Z. A
yko  Nauki Pisma Świętego
IV
NAUKA O ŚWI
TYNI
(sanktuariologia)
6. Świątynia
7. Oczyszczenie świątyni niebieskiej
Rozdział szósty
ZASADA WIARY
Starotestamentowe świątynia łącznie z jej ceremoniałem kapłańsko-ofiarniczym, stanowiąca centrum
kultowe ówczesnego narodu izraelskiego, była symbolem świątyni niebieskiej  prawdziwego ośrodka
zbawczego w czasach nowotestamentalnych oraz dzieła Chrystusa jako ofiary, pośrednika i sędziego.
Wykład
UWAGI WST
PNE
1. Znaczenie nauki o świątyni. Nauka o starotestamentalnej świątyni1 przedstawia niezwykłe bogactwo
biblijnej myśli teologicznej. W jej świetle można lepiej poznać Boski plan zbawienia, zwłaszcza istotę
nowotestamentalnej służby Bożej i naukę o osobistym zbawieniu. Świątynia ziemska była odbiciem
 rzeczywistości niebieskich (Hebr. 8, 5 BT), w szczególności misterium zbawczego Chrystusa,
świątyni niebieskiej i nowotestamentalnej służby Bożej  w duchu i prawdzie (Jan 4, 23 NP). Była
Ewangelią w symbolu.
2. Stanowisko Nowego Testamentu. Nowy Testament, zwłaszcza List ap. Pawła do Hebrajczyków, a
także Apokalipsa, poświęcają zagadnieniu świątyni wiele uwagi, wskutek czego problem świątyni,
dostatecznie naświetlony przez Słowo Boże, stał się z
ródłem niezwykle cennych nauk
ewangelizacyjno-pastoralnych i kultowych.
3. Nauka biblijna. Nauka o świątyni jest w całości nauką biblijną, a przez fakt ten w pełni zasługującą
na uznanie.
A. STAROTESTAMENTALNY OŚRODEK ZBAWIENIA
Ośrodkiem zbawienia pojednania z Bogiem  w czasach starotestamentalnych była izraelska świą-
tynia. Po raz pierwszy spotykamy się z zagadnieniem tym w czasach Mojżeszowych. Jednakże istota
liturgii świątynnej, sprowadzająca się do pojęcia ofiary, ofiarnika i ofiarowania sięga czasów o wiele
wcześniejszych2. Skromny zrazu system ofiarniczy, polegający na zabiciu zwierzęcia ofiarnego przez
najstarszego członka rodu i spaleniu go na kamiennym ołtarzu wśród modłów, praktykowany w epoce
patriarchalnej, został rozbudowany w czasach Mojżesza i przekształcił się w niezwykle okazały w
swoim rodzaju rytuał świątynny. Nadane wówczas przez Boga przepisy obrzędowe określały
szczegółowo zagadnienie osób, miejsc, rzeczy, czynności i czasów sakralnych.
I. ŚWI
TYNIA ZIEMSKA I JEJ SA
UŻBA (LITURGIA)
W okresie wyjścia  gdy naród Izraela znajdował się na Pustyni Synajskiej i podążał do Ziemi
Obiecanej  Pan Bóg nakazał Izraelitom zbudowanie świątyni. Polecenie Boże, skierowane do Mojże-
sza przebywającego na górze Synaj, brzmiało:  I uczynią mi świątynię, i będę mieszkał w pośrodku
nich (2 Mojż. 25, 8 JW)3. W ten sposób powstała  według planów i wzorów przedłożonych
Mojżeszowi przez Boga (2 Mojż. 25, 9)  izraelska świątynia i jej służba. Tutaj miał się Bóg spotykać
ze swym ludem, jednać się z nim i udzielać mu swoich pouczeń (2 Mojż. 25, 22; 29, 42).
1. PRZYBYTEK
Świątynia (miqdasz) składała się z przybytku (hebr. miszkan, gr. skene), zwanego także namiotem
zgromadzenia (ohel moed) i znajdującego się wokół niej ogrodzonego dziedzińca (chacar), do którego
prowadziła frontowa brama (2 Mojż. 26, 1 30; 27, 9 18; 40, 2).
a) Namiot zgromadzenia. W pośrodku świątynnego dziedzińca znajdował się przybytek (namiot
zgromadzenia). Była to niewielka drewniana budowla okryta skórami i płótnem, a dzieliła się na dwie
części: Miejsce Święte i Miejsce Najświętsze (2 Mojż. 26, 33; Hebr. 9, l 5). Skromna pierwotnie
świątynia Mojżeszowa zastąpiona została w przyszłości przez wspaniałą budowlę świątyni Salomona,
a potem, po jej zniszczeniu w r. 586 przez Nabuchodonozora, zbudowana została w r. 444 świątynia
Zorobabela i wreszcie ostatnią świątynią była świątynia Heroda, która uległa zagładzie w r. 70 po Chr.
(1) Miejsce Święte (hebr. qodesz, gr. hagia). Pierwsza część przybytku nazywała się Miejscem
Świętym. Do niego prowadziły z dziedzińca drzwi frontowe od wschodu słońca. W Miejscu Świętym
znajdowały się trzy sprzęty liturgiczne: ołtarz kadzenia (2 Mojż. 30, l 10) stojący naprzeciw drzwi
wejściowych przy zasłonie dzielącej namiot, stół chlebów pokładnych (2 Mojż. 25, 23 28) po stronie
prawej i świecznik siedmioramienny (2 Mojż. 25, 31 37) po stronie lewej. Podczas codziennej służby
rannej i wieczornej umieszczał kapłan na ołtarzu kadzenia  po złożeniu ofiary całopalnej na
dziedzińcu  żarzące się węgle z ołtarza całopalenia i spalał na nim kadzidło (2 Mojż. 30, 7.8), którego
dym napełniał cały przybytek. Na stole znajdowało się 12 chlebów pokładnych, zmienianych w każdą
sobotę. Świecznik wykonany był w całości ze złota i służył do oświetlania wnętrza świątyni.
(2) Miejsce Najświętsze (hebr. qodesz haqqodaszim, gr. hagia hagion). Tak nazywała się druga, nieco
mniejsza część przybytku. W miejscu tym znajdował się tylko jeden sprzęt liturgiczny, tzw. skrzynia
przymierza (hebr. aron berith, gr. kibot tes diathekes), zwana także arką świadectwa (aron haeduth),
wewnątrz i zewnątrz powleczona złotem (2 Mojż. 25, 10 22), Skrzynię przykrywała złota płyta zwana
ubłagalnią lub przebłagalnią (hebr. kapporet, gr. hilasterion). Na ubłagalni znajdowały się złote posągi
cherubinów z rozpostartymi skrzydłami zakrywającymi ubłagalnię, z twarzami zwróconymi na
ubłagalnię. W skrzyni przymierza znajdowały się tablice zakonu, naczynie z manną i laska Aarona
(Hebr. 9. 3 5). Nad ubłagalnią okazywała się chwała Pańska (szekina), stąd również przemawiał Pan:
 Tam się będę spotykał z tobą i sponad przebłagalni i spośród cherubów, które są ponad Arką
Świadectwa, będę z tobą rozmawiał o wszystkich nakazach... (2 Mojż. 25, 22 BT) 4.
b) Dziedziniec. Wokół przybytku rozciągał się ogrodzony dziedziniec. Na dziedzińcu znajdowały się
dwa ważne sprzęty liturgiczne związane ze służbą Bożą: umywalnia (kijjor) i ołtarz całopalenia
(mizbach haola).
(1) Umywalnia (2 Mojż. 30, 17 21). Przed wejściem do przybytku stała umywalnia, wykonana z
miedzi. Był to basen (kadz
) napełniony wodą, przeznaczony do liturgicznych obmywań. Tam myli
kapłani swe ręce i nogi zanim wstępowali do przybytku lub rozpoczynali służbę przy ołtarzu
całopalenia.
(2) Ołtarz całopalenia (2 Mojż. 27, 1 8; 38, 1). Na dziedzińcu przed głównym wejściem znajdował się
ołtarz całopalenia zrobiony z drzewa, wewnątrz pusty i powleczony miedzią. Z czterech narożników
wystawały wzwyż rogi ołtarza. Na wierzchu umieszczona była miedziana krata, na której spalano
ofiarę.
2. KAPA
AC
STWO
Służbę Bożą w świątyni sprawowali kapłani5. Pochodzili oni z rodziny Aarona, z pokolenia Lewiego
(2 Mojż. 28, 1). W sprawowaniu służby, a więc różnych czynności liturgicznych, pomagali im lewici,
członkowie pozostałych rodów pokolenia Lewiego.
a) Urząd kapłański. Kapłani zajmowali wysokie i zaszczytne stanowisko w narodzie (Hebr. 5, 1 4).
Byli stróżami prawa i świątyni. Odgrywali doniosłą rolę we wszystkich dziedzinach życia narodu.
Prawo kapłańskie, określające normy urzędu kapłańskiego, było niezwykle surowe i wymagające.
Kapłanem mógł zostać jedynie ten, kto pochodził z rodziny Aarona i odpowiadał wysokim kwalifika-
cjom duchowym i fizycznym. Istotę aaronowego kapłaństwa tworzyły: pośrednictwo, pojednanie i
poświęcenie.
(1) Pośrednictwo. Kapłan był przede wszystkim pośrednikiem między Bogiem a człowiekiem.
Pierwszą jego funkcją było pośredniczenie na mocy swego kapłańskiego urzędu przed obliczem
Bożym. Skruszony grzesznik nie mógł przystąpić do Boga bez pośrednictwa kapłana. Mógł przynieść
ofiarę, ale nie mógł jej złożyć, mógł przybyć do wrót świątynnego dziedzińca, ale nie mógł wejść na
ten dziedziniec, mógł spojrzeć na świątynię, ale nie mógł znalez
ć się w jej wnętrzu. Aby zbliżyć się do
Boga, potrzebował wstawiennika, orędownika, pośrednika-przyczyńcy.
(2) Pojednanie. Drugą funkcją aaronowego kapłaństwa było pojednanie człowieka-grzesznika z
Bogiem. Dokonywał tego kapłan również na mocy swego urzędu, lecz w oparciu o przyniesioną przez
grzesznika ofiarę, jego skruchę i modlitwę. To on właśnie przez świętą posługę, ustanowioną przez
Boga liturgię pojednania, przedstawiał pokutującego grzesznika Bogu, a grzesznik ten doznawał
odpuszczenia.  W ten sposób kapłan dokona przebłagania za grzech który tamten (grzesznik) popełnił
i będzie mu odpuszczony (3 Mojż. 5, 10 BT)6.
(3) Poświęcenie. Trzecią funkcją aaronowego kapłaństwa było poświęcenie (oczyszczenie).
Dokonywał tego kapłan najwyższy raz w roku w Dniu Pojednania, gdy oczyszczał przybytek i naród
izraelski ze wszystkich grzechów:  Bo tego dnia będzie za was dokonywane przebłaganie (jechapper),
aby oczyścić (letaher) was od wszystkich grzechów. Przed Jahwe będziecie oczyszczeni (thitharu) (3
Mojż. 16, 30 BT)7. Poświęcenie, czyli oczyszczenie, było równoznaczne z wymazaniem grzechów
Izraela i jego usprawiedliwieniem (uniewinnieniem).
b) Najwyższy kapłan. Na czele kolegium kapłańskiego stał kapłan najwyższy (hebr. hakkohen
hagadol, gr. ho archiereus), zwany także kapłanem pomazanym (heb. hakkohen hammasziach, gr. ho
archiereus ho kechrismenos). Piastował on najwyższą godność W narodzie. Obowiązywał go
specjalny strój liturgiczny.
(1) Szaty. Najwyższego kapłana wyróżniały specjalne arcykapłańskie szaty (2 Mojż. 28, 4 39 BT)8,
harmonizujące z barwami świątyni. Strój jego składał się z białej jedwabnej (udrapowanej z bisioru)
tuniki, na którą nakładał suknię arcykapłańską w rodzaju komży bez rękawów, zrobioną z fioletowej
purpury (z hiacentu), obramowanej u dołu jabłkami granatu z fioletowej i czerwonej purpury oraz z
karmazynu; między nimi znajdowały się złote dzwonki; na to wdziewał efod, czyli naramiennik, coś w
rodzaju ornatu, krótszego niż komża, utkanego z nici złotych, fioletowej i czerwonej purpury,
karmazynu i jedwabiu, ozdobionego na obu naramiennikach dwoma drogocennymi kamieniami w
oprawie złotej, na których wyryte były imiona dwunastu pokoleń. Wreszcie, przytwierdzony do efodu
złotymi pierścieniami, zwisał na piersiach arcykapłana napierśnik  pektorał  zwany także
 racjonałem sądu lub  pektorałem rozstrzygnięć .
Do pektorału przymocowane były dwa kamienie zwane  urim i tumim . Wokół bioder nosił kapłan
pas utkany ze złota i hiacentu, purpury i szkarłatu. Przykrycie głowy stanowiła czapka z białego
jedwabiu ze złotym diademem, na którym wyryte były słowa:  Poświęcony dla Jahwe (2 Mojż. 28,
36 BT)9. Szaty zwykłego kapłana składały się z tuniki, i czapki (2 Mojż. 28, 40).
(2) Stanowisko najwyższego kapłana. Kapłan najwyższy piastował najwyższą godność w narodzie.
Był uosobieniem całego kapłaństwa, reprezentantem i przedstawicielem narodu, jego symbolem i
uosobieniem. Do niego należały najważniejsze obrzędy. Codziennie składał ofiary (Hebr. 7, 17; 3
Mojż. 6, 19 23), troszczył się o świecznik i jego lampy (3 Mojż. 24, 2 4; 2 Mojż. 30, 8; 4 Mojż. 8, 2),
spalał kadzidło (2 Mojż. 30, 7.8), nadto miał wyłączny przywilej wstępowania do Miejsca
Najświętszego i sprawowania liturgii Dnia Pojednania. Właściwie arcykapłan miał prawo osobistego
wykonywania służby Bożej w każdej części świątynnego rytuału, w jego osobie bowiem skupiały się
wszystkie urzędy i cały ceremoniał (liturgia). Służbę swą spełniał osobiście lub za pośrednictwem
kapłanów i lewitów (4 Mojż. 8, 11; 3, 7.8). Kapłani i lewici byli pomocnikami, wykonywali służbę
Bożą w jego imieniu i zastępstwie. Arcykapłana obowiązywało szczególnie rygorystyczne prawo
kapłańskie (3 Mojż. 8, 1 10.20). W praktyce lewici wykonywali posługę na dziedzińcu świątynnym,
kapłani w Miejscu Świętym, arcykapłan  w Miejscu Najświętszym.
