
nieją dwie grupy organizacji, które mają ogromny wpływ na wygląd sieci WWW.
Pierwsza z nich to World Wide Web (W3) Consortium, która ma swoją siedzibę
w Massachusetts Institute of Technology (MIT) oraz INRIA w Europie. W3 Consor-
tium składa się z osób i instytucji zainteresowanych wspieraniem rozwoju oraz defi-
niowaniem języków i protokołów tworzących sieć WWW (HTTP, HTML itp.).
Zajmuje się też dostarczaniem produktów (przeglądarek, serwerów itp.), które są
bezpłatnie dostępne dla każdego, kto zechce ich używać. Jeżeli o jakiejś organizacji
można powiedzieć, że ustanawia standardy i wymusza reguły obowiązujące w WWW,
to tylko o W3 Consortium. Stronę tej organizacji znajdziesz pod adresem:
http://www.w3.org/
Druga grupa organizacji, która ma duży wpływ na kształt WWW, to producenci
przeglądarek, głównie Microsoft i Netscape Communications Corporation. Rywali-
zacja o miano najpopularniejszej i najbardziej zaawansowanej technicznie przeglą-
darki staje się coraz bardziej zażarta, a Netscape i Microsoft to najważniejsi jej
uczestnicy. Pomimo tego, że obydwie firmy deklarują poparcie i obiecują stosować
się do linii rozwoju proponowanych przez W3 Consortium, obydwie włączają do
nowych wersji swojego oprogramowania własne rozwiązania, które często kolidują
wzajemnie ze sobą i z pracą wykonywaną przez W3 Consortium.
Czasami, kiedy próbujesz dotrzymać kroku wszystkim nowinkom i nagłym zmia-
nom, możesz poczuć się jak w środku pola bitwy, gdzie po jednej stronie stoi
Netscape, po drugiej Microsoft, a W3 Consortium pełni rolę mediatora, próbującego
uchronić świat przed wojną atomową. Najbardziej nieszczęśliwi są w tej sytuacji
projektanci stron WWW, którzy tkwią pośrodku tego wszystkiego i muszą ciągle
decydować, po której stronie stanąć i jak reagować na nagłe zamiany. Ale o tym
właśnie traktuje reszta tej książki.
P. W wielu artykułach mówiących o WWW wspomina się o CERN  Europej-
skim Ośrodku Badań Jądrowych  jako o instytucji, która miała znaczący
wpływ na rozwój sieci WWW. W tej książce nie ma o nich ani słowa. Jaki był
ich rzeczywisty wpływ na rozwój WWW?
O. Jak zapewne już wiesz z tych wszystkich artykułów, WWW zostało wynalezione wła-
śnie w CERN-ie przez Tima Berners-Lee i przez wiele lat rozwój sieci koncentrował
się wokół tej instytucji. Jednak pod koniec roku 1995 CERN przekazał swój udział
w rozwoju sieci francuskiemu INRIA (Institut National pour la Recherche en Infor-
matique et Automatique). INRIA jest dzisiaj europejskim oddziałem W3 Consortium.
28 Część 1. Informacje wstępne
Quiz
1. Dlaczego hipertekstowy system prezentacji informacji jest taki użyteczny?
2. Czy potrzebujesz konkretnego typu komputera, aby uzyskać dostęp do WWW?
3. Oprócz połączenia z Internetem, co jest jeszcze niezbędne do nawigacji
i przeglądania stron WWW oraz innych informacji w World Wide Web?
4. Co to jest URL?
5. Jaki warunek musi być spełniony, aby zamieścić stronę w WWW?
Odpowiedzi
1. W porównaniu do tekstu w układzie liniowym, informacje hipertekstowe ułatwiają
przemieszczanie się pomiędzy różnymi punktami.
2. Nie potrzebujesz specjalnego komputera. Dostęp do WWW możesz uzyskać
za pomocą każdego komputera, poczynając od najtańszego PC, aż do drogich
Uniksowych stacji roboczych. Możesz także używać dowolnego rodzaju systemu
operacyjnego i trybu wyświetlania informacji. WWW jest całkowicie niezależne
od platformy sprzętowej.
3. Aby przeglądać informacje i poruszać się w sieci WWW, potrzebujesz przeglądarki.
Oprócz odczytywania dokumentów WWW, najważniejszą funkcją przeglądarki jest
odpowiednie sformatowanie i wyświetlenie dokumentów WWW, tak aby mogły
zostać poprawnie odczytane przez Twój system.
4. URL, Uniform Resource Locator, jest adresem określonego dokumentu
lub informacji w Internecie.
5. W większości przypadków musisz uzyskać dostęp do serwera WWW.
Serwery WWW są komputerami obsługującymi witrynę WWW, które odpowiadają
na żądania pobrania plików przez przeglądarkę oraz wysyłają odpowiednie strony
do wielu różnych rodzajów przeglądarek. Zarządzają także danymi wprowadzonymi
w formularzach i są odpowiedzialne za integrację baz danych.
Ćwiczenia
1. Wypróbuj każdy z różnych rodzajów adresów URL omówionych w tym rozdziale
(http:, ftp: oraz gopher:).
2. Aby zapoznać się z różnymi rodzajami dostępnych przeglądarek, odwiedz
witrynę
BROWSERS.COM, która jest częścią witryny CNET. Adres witryny
BROWSERS.COM jest następujący: http://www.browsers.com. Początkowo ilość
informacji dostępnych pod tym adresem może Ci się wydać nieco uciążliwa.
Głównym celem tego ćwiczenia jest uzmysłowienie Ci, że oprócz dwóch najbardziej
popularnych przeglądarek, w Internecie są używane także inne programy, które
obsługują różnorodne standardy. Z pewnością, kiedy nauczysz się więcej o HTML,
adres ten okaże się bardziej przydatny. Możesz tam na bieżąco sprawdzić informacje
o najnowszych wersjach wszystkich dostępnych przeglądarek i standardach,
które są przez nie obsługiwane.