ROZWÓJ RYNKU LOTNICZEGO W POLSCE
Dominika Maj, Ewa Szymkowicz
Wyższa Szkoła Informatyki i Zarządzania z siedzibą w Rzeszowie
Streszczenie
Na przestrzeni ostatnich lat rynek lotniczy Polski dynamicznie się rozwijał i jak pokazują prognozy
tendencja ta będzie się utrzymywała także w przyszłości. Punktem przełomowym dla rozwoju rynku
lotniczego w Polsce był rok 2004. Od tego momentu zarówno linie lotnicze, jak i porty lotnicze zinten-
syfikowały swoją działalność na terenie naszego kraju. Celem artykułu jest potwierdzenie tezy, iż lata
2004-2010 były dla rynku transportu lotniczego w Polsce. okresem przejścia między fazą narodzin
a fazą rozwoju.
1. Uwarunkowania rozwoju transportu lotniczego w Polsce
Centralne położenie Polski w Europie Środkowej sprawia, iż jest ona usytuowana na styku najważ-
niejszych szlaków komunikacyjnych, łączących północ z południem oraz wschód z zachodem.
W związku z powyższym nieunikniona staje się rozbudowa infrastruktury transportowej jak również i
jej intermodalność. Transport lotniczy, uznawany za najszybciej rozwijającą się gałąz
transportu na
świecie, również w Polsce nabiera coraz większego znaczenia. Ponadto, jego prawidłowe funkcjono-
wanie jest wskaz
nikiem rozwoju danego regionu. Z analiz statystycznych wynika, iż Europa posiada
wysoki udział w rynku lotniczym świata (28% wg liczby pasażerów), co ma bezpośrednie przełożenie
na rozwój tego sektora także i w naszym kraju.
www.think.wsiz.rzeszow.pl, ISSN 2082-1107, Nr 2 (10) 2012, s. 36-49
Rozwój rynku lotniczego w Polsce
Wykres 1. Udział regionów w rynku lotniczym świata wg liczby pasażerów w 2009 r.
Wykres 1. Udział regionów w rynku lotniczym świata wg liczby pasażerów w 2009 r.
Wykres 1. Udział regionów w rynku lotniczym świata wg liczby pasażerów w 2009 r.
6%
6%
28%
Europa
32%
Afryka
Bliski Wschód
Bliski Wschód
Azja/Pacyfik
Azja/Pacyfik
2%
28%
Ameryka Północna
Ameryka Północna
4%
Ameryka Południowa/Karaiby
Ameryka Południowa/Karaiby
y
ródło: opracowanie własne na podstawie Annual Report of the Councl,
y
ródło: opracowanie własne na podstawie Annual Report of the Councl,
[z:] http://www.icao.int/icaonet/dcs/9921/9921_en.pdf, z dnia 10.05.2011 r.
://www.icao.int/icaonet/dcs/9921/9921_en.pdf, z dnia 10.05.2011 r.
://www.icao.int/icaonet/dcs/9921/9921_en.pdf, z dnia 10.05.2011 r.
Podkreślić należy fakt, iż rynek lotniczy charakteryzuje wieloaspektowe oddziaływanie na różne sek-
Podkreślić należy fakt, iż rynek lotniczy charakteryzuje wieloaspektowe oddziaływanie na różne se
Podkreślić należy fakt, iż rynek lotniczy charakteryzuje wieloaspektowe oddziaływanie na różne se
tory gospodarki i życia społeczne . Transport lotniczy stanowi kluczowy element lokalnej, regional-
tory gospodarki i życia społecznego1. Transport lotniczy stanowi kluczowy element lokalnej, regiona
nej i międzynarodowej infrastruktury, a co za tym idzie pewnego rodzaju ,,przepustkę dla rozwoju
nej i międzynarodowej infrastruktury, a co za tym idzie pewnego rodzaju ,,przepustkę dla rozwoju
nej i międzynarodowej infrastruktury, a co za tym idzie pewnego rodzaju ,,przepustkę dla rozwoju
lokalnych firm. Z ekonomiczno społecznego punktu widzenia, dużego znaczenia nabiera fakt, i
lokalnych firm. Z ekonomiczno-społecznego punktu widzenia, dużego znaczenia nabiera fakt, iż
transport lotniczy kreuje wiele miejsc pracy, co przekłada się na wzrost zamożności społeczeństwa.
transport lotniczy kreuje wiele miejsc pracy, co przekłada się na wzrost zamożności społeczeństwa.
transport lotniczy kreuje wiele miejsc pracy, co przekłada się na wzrost zamożności społeczeństwa.