3. RYTUAA
ŚWI
TYNNY
Starotestamentalny rytuał świątynny był niezwykle uroczysty, przedstawiał wielkie bogactwo
teologiczne i kultowe (liturgiczne). Podniosły i święty, pełen symboliki, dramatu i nabożności
stanowił z
ródło religijnego przeżycia, łaski, wiedzy o Bogu i Jego woli. A
ączył w sobie elementy
sprawiedliwości Bożej i miłosierdzia (łaski), wiary i czynu, hołdu, skruchy i pojednania.
a) Ofiary10. W rytuale świątynnym centralną rolę odgrywały ofiary. Stanowiły one istotę rytuału i
najważniejszy element izraelskiej obrzędowości. Czymże byłoby kapłaństwo i cała liturgia bez ofiary?
One wszak zawierały w sobie element ekspiacyjny, błagalny i dziękczynny. Składane przez człowieka
wyrażały jego stosunek do Boga, stanowiły jakby ucieleśnienie wiary i czynu, modlitwy i czci.
Obowiązujące w rytuale świątynnym ofiary dzieliły się na ofiarę dobrowolną i ofiary obowiązkowe.
(1) Ofiara dobrowolna. Stanowiła je tzw.  ofiara całopalna (3 Mojż. 1, 1 17 BT) 11. Nazwa  ofiara
całopalna (ola) pochodzi stąd, że całe zwierzę  po zabiciu i omyciu wodą  spalano na ołtarzu
całopalenia . Ofiara ta była najbardziej charakterystyczną dla pobożności izraelskiej i zawierała w
sobie cechy innych ofiar. Składano ją przy różnych okazjach. Była ofiarą zadośćuczynną
(ekspiacyjną), pojednania, poświęcenia i dziękczynienia. Reprezentowała całkowite poświęcenie
swego życia dla Boga (Rzym. 12, 1).
(2) Ofiary obowiązkowe. Do tej grupy należały następujące ofiary: ofiary śniedne (mincha), zwane
także pokarmowymi (3 Mojż. 2, l 16), składające się z produktów rolnych i przedstawiające
poddaństwo i zależność; ofiary spokojne (szelamim), zwane ofiarami pojednania (3 Mojż. 3, l 17),
składające się ze zwierząt ofiarnych, a przedstawiające pojednanie, przyjaz
ń i wdzięczność; ofiary za
grzech (hattath), zwane ofiarami przebłagalnymi (3 Mojż. 4, l 5.13), oraz ofiary za występek (aszam),
zwane ofiarami zadośćuczynienia (3 Mojż. 5, 14 26), połączone ze zwrotem rzeczy zabranej wraz z
piątą częścią nawiązki. Oczywiście, najważniejszą rolę odgrywały ofiary za grzech i występek.
Przelewana tutaj krew miała charakter ekspiacyjny.
b) Służba świątynna. Na czym polegał świątynny rytuał, świątynna liturgia? Jaką rolę spełniali
kapłani? Jak wyglądała służba Boża w izraelskiej świątyni? Pismo Święte i literatura teologiczna dają
wyczerpującą odpowiedz
na te pytania. Służba w świątyni dzieliła się na służbę codzienną,
powtarzającą się dzień w dzień przez cały liturgiczny rok, oraz służbą doroczną, pełnioną raz w roku,
w Dniu Pojednania.
(1) Służba codzienna (2 Mojż. 29, 38 42; 4 Mojż, 28, 9.10). Codzienną służbę Bożą rozpoczynano o
świcie spalaniem na ołtarzu całopalenia rocznego baranka (ofiara całopalna) wraz z ofiarą śniedną, a
następnie oporządzeniem świecznika i spaleniem kadzidła na ołtarzu kadzenia. W tym czasie
zgromadzony u wrót dziedzińca świątynnego lud trwał w skupieniu na modlitwie. Po dokonaniu tych
czynności liturgicznych rozpoczynano świętą posługę dla ludu, tj. pośredniczono przy składaniu ofiar
indywidualnych, przynoszonych z różnych okazji i intencji przez poszczególnych wyznawców.
Najbardziej wzruszającą była oczywiście ofiara za grzech (3 Mojż. 4, 27 35). Pokutujący grzesznik
(penitent), żałujący za grzechy i pragnący pojednać się z Bogiem, przyprowadzał do bram dziedzińca
zwierzę ofiarne. Tam przystawał, kładł obie ręce na głowę zwierzęcia i w skrusze i żalu wyznawał swe
grzechy; w ten sposób następowało figuralne przejście grzechów penitenta na zwierzę ofiarne.
Następnie penitent zabijał własnoręcznie zwierzę. Był to najbardziej dramatyczny moment liturgii
ofiarniczej. W zastępstwie grzesznika ginęło niewinne zwierzę. Ceremoniał przypominał jak okrutny
jest grzech i to, że  zapłatą za grzech jest śmierć (Rzym. 6, 23 NP). Grzech nie obciążał więcej
grzesznika, ale obciążone grzechem zwierzę ponosiło śmierć. Po zabiciu zwierzęcia kapłan brał krew
ofiary i pomazywał nogi ołtarza całopalenia, a na ołtarzu spalał tłustość ofiary. Pismo Święte mówi:
 W ten sposób kapłan dokona przebłagania zań, i będzie mu grzech odpuszczony (3 Mojż. 4, 31
BT)13. Dzięki przedstawionym wyżej czynnościom liturgicznym grzesznik doznawał uwolnienia od
grzechu i dostępował pojednania z Bogiem. Zastępczą ofiara przebłagalna (zadośćuczynne) została
złożona. Sprawiedliwości Bożej stawało się zadość. Miłosierdzie Boże (łaska) mogło ogarnąć
grzesznika.
Grzech już więcej nie obciążał przestępcy, został uznany, wyznany i odpuszczony, i w tym
charakterze jakby  zarejestrowany na rogach ołtarza całopalenia. W niektórych wypadkach krew
ofiary wnoszono do Miejsca Świętego, gdzie kropiono nią przed zasłoną (3 Mojż. 4, 1 26; 10, 17.18),
co miało podobne znaczenie. Te ostatnie czynności powodowały rytualne  zanieczyszczenie świątyni
sprawami grzechowymi ludu.
Codzienną służbę w świątyni kończono wieczorem, składając drugiego baranka rocznego na ołtarzu
całopalenia, oczyszczając świecznik i spalając kadzidło na ołtarzu kadzenia. Działo się to przy udziale
wieczornych modlitw ludu. Ofiara ranna i wieczorna miała być składana  ustawicznie (hebr. tamid).
Stąd nazywano ją  ofiarą ustawiczną albo  ustawicznym (tamid).
(2) Służba doroczna (3 Mojż. 16, l 34). Kulminacyjnym momentem roku liturgicznego, a zarazem
najważniejszym świętem kościelnym w religii izraelskiej był tzw. Dzień Pojednania (jom hakippurim),
zwany także Dniem Przebłagania. Święto przypadało na dziesiąty dzień siódmego miesiąca i miało
charakter szczególnie uroczysty i podniosły. Zakazane było w tym dniu wykonywanie jakiejkolwiek
pracy (obowiązywał odpoczynek sobotni), a cały naród miał trwać w modlitwie i poście przed Panem
(3 Mojż. 16, 28.31). Niedotrzymanie tego obowiązku miało być karane śmiercią (3 Mojż. 23, 29.30).
Służbę Bożą w Dniu Pojednania sprawował najwyższy kapłan i to w Miejscu Najświętszym świątyni.
Okoliczności te dodawały świętu osobliwej, jedynej w swoim rodzaju powagi i namaszczenia.
Zarówno naród, jak kapłani, przygotowywali się do święta bardzo starannie. Przez dziewięć po-
przedzających święto dni rozlegał się wśród ludu głos srebrnych trąb kapłańskich, zwiastując zbliżanie
się wielkiego dnia. Święto nosiło  jak zaznaczono  nazwę hebrajską  jom hakippurim" (3 Mojż. 23.
27 BT) 14. W języku polskim używa się następujących nazw:  Dzień Pojednania 15,  Dzień
Przebłagania (BT).  Dzień Oczyszczenia (BG), a nawet  Dzień Sądny 16. Wszystkie nazwy są
słuszne, ponieważ wskazują na różne aspekty Dnia Pojednania 17.
W dniu tym bowiem kapłan najwyższy dokonywał  oczyszczenia i to zarówno świątyni z grzechów
(spraw grzechowych), nagromadzonych tam przez cały rok, jak ludu, który grzech wyznał; było to
równoznaczne z  przebłaganiem Boga za przestępstwa ludu i  pojednaniem go z Bogiem.
Równocześnie był to  Dzień Sądny , gdyż niepokutujący grzesznicy byli wytracani z narodu (3 Mojż.
23, 29). Uważano wszak, że  w dniu Nowego Boku (tj. pierwszym dniu miesiąca siódmego) pisze się
dekret, zaś w Dniu Pojednania pieczętuje się, kto ma żyć, a kto ma umrzeć... lecz pokuta, modlitwa i
miłosierdzie Boże mogą odmienić zły dekret 18.
(3) Liturgia Dnia Pojednania (3 Mojż. 16, 1 3; 4 Mojż. 29, 11). Służba Boża w Dniu Pojednania
spoczywała w ręku najwyższego kapłana. Noc poprzedzającą święto spędzał kapłan na modlitwie.
Rano brał kąpiel, wdziewał skromne szaty lniane zwykłego kapłana i składał poranną ofiarę. Potem
następował właściwy ceremoniał oczyszczenia (przebłagania). Od zgromadzenia otrzymywał dwa
kozły na ofiarę i barana na ofiarę całopalną, których wraz z własną ofiarą za grzech w postaci cielca
stawiał przed Panem. Wówczas rzucał los na dwa kozły: dla Jahwe i dla Azazela. Po dokonaniu tego
zabijał własną ofiarę, tj. cielca. Gdy zwierzę ofiarne leżało martwe przy ołtarzu, kapłan najwyższy,
włożywszy węgle z ołtarza całopalenia do kadzielnicy i wsypawszy garść kadzidła, udawał się do
świątyni, po czym, odchyliwszy nabożnie zasłonę, wchodził do Miejsca Najświętszego.
Tam, przed arką przymierza, spalał kadzidło i spędzał chwile na modlitwie. Kadzielnicę zostawiał w
Miejscu Najświętszym, sam zaś wracał po krew ofiary. Zabrawszy misę z krwią cielca, wnosił ją do
Miejsca Najświętszego, gdzie kropił palcem umaczanym we krwi siedem razy na ubłagalnię i siedem
razy przed ubłagalnią, czyniąc tym samym w formie rytualnej, zadość sprawiedliwości Bożej za
własne grzechy. W ten sposób  czyni oczyszczenie (wechipper) za się i za dom swój (3 Mojż. 16, 6
BG).
Następnie zabijał  kozła na ofiarę za grzech ludu (3 Mojż. 16, 15 BG), tj. kozła przeznaczonego  dla
Jahwe , i krew jego wnosił do Miejsca Najświętszego, kropiąc nią podobnie jak krwią cielca. Tym
aktem dokonywał  oczyszczenia (wechipper) świątnicy od nieczystości synów izraelskich i od
przestępstw ich, i od wszystkich grzechów ich (3 Mojż. 16, 16 BG). Dokonawszy oczyszczenia
świątyni, najwyższy kapłan mieszał krew cielca i kozła i krwią tą pomazywał rogi ołtarza całopalenia
jak również pokrapiał go z wierzchu siedem razy. W ten sposób  oczyści go (tiharo) od nieczystości
synów Izraela i poświęci go (weqiddeszo) (3 Mojż. 16, 19 BT; por. 2 Mojż. 30, 10).
Gdy obrzęd oczyszczenia19 świątyni ze wszystkich spraw grzechowych Izraela, gromadzonych tam
przez cały rok, został zakończony, kapłan najwyższy wkładał ręce na głowę kozła drugiego (dla
Azazela) i  wyznawał nad nim wszystkie winy synów Izraela, wszystkie ich przestępstwa, dotyczące
wszelkich ich grzechów (3 Mojż. 16, 21 BT). Zabrane ze świątyni grzechy  za które przyniesione
zostały ofiary za grzech i które zostały ludowi odpuszczone przez Boga  wkładał tym aktem
rytualnym kapłan najwyższy na kozła  dla Azazela i kozioł ten wypędzony był na pustynię, gdzie
ginął,  zabierając z sobą wszystkie ich (Izraela) winy (3 Mojż. 16, 22 BT). Spełniwszy te czynności,
kapłan najwyższy przywdziewał uroczyste szaty arcykapłańskie i podczas sprawowania ofiar
całopalnych błogosławił ludowi pojednanemu z Bogiem.
Oto zarys ceremoniału, za pośrednictwem którego dokonywane było  oczyszczenie (wechipper)  jak
się wyraża Biblia Tysiąclecia,  przebłaganie aby oczyścić ,(3 Mojż. 16, 30 BT)  Izraela, zaś grzechy
(wyznawane i odpuszczane przez cały rok) ludu, znajdujące się w  rejestrze świątyni 20, były
ostatecznie  wymazane z tego rejestru i ponoszone przez kozła wypędzonego na pustynię. W ten
sposób lud Boży doznawał całkowitego oczyszczenia, usprawiedliwienia:  Bo w ten dzień oczyści
(wechipper) was kapłan, abyście oczyszczeni byli (letaher); od wszystkich grzechów waszych przed
Panem oczyszczeni będziecie (thitharu) (3 Mojż. 16, 30 BG)21.
