Emilia Stola
Katedra Ekonomiki i Organizacji Przedsiębiorstw
Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie
[e-mail]
ROZWÓJ SEKTORA BANKOWEGO W POLSCE,
A WZROST GOSPODARCZY
Wstęp
Przekształcenia polskiej gospodarki, które zostały zapoczątkowane
w latach dziewięćdziesiątych, dotyczyły także sektora bankowego. Po-
mimo nierozwiniętych jeszcze podstaw kapitałowych, w połowie lat
dziewięćdziesiątych powstał konkurencyjny, dwuszczeblowy system
bankowy1. W ostatnich latach można było zauważyć znaczący wzrost
sektora bankowego w Polsce, pod względem roli, jaką pełni w gospodar-
ce, jak również odnośnie przyrostu jego wartości. Postęp ten dokonał się
głównie pod wpływem intensyfikacji rozwoju gospodarczego.
W literaturze rozwój sektora bankowego utożsamiany jest z długo-
falowym procesem przemian, który dotyczy zarówno zmian ilościowych,
jak i strukturalnych. W przypadku czynników ilościowych, głównie od-
noszą się do wzrostu inwestycji w tym sektorze, zatrudnienia, rozmiarów
kapitałów, będących w dyspozycji instytucji bankowych, jak również ich
dochodów oraz innych wielkości ekonomicznych je charakteryzujących.
Polski sektor bankowy w ostatniej dekadzie przeszedł zasadnicze
zmiany, zarówno ilościowe, dotyczące przyrostów wyżej wymienionych
1
Por. Janc A., Sury-Walterowicz M.: Polska. [W:] Bankowość krajów tworzących gospodarkę
rynkowÄ…. Europa Åšrodkowa i Wschodnia: kontynuacja reform, red. naukowy A. Janc. Wydawnic-
two AE w Poznaniu, Poznań 1998, s. 124  128.
1
wielkości ekonomicznych, jak i jakościowe, zgodne z rozwiązaniami
funkcjonujÄ…cymi w bankach zagranicznych.
Cel i metody badawcze
Celem opracowania jest przedstawienie poziomu wpływu wzrostu
gospodarczego na rozwój sektora bankowego w Polsce w latach 1997 
2007, a także oceny stopnia tego oddziaływania. Z uwagi na wymagania
edytorskie w niniejszym opracowaniu zdecydowano siÄ™ na zbadanie tylko
relacji  wzrost gospodarczy, a rozwój bankowości komercyjnej w pol-
skim sektorze bankowym. Miarami, jakimi posłużono się przy określeniu
wzrostu sektora bankowego, są liczba placówek bankowych oraz wartość
aktywów banków komercyjnych. Natomiast wielkością, jaką przyjęto
za odwzorowującą kształtowanie wzrostu gospodarczego w Polsce, był
poziom produktu krajowego brutto (PKB).
Do zbadania wyżej wymienionej relacji zastosowano klasyczne na-
rzędzia statystyczne mierzące współzależność czynników, w tym współ-
czynnik korelacji Pearsona, współczynniki korelacji cząstkowej. Stworzono
także model regresyjny oraz dokonano jego oszacowania i analizy reszt mo-
delu. Wszystkie obliczenia zostały wykonane z wykorzystaniem programu
STATISTICA 7.
Dane empiryczne w opracowaniu pochodzą z raportów Komisji Nad-
zoru Bankowego2 (KNF) pt.:  Synteza sytuacji sektora bankowego , z lat
2000  2007, publikowane przez Narodowy Bank Polski (NBP).
2
Od 01.01.2008 r. Komisja Nadzoru Bankowego przekształciła się w Komisję Nadzoru Finanso-
wego.
2
Rozwój sektora bankowego w Polsce
W Polsce sektor bankowy stanowi dominującą część w systemie fi-
nansowym. Udział tego sektora w aktywach całego systemu przekracza
41%, jednocześnie przewyższając wartości aktywów z pozostałych sekto-
rów3. Wśród krajów Europy Środkowo  Wschodniej oraz nowych
państw członkowskich, które przystąpiły do struktur Unii Europejskiej
w 2004 roku, polski sektor bankowy jest największym. Jednocześnie,
porównując polski sektor bankowy do krajów tzw.  starej unii , jest on
jednym z mniejszych, ale odznacza się najwyższą dynamiką wzrostu.