Różnorodność świadczonych usług gwarantuje równocześnie zróżnicowanie w zatrudnieniu
Różnorodność świadczonych usług gwarantuje równocześnie zróżnicowanie w zatrudnieniu
Różnorodność świadczonych usług gwarantuje równocześnie zróżnicowanie w zatrudnieniu2. Idąc
dalej, zwiększenie mobilności społeczeństwa w warunkach swobody przepływu osób, gwarantowanej
dalej, zwiększenie mobilności społeczeństwa w warunkach swobody przepływu osób, gwarantowanej
przez wspólnotę europejską, wspomagany poprzez rozwój technologii napędza koniunkturę gospo-
przez wspólnotę europejską, wspomagany poprzez rozwój technologii napędza koniunkturę gosp
przez wspólnotę europejską, wspomagany poprzez rozwój technologii napędza koniunkturę gosp
darczą. Wspomniane czynniki przyczyniają się do podwyższenia standardów życia ludzi w związku
darczą. Wspomniane czynniki przyczyniają się do podwyższenia standardów życia ludzi w związku
z łatwością oraz komfortem przemieszczania się. Adekwatnym przykładem będzie zapewne wzrast
łatwością oraz komfortem przemieszczania się. Adekwatnym przykładem będzie zapewne wzrasta-
jąca liczba wyjazdów biznesowych, co obrazuje większą otwartość i tolerancję oraz elastyczność pr
jąca liczba wyjazdów biznesowych, co obrazuje większą otwartość i tolerancję oraz elastyczność pra-
jąca liczba wyjazdów biznesowych, co obrazuje większą otwartość i tolerancję oraz elastyczność pr
cowników. I koło zamyka się, rzec można. Innymi słowy, aktywność jednych podmiotów sprzężona
cowników. I koło zamyka się, rzec można. Innymi słowy, aktywność jednych podmiotów sprzężona
cowników. I koło zamyka się, rzec można. Innymi słowy, aktywność jednych podmiotów sprzężona
jest z działaniami innych.
Wykorzystywanie walorów komunikacji lotniczej staje się newralgicznym punktem zarządz
Wykorzystywanie walorów komunikacji lotniczej staje się newralgicznym punktem zarządz
Wykorzystywanie walorów komunikacji lotniczej staje się newralgicznym punktem zarządzających
w tymże sektorze. Jednakże prowadzenie wspomnianego biznesu związane jest z nakładami finans
tymże sektorze. Jednakże prowadzenie wspomnianego biznesu związane jest z nakładami finanso-
tymże sektorze. Jednakże prowadzenie wspomnianego biznesu związane jest z nakładami finans
wymi przeznaczonymi między innymi na wykwalifikowaną kadrę zarządzającą oraz wyposaże
wymi przeznaczonymi między innymi na wykwalifikowaną kadrę zarządzającą oraz wyposażenie
w nowoczesny sprzęt techniczny czy chociażby we wdrażanie najnowszych procedur niezbędnych
nowoczesny sprzęt techniczny czy chociażby we wdrażanie najnowszych procedur niezbędnych
nowoczesny sprzęt techniczny czy chociażby we wdrażanie najnowszych procedur niezbędnych
przy obsłudze ruchu lotniczego. Inwestowanie jest bowiem wpisane w utrzymanie się na tym jakże
przy obsłudze ruchu lotniczego. Inwestowanie jest bowiem wpisane w utrzymanie się na tym jakże
przy obsłudze ruchu lotniczego. Inwestowanie jest bowiem wpisane w utrzymanie się na tym jakże
konkurencyjnym rynku. Pomimo kapitałochłonności oraz długiego czasu oczekiwania na widoczne
rencyjnym rynku. Pomimo kapitałochłonności oraz długiego czasu oczekiwania na widoczne
rezultaty, rola transportu lotniczego wzrasta na przestrzeni ostatnich lat. Ów dynamiczny rozwój w
rezultaty, rola transportu lotniczego wzrasta na przestrzeni ostatnich lat. Ów dynamiczny rozwój wa-
rezultaty, rola transportu lotniczego wzrasta na przestrzeni ostatnich lat. Ów dynamiczny rozwój w
runkowany jest jego szybkością, dostępnością, wysokim poziomem bezpieczeństwa (w porównaniu
runkowany jest jego szybkością, dostępnością, wysokim poziomem bezpieczeństwa (w porównaniu
runkowany jest jego szybkością, dostępnością, wysokim poziomem bezpieczeństwa (w porównaniu
1
J. Burnewicz, W. Grzywacz, Ekonomika transportu
Ekonomika transportu, WKA
, Warszawa 1989, s. 42.
2
K. Larpus, Rynek lotniczy na świecie, Kraków 2010, [z:]
Rynek lotniczy na świecie,
http://wtir.awf.krakow.pl/pdf/studenci/strony_st/projekty/branzowe/2010%20Laprus%20Krzysztof%20Rynek
http://wtir.awf.krakow.pl/pdf/studenci/strony_st/projekty/branzowe/2010%20Laprus%20Krzysztof%20Rynek
%20lotniczy%20na%20swiecie.pdf, z dnia 09.05.2011 r.
, z dnia 09.05.2011 r.
37
Rozwój rynku lotniczego w Polsce
z transportem samochodowym), kosztami, uniwersalizmem zastosowania oraz kompleksowość usług,
luksusem podróżowania, punktualnością3.