Liturgia Dnia Pojednania prowadziła w konsekwencji do oczyszczenia ludu Bożego nie tylko z
grzechów, lecz także z niepokutujących grzeszników, gdyż grzesznicy ci byli wytracani z narodu (3
Mojż. 23. 29). Jak widać Dzień Pojednania miał ważny aspekt sądowniczy. Tak wyglądał rytuał
ofiarniczy najważniejszego dnia w roku liturgicznym Izraela22.
II. ZNACZENIE ŚWI
TYNI ZIEMSKIEJ I JEJ SA
UŻBY
Po opisaniu ziemskiej świątyni i jej służby powstaje pytanie: jaką rolę spełniała świątynia w narodzie
izraelskim i jakie było jej kultowe znaczenie? Dlaczego każdy szczegół, związany ze starote-
stamentalną świątynią, był ważny, wymagał wnikliwego przeanalizowania? W jakim celu w obecnym
wieku ery chrześcijańskiej wciąż jeszcze powraca się do wydarzeń sprzed trzech i pół tysiąca lat?
Pragniemy odpowiedzieć na te pytania.
1. CENTRUM KULTOWO-ZBAWCZE
Świątynia starotestamentalna stanowiła przede wszystkim centrum kultowe narodu izraelskiego,
jednoczące duchowo cały naród i skupiające go wokół kultu prawdziwego Boga  Jahwe. W tym
znaczeniu świątynia była prawdziwym ośrodkiem zbawczym w czasach starotestamentalnych. Tam
znajdowało się z
ródło łask Bożych. Tam człowiek wierzący Starego Testamentu jednał się z Bogiem.
Świątynia miała także duże znaczenie religijno-dydaktyczne.
a) Miejsce pojednania z Bogiem. Rola świątyni i jej służby (liturgii) nie polegała jedynie na tym, że
była ona miejscem określonego rytuału, zbiorowego kultu, wspólnej modlitwy i pieśni nabożnej.
Świątynia przede wszystkim była miejscem pojednania człowieka z Bogiem, miejscem
przystosowanym do starotestamentalnej formy religii objawionej i do potrzeb kultowych całego
narodu.
(1) Czasy przedmojżeszowe. W Jaki sposób człowiek wierzący czasów patriarchalnych jednał się z
Bogiem? Zagadnienie pojednania stało się aktualne, odkąd prawo Boże, prawo miłości i życia
objawione człowiekowi w zaraniu dziejów, a wyrażone w normatywie posłuszeństwa względem woli
Bożej, zostało złamane i zażądało śmierci przestępcy (1 Mojż. 2, 17.18). Zgodnie z istotą treści religii
objawionej, do pojednania z Bogiem potrzeba było  obok aktu wiary i skruchy  trzech następujących
elementów: ofiary, ofiarnika, czyli pośrednika-przyczyńcy, i ofiarowania. Jak już wspomniano,
ofiarnikiem był początkowo najstarszy patriarcha rodu. Rytuał był prosty choć podniosły. Na kamien-
nym ołtarzu składano świętą ofiarę wśród modłów, śpiewów pokutnych i dziękczynień. Przez
ceremoniał ten grzesznik dawał wyraz swej wierze w przyszłego Mesjasza-Zbawcę, na którego zresztą
wskazywała ofiara. W czasach patriarchalnych system ten wystarczał. W narodzie izraelskim musiał
ulec, ze względów praktyczno-kultowych i dydaktycznych, znacznemu rozbudowaniu, zachowując
jednak te same podstawowe elementy. Wszystkie ceremonie i obrzędy stanowiły widzialne znaki i
środki łaski Bożej, za pośrednictwem których dochodziło do skutku w tym czasie pojednanie
człowieka z Bogiem.
(2) Istota rytualnego (figuralnego) pojednania. Chociaż system ofiarniczy ustanowiony został przez
Boga u kolebki rodzaju ludzkiego jako sposób rytualnej ekspiacji za grzechy i usprawiedliwienia
człowieka czasów starotestamentalnych, to jednak sens swój czerpał w całości z protoewangelii
ogłoszonej w Edenie, zapowiadającej przyszłego Mesjasza-Wybawcę, potomka niewiasty, który zetrze
głowę wężowi-kusicielowi i dokona ekspiacji za cały rodzaj ludzki (1 Mojż. 3. 15). Same w sobie
ofiary krwawe, a tym bardziej bezkrwawe, nie były zdolne zgładzić grzechu i oczyścić sumienia. Jeśli
nie mógł nawet ojciec odkupić syna (Ezech. 18, 20), tym więcej nie mogła tego dokonać krew
zwierząt ofiarnych. Tę głęboką prawdę stwierdza ap. Paweł:  Jest bowiem rzeczą niemożliwą, aby
krew wołów i kozłów mogła gładzić grzechy (Hebr. 10, 4 NP).
Starotestamentalny system ekspiacji i pojednania był figuralną antycypacją (wyprzedzeniem) misji
zbawczej Chrystusa. Człowiek owych czasów doznawał oczyszczenia i pojednania z Bogiem na
podstawie spełnienia przepisanych prawem obrzędowych ceremonii, ale w oparciu o przyszłą,
prawdziwą, w pełni zadośćuczynną i przebłagalną ofiarę Syna Bożego. Zapomnienie tej naczelnej
prawdy łatwo prowadziło na manowce czczego, nie mającego żadnego zbawczego znaczenia,
rytualizmu i formalizmu konfesyjnego.
b) y
ródło pouczeń. Świątynia i jej służba były nadto z
ródłem niezwykle cennych pouczeń religijno-
moralnych. Rytuał świątynny, wzniosły i wstrząsający, wywierał olbrzymi wpływ na wyobraz
nię ludu.
Rozgrywający się w ciągu roku przed oczyma ludu dramat grzechu, pokuty, ekspiacji
(zadośćuczynienia) i przebłagania, którego najistotniejszymi elementami były skrucha pokutnika,
ofiara i pośrednictwo kapłana  niósł ważną lekcję poglądową o Boskim planie zbawienia. Pouczał o
sprawiedliwości i miłosierdziu Boga oraz o misji Chrystusa.
(1) Pouczenie o sprawiedliwości i miłosierdziu Boga. Rytuał świątynny uczył przede wszystkim o
sprawiedliwości Boga, o tym, jak święte i nienaruszalne są Jego prawa, jak strasznym i okrutnym jest
grzech, czyli przestępstwo tegoż prawa (1 Jana 3, 4). W każdej fazie kult ofiarniczy pouczał, że
 zapłatą za grzech jest śmierć (Rzym. 6, 23 NP). Zabijanie niewinnych zwierząt ofiarnych na pewno
było wstrząsającym przeżyciem dla niejednego ówczesnego wyznawcy, szczególnie intensywnym
czynnikiem odrazy do grzechu  głównej przyczyny śmierci niewinnych i bezbronnych zwierząt
ofiarych. Rytuał świątynny uczył także o miłosierdziu Bożym. Właściwie był on objawieniem
łaskawości Bożej, drogą wiodącą do pojednania i odnowienia przymierza z Bogiem. Z miłości
bowiem do pokutującego grzesznika ustanowił Bóg, już u kolebki rodzaju ludzkiego, system ofiary za-
stępczej, reprezentującej największy dar ofiarny  Syna Bożego.
(2) Pouczenie o misji Chrystusa. Rytuał świątynny pozwalał Izraelitom na zrozumienie przyszłej misji
oczekiwanego Mesjasza, zarówno jako ofiary, jak i pośrednika. W miniaturze roku liturgicznego mógł
Izrael poznać całe misterium Boskiego planu zbawienia, obejmującego nie tylko wizję pojednania
człowieka z Bogiem, lecz także wizję rzeczy ostatecznych, prowadzących do wymazania grzechów
ludu Bożego i obciążenia nimi ich głównego sprawcy  szatana, jak również do całkowitego
unicestwienia grzechu i niepokutujących grzeszników, a nawet odnowy wszechrzeczy. Rytuał
świątynny to w istocie rzeczy wspaniała epopea zbawczego czynu, to Ewangelia w symbolu.
2. SYMBOL RZECZYWISTOŚCI NIEBIESKICH
Znaczenie starotestamentowej świątyni i jej służby polega także i na tym, że były one symbolem
świątyni niebieskiej  jedynego i prawdziwego ośrodka zbawczego w czasach nowotestamentalnych 
oraz dzieła Chrystusa jako ofiary, pośrednika i sędziego. Ap. Paweł w Liście do Hebrajczyków  po
przypomnieniu świątyni ziemskiej i świątynnego rytuału  stwierdza, że wszystko to było  symbolem
obecnych czasów (Hebr. 9, 9 SK)23, czyli czasów mesjańskich, nowotestamentalnych, symbolem
ujętym w  ziemskie ustawy, mające moc obowiązującą do czasu, kiedy nastąpi nowy i właściwy
porządek (Hebr. 9, 10 SK)24.
a) Wielki symbol. Na wstępie poczyńmy kilka uwag egzegetycznych. Ap. Paweł mówiąc, że
starotestamentalna świątynia i jej służba były  symbolem (Hebr. 9, 9 SK) obecnych czasów, używa
greckiego słowa  parabole , które oznacza: porównanie, podobieństwo, obraz, symbol25. Toteż nie-
które przekłady mówią, że były one  podobieństwem (ED),  obrazem (BT i NP),  wzorem (BG),
 symbolem (SK). Ap. Paweł nazywa świątynię ziemską również  obrazem i cieniem rzeczywistości
niebieskich (hypodeigma kai skia ton epouraiori) (Hebr. 8, 5 BT)26.
(1) Szczegóły symboliki świątynnej. Skoro świątynia i jej służba były  symbolem (Hebr. 9, 9 SK)
lepszego, tj.  nowego i właściwego porządku (Hebr. 9, 10 SK), obrazem  rzeczywistości
niebieskich (Hebr. 8, 5 BT)  rozumie się, że każdy szczegół miał znaczenie symboliczne (figuralne).
W świetle nauki Słowa Bożego symbolika ta była niezwykle bogata i przedstawiała się następująco:
świątynia symbolizowała świątynię niebieską (Hebr. 8, 1.2.5; 9, 11.24); ofiary  doskonałą i w pełni
zadośćuczynną ofiarę Jezusa Chrystusa (Hebr. 8, 3; 9, 11 14.26; 10, 10 12); kapłaństwo aaronowe
czy lewickie  doskonałe kapłaństwa Chrystusa (Hebr. 7, 11 17; 8, 1); ołtarz do całopalenia  Golgotę
(Hebr. 13, 10 13), umywalnia na dziedzińcu  chrzest jako  kąpiel odrodzenia (Tyt. 3, 5 NP);
świecznik  Chrystusa jako światłość świata (Jana 1, 4; 8, 12); chleby pokładne  Chrystusa jako chleb
żywota (Jan 6, 48); ołtarz kadzenia  wstawiennictwo Chrystusa i Jego zasługi (Obj. 8, 3.4); skrzynia
przymierza  tron łaski Bożej (Hebr. 4, 16); ranna i wieczorna ofiara  odkupienie dokonane przez
Chrystusa; ofiara za grzech  uznanie ofiary Chrystusa przez grzesznika; pierwszy przedział świątyni
 orędowniczo-pojednawczą posługę Chrystusa w niebieskiej świątyni (Hebr. 7, 25); przedział drugi 
sąd śledczy, czyli oczyszczenie świątyni niebieskiej ze spraw grzechowych (Obj. 11, 18 19); wreszcie
kozioł dla Azazela  szatana, właściwego sprawcę grzechu (Jan 8, 44), który poniesie sprawiedliwą
karę (Obj. 20, l 3.10).
Rytuał świątynny był zatem wielkim symbolem Boskiego planu zbawienia  począwszy od śmierci
Chrystusa poprzez Jego orędowniczą i pojednawczą służbę w niebieskiej świątyni, a skończywszy na
oczyszczeniu królestwa Bożego z grzechu i niepojednanych grzeszników.
b) Służba niedoskonała i czasowa. Chociaż ziemska świątynia ze swym rytuałem była odbiciem
świątyni niebieskiej i służby Chrystusa, to jednak była tylko odbiciem mdłym i słabym, nie mogącym
oddać w całej pełni piękna i doskonałości rzeczywistości niebieskich27. Zresztą sama służba świątynna
i jej skuteczność również nie były doskonałe.
(1) Świadectwo biblijne. Jakkolwiek wszystkie starotestamentalne ceremonie miały doniosłe
znaczenie religijno-kultowe i religijno-dydaktyczne, to jednak same w sobie były niedoskonałe, jak
wszystko co ziemskie nie jest doskonałe, i nie prowadziły do doskonałości Niedoskonałe były ofiary
(Hebr. 9, 9; 10, 4. 11) i kapłaństwo (Hebr. 7, 11), niedoskonały był także zakon ceremonialny, czyli
obrzędowy (Hebr. 7, 18.19). Wszystko to wskazywało jedynie na  lepszą nadzieję (Hebr. 7, 19 NP),
 lepsze przymierze (Hebr. 7 22 NP) i  lepsze obietnice (Hebr. 8, 6 NP).
(2) Rytuał o charakterze przejściowym. Ap. Paweł naucza, że świątynie i jej służba miały znaczenie
przejściowe. Posiadały  moc obowiązującą do czasu, kiedy nastąpi nowy i właściwy porządek (Hebr.
9, 10 SK). A ten  nowy i właściwy porządek nastąpił z chwilą śmierci Chrystusa. On i Jego zbawcze
dzieło wypełniły starotestamentalne przepowiednie i symbole. Na miejscu rzeczy niedoskonałych
ustanowiona została rzeczywistość doskonała. Widomym znakiem końca rzeczy starych, figuralnych,
było rozerwanie się zasłony w świątyni jerozolimskiej w chwili śmierci krzyżowej Chrystusa (Mat. 27,
51).