Na koniec 2007 roku na polskim rynku bankowym działalność prowadzi-
ło pięćdziesiąt banków komercyjnych, pięćset osiemdziesiąt jeden ban-
ków spółdzielczy oraz czternaście oddziałów instytucji kredytowych ban-
ków europejskich, działających na zasadzie paszportu europejskiego.
DominujÄ…cÄ… rolÄ™ w tym sektorze odgrywajÄ… banki komercyjne,
w przypadku których przeważają banki kontrolowane przez inwestorów
zagranicznych, głównie europejskich instytucji inwestycyjnych oraz ame-
rykańskich instytucji kredytowych, którzy posiadają ponad 60% akcji
ogólnego portfela wszystkich tych banków. Średnio po 13% akcji tego
portfela należy do Skarbu Państwa oraz do drobnych akcjonariuszy kra-
jowych. Banki komercyjne nie sÄ… najliczniejszÄ… grupÄ… w polskim syste-
mie bankowym. Jednak ich udział przewyższa 90% sumy bilansowej ca-
łego sektora, w przeciwieństwie do najliczniejszej grupy banków
w polskim sektorze bankowym  banków spółdzielczych, których udział
w sumie bilansowej całego sektora jest niewielki i wynosi średnio około
5%.
3
Udziały w polskim rynku finansowym: OFE  6%; Ubezpieczenia  6,3%; TFI  5,1%; WGP 
27% (stan na 31.12.2006).
3
Zmiennymi, jakie najczęściej stosuje się do mierzenia rozwoju sek-
tora bankowego jest relacja PKB do aktywów tego sektora, wyniki finan-
sowe oraz liczba placówek bankowych.
W latach 1997  2007, banki rozwijały się szybciej w stosunku do
rozwoju gospodarczego (tab. 1.). Średni wzrost aktywów banków komer-
cyjnych w polskim sektorze bankowym wynosił 17%. Poza tym aktywa
analizowanych banków rosły ponad dwa i pół razy szybciej, niż wartość
PKB. W 1998 r. przyrost aktywów instytucji bankowych przekraczał 28,7
pkt proc., w porównaniu z rokiem 1997. Szybkie tempo rozwoju sektora
bankowego zostało zahamowane w 2002 r., poprzez zjawiska stagnacji
makroekonomicznej. Kolejne lata, także wskazują na szybsze tempo ak-
tywów banków komercyjnych, aniżeli przyrost PKB.
Tabela 1. Produkt krajowy brutto i aktywa banków komercyjnych w Pol-
sce w latach 1997  2007
PKB
AKTYWA banków komercyjnych
Lata W mln zł dynamika w mln zł % PKB dynamika
1 2 3 4 5 6
1997 515353 107,1 247668,9 48,06% 125,6
1998 600902 105,1 318726,8 53,04% 128,7
1999 665688 104,4 363427,4 54,59% 114,0
2000 744378 104,3 428486,3 57,56% 117,9
2001 101,3 469701,5 60,25% 109,6
779564
2002 808578 101,4 466520,2 57,70% 99,3
2003 843156 103,8 488961,6 57,99% 104,8
2004 924 538 105,4 538 472,4 58,24% 110,1
2005 983 302 103,6 586 425,4 59,64% 108,9
2006 1057855 106,1 681 358,5 64,41% 116,2
I poł. 2007 1 099 700 107,1 725 471,3 65,97% 106,5
y
ródło: Synteza raportu o sytuacji sektora bankowego w I półroczu 2007 r., Warszawa
2008.
4
 Z tabeli 2 wynika, iż wraz z rozwojem gospodarczym, sukcesywnie
ulegała zmniejszeniu liczba centrali banków komercyjnych oraz znacząco
rosła liczba oddziałów tych instytucji. W latach 1997  2007 liczba ta
wzrosła o 2177 placówek. Tak duży przyrost wynikał głównie z znaczne-
go rozwoju bankowości detalicznej, determinowanego wzrostem zapo-
trzebowania na usługi bankowe, przede wszystkim zgłaszanego przez
gospodarstwa domowe oraz sektor małych przedsiębiorstw.