Obserwując zjawiska zachodzące na rynku transportu lotniczego nasuwa się pytanie, na jakim etapie
rozwoju znajduje się on w Polsce. Niewątpliwie jest to rynek wschodzący. Zaryzykować można
stwierdzenie, że lata 2004-2010 to okres przejścia między pierwszą a drugą fazą rozwoju rynku, czyli
przejście od fazy narodzin do fazy rozwoju. Potwierdzeniem tej tezy będą dane i zestawienia zapre-
zentowane w poniższych rozdziałach artykułu.
2. Przystąpienie polski do Unii Europejskiej jako punkt zwrotny zmian na ryku linii lotniczych
Na przestrzeni ostatnich lat rynek linii lotniczych w Polsce dynamicznie się rozwinął. Rok 2004 stano-
wi punkt zwrotny i wyznacza nowe trendy zmian w polskim transporcie lotniczym. Od momentu przy-
stąpienia Polski do Unii Europejskiej (1 maja 2004 roku) nastąpiło przyjęcie i wdrożenie ustawodaw-
stwa wspólnotowego dotyczącego m.in. transportu lotniczego. Liberalizacja przepisów prawnych
wywarła znaczący wpływ na strukturę i funkcjonowanie rynku przewozów lotniczych w Polsce. Moż-
liwość dostępu obcych przewoz
ników do rynku polskiego oraz zmiana przepisów przyznawania kon-
cesji liniom lotniczym wpłynęły na rozwój rynku lotniczego w Polsce. Kolejnym istotnym wydarze-
niem było otwarcie dla Polaków rynku pracy w Wielkiej Brytanii i Irlandii, co istotnie wpłynęło na
wzrost popytu na usługi lotnicze. Ponadto, dynamiczny rozwój rynku turystycznego w omawianym
okresie przyczynił się do wzrostu ilości operacji wykonywanych w systemie charterowym na potrzeby
biur podróży. Mobilność polskiego społeczeństwa, wyrażona za pomocą wskaz
nika liczonego jako
stosunek liczby pasażerów obsłużonych w portach lotniczych do wielkości populacji, wynosiła odpo-
wiednio 0,23 w 2004 roku, 0,4 w 2005 roku, i 0,5 w 2006 roku Mimo znaczącego wzrostu wciąż była
ona kilkukrotnie niższa od średniej państw UE. Polski rynek stał się zatem przedmiotem zaintereso-
wania wielu zagranicznych przewoz
ników, których zamiarem było zajęcie na nim silnej pozycji od
samego początku4.
3. Dynamika zmian na rynku linii lotniczych
Lata 2003-2010 to okres dynamicznych zmian w liczbie przewoz
ników w ruchu regularnym. W roku
2004 w porównaniu z 2003 rokiem ich liczba wzrosła o 43%. Wpływ na tę sytuację miała liberalizacja
przepisów prawnych po przystąpieniu Polski do Unii Europejskiej. W ciągu analizowanego okresu
najwięcej przewoz
ników oferowało swoje usługi w roku 2007 i ich liczba wynosiła 57. W kolejnych
latach obserwujemy wyjścia z sektora spowodowane kryzysem ekonomicznym, którego skutki odbiły
się również i na rynku lotniczym. Analizowany okres charakteryzuje duża dynamika wejść i wyjść ze
sektora, co wskazuje na dużą fluktuację konkurencji na rynku. Omawiany okres uznać można za etap
badania przez linie lotnicze potencjału polskiego rynku i próby dopasowania swoich ofert do potrzeb
potencjalnych pasażerów. Poniższy wykres przedstawia liczbę przewoz
ników w ruchu regularnym
w poszczególnych latach oraz dynamikę jej zmian w procentach.
3
http://transport.branza.biz/bez-kategorii/transport-lotniczy-zalety-i-wady/, z dnia. 09/05.2011r.
4
Urząd Lotnictwa Cywilnego, Analiza rynku lotniczego w Polsce w latach 2004-2006,
[z:] http.//www.ulc.gov.pl//_download/wiadomosci/09_2008/analiza1.pdf, z dnia 10.05.2011r., s. 9.
38
Rozwój rynku lotniczego w Polsce
Wykres 2. Liczba przewoz
ników regularnych w latach 2003- 2010
y
ródło: opracowanie własne na podstawie danych ULC
W latach 2004-2010 obserwujemy również dynamiczne zmiany w udziale w rynku tanich linii lotni-
czych oraz polskich przewoz
ników. Otwarcie nowego rynku wraz z akcesją Polski do Unii Europejskiej
poskutkowało pojawieniem się licznych przewoz
ników niskokosztowych (do paz
dziernika 2004 roku
pojawiło się 8 operatorów). Nie nastąpiło natomiast natychmiastowe wejście przewoz
ników trady-
cyjnych. W wyniku nasilenia konkurencji, PLL LOT zmuszone zostały do działań poprawiających ich
sytuację. Interesy polskiego przewoz
nika zostały poważnie zagrożone poprzez dynamiczny rozwój
tanich linii lotniczych. Nastąpiła zatem konieczność zmian w polskim lotnictwie cywilnym. Podjęto
szereg działań mających na celu pozyskanie funduszy na rozwój infrastruktury z funduszy Unii Euro-
pejskiej5. Podkreślić należy fakt, iż rynek polski był niezwykle atrakcyjny dla przewoz
ników niskobu-
dżetowych. Wynikało to z wysokiej wrażliwości cenowej popytu i niskich dochodów osobistych lud-
ności. Polski rynek oceniano jako rynek o dużym potencjale rozwoju i dlatego był on tak atrakcyjny
dla zagranicznych przewoz
ników. Nie dziwi więc fakt, iż w pierwszej szóstce największych linii lotni-
czych w Polsce znalazły się cztery linie niskokosztowe: słowackie SkyEurope, węgierskie Wizz Air,
irlandzkie Ryanair i polskie Centralwings. Walka o pozyskanie klienta nie była łatwa, nie mniej jednak
jak pokazują dane statystyczne tanie linie lotnicze radziły sobie całkiem niez
le6.