Wybitny biblista rzymskokatolicki, L. Skwarczewski, komentując naukę o świątyni w Liście do
Hebrajczyków stwierdza:  List do Hebrajczyków tejże świątyni nadaje znaczenie tylko przejściowe.
Rola świątyni wraz z ceremoniałem obrzędowym skończyła się bezpowrotnie. Liturgia w przybytku
Pańskim w opinii hagiografa posiada swój sens figuratywny, tak jak i sam przybytek. Zapowiada ona
wejście najwyższego arcykapłana Jezusa Chrystusa, składającego swą najwyższą i najdoskonalszą
krwawą ofiarę, do przybytku niebieskiego 28.
c) Dzisiejsze znaczenie świątyni. Starotestamentalna świątynia i jej liturgia przedstawiały nie tylko
doniosłe i wielorakie znaczenie dla starożytnego Izraela. Przedstawiają one duże znaczenie również
dla nowotestamentalnego Kościoła Bożego, dla chrześcijan, nie w tym sensie, że świątynia ziemska
jest nadal ośrodkiem zbawienia, gdyż po pierwsze, świątynia ta przestała istnieć, a po drugie, z chwilą
śmierci Chrystusa nastąpiło zniesienie starotestamentalnego ceremonializmu (Kol. 2, 14 17), ale w
sensie szczególnie obfitego z
ródła pouczeń o istocie zbawienia w ogóle.
(1) Lepsze poznanie planu zbawienia. W świetle starotestamentowej świątyni i jej rytualizmu lepiej
można poznać Boski plan zbawienia, jego istotę i dzieje. Rytuał świątynny w granicach roku
sakralnego był miniaturową inscenizacją wielkiego misterium zbawczego, rozwijającego się w
dziejach świata, a mającego na celu przywrócenie naruszonego przez grzech porządku świata.
(2) Lepsze zrozumienie nowotestamentalnej służby Bożej. Zgodnie z nauką Chrystusa, w czasach
nowotestamentalnych cześć winna być Bogu oddawana  w duchu i w prawdzie (Jan 4,23 NP), czyli 
en pneumati kai aletheia  i nie skupiać się już w jakiejkolwiek świątyni ziemskiej ( ani na Górze
Garizim ani w Jerozolimie  Jan 4, 21) jako materialnym ośrodku zbawienia, lecz koncentrować się
na świątyni niebieskiej. Jezus powiedział:  Lecz nadchodzi godzina, owszem, już nadeszła, kiedy
prawdziwi czciciele będą oddawać Ojcu cześć w duchu i w prawdzie (Jan 4, 23 SK). Na czym ma
polegać tak pojęta służba? Odpowiedzi udziela Starotestamentowy rytuał świątyni, jednakże ujmo-
wany nie w sensie materialnym, ziemskim, lecz spirytualnym (duchowym), zgodnym z objawioną w
Słowie Bożym Nowego Testamentu prawdą, wskazującą na rzeczywistość świątyni niebieskiej i jej
służby.
Wpływa to na właściwe pojęcie o świątyniach-kościołach  nie jako sanktuariach zamieszkałych przez
Bóstwo, lecz domach modlitwy, skupiających wiernych i kierujących ich myśli i uczucia do tronu
łaski w niebie, do świątyni niebieskiej.
(3) y
ródło cennej informacji. Starotestamentalna świątynia i jej służba pozwalają na właściwe
zrozumienie wielkiego zbawczego dzieła Chrystusa i chronią przed wszelkim kultowym i
teologicznym błędem. Że świątynia i jej służba reprezentują świątynię niebieską, prawdziwy ośrodek
zbawienia w czasach nowotestamentalnych, oraz zbawcze dzieło Chrystusa jako ofiary, pośrednika i
sędziego  poucza o tym Nowy Testament, zwłaszcza zaś List ap. Pawła do Hebrajczyków jest
przebogatym z
ródłem informacji na ten temat.
B. NOWOTESTAMENTOWY OŚRODEK ZBAWIENIA
Z treści poprzednich rozważań wynika, że zarówno Stary, jak i Nowy Testament wskazują na
świątynię niebieską jako rzeczywisty ośrodek zbawczy w czasach nowotestamentalnych. W tej
sytuacji wskazane jest bliższe zainteresowanie się tym przebogatym w swej religijnej i teologicznej
treści zagadnieniem.
l. ŚWI
TYNIA NIEBIESKA 1 JEJ SA
UŻBA
Nowy Testament poświęca nauce o świątyni niebieskiej  sanktuarium niebieskim  i jej służbie wiele
uwagi. Duchowym oczom wierzącego ukazuje prawdziwą świątynię, świątynię niebieską, prawdziwą i
w pełni zadośćuczynną ofiarę za grzechy świata i prawdziwego kapłana, sługę tej świątyni, jak rów-
nież ważne czynności pojednawcze, związane z dopełnieniem planu zbawienia.
1. PRAWDZIWY PRZYBYTEK NIEBIESKI
Pismo Święte jasno i wyraz
nie uczy, że w niebie znajduje się świątynia   prawdziwy przybytek,
który zbudował Pan, a nie człowiek (Hebr. 8, 2 NP)29, w którym usługuje Chrystus, sługa świątyni
(leitourgós ton hagion), jako najwyższy kapłan. Z przykrością stwierdzić należy, że teologia
ogólnochrześcijańska nie głosi nauki o świątyni niebieskiej, choć jest to nauka na wskroś biblijna. Zna
ją jedynie biblistyka i teologia biblijna. Adwentyzm przywiązuje do nauki o świątyni niebieskiej duże
znaczenie.
a) Realny przybytek. Istnieje wiele biblijnych i teologicznych dowodów na to, że świątynia niebieska
nie reprezentuje jedynie jakiejś idei, lecz stanowi realny  przybytek (he skene), znajdujący się w
niebie.
(1) Prawzór świątyni ziemskiej. Pan, zlecając Mojżeszowi zbudowanie przybytku ziemskiego, ukazał
mu na górze Synaj wizję przybytku niebieskiego, bowiem rzekł:  Uważaj pilnie, abyś wykonał go
według wzoru (BH be-thawnitham; LXX  kata ton typon), jaki zobaczyłeś na górze (2 Mojż. 25,40
BT)30. Użyte słowo  wzór (thawnith, typon) posiada sens naśladownictwa (1 Tes. 1, 7; Tym. 4, 12).
Dlatego świątynia ziemska nazwana została  obrazem (hypodeigma) i cieniem (skia) rzeczywistości
niebieskich (ton epouranion) (Hebr. 8, 5 BT) lub  obrazami rzeczy niebieskich (ta hypodeigmata ton
en tois ouranois) (Hebr. 9, 23 BT), gdyż była zbudowana według jej wzoru i podobieństwa31, była
 odbiciem (antitypa) prawdziwej (Hebr. 9, 24 NP, BT) albo  jak mówi inne tłumaczenie 
 wizerunkiem (świątyni) prawdziwej (ED)32. Jest zrozumiałe, że skoro świątynia ziemska i jej służba
były  cieniem (skia) niebieskiej, to i prawo obrzędowe, określające jej przepisy, było prawem
 cieniowym (skian) (Hebr. 10, 1 NP; Kol. 2, 14 17).
Istnienie w niebie świątyni znane było autorom starotestamentalnym. Pominąwszy wiedzę o tym
Mojżesza, wspomnieć wypada jeszcze słowa psalmisty:  Że wejrzał z wysokości świątnicy swojej, że
z nieba na ziemię spojrzał (Ps. 102, 20 BG).
(2) Bliższe określenia. Nowy Testament zawsze wspomina o niebieskiej świątyni, jako o obiekcie
realnie Istniejącym w niebie. Ap. Paweł, charakteryzując świątynię niebieską, nazywa ją  większym i
doskonalszym przybytkiem, nie ręką zbudowanym, to jest nie z tego stworzonego świata
pochodzącym (Hebr. 9, 11 NP)33, dokąd Chrystus wszedł raz na zawsze (Hebr. 9, 12 NP).
Nie jest to świątynia  zbudowana rękami, która jest odbiciem prawdziwej (antitypa ton alethmon)
(Hebr. 9, 24 NP), ale jest  prawdziwym przybytkiem (tes skenes tes alethines), który zbudował Pan, a
nie człowiek (Hebr. 8, 2 NP). Wielokrotnie mówi o świątyni niebieskiej Księga Objawienia,
posługując się następującymi określeniami:  świątynia (ho naós) (Obj. 14, 15 NP; 15, 6.8)34,
 świątynia Boża (ho naós tou theou) (Obj. 11, 1 NP);  świątynia Boża, która jest w niebie (ho naós
tou theou ho en to ourano) (Obj. 11, 19 NP; por. 15, 5. 6. 8),  świątynia, która jest w niebie (ho naós
tou en to ourano) (Obj. 14, 17 NP),  w niebie świątynia z namiotem świadectwa (ho naós tes skenes
tou martyriou en to ourano) (Obj. 15, 5 NP)35. W A
aście do Hebrajczyków świątynia niebieska
określona jest takie jako  rzeczy niebieskie (to epourania) (Hebr. 9, 23 NP).
b) Wygląd i urządzenie świątyni niebieskiej. W świątyni niebieskiej opisanej w Nowym
Testamencie, ukazanej Janowi w wizji na wyspie Patmos, znajdują się wszystkie sprzęty występujące
w Miejscu Świętym i Najświętszym przybytku ziemskiego. Pismo Święte rzuca też pewne światło na
sprawę wyglądu świątyni niebieskiej.
(1) Sprzęty. Według opisu Apokalipsy w niebieskiej świątyni znajdują się następujące sprzęty:
świecznik (Obj. 4, 5), ołtarz kadzenia (Obj. 8, 3.4; 9, 13) i skrzynia przymierza (Obj. 11, 19). Biblia
wspomina także  ołtarz (Hebr. 13, 10 13 NP),  dziedziniec (Obj. 11, 2 BT) i  zasłonę (Hebr. 6,
19.20 BT), za którą udał się Chrystus w celach orędowniczych. Dziedziniec symbolizuje ziemię, ołtarz
na dziedzińcu-Golgotę, a umywalnia  chrzest.
(2) Wspaniałość świątyni niebieskiej. Na pytanie jak wygląda świątynia niebieska, jakie posiada
kształty i formy architektoniczne nie jest odpowiedzieć łatwo. Teologia biblijna obraca się jedynie w
kręgu rzeczy objawionych (5 Mojż. 29, 29), a nie wszystko zostało w pełni objawione. Jeśli chodzi o
świątynię niebieską, to Biblia określa ten przybytek jako  większy i doskonalszy (Hebr. 9, 11)36, a w
określeniu tym zawarte jest na pewno bardzo dużo. Żadna myśl ludzka nie potrafi wyobrazić sobie
wspaniałości niebieskiej świątyni, przybytku Króla królów i Pana panów, miejsca, w którym
przebywają niezliczone zastępy istot anielskich, a serafini wołają  Święty, Święty, Święty , gdzie
chwała Boża napełnia przybytek i rozstrzygają się losy świata37. Znany rzymskokatolicki biblista, S.
A
ach, stwierdza, że świątynia niebieska jest  miejscem przebywania Majestatu Boga, któremu służą
aniołowie 38.
Zarówno sama realnie istniejąca świątynia niebieska, jak jej sprzęty wyrażają różne aspekty wielkiej
idei zbawienia i są z ideą tą ściśle związane . Istnieć będą tak długo, jak długo trwać będzie realizacja
planu zbawienia i zakończą swój byt wraz z ukończeniem planu zbawienia. Ap. Jan, opisując wizję
Nowej Ziemi i znajdujące się na niej miasto Nowe Jeruzalem, które zstąpiło z nieba i jest
 przybytkiem (he tkene) Boga z ludz
mi (Obj. 21, 3 BT), stwierdza, że w mieście tym nie było już
świątyni,  bo jego świątynią (naos) jest Pan Bóg wszechmogący oraz Baranek (Obj. 21, 22 BT).
(3) Obecne znaczenie religijno-teologiczne. Świątynia niebieska jest prawdziwym i rzeczywistym
ośrodkiem zbawczym w czasach nowotestamentalnych. Tam winien zwrócony być wzrok wyznawców
Chrystusa, świątynia bowiem niebieska jest miejscem indywidualnego i zbiorowego pojednania
człowieka z Bogiem na mocy kalwaryjskiej ofiary Chrystusa. Takie jest religijno-teologiczne
znaczenie świątyni niebieskiej.
Takie zresztą było znaczenie świątyni w Kościele apostolskim, jak stwierdza ks. L. Skwarczewski:
 Kult pierwotnej gminy chrześcijańskiej, musimy stwierdzić  o charakterze ściśle duchowym,
koncentrował się w jedynym pośredniku, arcykapłanie Chrystusie, który wchodząc do sanktuarium
niebieskiego, czyli nieba, dokonawszy dzieła zbawczego dał całkowitą ekspiację Bogu za winy
ludzkie. Liturgia ofiarnicza Nowego Testamentu oparta w swej istocie na ofierze Chrystusa, który
nadal jako arcykapłan Nowego Przymierza w sanktuarium niebieskim dokonuje aplikacji dzieła
zbawczego dla świata, ma dziś jedyny sens i wartość. Na takim zdecydowanie stanowisku staje autor
listu do Hebrajczyków 40. Jaka więc inna świątynia  na ziemi  może dorównać pod względem
wspaniałości i znaczenia świątyni niebieskiej?