Tabela 2. Liczba placówek banków komercyjnych w latach 1997  2007
banki komercyjne
Lata
centrale oddziały pozostałe razem
1 2 3 4 5
1997
81 1634 8168 9883
1998
83 1868 7795 9746
1999
77 2235 8116 10428
2000
73 2449 8948 11470
2001
69 2879 7773 10721
2002
59 3040 6866 9965
2003
58 3119 5985 9162
2004
54 3704 4601 8359
2005
54 3710 4614 8378
2006
51 3770 4775 8596
I poł. 2007
51 3811 5002 8864
y
ródło: Synteza raportu o sytuacji sektora bankowego w I półroczu 2007 r., Warszawa
2008.
Wyniki
W celu zbadania wpływu wzrostu gospodarczego (zmienna X) na
rozwój sektora bankowego (zmienna Y) stworzono liniowy model regre-
syjny. Model ten charakteryzuje liniowa postać zmiennych objaśnianych
i składnika losowego, według następującego wzoru:
5
Y =ð bð +ð bð1 X +ð bð X +ð Kð +ð bð X +ð eð
0 1 2 2 k k
gdzie:
bð - wyraz wolny regresji,
0
bð , bð ,Kð , bð - współczynniki regresji czÄ…stkowej,
1 2 k
eð - skÅ‚adnik losowy4.
Pierwszym etapem tworzenia modelu, była ocena zależności po-
między wzrostem gospodarczym, który został uwzględniony w modelu
jako wartość PKB, oraz rozwojem sektora bankowego, ujęta jako wartość
aktywów banków komercyjnych. W tym celu został utworzony wykres
rozrzutu (wykres 1). Rozmieszczenie punktów na wykresie potwierdza
zależność liniową typu statystycznego, występującą pomiędzy analizowa-
nymi zmiennymi5.
Oszacowany model przyjął następującą postać:
Aktywa banków komercyjnych = - 1,5583E5 + 0,78 PKB.
Wartość oceny współczynnika regresji w utworzonym modelu, po-
zwala na stwierdzenie, iż wzrost wartości PKB o 1 mln PLN, powoduje
wzrost aktywów bankowych średni o około 780 tys. PLN.
W tabeli 2 zostały przedstawione najważniejsze wyniki dotyczące
zbudowanego modelu. Do oceny dobroci dopasowania modelu wykorzy-
stano współczynnik determinacji (R^2) oraz błąd standardowy estymacji
(Bł. Std. B). Wartość współczynnika determinacji, wynosząca 98,77%,
wskazuje, iż stworzony model pozwala wyjaśnić niespełna 99% zmienno-
ści wzrostu sektora bankowego. Pozostały 1% wskazuje na występowanie
4
Kot S., Jakubowski J., Sokołowski A.: Statystyka. Difin, Warszawa 2007, s. 317  318.
5
W programie Statistica wnioskowanie o istotności współzależności dwóch zmiennych odbywa
się na podstawie wartości p (p value); dla modelu przyjęto wartość p> 0,05, przy której przyjmuje
się hipotezę o występowaniu istotnej współzależności między zmiennymi.
6
czynników losowych. Błąd standardowy w modelu kształtuje się na po-
ziomie 0,03, co wskazuje na znikomą różnicę pomiędzy obserwowanymi
wartościami wzrostu sektora bankowego i wartościami teoretycznymi.
Wykres 1. Wykres rozrzutu dla zmiennej aktywa banków komercyjnych
względem zmiennej PKB
Wykres rozrzutu AKTYWA banków komercyjnych względem PKB
Arkusz1 3v*12c
AKTYWA banków komercyjnych = -1,5583E5+0,7791*x
8E5
7E5
6E5
5E5
4E5
3E5
2E5
4E5 5E5 6E5 7E5 8E5 9E5 1E6 1,1E6 1,2E6
PKB
y
ródło: obliczenia własne.