W 2004 roku tanie linie lotnicze obsługiwały 13,3% pasażerów, podczas gdy w 2006 roku udział ten
wzrósł ponad trzykrotnie. Ten zdumiewający wynik świadczy o silnej pozycji tanich przewoz
ników na
polskim rynku. Nowe marki tanich linii przyciągnęły rzesze nowych klientów dzięki trafnym akcjom
promocyjnym i stosowaniu ekspansywnej polityki marketingowej. W Polsce grupa podróżnych zaczę-
ła się poszerzać w związku z koniecznością szybkiej i bezpiecznej komunikacji krajowej i międzynaro-
dowej. Lata 2005-2008 określić można jako okres bitwy między tanimi liniami lotniczymi o polskiego
5
J. Kubicka (red.), Funkcjonowanie i rozwój korporacji wielonarodowych w wybranych sektorach usługowych
i produkcyjnych. Cz.1, Sektor lotniczy, telekomunikacyjny, browarniczy, petrochemiczny, Wyższa Szkoła Biznesu
w Dąbrowie Górniczej. - Dąbrowa Górnicza: Wyższa Szkoła Biznesu, 2008, s. 103.
6
Tamże, s. 104.
39
Rozwój rynku lotniczego w Polsce
klienta i udział w rynku. W kolejnych latach miał miejsce stopniowy wzrost ich udziału. Analizując
klienta i udział w rynku. W kolejnych latach miał miejsce stopniowy wzrost ich udziału. Analizując
klienta i udział w rynku. W kolejnych latach miał miejsce stopniowy wzrost ich udziału. Analizując
poniższy wykres przedstawiający udział w rynku tanich linii lotniczych oraz polskich przewoz
ników
poniższy wykres przedstawiający udział w rynku tanich linii lotniczych oraz polskich prz
w latach 2004-2010 stwierdzić można, iż tani przewoz
nicy zdominowali polski rynek.
2010 stwierdzić można, iż tani przewoz
nicy zdominowali polski rynek.
2010 stwierdzić można, iż tani przewoz
nicy zdominowali polski rynek.
Wykres 3. Udział w rynku tanich linii lotniczych oraz polskich prz woz
ników w latach 2004-2010
Wykres 3. Udział w rynku tanich linii lotniczych oraz polskich przewoz
ników w latach 2004
y
ródło: opracowanie własne na podstawie danyc
: opracowanie własne na podstawie danych ULC
Ponadto, udział w rynku polskich przewoz
ników spadł prawie dwukrotnie, co wskazuje na r
Ponadto, udział w rynku polskich przewoz
ników spadł prawie dwukrotnie, co wskazuje na rosnącą
Ponadto, udział w rynku polskich przewoz
ników spadł prawie dwukrotnie, co wskazuje na r
konkurencję ze strony zagranicznych linii lotniczych. Coraz wyraz
niej zaznacza się tendencja wzrostu
konkurencję ze strony zagranicznych linii lotniczych. Coraz wyraz
niej zaznacza się tendencja wzrostu
konkurencję ze strony zagranicznych linii lotniczych. Coraz wyraz
niej zaznacza się tendencja wzrostu
aktywności i udziału przewoz
ników zagranicznych w polskim rynku. Poniższy wykres przedstawia 5
aktywności i udziału przewoz
ników zagranicznych w polskim rynku. Poniższy wykres prze
największych linii lotniczych pod względem udziału w rynku w 2010 roku.
największych linii lotniczych pod względem udziału w rynku w 2010 roku.
Wykres 4. Udział w rynku pięciu największych linii lotniczych w Polsce w 2010 r.
Udział w rynku pięciu największych linii lotniczych w Polsce w 2010 r.
Udział w rynku pięciu największych linii lotniczych w Polsce w 2010 r.