2. PRAWDZIWA OFIARA
Naistotniejszym elementem starotestamentalnej służby świątynnej była ofiara krwawa. Ona wszak
stanowiła czynnik ekspiacyjny  zadośćuczynny  za popełnione przestępstwa (grzechy) w myśl
prawa, że  zapłatą za grzech jest śmierć (Rzym. 6, 23 NP) i  bez rozlania krwi nie ma odpuszczenia
(Hebr. 9, 22 NP). Również w nowotestamentalnej świątyni niebieskiej najistotniejszym elementem
jest ofiara. Stanowi ją jedyna w swoim rodzaju i znaczeniu Ofiara Krzyża dokonana na Golgocie.
a) Cień i rzeczywistość. Wszystkie ofiary starotestamentalne wskazywały na Chrystusa i Jego
zbawczą krew, wskazywały na  Baranka Bożego, który gładzi grzech świata (Jan 1, 29 NP)41. Obok
religijno-kultowego, miały ofiary starotestamentalne także znaczenie symboliczne, cieniowe.  Ofiara
krwi ma istotną wartość zmazywania i odpuszczania grzechów. Jednak krew zwierząt ofiarowanych,
chociaż sprawiała oczyszczenie legalne według prawa, nie była zdolna dać wewnętrznego
oczyszczenia z przewinień i występków ludzkich  dokonać tego mogła tylko krew ofiarnicza Jezusa
Chrystusa. Cała chrystologia i Soteriologia w liście rozpatrywana jest na tle starotestamentowego
krwawego kultu ofiarniczego, który o tyle miał wartość, o ile zapowiadał, był figurą przelanej krwi
ofiarniczej Chrystusa dającej całkowite i rzeczywiste wewnętrzne oczyszczenie (katharison ton
hamartion  1, 3) oraz uświęcenie (hagiadzon  2, 11). Takie jest zapatrywanie autora listu do
Hebrajczyków 42.
(1) Istota odkupienia. Jak już nadmieniono, według świętego prawa Bożego zapłatą za grzechy, czyli
przestępstwo przykazań Bożych (zakonu), jest śmierć (Rzym. 6, 23). W momencie zaistnienia
przestępstwa (grzechu), rozpoczęła się karząca funkcja prawa. Zakon  w istocie swej święty i
niezmienny  począł domagać się śmierci przestępcy. Sprawiedliwość Boża nie pozwala na zmianę
prawa i jego sankcji, natomiast miłosierdzie Boże domagało się łaski, stworzenia określonej szansy
zbawienia dla pokutujących grzeszników. Mogło się to stać jedynie przez złożenie ofiary zastępczej,
czyli zastępcze poniesienie przez kogoś kary śmierci, Innymi słowy  wskutek złożenia okupu krwi za
człowieka, za cały rodzaj ludzki.
Kto jednak miał tego dokonać? Czyja ofiara mogła zrównoważyć wartość miliardów istnień ludzkich,
dokonać zbiorowej ekspiacji, czyli zadośćuczynić sprawiedliwości Bożej i zakonowi Bożemu za
grzech świata? Nietrudno zrozumieć, że dzieła tego nie mogły spełniać zastępcze ofiary zwierząt
(Hebr. 10, 4), bo chodziło o odkupienie istot ludzkich, ani też ofiara jakiegokolwiek człowieka, bo
człowiek sam był grzeszny i potrzebował odkupienia, ani nawet ofiara anioła, gdyż nie
zrównoważyłaby miliardów istnień ludzkich; mogła tego dokonać wyłącznie ofiara samego Boga,
istoty Boskiej, ponieważ Jego tylko życie miało wartość ekspiacyjnie nieskończoną (1 Piotra 1, 18
20)43.
(2) Zapowiedz
odkupienia. Plan zbawienia  wielkie misterium zbawcze  nie był planem
poniewczasie. Przeciwnie, stanowił plan ułożony  przed dawnymi wiekami (2 Tym. 1, 9 NP),
 ukryty od wieków w Bogu (Efez. 3, 9 NP), był  tajemnicą przez długie wieki milczeniem okrytą
(Rzym. 16, 25 NP) 44. W wypadku powstania grzechu i śmierci, celem stworzenia możliwości życia,
Bóg Ojciec, kierując się, niewysłowioną miłością do rodzaju ludzkiego, postanowił już przed wiekami
ofiarować swego Syna, zaś Syn Boży postanowienie to dobrowolnie przyjął i zgodził się
urzeczywistnić je w najbardziej dogodnym z punktu widzenia ekonomii zbawienia czasie i miejscu.
Dlatego Chrystus nazwany został  Barankiem Bożym, który gładzi grzech świata (Jan 1, 29 NP),
 Barankiem zabitym od założenia świata (Obj. 13, 8 BG). W Edenie, w dzień upadku człowieka,
została ogłoszona pierwsza zapowiedz
odkupienia (1 Mojż. 3, 15) i udzielona pierwsza lekcja
poglądowa o śmierci przyszłego Zbawiciela, gdy pierwsze zwierzę ofiarne zostało zabite, zaś skórą
jego przyodziali się nasi rodzice (1 Mojż. 3, 21).
Śmierć Chrystusa zapowiadały liczne proroctwa mesjańskie, wśród nich wzruszająca perykopa o
śmierci Sługi Jahwe (Izaj. 53).. Na Ofiarę Krzyża wskazywały także wszystkie starotestamentowe
ofiary, będące wstrząsającą ilustracją przyszłej śmierci  Baranka Bożego , urzeczywistnionej potem w
dramacie krzyża.
b) Charakterystyka Ofiary kalwaryjskiej. Epoka starotestamentalna znała liczne rodzaje ofiar
ekspiacyjnych, składanych codziennie i w różnej postaci. W czasach nowotestamentalnych istnieje
wyłącznie jedna ofiara  Ofiara Krzyża, rzeczywista, w pełni zadośćuczynna, na mocy której Chrystus
wykonuje swą orędowniczą posługę w świątyni niebieskiej 45.
(1) Jedyna ofiara. Pismo Święte wielokrotnie podkreśla, że Chrystus złożył tylko jedną  jedyną i w
pełni wystarczającą  ofiarę, że już więcej nie podlega cierpieniom i śmierci, ani też nie może być
ofiarowany. Chrystus udał się do nieba  głosi ap. Paweł   nie po to, aby się często ofiarować...
inaczej musiałby cierpieć wiele razy od stworzenia świata. A tymczasem raz jeden ukazał się teraz na
końcu wieków na zgładzenie grzechów przez ofiarę samego siebie (Hebr. 9, 25.26 BT). Jako
najwyższy kapłan niebieskiego przybytku  nie jest obowiązany... do składania codziennej ofiary
najpierw za swoje grzechy, a potem za grzechy ludu. To bowiem uczynił raz na zawsze, ofiarując
samego siebie (Hebr. 7, 27 BT);  Tak Chrystus raz jeden był ofiarowany dla usunięcia grzechów
wielu, drugi raz ukaże się nie w sprawie grzechu, lecz dla zbawienia tych, którzy Go oczekują (Hebr.
9, 28 BT); Jezus  złożywszy raz na zawsze jedną ofiarę za grzechy, zasiadł po prawicy Boga (Hebr.
10, 12 BT)46.
(2) Ofiara doskonała. Ofiara Krzyża jest nie tylko ofiarą jedyną, lecz także doskonałą w swej istocie i
w pełni przebłagalną. To ona właśnie dokonała całkowitego zadośćuczynienia sprawiedliwości Bożej,
wyjednując pełnię łaski dla rodzaju ludzkiego. Ona stała się podstawą powszechnej łaskawości Bożej
wobec ludzkości i uniwersalnego pojednania tej ludzkości z Bogiem. Jedynie w oparciu o nią pokutu-
jący grzesznik może dostąpić osobistego pojednania47 z Bogiem. Ofiary starotestamentowe nie mogły
 przywieść do doskonałości (Hebr. 10, l 4 NP), nie mogły również  gładzić grzechów (Hebr. 10, 4
NP). One przywodziły tylko na pamięć grzech (Hebr. 9, 13 BT). W przeciwieństwie do tego Ofiara
Krzyża reprezentuje  lepszą ofiarę (Hebr. 9, 23 NP). Dokonała pełnej ekspiacji za grzechy świata (1
Piotra 1, 18 20); ona jedynie może  oczyścić wasze sumienie z martwych uczynków (Hebr. 9, 14
BT),  uświęcić (Hebr. 10, 10 BT) i  udoskonalić tych, którzy są uświęceni (Hebr. 10, 14 BT). Jaka
ofiara ziemska może jej dorównać?
3. PRAWDZIWY KAPA
AN
W nowotestamentalnej świątyni  sanktuarium niebieskim  godność pośrednika-przyczyńcy i kapłana
piastuje Jezus Chrystus. Mówi o tym Nowy Testament, a zapowiadał to już Stary Testament.
a) Kapłaństwo melchizedekowe. W Starym Testamencie obowiązywało kapłaństwo aaronowe,
zwane także lewickim. Kapłaństwo to  podobnie jak starotestamentalna świątynia, ofiary i służba 
miało znaczenie symboliczne, wskazywało bowiem na kapłaństwo nowotestamentalne, zwane także
kapłaństwem melchizedekowym, i zostało przez to kapłaństwo melchizedekowe zastąpione.
(1) Zmiana porządku kapłańskiego. Według nauki apostolskiej kapłaństwo lewickie zastąpione zostało
kapłaństwem melchizedekowym. Ap. Paweł stwierdza:  Gdyby tedy doskonałość była osiągalna przez
kapłaństwo lewickie... to jaka jeszcze była potrzeba ustanawiać innego kapłana według porządku
Melchisedeka, zamiast pozostać przy porządku Aarona? (Hebr. 7, 11 NP). Chrystus został powołany
przez Boga na stanowisko kapłana nie według prawa cielesnego pochodzenia, prawa obowiązującego
w porządku aaronowym (Hebr. 7. 13.14.16), lecz na wzór Melchizedeka, kapłana Boga Najwyższego
(Hebr. 7, 15; 1 Mojż. 14, 18). Nikt bowiem  sam siebie nie podnosi do tej godności, tylko zostaje na
nią powołany przez Boga, jak Aaron. Tak i Chrystus nie sam sobie nadał godność arcykapłana, lecz
uczynił to ten, który do niego powiedział:  Tyś jest kapłan na wieki według porządku Melchisedeka
(Hebr. 5, 4 6 NP; por. w. 10).
(2) Istota kapłaństwa melchizedekowego. Melchizedek był postacią historyczną. Wspomina o nim
Stary Testament. Żył w czasach Abrahama i był królem miasta Salem (póz
niejsze Jeruzalem),
piastował nadto godność  kapłana Boga Najwyższego (1 Mojż. 14, 18 BT; Hebr. 7, 1 10). On błogo-
sławił Abrahamowi i przyjmował od niego dziesięcinę (1 Mojż. 14, 19. 20). Pismo Święte przemilcza
jego genealogię, dzięki czemu Melchizedek zjawia się jako postać szczególna, nadziemska  jako król
sprawiedliwości i pokoju  bez ojca. bez matki, bez rodowodu, nie mający ani początku dni ani końca
życia (Hebr. 7, 3 NP)  stanowiąc doskonałą figurę Chrystusa i Jego wiecznego kapłaństwa48.
Starotestamentowe kapłaństwo aaronowe (lewickie) zastąpione zostało kapłaństwem
nowotestamentalnym  melchizedekowym.
Kapłaństwo melchizedekowe stawiało szczególnego rodzaju wymagania; Jedynie Chrystus mógł je
wypełnić i wypełnił. Trzeba bowiem było być królem sprawiedliwości i pokoju, nie mieć początku ani
końca. Oczywiście nikł z ludzi, poza Chrystusem, wymagań tych nie mógł spełnić. Dlatego jedynym
kapłaństwem nowotestamentowym może być kapłaństwo Chrystusa49.
b) Sługa świątyni. Chrystus piastuje godność zarówno kapłana jak arcykapłana, podobnie jak Aaron,
który był równocześnie kapłanem i arcykapłanem starotestamentalnego przybytku i na nim skupiało
się całe kapłaństwo lewickie. Przeanalizujmy bardziej szczegółowo niebieską posługę Chrystusa.
(1) Miejsce służby. Chrystus urząd swój kapłańsko-arcykapłański sprawuje w świątyni niebieskiej.
Ap. Paweł uczy:  Takiego mamy arcykapłana (archierea), który zasiadł po prawicy tronu Majestatu w
niebiosach, jako sługa świątyni (leitourgós ton hagion) i prawdziwego przybytku zbudowanego przez
Pana, a nie przez człowieka (Hebr. 8, 1 2 BT)50. Potwierdzają to inne teksty, np. Hebr. 9, 11 12. 24.
(2) Arcykapłan. Pismo Święte przedstawia następującą charakterystykę Chrystusa jako arcykapłana.
Jest to arcykapłan współczujący,  doświadczony we wszystkim podobnie jak my, z wyjątkiem
grzechu (Hebr. 4, 15 NP), który nauczył się  posłuszeństwa przez to, co wycierpiał (Hebr. 5, 8 NP) i
osiągnął  pełnię doskonałości (w. 9 NP), stając się dla nas  sprawcą zbawienia wiecznego (w. 9
NP). Jest arcykapłanem jedynym, nieśmiertelnym, wiecznym. Starotestamentalnych  kapłanów było
więcej, gdyż śmierć nie pozwalała im pozostawać w urzędzie; ale ten sprawuje kapłaństwo
nieprzechodnie, ponieważ trwa na wieki (Hebr. 7, 23.24 NP). Jest doskonały:  Takiego bowiem
potrzeba nam było kapłana:  świętego, niewinnego, nieskalanego, oddalonego od grzeszników,
wywyższonego ponad niebiosa (Hebr. 7, 26 BT).
Jest On  pośrednikiem lepszego przymierza (Hebr. 8, 6 BG), pośrednikiem  nowego przymierza
(Hebr. 9, 15 NP), sprawującym swój urząd na mocy własnej krwi, dlatego  nie musi codziennie, jak
inni arcykapłani składać ofiar najpierw za własne grzechy, następnie za grzechy ludu; uczynił to
bowiem raz na zawsze, gdy ofiarował samego siebie (Hebr. 7, 27 NP). On to  wszedł raz na zawsze
do- świątyni nie z krwią kozłów i cielców, ale z własną krwią swoją, dokonawszy wiecznego
odkupienia (Hebr. 9, 12 NP). Jakże doskonałym i świętym jest nasz arcykapłan! Któż z ludzi może
Mu dorównać?