W celu zmierzenia wpływu analizowanych zmiennych na siebie zasto-
sowano współczynnik korelacji wielorakiej (R). Współczynnik ten mierzy
siłę związku pomiędzy badaną cechą Y oraz łącznym wpływem pozostałych
cech X1, X2,& , Xn. Współczynnik korelacji wielorakiej jest zawsze dodatni,
a jego wartości zawierają się w przedziale [0,1]. Jego charakterystyczną ce-
7
AKTYWA banków komercyjnych
chą jest to, że nie wskazuje kierunku związku pomiędzy cechami a jedynie
mierzy jej siłę6.
W przypadku analizowanych zmiennych wartość współczynnika
korelacji wielorakiej (R) wyniosła 0,99, co wskazuje na bardzo silny
wpływ zmiennej objaśniającej (X) na zmienną objaśnianą (Y).
Do określenia poziomu zależności liniowej między analizowanymi
zmiennymi, wykorzystano także współczynnik korelacji liniowej Pearso-
na. Współczynnik ten przyjmuje wartości z przedziału [-1; 1]. W anali-
zowanym modelu współczynnik ten przyjął wartości dodatnie, i był rów-
ny 0,99, co potwierdza prawie liniowy związek między badanymi zmien-
nymi, jak również wskazuje na występowanie bardzo silnej korelacji do-
datniej. Potwierdza to fakt, iż wraz ze wzrostem gospodarczym, następuje
rozwój sektora bankowego.
Tabela 3. Wyniki regresji dla zmiennej  aktywa banków komercyjnych
wraz ze statystykami podsumowujÄ…cymi
Podsumowanie regresji zmiennej zależnej: AKTYWA banków komercyjnych (Arkusz1)
R= ,99381570 R^2= ,98766965 Skoryg. R2= ,98629961
F(1,9)=720,91 p<,00000 BÅ‚Ä…d std. estymacji: 17044,
BETA BÅ‚. std. B BÅ‚. std. t(9) poziom p
N=11 BETA B
W. wolny -155834 24348,95 -6,40003 0,000125
PKB 0,993816 0,037014 1 0,03 26,84970 0,000000
y
ródło: obliczenia własne.
Na podstawie wykresu rozrzutu stworzonego modelu, można
stwierdzić, iż dopasowana linia regresji prawie pokrywa się z danymi, co
6
Por. Luszniewicz A., SÅ‚aby T.: Statystyka. Teoria i zastosowanie. C.H. Beck, Warszawa 2003, s.
224 -225.
8
świadczy o zauważonym już wcześniej, związku prawie liniowym po-
między badanymi zmiennymi.
Wykres 2. Wykres modelu regresji liniowej dla zmiennej aktywa banków
komercyjnych
Wykres rozrzutu PKB względem AKTYWA banków komercyjnych
Arkusz1 3v*12c
PKB = 2,0768E5+1,2678*x; 0,95 Prz.Ufn.
1,2E6
1,1E6
1E6
9E5
8E5
7E5
6E5
5E5
4E5
2E5 3E5 4E5 5E5 6E5 7E5 8E5
AKTYWA banków komercyjnych
y
ródło: obliczenia własne.
W celu oceny normalności składnika losowego modelu dokonano
analizy reszt. Realizacją składnika losowego w szacowanym modelu jest
składnik resztowy7. Reszty tworzą ciąg dodatnich i ujemnych różnic po-
między składnikami empirycznych wartości zmiennej PKB, a teoretycz-
nych wartości tej zmiennej8.
7
Kot S., Jakubowski J., Sokołowski A.: Statystyka. Difin, Warszawa 2007, s. 327.
8
Por. Luszniewicz A., SÅ‚aby T.: Statystyka. Teoria i zastosowanie. C.H. Beck, Warszawa 2003,
s. 228.
9
PKB
Na wykresie 3, został przedstawiony rozkład reszt dla analizowane-
go modelu. Rozłożenie punktów, pozwala stwierdzić, iż rozkład reszt
w tym modelu nie odbiega od rozkładu normalnego, co jednocześnie po-
twierdza wysokie dopasowanie oszacowanego modelu liniowego do da-
nych empirycznych.