3% 17%
PLL LOT S.A. + EUROLOT
PLL LOT S.A. + EUROLOT
29%
WIZZAIR
7%
RYANAIR
LUFTHANSA DEUTSCHE AIRLINES
LUFTHANSA DEUTSCHE AIRLINES
21%
23%
EASYJET
pozostałe
y
ródło: opracowanie własne na podstawie Statystyk i analiz Urzędu Lotnictwa Polskiego, dostępnych na
: opracowanie własne na podstawie rzędu Lotnictwa Polskiego, dostępnych
www.ulc.gov.pl
40
Rozwój rynku lotniczego w Polsce
Należy zwrócić uwagę , iż pięciu największych przewoz
ników, czyli PLL LOT S.A, Wizzair, Ryanair, Lu-
fthansa oraz EasyJet, posiada łącznie aż 83% udziału w rynku. Co więcej, aż 3 z wyżej wymienionych
przewoz
ników są to przewoz
nicy niskokosztowi. Z zestawienia wynika, że największym przewoz
ni-
kiem w ruchu regularnym były PLL LOT S.A. z 29% udziałem. Kolejny był Wizzair. Ryanair znalazł się na
3 miejscu. Dominującą pozycję na rynku PLL LOT zawdzięczają przede wszystkim liczbie pasażerów,
jaką przewożą z/do portu lotniczego w Warszawie. Analiza pokazuje, że walkę o polskiego pasażera
zdecydowanie wygrało czterech przewoz
ników niskobudżetowych. Trzydzieści cztery linie lotnicze
posiada zaledwie 17% udziału w rynku, co świadczy, iż rynek został zdominowany przez nielicznych
liderów.
4. Transformacja zachowań podróżnych w latach 2004-2010
Lata 2004-2006 określić można jako okres, w którym wielu ludzi doświadczyło podróżowania samolo-
tem po raz pierwszy. Pojawienie się tanich linii lotniczych było równoczesne z zapotrzebowaniem na
szybką i tanią podróż do Wielkiej Brytanii i Irlandii. Nastąpił dynamiczny wzrost ruchu pasażerów na
kluczowych lotniskach regionalnych w Krakowie, Katowicach i Gdańsku.
Otwarcie rynku pracy w Wielkiej Brytanii i Irlandii spowodowało, nie tylko wzrost podróżowania osób
pracujących tam, ale i całych rodzin. Emocje i stres związane z podróżowaniem samolotem stanowiły
wyzwanie dla personelu linii lotniczych i lotnisk. Co więcej, brak doświadczenia w podróżowaniu po-
wodował problemy w momencie zamawiania biletów, jaki i odprawy na lotnisku. Dużą barierę sta-
nowiła też nieznajomość języków obcych. Ponadto, w mentalności ludzi cały czas istniało przekona-
nie, że podróż samolotem jest usługą luksusową.
Lata 2006-2008 to ciągły rozwój aktywności lotniczej Polaków. Pasażerowie zaczęli zdobywać do-
świadczenie w podróżowaniu samolotem. Zwiększenie dostępności kart kredytowych w Polsce uła-
twiło zakup biletów. Pasażerowie przekonali się do rezerwacji przelotów przez Internet. Linie lotnicze
wprowadzały coraz to nowe połączenia, jednakże cały czas zorientowane na podróżnych wyjeżdżają-
cych w celu podjęcia pracy (połączenia ze Skandynawią i Niemcami). W Polsce pojawiła się grupa
osób regularnie podróżujących samolotami.
Lata 2008-2011 to okres kiedy podróżni zaczęli podróżować w celach rozrywkowych. Linie lotnicze
wprowadziły nowe połączenia, nie tylko związane z rynkiem pracy. Poza tym mniejszy stres i emocje
związane z podróżą samolotem wpłynęły na większy komfort podróży. Zapotrzebowanie na połącze-
nia z Wielką Brytanią i Irlandią pozostało wysokie, ale nie miało już tendencji wzrostowej. Pasażero-
wie coraz częściej dokonywali rezerwacji biletów lotniczych poprzez Internet.
5. Sytuacja w polskich portach lotniczych
Nie ulega wątpliwości, iż ostatnie lata sprzyjały intensyfikacji transportu lotniczego. Dynamiczny
wzrost dostrzegalny jest zwłaszcza po akcesji Polski w szeregi wspólnoty europejskiej w wyniku prze-
41
Rozwój rynku lotniczego w Polsce
zmian społeczno-ekonomicznych oraz zmian w otoczeniu prawno-instytucjonalnym7. Mierzalnym
rezultatem prężnego rozwoju jest liczba obsłużonych pasażerów oraz wykonanych operacji handlo-
wych. Zgodnie ze statystykami Urzędu Lotnictwa Cywilnego w latach 2004 - 2008 liczba pasażerów
wzrosła ponad dwukrotnie. W 2009 roku dostrzegamy niewielki spadek, którego przyczyny osadzać
należy w globalnym kryzysie ekonomicznym. Jednakże już w 2010 roku obserwujemy porównywalną
liczbę pasażerów jak w 2008.
Wykres 5. Liczba obsłużonych pasażerów w polskich portach lotniczych w latach 2004-2010
y
ródło: opracowanie własne na podstawie danych ULC
Największy przyrost wykonanych operacji obserwujemy w latach 2004-2007, kiedy to liczba operacji
w 2007 roku była większa prawie o 50% w porównaniu z rokiem 2004. W kolejnych dwóch latach
miał miejsce niewielki spadek, spowodowany wspomnianym kryzysem ekonomicznym.
7
S. Huderek-Glapska, Wpływ portu lotniczego na rozwój gospodarki regionu-rozprawa doktorska, Poznań 2011,
s. 145.