4. PRAWDZIWA SA
UŻBA
Istotą posługi kapłańskiej jest pośredniczenie między grzesznikiem a Bogiem. Tę właśnie funkcję
spełnia w przybytku niebieskim Chrystus, który oprócz godności kapłana i arcykapłana nosi również
szczególny tytuł  pośrednika (mesites) (1 Tym. 2, 5 NP) i  orędownika (parakletos) (1 Jana 2, 1
NP). Służba Chrystusa w niebieskiej świątyni polega na ustawicznym wstawiennictwie na mocy
własnej zadośćuczynnej krwi przed Bogiem w intencji człowieka. Posiada obecnie charakter
podwójny: zwykłej służby pojednawczej (symbolizowanej przez służbę codzienną świątyni ziemskiej)
oraz służby pojednawczej szczególnej, związanej z oczyszczeniem świątyni niebieskiej
(symbolizowanej przez doroczną służbę Dnia Pojednania świątyni ziemskiej).
a) Zwykła służba pojednawcza. Główną funkcją Chrystusa-kapłana w świątyni niebieskiej, podobnie
jak kapłana świątyni ziemskiej, jest pojednanie z Bogiem ludzi  łaknących i pragnących
sprawiedliwości (Mat. 5, 6 NP). Śmierć Chrystusa dokonała powszechnego pojednania (katallage)
ludzkości z Bogiem (Rzym. 5, 10.11; Kol. 1, 20; 2 Kor. 5, 18), stwarzając jednocześnie podstawę do
aplikacji, czyli zastosowania tegoż pojednania do potrzeb poszczególnych jednostek, tj.
indywidualnego pojednania człowieka z Bogiem (2 Kor. 5, 19.20). Zbawienie bowiem jest wynikiem
osobistego przyjęcia oferowanego przez Boga pojednania  uznania Ofiary Krzyża i rozpoczęcia
nowego życia w Chrystusie (Efez. 4, 17 5, 21).
(1) Pojednanie starotestamentalne. W czasach Starego Testamentu pojednania człowieka z Bogiem
dokonywał kapłan w oparciu o ofiarę przyniesioną przez pokutującego grzesznika do drzwi namiotu
zgromadzenia i jej krew, a następnie wyznanie grzechów i skruchę. Wówczas żałujący swych win
grzesznik doznawał  oczyszczenia (wechipper) ,  odpuszczenia (wenislach) grzechów:  A tak
oczyści go kapłan, i będzie mu odpuszczono (3 Mojż. 4, 31 BG: por. 4, 35), a zarazem doznawał
usprawiedliwienia i pojednania z Bogiem. Wina za grzech nie obciążała już więcej grzesznika. Jak
widać pojednanie dochodziło do skutku w wyniku czynności tak ze strony grzesznika (pokutnika) jak i
kapłana-pojednawcy, przy czym odpuszczenia grzechów dokonywał sam Bóg. Obraz ten pozwala na
lepsze zrozumienie z jednej strony pojednawczej (wstawienniczej) i orędowniczej służby Chrystusa w
niebieskiej świątyni, z drugiej zaś  sposobu (formy) pojednania z Bogiem w czasach
nowotestamentalnych.
(2) Pojednanie nowotestamentalne. Aby człowiek nowotestamentalny mógł pojednać się z Bogiem 
według wymagań służby Bożej  w duchu i prawdzie  trzeba spełnić analogiczne do
starotestamentalnych warunki, z tym że już nie w sensie materialnym, ale duchowym. Trzeba więc: po
pierwsze   przyjść do  drzwi  nowotestamentowego  namiotu zgromadzenia , czyli wznieść się
myślami swymi w modlitwie do świątyni niebieskiej, przed tron Bożej łaski (Hebr. 4. 16); po drugie 
 przynieść ofiarę za grzech , czyli wyrazić swą wiarę w zadość-uczynną Ofiarę Krzyża i w skrusze
serca powołać się na krew Chrystusa, przelaną na odpuszczenie grzechów (Mat 26, 28; Dz. Ap. 10, 43;
Rzym. 3, 24; Kol. 1, 14); po trzecie  uznać swe grzechy (Jer. 3, 13) i wyznać je Bogu w imieniu
Chrystusa (1 Jana 1, ?; Dz. Ap. 10, 43); po czwarte  przyrzec poprawę, porzucić grzech i rozpocząć
nowe życie (Kol. 3, l 17). Gdy pokutujący grzesznik przyjmie w wierze zasługi Chrystusa i w Jego
imieniu wyzna Bogu swe grzechy, odwracając się zarazem od nich, dozna oczyszczenia i
odpuszczenia, a jednocześnie  pojednania z Bogiem. Ap. Jan głosi:  Jeśli wyznajemy grzechy swoje,
wierny jest Bóg i sprawiedliwy i odpuści nam grzechy, i oczyści nas od wszelkiej nieprawości (1
Jana 1, 9 NP).
W czasach nowotestamentalnych Chrystus dokonuje pojednania na mocy własnej krwi. W oparciu o
własne zasługi przedkłada Ojcu niebieskiemu prośby błagalne pokutującego i oręduje za nim, prosząc
Ojca o łaskę i odpuszczenie grzechów. W ten sposób dochodzi do skutku osobiste pojednanie
człowieka z Bogiem na podstawie powszechnej łaskawości Bożej płynącej z krzyża Golgoty.
(3) Dla wszystkich. Swą wstawienniczą służbę wykonuje Chrystus w przybytku niebieskim
ustawicznie i dla wszystkich ludzi. Dzień po dniu, w każdej chwili, oręduje przed obliczem Ojca
niebieskiego za pokutującymi grzesznikami. Istnieje w Piśmie Świętym wiele wspaniałych zapewnień
łaski Bożej i posługi orędowniczej Chrystusa.
Sam Chrystus zaprasza:  Pójdz
cie do mnie wszyscy, którzy jesteście spracowani i obciążeni, a ja wam
sprawię odpoczniecie (Mat 11, 28 NP; por. Jan 8, 36) i zapewnia:  Tego który do mnie przychodzi,
precz nie odrzucę (Jan 6, 37 BT; por. 6. 35). Ap. Paweł zaś nawołuje:  Mając więc arcykapłana
wielkiego, który przeszedł przez niebiosa, Jezusa, Syna Bożego, trwajmy mocno w wyznaniu wiary...
Przybliżmy się więc z ufnością do tronu łaski, abyśmy otrzymali miłosierdzie i znalez
li łaskę dla
uzyskania pomocy w stosownej chwili (Hebr. 4, 14 16 BT). Chrystus posiada  nieprzemijające
kapłaństwo. Dlatego tych, którzy przez niego przystępują do Boga, może zbawić w całej pełni, bo żyje
zawsze, aby się wstawiać za nimi (Hebr. 7, 24. 25 ED).
Dla ludzi, pragnących pojednania z Bogiem, świadectwa te są prawdziwym z
ródłem chrześcijańskiej
pociechy, zachęty i ostoi. Czy można w inny sposób  choć oferowany przez autorytety kościelne 
pojednać się z Bogiem?
b) Służba pojednawcza szczególna. Według wiekuistych planów Bożych, nie tylko służba
pierwszego przedziału świątyni ziemskiej miała znalez
ć odbicie w Chrystusowej posłudze niebieskiej;
w posłudze Jego miała znalez
ć także odbicie liturgia Dnia Pojednania.
(1) Oczyszczenie świątyni niebieskiej. Przy końcu roku liturgicznego, w Dniu Pojednania, zwanym
także Dniem Oczyszczenia lub Dniem Sądnym, dokonywane było  oczyszczenie świątyni ziemskiej
(3 Mojż. 16, 1 34). Podobnie przy końcu dziejów zbawienia i orędowniczej służby Chrystusa w niebie
ma być dokonane  oczyszczenie świątyni niebiańskiej, zwane w Apokalipsie  godziną sądu Bożego
(Obj. 14, 7 BG). Pismo Święte naucza:  I niemal wszystko według Prawa krwią się oczyszcza, a bez
wylania krwi nie masz odpuszczenia. Skoro więc wizerunki (hypodeigmata) rzeczy niebieskich (en
tois ouranois) w taki sposób bywały oczyszczane (katharidzestai), to same rzeczy niebieskie (ta
epourania) potrzebowały ofiar nierównie lepszych (Hebr. 9, 22.23 ED). Wypowiedz
ta mówi o
potrzebie  oczyszczenia rzeczy niebieskich, tzn. świątyni niebieskiej, której świątynia ziemska było
tylko  wizerunkiem (hypodeigma).
(2) Zanieczyszczenie świątyni niebieskiej. Skoro świątynia niebieska ma być  oczyszczona , jest
oczywiste, że świątynia ta została przedtem  zanieczyszczona , ale w jaki sposób mogło dojść do
zanieczyszczenia przybytku znajdującego się w niebie? Przecież grzech nie ma tam dostępu?! Pytanie
to domaga się odpowiedzi. Ze starotestamentalnego rytuału świątynnego wiadomo, że chociaż
pokutujący grzesznik doznawał  wskutek złożenia ofiary za grzech   oczyszczenia i
 odpuszczenia , a w konsekwencji pojednania z Bogiem, to jednak grzech jego nie bywał natychmiast
zmazywany, lecz przeciwnie, był jakby rejestrowany w świątyni, wskutek czego powodował jej zanie-
czyszczenie. Wraz z krwią, którą pomazywano rogi ołtarza, czy z mięsem spożywanym przez
kapłanów usługujących w świątyni, sprawy grzechowe pokutującego grzesznika przedostawały się do
świątyni i zanieczyszczały ją, pozostając tam do Dnia Pojednania51. Świątynię zanieczyszczały więc
nie tyle same grzechy, ile raczej  sprawy grzechowe żałujących i wyznających swe winy
grzeszników. Podobnie dzieje się ze świątynią niebieską. Człowiek wierzący w Chrystusa i wyznający
swe grzechy dostępuje na mocy krwi Chrystusa  oczyszczenia i  odpuszczenia  a więc
jednocześnie pojednania z Bogiem  niemniej jednak jego sprawy grzechowe pozostają w rejestrach
Bożych aż do czasu oczyszczenia świątyni niebieskiej z tych właśnie spraw, tj. do czasu ostatecznego
rozrachunku. Tak więc choć grzechy same w sobie nie mają dostępu do świątyni niebieskiej, to jednak
docierają do niej ludzkie sprawy grzechowe i pozostają w jej zapisach.
(3) Oczyszczenie świątyni niebieskiej. Oczyszczenie świątyni niebieskiej przedstawia się jako
niezwykle doniosłe dzieło Chrystusa  arcykapłana, które dokonane zostanie w ostatniej fazie Jego
świątynnej służby. Obok swej zwykłej  choć jakże doniosłej  funkcji kapałana-przyczyńcy
pośredniczącego codziennie między człowiekiem i Bogiem, którą pełnić będzie Chrystus do końca
czasu łaski, tj. niemalże do swego powtórnego przyjścia, w końcowej fazie świątynnej posługi dokona
Jezus dzieła szczególnego, a celem tego dzieła będzie  oczyszczenie świątyni niebieskiej ze spraw
grzechowych ludu Bożego, a tym samym oczyszczenie ludu Bożego, spisanego w kronikach Bożych 
czyli  kościoła pierworodnych, którzy są zapisani w niebiosach (Hebr. 12, 23 BT)  z grzechu i
grzeszników. Jest to uroczyste zdarzenie o charakterze sądowniczym. W obecności sądowego
majestatu Boga Ojca i niebieskich świadków (Dan. 7, 9.10), jak również w obecności Chrystusa-
arcykapłana i orędownika, rozpatrywane są czyny i postępowanie ludu Bożego, ujętego w  księdze
żywota , i to zarówno tych spośród ludu Bożego, którzy śpią w grobach, jak i wyznawców aktualnie
wtedy żyjących.
W rezultacie porządkowania spraw grzechowych Kościoła nastąpi ostateczna selekcja sprawiedliwych
wszystkich czasów. Imiona tych. którzy  zwyciężyli , czyli uwierzyli Bogu i wierni Mu pozostali do
końca, nie zostaną  wymazane z księgi żywota (Obj. 3, 5)52, wymazane natomiast zostaną  dzięki
krwi Chrystusa  ich grzechy i już więcej nie będą im  poczytane (Ezech. 18, 21 22 BT)53. W
przeciwieństwie do tego, imiona tych, którzy uwierzyli Bogu, lecz nie wytrwali do końca, porzucili
Boga i Jego prawdę, zostaną wymazane (2 Mojż. 32, 33), a przy tym wymazane zostaną także ich
sprawiedliwości i już więcej  nie będą im poczytane (Ezech. 18, 24 BT)54. Przegląd spraw
grzechowych zakończy ogłoszenie następującego wyroku:  Niech złoczyńcy popełniają jeszcze więcej
złości, a nieczyści jeszcze więcej nieczystości. Sprawiedliwy zaś niechaj postępuje jeszcze
sprawiedliwiej, a święty niechaj się jeszcze więcej uświęca (Obj. 22, 11 SK). Tym uroczystym
wyrokiem zakończy się dla ludzkości czas łaski.
W rezultacie przedstawionej wyżej procedury sądowniczej, przebiegającej podczas oczyszczania
świątyni niebieskiej ze spraw grzechowych ludu Bożego, ustalona zostanie ostateczna liczba ludzi z
wszystkich wieków  odkupionych, pojednanych, oczyszczonych i usprawiedliwionych, którzy przy
powtórnym przyjściu Pana zostaną zbawieni i staną się uczestnikami królestwa Bożego. Oczyszczenie
świątyni obejmuje więc całokształt ostatecznych aktów łaski, zmierzających do urzeczywistnienia
zbawienia wyznawców Bożych i realizacji królestwa Bożego, królestwa pokoju i sprawiedliwości.