Wykres 3. Wykres normalności reszt dla modelu
Wykres normalności reszt
2,0
1,5
1,0
0,5
0,0
-0,5
-1,0
-1,5
-2,0
-30000 -20000 -10000 0 10000 20000 30000
Reszty
y
ródło: obliczenia własne.
Wnioski
Celem opracowania było przedstawienie wpływu wzrostu gospo-
darczego na rozwój sektora bankowego w Polsce w latach 1997  2007
oraz oceny stopnia tego oddziaływania. Na podstawie przeprowadzonej
analizy materiałów empirycznych oraz analizy wybranych współczynni-
ków statystycznych sformułowano następujące wnioski:
10
Wartość normalna
1. Lata 1997  2007, są przykładem okresu, kiedy rozwój ban-
kowości w Polsce następował szybciej, aniżeli wzrost gospo-
darczy w Polsce. Najwyższa różnica w dynamice wzrostu tych
zjawisk wynosiła ponad 23 pkt proc. (1997 r.). Wyjątek sta-
nowi rok 2002, kiedy nastąpiło zahamowanie tak szybkiego
tempa wzrostu, zarówno gospodarczego, jak i rozwoju banko-
wości, wskutek stagnacji makroekonomicznej w kraju. Jednak
w kolejnych latach (2003  2007) można zaobserwować dal-
szy postęp polskiej bankowości.
2. Udział aktywów banków komercyjnych w ogólnej wartości
PKB, w latach 1997  2007, średnio kształtował się na pozio-
mie 57,85%, przy czym najwyższym udział (65,97%) został
odnotowany w 2007 r. Świadczy to o postępującym rozwoju
sektora bankowego oraz wzrostu jego znaczenia w procesach
gospodarczych w kraju.
3. Na podstawie stworzonego modelu oraz przeprowadzonych
wyliczeń współczynników korelacji i regresji badających za-
leżność pomiędzy wzrostem gospodarczym, mierzonym PKB
w mln PLN, a rozwojem sektora bankowego, mierzonym war-
tością aktywów banków komercyjnych, można stwierdzić,
iż pomiędzy badanymi zmiennymi występuje związek liniowy
(współczynnik Pearsona wynosi |0,99|). Ponadto między anali-
zowanymi cechami występuje korelacja dodatnia, a więc wzrost
gospodarczy silnie wpływa na zwiększenie wartości aktywów
banków komercyjnych. Dodatkowo badane zmienne charaktery-
zuje bardzo duża siła wzajemnego wpływu na siebie, co potwier-
dzają także wysokie wartości współczynników  determinacji
11
(98,77%) oraz korelacji wielorakiej (0,99). O wysokim stopniu
dopasowania oszacowanego modelu do danych empirycznych
świadczy także rozkład reszt, który nie odbiega od rozkładu nor-
malnego.
4. W świetle uzyskanych wyników z modelu oraz wyników analizy
danych empirycznych oraz statystycznych, można potwierdzić
statystycznie istnienie ścisłego związku pomiędzy wzrostem go-
spodarczym a rozwojem sektora banków komercyjnych w Pol-
sce.
BIBLIOGRAFIA:
1. Heffernan S.: Nowoczesna bankowość. PWN, Warszawa 2007.
2. Janc A., Sury-Walterowicz M.: Polska. [W:] Bankowość krajów tworzących go-
spodarkÄ™ rynkowÄ…. Europa Åšrodkowa i Wschodnia: kontynuacja reform, red. na-
ukowy A. Janc. Wydawnictwo AE w Poznaniu, Poznań 1998.
3. Kot S., Jakubowski J., Sokołowski A.: Statystyka. Difin, Warszawa 2007.
4. Luszniewicz A., SÅ‚aby T.: Statystyka. Teoria i zastosowanie. C.H. Beck, Warsza-
wa 2003.
5. Przegląd stabilności systemu finansowego w latach 1997  I półrocze 2007,
NBP, Warszawa 1998  2008.
6. Synteza raportu o sytuacji sektora bankowego w latach 1997  I półrocze 2007,,
NBP, Warszawa 1998  2008.
12