42
Rozwój rynku lotniczego w Polsce
Wykres 6. Liczba operacji w polskich portach lotniczych w latach 2004-2010
y
ródło: opracowanie własne na podstawie danych ULC
Wzrost liczby pasażerów oraz wykonanych operacji przełożył się na wielkość aktywów posiadanych
przez zarządzających lotniskami. Poniższy wykres pokazuje, iż wielkość ta w 2009 roku wzrosła prawie
dwukrotnie w porównaniu z rokiem 2004. Świadczy to o ogromie inwestycji infrastrukturalnych prze-
prowadzonych przez polskie porty lotnicze, które finansowane są zazwyczaj z zysków i dopłat do ka-
pitału dokonywanych przez udziałowców oraz funduszy unijnych. W ostatnich okresach nastąpiła
intensyfikacja procesów inwestycyjnych, co wskazuje, iż lotniska spodziewają się dalszego wzrostu
liczby pasażerów.
Wykres 7. Wielkość aktywów posiadanych przez zarządzających lotniskami w Polsce w latach 2004-
2009 w mln PLN
y
ródło: Urząd Lotnictwa Cywilnego, Analiza rynku transportu lotniczego w Polsce w 2009 roku.
43
Rozwój rynku lotniczego w Polsce
Warto również zwrócić uwagę na przychody uzyskane przez zarządzających lotniskami w Polsce. Wi-
doczne jest, że w latach 2004-2008 ulegały one zwiększaniu, a w 2009 roku zaobserwowaliśmy nie-
wielki spadek. Największa dynamika wzrostu miała miejsce w latach 2004-2007, kiedy nastąpił rów-
nież największy przyrost liczby pasażerów.
Wykres 8. Wartość przychodów uzyskanych łącznie przez zarządzających lotniskami w Polsce w latach
2004-2009 w mln PLN
y
ródło: Urząd Lotnictwa Cywilnego, Analiza rynku transportu lotniczego w Polsce w 2009 roku.
Centralizacja polskiego rynku lotniczego do lat 90-tych XX wieku spowodowała, iż Port Lotniczy im.
Fryderyka Chopina w Warszawie realizował prawie 80% wszystkich operacji lotniczych w Polsce. Fakt
ten spowodował, że regionalne porty lotnicze odgrywały funkcję pomocniczą dla centralnego lotniska
w stolicy8. Jako, że stołeczny port lotniczy stanowił węzeł przesiadkowy dla całego kraju, toteż siatka
połączeń opierała się w głównej mierze na rejsach do Warszawy. Aczkolwiek regionalne lotniska re-
alizowały również połączenia do hubów takich jak Frankfurt, Monachium i Londyn, lecz ich udział nie
przekraczał 50%, podczas gdy w stolicy wynosił on prawie 86% w 2001 roku9. Jednakże, na przestrze-
ni ostatnich lat obserwujemy stopniową decentralizację ruchu lotniczego w Polsce. Coraz większego
znaczenia nabierają porty regionalne, co wpływa na fakt, iż udział lotniska Warszawa-Okęcie w ogól-
nej liczbie pasażerów staje się coraz mniejszy. Największy przyrost liczby pasażerów ma miejsce na
lotniskach regionalnych, które stanowią bazę operacyjną tanich przewoz
ników (np. Katowice dla Wiz-
zair, Kraków dla Ryanair). Porty regionalne stają obecnie wobec konieczności wielu inwestycji infra-
strukturalnych, aby sprostać rosnącemu popytowi na usługi lotnicze.
8
S. Huderek-Glapska, Wpływ portu lotniczego na rozwój gospodarki regionu-rozprawa doktorska, Poznań 2011,
s. 145.
9
Tamże, s. 145-146.
44
Rozwój rynku lotniczego w Polsce
Wykres 9. Wzrost udziału regionalnych portów lotniczych w przewozach pasażerskich ogółem
Wykres 9. Wzrost udziału regionalnych portów lotniczych w przewozach pasażerskich ogółem
Wykres 9. Wzrost udziału regionalnych portów lotniczych w przewozach pasażerskich ogółem
w latach 2002
w latach 2002-2006 oraz prognoza na rok 2020 wg ULC
y
ródło: Ministerstwo Transportu, Program rozwoju sieci lotnisk i lotniczych urządzeń naziemnych
: Ministerstwo Transportu, iczych urządzeń naziemnych
Jak podają prognozy Urzędu Lotnictwa Cywilnego w 2020 roku udział Portu Lotniczego Wa
Jak podają prognozy Urzędu Lotnictwa Cywilnego w 2020 roku udział Portu Lotniczego Warszawa-
Jak podają prognozy Urzędu Lotnictwa Cywilnego w 2020 roku udział Portu Lotniczego Wa
Okęcie w rynku lotniczym przewozów pasażerskich będzie wynosił 40%. Według prognoz lotn
Okęcie w rynku lotniczym przewozów pasażerskich będzie wynosił 40%. Według prognoz lotn
Okęcie w rynku lotniczym przewozów pasażerskich będzie wynosił 40%. Według prognoz lotniska
regionalne w 2020 roku obsłużą 24 mln pasażerów, co stanowi ponad trzykrotność tej liczby w p
regionalne w 2020 roku obsłużą 24 mln pasażerów, co stanowi ponad trzykrotność tej liczby w po-
równaniu z rokiem 2006. Dynamiczny wzrost liczby pasażerów w regionalnych portach lotniczych
równaniu z rokiem 2006. Dynamiczny wzrost liczby pasażerów w regionalnych portach lotniczych
równaniu z rokiem 2006. Dynamiczny wzrost liczby pasażerów w regionalnych portach lotniczych
obserwowany w latach 2004-2010 jest słuszną podstawą do postawienia takiej prognozy.