(4) Pozostałe czynności Dnia Pojednania. Starotestamentalny kapłan najwyższy po dokonaniu
oczyszczenia świątyni i ludu obciążał tymi grzechami  kozła dla Azazela i wypuszczał go na
pustynię, gdzie kozioł ten ginął (3 Mojż. 16, 20 22). Wytracani byli również spośród ludu ci, którzy
nie pokutowali i nie pojednali się z Bogiem, Akty te symbolizowały po pierwsze  obciążenie szatana,
sprawcy grzechu (Jan 8, 44) i głównego inspiratora (Efez. 2, l 3) odpowiedzialnością za przestępstwa
ludu Bożego (które w istocie rzeczy były przez niego inspirowane), po drugie  ostateczną zagładą
szatana, jego zastępów i niepokutujących grzeszników (Mal. 4, 1; Obj. 20, 10.15). Dzień Pojednania
kończył się majestatyczną celebracją ofiary dziękczynnej i arcykapłańskim błogosławieństwem
pokoju. Piękny to obraz nowego porządku rzeczy w królestwie Bożym po zakończeniu dramatu
grzechu.
II. ZNACZENIE NAUKI O ŚWI
TYNI NIEBIESKIEJ W OBECNYM CZASIE
Znaczenie nauki o świątyni niebieskiej w czasach dzisiejszych, charakteryzujących się kryzysem
chrześcijaństwa i teologii, jest doniosłe. Według wskazań Pisma Świętego żyjemy w  godzinie sądu
Bożego (Obj. 14, 7 BT), kiedy rozstrzygają się losy świata i zbawienie miliardów istnień ludzkich.
Mimo to prawda o świątyni niebieskiej  choć jest nauką biblijną  przedstawia dziedzinę teologiczną
całkowicie nieznaną współczesnemu chrześcijaninowi55.
1. PARODIA NOWOTESTAMENTALNA SA
UŻBY BOŻEJ
Najbardziej smutnym i bolesnym faktem jest nie tylko całkowita nieznajomość wśród chrześcijan
jedynego nowotestamentalnego ośrodka zbawienia, czyli centrum zbawczego, jakim jest niebieska
świątynia, jej kapłan i ofiara, ale także wytworzenie  wbrew intencjom Bożym  sparodiowanego
systemu nowotestamentalnej służby Bożej i przysłonięcie nim jedynej i jedynie zbawiającej
nowotestamentalnej rzeczywistości niebieskiej.
a) Odwrócenie uwagi. Powstanie i rozwój wspomnianego wyżej systemu parodii soteriologicznej i
sanktuariologicznej, jak również mechanizm prowadzący do zastąpienia nim prawdziwej służby Bożej
wymagają bliższego omówienia. Stanowi to bowiem jedno z najpoważniejszych zagadnień
teologicznych, historycznych i eklezjalnych.
(1) Uwagi historyczne. Pierwotny Kościół chrześcijański  Kościół apostolski  całym sercem
wyznawał prawdę o świątyni niebieskiej, jedynym arcykapłanie i pośredniku, doskonałej Ofierze
Krzyża i orędowniczej służbie Jezusa  czego niezaprzeczalnym dowodem jest nauka w tym wzglę-
dzie Nowego Testamentu, zwłaszcza zaś listu do Hebrajczyków i Apokalipsy56. Z czasem jednak
uwaga wyznawców Chrystusa odwrócona została od rzeczywistości niebieskich, w miarę bowiem
upływu czasu chrześcijaństwo oddalało się od prawzoru apostolskiego i przejmowało do nauki wiary i
kultu elementy pozabiblijne, wskutek czego wytworzyła się w Kościele, zwłaszcza zachodnim, inna
rzeczywistość soteriologiczna. Znalazła ona odbicie i w teologii, i w kulcie. Powstał nowy obraz nauki
wiary i służby Bożej (liturgii). Świadczą o tym historia kościelna, liczne fakty i realia dogmatyczno-
kultowe.
(2) Kościoły-świątynie. Po wyjściu chrześcijaństwa z katakumb i przyjęciu protektoratu władzy
świeckiej (erą konstantyńska), poczęto wznosić wspaniałe i okazałe budowle kościelne, ozdabiać ich
wnętrza arcydziełami sztuki, wznosić ołtarze i posągi. Wbrew nauce Słowa Bożego, głoszącej, że Bóg
 nie mieszka w świątyniach zbudowanych ręką ludzką (Dz. Ap. 17,24 BT), poczęto uważać te
budowle za przybytki Bóstwa i traktować je jako centrum nie tylko kultowe, ale także zbawcze. W
ślad za tym rozwijała się odpowiednia nauka teologiczno-liturgiczna. W ten sposób świątynie
ziemskie  pełne blasku i wewnętrznego przepychu  zajęły miejsce świątyni niebieskiej, przykuwając
do tych rzeczywistości ziemskich wzrok wyznawców Chrystusa. Nowy Testament znał jedynie
pojęcie domów modlitwy jako miejsc wspólnych nabożeństw, lecz teologia czasów poapostolskich
przekształciła je w sanktuaria, będące przybytkami Bóstwa, a przez fakt ten spowodowała
przysłonięcie świątyni niebieskiej.
(3) Ofiara eucharystyczna. Miejsce z kolei Ofiary Krzyża  jedynej, nieskończenie doskonałej i w
pełni zadośćuczynnej  zajęła ofiara mszy, powtarzana codziennie po tysiąckroć na ołtarzach
ziemskich. Obrzęd Wieczerzy Pańskiej  pamiątkowy i symboliczny  przekształcony został w ciągu
wieków w obrzęd ofiarniczy mszy św. W ujęciu dogmatycznym msza stała się nie tylko  prostym i
zwykłym wspomnieniem mąk i śmierci Jezusa Chrystusa, ale prawdziwym ofiarowaniem 57. Jest to
 nieustająca bezkrwawa Ofiara Nowego Zakonu 58, jest  tą samą ofiarą, co ofiara krzyżowa 59. Ofiara
mszy została całkowicie zrównana (a nawet zidentyfikowana) z Ofiarą Krzyża, a ponieważ jest ona
uważana za  z
ródło łask Bożych w Kościele, nic dziwnego, że przesłoniła ona swym splendorem
liturgicznym samego Chrystusa, Kalwarię i Ofiarę kalwaryjską Chrystusa. W tej sytuacji któż jeszcze
chciałby oczekiwać zbawienia dzięki krwi Chrystusowej, skoro ofiara mszy św. wyjednuje łaski dla
żywych i umarłych?
(4) Fałszywe kapłaństwo. Na miejsce nowotestamentalnego kapłaństwa Chrystusowego, które jest 
jak wspomniano  kapłaństwem według porządku Melchizedeka, chrześcijaństwo czasów
poapostolskich wprowadziło kapłaństwo hierarchiczne, ziemskie, które przejęło funkcje kapłaństwa
Chrystusowego. W Kościele założonym przez Chrystusa  Kościele apostolskim  nie istniała funkcja
kapłana (hiereus), bo funkcję tę przejął Chrystus, występowały natomiast funkcje prezbiterów, czyli
starszych, zwanych także biskupami, i inne funkcje kościelne (diakonów, nauczycieli, ewangelistów),
przy czym funkcje te, choć miały charakter charyzmatyczno-instytucjonalny, jednak nie były
funkcjami kapłańskimi. Wskutek odejścia chrześcijaństwa od wzorów apostolskich, wspomniane
wyżej urzędy kościelne przekształcone zostały w urząd kapłański. Według ujęcia dogmatycznego
 kapłan jest pośrednikiem między człowiekiem a Bogiem 60. Kapłan taki  wykonuje ministerium
reconciliationis"  służbę pojednania,  jest on bliski dwu stronom, między którymi pośredniczy, tj.
Bogu i człowiekowi 61. Według nauki soboru trydenckiego, kapłaństwo rzymskokatolickie zostało
powołane w tym celu,  aby składać widzialną ofiarę mszy św. ... i by odpuszczać czy zatrzymywać
grzechy 62.
Tak więc kapłaństwo hierarchiczne zajęło miejsce kapłaństwa Chrystusowego i przejęło jego funkcję,
z tym, że o ile kapłani zwykli (niższych szczebli) przysłonili osobę Chrystusa jako kapłana, o tyle
papież, najwyższy kapłan (pontifex maximus), przysłonił swą osobą i majestatem Chrystusa jako
arcykapłana, sługę niebieskiej świątyni. Któż z wierzących zwracać się jeszcze będzie do Chrystusa,
skoro między człowiekiem a Bogiem stanął pośrednik ziemski, kapłan?
(5) Parodia służby. Obraz pełnych przepychu i blasku tysięcy świątyń, rozsianych na obliczu całego
świata, w których usługują zastępy zawodowych kapłanów-pośredników sprawujących nieustannie
niemalże ofiarę mszy, spowiadających ludzi,  jednających ich z Bogiem, łącznie z naczelną
instytucją papieża jako arcykapłana i jego rzymską stolicą  oto ziemska parodia nowotestamentalnej
służby Bożej i niebieskich rzeczywistości. Dogmatyka katolicka głosi:  Cały świat... stanowi jakby
potężną świątynię, w której w każdej chwili... tysiące kapłanów odtwarza Ofiarę z góry Kalwarii... 63.
W takim układzie rzeczy któż z wierzących będzie jeszcze kierować wzrok ku świątyni niebieskiej i
posłudze prawdziwego kapłana  Chrystusa, który na mocy swej raz poniesionej i doskonałej ofiary
krwi jedna człowieka z Bogiem?
b)  Obrzydliwość spustoszenia . Pismo Święte opisuje moc religijną, która dokonała niezwykłych w
swej istocie, formie i treści deformacji i przeobrażeń w dziedzinie wiary. Zagadnienie ma olbrzymie
znaczenie praktyczne, nieobojętne z punktu widzenia zbawienia.
(1) Wymowa symbolu. Wspomniana moc i różnorodne przejawy jej działalności ukazane zostały za
pośrednictwem kilku przenośni  symboli, szczególnie w Księdze Daniela i Objawienia św. Jana. W
Księdze Daniela moc ta przedstawiona została m. in. w postaci  jednego rogu małego, który wyrósł
niezmiernie (Dan. 8,9)64. Róg ten  według dosłownego przekładu z hebrajskiego oryginału   urósł
aż do wojska niebieskiego, zrzucił na ziemię część wojska i gwiazd i je podeptał, dosięgnął nawet
księcia zastępów i odjął ustawiczne, a świątynie Jego zbeszcześcił. I dopuszczono, że działając z mocą
dokonał zbrodni nad ustawicznym i sponiewierał prawdę (Dan. 8, 10 12)65. Działalność tej mocy, jak
również sama moc, nazwana została w w. 13  zbrodnią spustoszenia (Dan. 8, 13 BT)66 lub w rozdz.
11, 31 oraz 12, 11   obrzydliwością spustoszenia 67. O tej władzy (występującej w symbolu wojsk
rzymskich) wspomina także Chrystus, nazywając ją tak samo  obrzydliwością spustoszenia (to
bdelygma tes eremóseos) (Mat. 24, 15 BT).
(2) Lista nadużyć. Lista nadużyć, których dopuścić się. miała ta moc przeciwko Bogu i prawdzie, jest
duża i poważna (Dan. 8, 10 12). Po pierwsze, walka z ludem Bożym.  Róg wystąpił przeciwko
 wojsku niebieskiemu (cewa haszszamaim), część z tego wojska i gwiazd  zrzucił na ziemię
(thappel areca)  i podeptał je (wathirmesem). Oznacza to wystąpienie przeciwko ludowi Bożemu,
który w symbolice biblijnej często przyrównany bywa do gwiazd (Dan. 12,3; Filip. 2, 15), i jego
prześladowanie (Dan. 7, 21.25; Obj. 13, 7). Po drugie  wystąpienie przeciwko  księciu zastępów
(sar-haccawa), czyli Chrystusowi, który wszak jest księciem zastępów niebieskich i wodzem ludu
Bożego (Hebr. 12, 2); po trzecie   odjęcie ustawicznego (huraim hathamid), tj. przerwanie składania
 ustawicznych  rannych i wieczornych  ofiar, oznaczających ustawiczne wstawiennictwo
Chrystusa; po czwarte   zbeszczeszczenie lub  zniszczenie (huszlach)  świątyni Jego (mekon
miqdaszo), czyli wystąpienie przeciw świątyni Bożej, zwłaszcza świątyni niebieskiej; po piąte 
dokonanie  zbrodni (befaszaa) nad ustawicznym (al-hathamid), czyli dokonanie szczególnie
ciężkiego przestępstwa wobec  ustawicznych ofiar starotestamentowych lub  w aspekcie
nowotestamentalnym  ustawicznego wstawiennictwa Chrystusa; po szóste   sponiewieranie
prawdy lub  porzucenie prawdy na ziemię (wethaszlech emeth arca), czyli obalenie prawdy Bożej i
zdeptanie jej. Jak widać lista  zbrodni spustoszenia jest wcale pokaz
na. Kogo reprezentuje ta
straszliwa moc?
(3) Odpowiedz
. W świetle nauki Pisma Świętego, zwłaszcza proroctwa Danielowego, jak również
danych historycznych, mocą tą jest Rzym. Taka konkluzja wynika z cyklów proroczych zawartych w
Księdze Daniela i ich interpretacji biblijno-historycznej. Chrystusa odniósł tę moc, która dokona
 obrzydliwości spustoszenia , do Rzymu (Mat. 24, 15 n). Jak wskazuje historia, Rzym faktycznie
walczył z ludem Bożym zarówno w czasach starotestamentalnych, jak i nowotestamentalnych. Rzym
wystąpił przeciwko Chrystusowi, skazał Go na śmierć przez ukrzyżowanie, zniszczył w r. 70 po Chr.
Jerozolimę i świątynię z jej rytuałem i wreszcie przeciwstawił się nauce prawdy. Była to jednak faza
Rzymu pogańskiego. Po niej nastąpiła faza druga, Rzymu chrześcijańskiego, Rzymu papieży, notując
bogatą i nie zawsze chlubną historię faktów i zdarzeń, apostazji i deformacji prawdy, dostarczając
obfitego materiału dla głębszych analiz teologiczno-historycznych.