2010 jest słuszną podstawą do postawienia takiej prognozy.
2010 jest słuszną podstawą do postawienia takiej prognozy.
Rysunek 1. Liczba pasażerów w regionalnych portach lotniczych obsługujących w 2010 roku
Liczba pasażerów w regionalnych portach lotniczych obsługujących w 2010 roku
więcej niż 500 tysięcy podróżnych
y
ródło: S. Huderek-Glapska, Wpływ portu lotniczego na rozwój gospodarki regionu rozprawa doktorska, Poznań
Wpływ portu lotniczego na rozwój gospodarki regionu-rozprawa dokto
2011, s. 158.
45
Rozwój rynku lotniczego w Polsce
Jak widać na Rysunku 1 do największych portów regionalnych zaliczamy: Kraków, Katowice, Gdańsk,
Wrocław i Poznań.
Geograficzną siatkę połączeń z polskich portów lotniczych obrazuje wykres 10. Największa liczba rej-
sów regularnych wykonywana jest do Niemiec  26% oraz do Wielkiej Brytanii  16%. Zauważalne
jest, iż najbardziej popularne destynacje znajdują się na terenie Europy.
Wykres 10. Najbardziej popularne kierunki lotów w ruchu regularnym w Polsce w sezonie
letnim 2010
Pozostałe
Niemcy
24%
26%
Belgia
3%
Austria
3%
Szwecja
3%
Dania
Wielka Brytania
3%
16%
Irlandia
3%
Hiszpania
Norwegia Francja Włochy
3%
4% 5% 7%
y
ródło: Opracowanie własne na podstawie: Instytut Turystyki, 2010c, Raport, Rynek lotniczy 2010, Instytut
Turystyki, Warszawa, s. 29-32.
Analizując najbardziej popularne kierunki lotów z wyodrębnieniem rodzaju przewoz
nika nasuwa się
wniosek, iż przewoz
nicy niskobudżetowi zdominowali w pełni irlandzki rynek  100%, jak również
norweski  92%. Odsetek połączeń do Wielkiej Brytanii jest także wysoki  87%. Wynika to niewąt-
pliwie z celu podróży do tych krajów  Wielka Brytania, Irlandia i Norwegia to kraje, gdzie Polacy emi-
grują w celach zarobkowych. Tradycyjne linie lotnicze wybierane są najczęściej jeśli chodzi o kierunki:
Belgia, Francja i Niemcy. Wynikać to może z podróży służbowych polskich polityków do Brukseli. Poza
tym Niemcy to główny partner biznesowy Polski, a co się z tym wiąże pasażerowie na tej trasie to
głównie właściciele i pracownicy korporacji.
46
Rozwój rynku lotniczego w Polsce
Tabela 1. Najbardziej popularne kierunki lotów w ruchu regularnym w Polsce w sezonie letnim 2010
z wyodrębnieniem rodzaju przewoz
nika
Liczba rejsów/tydzień
Udział LCC
Kraj
%
Wszystkich LCC
Niemcy 489 99 20
Wielka Brytania 304 263 87
Włochy 125 74 59
Francja 86 20 23
Norwegia 66 61 92
Hiszpania 63 44 70
Irlandia 61 61 100
Dania 55 brak danych -
Szwecja 55 30 55
Austria 54 brak danych -
Belgia 53 17 32
Pozostałe 456 53 12
Razem 1867 722 39
y
ródło: Opracowanie własne na podstawie: Instytut Turystyki, 2010c, Raport, Rynek lotniczy 2010,
Instytut Turystyki, Warszawa, s. 29-32.
Lotniska w Bydgoszczy, A
odzi, Katowicach, Krakowie, Rzeszowie i Gdańsku w głównej mierze obsługu-
ją tanie linie lotnicze. Udział tanich przewoz
ników w całkowitym ruchu wynosi tam ponad 60%. Naj-
większy udział tradycyjne linie lotnicze mają w Porcie Lotniczym Warszawa-Okęcie, stanowiącym
lotnisko bazowe dla PLL LOT. W 2009 roku 6 lotnisk odnotowało liczbę pasażerów ponad 1 mln. Naj-
większe z nich  Warszawa-Okęcie  obsłużyło ponad 8 mln pasażerów w 2009 roku.
47
Rozwój rynku lotniczego w Polsce
Tabela 2. Struktura udziału w rynku tanich linii lotniczych, tradycyjnych przewoz
ników oraz czarte-
rów z wyodrębnieniem poszczególnych lotnisk w 2009 roku
Ruch
Port lotniczy Ruch całkowity
FSC % LCC% Czarter%
Warszawa  Okęcie 64,3 20,1 15,7 8320927
Kraków  Balice 30,4 61,5 8 2 673 914
Katowice  Pyrzowice 7,3 67,8 24,9 2 318 044
Gdańsk  Rębiechowo 29,8 62,2 8,1 1 897 719
Wrocław  Strachowice 30,1 54,2 15,8 1 342 098
Poznań  A
awica 20,5 52 27,5 1 265 571
Rzeszów 27,6 64,8 7,5 380 711
A
ódz
1,6 79,9 18,3 320 611
Szczecin  Goleniów 26,1 50,4 23,5 291 544
Bydgoszcz 4,5 86,7 8,7 269 422
Zielona Góra 100 0 0 3 190
Suma 40,6 43,6 15,6 19 083 751
y
ródło: Opracowanie własne na podstawie Urząd Lotnictwa Cywilnego, Analiza rynku transportu lotniczego
w Polsce w 2009 roku, Urząd Lotnictwa Cywilnego, Warszawa, 2010, s. 33.
6. Podsumowanie
Sektor lotnictwa cywilnego w Polsce scharakteryzować można jako sektor będący w fazie rozwoju. Od
2004 roku obserwujemy dynamiczny wzrost ruchu lotniczego w polskich portach. Liberalizacja prze-
pisów prawnych wywarła znaczący wpływ na dostęp obcych przewoz
ników do rynku polskiego, co
wpłynęło na odmianę tego rynku. Rosnące zainteresowanie polskim rynkiem ze strony przewoz
ników
zwiększyło dostępność transportu lotniczego na obszarze całej Polski, czego przejawem był dyna-
miczny rozwój regionalnych portów lotniczych, które sukcesywnie zwiększają swoje przychody i ak-
tywa. Kluczowym czynnikiem sukcesu dalszego rozwoju transportu lotniczego może być wysoka ja-
kość usług w porównaniu z innymi środkami transportu. Niska jakość sieci drogowej i usług transpor-
tu kolejowego sprawiają, iż podróżni preferują transport lotniczy. Poza tym rozwój Internetu ułatwił
dostęp do elektronicznych kanałów dystrybucji usług lotniczych. Ważną rolę w rozwoju sektora lotni-
czego ma również zaangażowanie samorządów lokalnych w zarządzanie i finansowanie rozwoju por-
tów lotniczych oraz infrastruktury okołolotniskowej. Działalność ta wpisuje się w nową politykę Unii
Europejskiej i ma na celu wspieranie dostępności regionów. Unia Europejska przeznacza na ten cel
specjalne fundusze, będące z
ródłem finansowania inwestycji w tymże sektorze. Należy również do-
dać, iż na dalszy rozwój transportu lotniczego będzie mieć wpływ wzrost zamożności społeczeństwa
polskiego, będący skutkiem rozwoju gospodarczego Polski. Podsumowując, zmiany jakie zaszły na
polskim rynku transportu lotniczego uznać można za przełomowe, świadczące o przejściu w fazę roz-
woju.
48
Rozwój rynku lotniczego w Polsce
Bibliografia
Pozycje książkowe i czasopisma naukowe
1. Barcik J., Czech P., Rynek Usług Portów Lotniczych w Polsce, nr kol. 1834, Seria: Transport z. 69,
Zeszyty Naukowe Politechniki Śląskiej.
2. Burnewicz J., Grzywacz W., Ekonomika transportu, WKA
, Warszawa 1989.
3. Grzywacz W., Wojewódzka-Król K., Rydzykowski W., Polityka transportowa, Wydawnictwo Uni-
wersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2005.
4. Kubicka J. (red.), Funkcjonowanie i rozwój korporacji wielonarodowych w wybranych sektorach
usługowych i produkcyjnych. Cz.1, Sektor lotniczy, telekomunikacyjny, browarni-
czy, petrochemiczny, Wyższa Szkoła Biznesu w Dąbrowie Górniczej. - Dąbrowa Górnicza: Wyższa
Szkoła Biznesu, 2008.
5. Liwiński J, Krajowe porty lotnicze 2010,  Lotnictwo nr 5/2011.
6. Rydzykowski W., Wojewódzka-Król K. (red.), Transport, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa 2000.
Raporty
7. Larpus K., Rynek lotniczy na świecie, Kraków 2010.
8. Urząd Lotnictwa Cywilnego, Statystyki wg przewoz
ników-ROK 2010.
9. Urząd Lotnictwa Cywilnego, Analiza rynku lotniczego w Polsce w latach 2004-2006.
Strony internetowe
10. http://transport.branza.biz/bez-kategorii/transport-lotniczy-zalety-i-wady/
11. http://www.gospodarkaslaska.pl
12. www.porty-lotnicze.pl
13. www.mi.gov.pl
14. www.ulc.gov.pl
15. www.mrr.gov.pl
16. gbk.net
17. www.icao.int
18. www.iata.org
19. www.airports.org
20. www.flightglobal.com
49