Czy średniowieczne prześladowania przez papiestwo ludzi inaczej wierzących, choć wierzących
zgodnie z Ewangelią, wyrugowanie z umysłów ludzkich właściwego wyobrażenią o godności i
ustawicznym wstawiennictwie Syna Bożego, a wreszcie sparodiowanie świątyni niebieskiej i jej
służby, jak również zastąpienie niebieskich rzeczywistości eklezjalnym systemem świątyń ziemskich,
kapłaństwa hierarchicznego, ofiary mszalnej, spowiedzi usznej i wstawiennictwa świętych  nie jest
wypełnieniem proroctwa o  zbrodni spustoszenia w nowotestamentalnym okresie dziejów Kościoła
Bożego? 68
2. POSELSTWO PRAWDY
Pismo Święte ukazuje oczom naśladowców Chrystusa prawdziwy ośrodek zbawczy w czasach
chrześcijańskich, prawdziwe centrum zbawcze ery nowotestamentalnej. Jest nim sanktuarium
niebieskie i arcykapłańska w nim posługa Chrystusa. Jaką postawę należy zająć wobec tej wspaniałej
prawdy apostolskiej? Rozpatrzmy dwa zwłaszcza zagadnienia: kwestię teologii świątyni i kwestię jej
zastosowania pastoralnego.
a) Teologia świątyni. Wobec całkowitego wśród współczesnych chrześcijan braku wiedzy religijnej i
teologicznej o świątyni niebieskiej i jej służbie wysuwa się na czoło zagadnień przede wszystkim
potrzeba spopularyzowania tej wspaniałej prawdy.
(1) Aktualny temat. Pismo Święte uczy, że  droga do świątyni (ten ton hagiou hodori) nie została
jeszcze  objawiona , dopóki stał pierwszy przybytek (Hebr. 9, 8 NP)69. Znaczy to, że tak długo
prawda o świątyni niebieskiej nie była aktualna, jak długo aktualną była świątynia ziemska, tj. jak
długo świątynia ta spełniała swoje religijno-figuralne funkcje. Wiadomo jednak, że jej znaczenie
symboliczne skończyło się wraz ze śmiercią Chrystusa. W momencie śmierci Chrystusa zasłona
dzieląca Miejsce Święte od Miejsca Najświętszego w świątyni Jerozolimskiej została niewidzialną
ręką rozerwana (Mat. 27, 51), co obrazowało zakończenie religijnego znaczenia świątyni; nastąpiło
niejako  przekreślenie przez Boga tej świątyni i jej służby. Od tego momentu  zwłaszcza od chwili
wniebowstąpienia Chrystusa  zaktualizowała się sprawa świątyni niebieskiej i jej funkcji. Ap. Paweł
pisze:  Mamy takiego arcykapłana, który usiadł po prawicy tronu Majestatu w niebie, jako sługa
świątyni i prawdziwego przybytku, który zbudował Pan a nie człowiek (Hebr. 8, 1.2 NP).
Jakże bardzo aktualna jest ta prawda w czasach dzisiejszych, gdy wskutek wiekowej apostazji od
zasad apostolskich wiedza o świątyni niebieskiej zaginęła niemalże zupełnie wśród Kościołów
chrześcijańskich, a miliony chrześcijan błądzi po bezdrożach kościelnego rytualizmu wytworzonego w
biegu wieków i tradycji, nie znając wcale prawdziwego ośrodka zbawczego i służby  w duchu i
prawdzie .
(2) Sprawa popularyzacji. Popularyzacja nauki o świątyni niebieskiej, jej arcykapłanie i ofierze, czyli
krzewienie teologii świątyni, należy do ważnych zadań dzisiejszego duszpasterstwa, kaznodziejstwa i
religijnej publicystyki. Więcej na ten temat nauki i więcej osobistego świadectwa!
b) Zastosowanie praktyczne. Ważniejsze od popularyzacji jest praktyczne, konfesyjne zastosowanie
prawdy o  niebieskich rzeczywistościach w codziennym życiu wyznawców Chrystusa. Zagadnienie
łączy się z kwestią osobistej religijności i doświadczenia wiary.
(1) Praktyczny sposób pojednania. Teologia świątyni (czyli sanktuariologię) dostarcza biblijnej
wiedzy o sposobie (formie) pojednania z Bogiem. W modlitwach naszych i ćwiczeniach duchowych
często kierujmy wzrok na przybytek niebieski, w którym znajduje się tron łaski Bożej i nasz
umiłowany, współczujący arcykapłan. Tutaj koncentrujmy nasz wzrok duchowy, tutaj wyznawajmy
swe grzechy i jednajmy się z Bogiem. Tutaj też uzyskamy odpuszczenie naszych przewin i doznamy
pokoju z Bogiem. Stąd nadchodz
? pokrzepienie dla naszych serc. Tak właśnie czynili już sta-
rotestamentalni prorocy (1 Król. 8, 30; Ps. 102, 20; 121, l 2; 123, 1), tak również czynili apostołowie i
pierwsi chrześcijanie (Dz. Ap. 7, 55.56).
(2) Apostolskie wezwanie. Przyjmijmy również apostolską zachętę:  Mając tedy, bracie, ufność, iż
przez krew Jezusa mamy wstęp do świątyni drogą nową i żywą, którą otworzył dla nas poprzez
zasłonę, to jest przez ciało swoje, oraz kapłana wielkiego nad domem Bożym, wejdz
my na nią ze
szczerym sercem, w pełni wiary, oczyszczeni w sercach od złego sumienia i obmyci na ciele wodą
czystą; trzymajmy się niezwruszenie nadziei, którą wyznajemy, bo wierny jest ten, który dał
obietnice (Hebr. 10, 19 23 NP). I jeszcze jedno wezwanie:  Przetoż mając najwyższego kapłana
wielkiego, który przeniknął niebiosa, Jezusa, Syna Bożego, trzymajmyż się tego wyznania. Albowiem
nie mamy najwyższego kapłana, któryby nie mógł z nami cierpieć krewkości naszych, lecz
skuszonego we wszystkim na podobieństwo nas, oprócz grzechu. Przystąpmyż tedy z ufnością do
tronu łaski, abyśmy dostąpili miłosierdzia i łaskę znalez
li ku pomocy czasu przygodnego (Hebr. 4,
14 16 BG). Jakże nie usłuchać tego apostolskiego orędzia?
UWAGI KOC
COWE
1. Bogactwo myśli teologicznej. Nauka o świątyni dostarcza niezwykle cennej wiedzy o planie
zbawienia  o misterium zbawczym Boga, o powinnościach chrześcijanina i o służbie  w duchu i
prawdzie .
2. Stosunek do eklezjologii. Sanktuariologia, czyli teologia świątyni, pozostaje w ścisłym związku z
eklezjologią, nauką o Kościele. Powoduje właściwe usytuowanie pozycji Kościoła w całokształcie
planu zbawienia, pozwala na prawidłowe rozgraniczenie biblijnego pojęcia Kościoła jako wspólnoty
wierzących, od dogmatycznego pojęcia Kościoła jako centrum zbawczego, pojęcia uformowanego
przez teologię chrześcijańską poapostolską, zwłaszcza na zachodzie. Według nauki Bożej centrum
zbawczym jest świątynia niebieska, Kościół natomiast  wspólnotą wierzących, kierującą wzrok
wyznawców na niebieskie rzeczywistości zbawcze. Nauka o świątyni umożliwia uniknięcie błędów
kultowych rozpowszechnionych w chrześcijaństwie, przysłaniających niebieskie rzeczywistości
zbawcze.
3. Sanktuariologia a adwentyzm. Teologia świątyni odegrała olbrzymią rolę w początkach ruchu
adwentystycznego. Była kluczem do zrozumienia kryzysu millerowskiego, a nadto uchroniła Kościół
od błędów kościelnictwa i wskazała mu drogę duchowego rozwoju. Jest specyfiką doktryny biblijnej a
w konsekwencji  adwentystycznej.
1
Nauka o świątyni, czyli teologia świątyni lub sanktuariologię (ang. sactuary, łac. sanctuarium  świątynia, gr.
logos  nauka).
2
Składanie zwierzęcych ofiar zastępczych i zadośćuczynnych pojawia się w zaraniu dziejów rodzaju ludzkiego
(1 Mojż. 4, 3 5) i bez wątpienia łączy się z ogłoszeniem przez Boga pierwszej za powiedzi zbawienia (1 Mójż.
3, 15), jak również ze złożeniem pierwszej zastępczej ofiary zwierzęcej (1 Mojż. 3, 21), stanowiącej symbo-
liczne, czyli figuralne odbicie wielkiej prawdy o przyszłej  rzeczywistej i ekspiacyjnej  ofierze Syna Bożego
jako  Baranka Bożego (Jan 1, 29 NP; por. Obj. 13, 8).
3
Na określenie świątyni tekst hebrajski używa słowa  miqdasz , które znaczy: miejsce uświęcone, świątynia,
azyl; greckim odpowiednikiem hebrajskiego  miqdasz jest występujące w Septuagincie słowo  ho hagiasmos ;
używa się także nazw:  to hagion ,  ta hagia .
4
O tym, jakie sprzęty znajdowały się w Miejscu Świętym i Miejscu Najświętszym mówi także Nowy Testament:
Hebr: 9, 1 5. Ołtarz do kadzenia, choć znajdował się w pierwszym przedziale, należał właściwie do przedziału
drugiego, gdyż dym kadzenia przenikał ponad zasłoną właśnie do Miejsca Najświętszego.
5
Na oznaczenie kapłana używa tekst hebrajski słowa  kohen , Septuaginta   hiereus . Termin ten  hiereus 
odnosi Nowy Testament wyłącznie do Chrystusa  por. Rzym. 3, 25.
6
W oryg. hebr.: wechipper alaiw hakkohen mechattatho aszerchata wenislach lo. Użyte w tekście słowo
 wechipper (od katar  przykryć, przebłagać, pojechać) znaczy:  i dokona przebłagania (pojednania), słowo
zaś  wenislach (od salach  odpuścić, przebaczyć, darować być łaskawym) znaczy:  i będzie mu (grzech)
odpuszczony . Wg BG:  A tak oczyści go kapłan od grzechu jego, którym zgrzeszył, a będzie mu odpuszczony .
7
Słowo  jechapper pochodzi (od słowa  katar  przebłagać, zadośćuczynić, odpuścić, pojednać); słowo zaś
 letaher (od słowa  taher  oczyścić, być czystym). Wg BG:  Bo w ten dzień oczyści was kapłan, abyście
oczyszczeni byli; od wszystkich grzechów waszych przed Panem oczyszczeni będziecie (J Mojż. 16, 30).
8
Opis stroju  por. M. L. Andreasen. Służba w świątyni, t. 1, s. 21, 22; D. Rops, Życie codzienne w Palestynie,
s. 540.
9
Wg BG   Świętość Panu .
10
Por. M. L. Andreasen, dz. cyt., s. 39 73; S. A
ach, Polska terminologia na oznaczenie hebrajskich nazw ofiar
(Roczniki teologiczno-kanoniczne, t. XVII, zeszyt 1/1970, 8. 5); A
. Skwarczewski, Starotestamentowy kult
ofiarniczy w Liście do Hebrajczyków a w manuskryptach i dokumentach z Qumran.
11
Opis ofiary  por. M, A
, Andreasen, dz. cyt., s. 39 40.
12
Hebrajska nazwa ofiary całopalnej brzmi  ola (od słowa ala  wstępować w górę, wznosić się.) i oznacza to,
co się wznosi z ołtarza w ogniu i dymie, a więc ofiarę całopalną  por.:  To jest ofiara całopalna, ofiara zapalna,
wonna dla Jahwe (3 Mojż. 1, 9. 13. 17 BT).
13
Wg oryg. hebr.: wechipper alaiw hakkoken wenislach lo. Na określenie przebłagania (oczyszczenia) użyto
słowa  wechipper  por. przypis 6 i 7.
14
Wg Septuaginty: hemera eksilasmou.
15
Por. D. Rops, dz. cyt., s. 504.
16
Talmud używa nazwy  Dzień Sądny  por. The Jewish Encyclopedia, t. 2, s. 286.
17
Wszystkie wymienione nazwy odpowiadają słowu  kafar , Które jak wiadomo znaczy: przykryć, przebłagać,
darować, pojednać, oczyścić, zadośćuczynić, zmazać  por. K. Feyerabend, Słownik hebrajsko-polski, s. 75;
Students Hebrew Lexicon, s. 304. Podobne znaczenie ma greckie słowo  hilaskomai , które znaczy; gładzić,
pogodzić, zjednać  por. z. Węclewski, Słownik grecko-polski, s. 352.
18
The Jewich Encyclopedia, s. 286; M. L. Andreasen, dz. cyt., s. 78.
19
Biblia Gdańska oddaje hebrajskie słowo  kafar wyraże-
niem  oczyszczać . Przekład taki jest słuszny, gdyż teksty paralelne (2 Mojż. 80, 10 i 3 Mojż. 16, 19) używają w
oryginale hebrajskim i słowa  kafar i słowa  tahar , które właśnie znaczy: oczyszczać i być czystym,
podobnie zresztą jak greckie słowo  katharidze , używane w tych miejscach przez Septuaginty, które również
oznacza: oczyszczać (także 3 Mojż. 16, 30). Słowo  kafar ma oczywiście jeszcze szersze znaczenie  por.
przypis 6, ale oznacza także  oczyszczać jak wskazuje wyrażenie synonimiczne  tahar  por. przypis 7.
20
Por. SDA BC, t. 1, s. 777.
21
W momencie przyniesienia ofiary za grzech, pokutujący doznawał oczyszczenia (usprawiedliwienia). Było to
jednak oczyszczenie doraz
ne, w wymiarze czasu cząsteczkowe. Grzech nie obciążał grzesznika, lecz tkwił w
rejestrze świątyni i czekał na wymazanie aż do Dnia Pojednania. Pełne, całkowite oczyszczenie z grzechów
całego roku  czyli oczyszczenie generalne  dokonywane było dopiero w Dniu Pojednania  por. M. L.
Andreasen, dz. cyt., s. 81.
22
Por. M. L. Andreasen, dz. cyt., s. 78 82.
23
Wg oryg. gr.: hetis parabole eis ton kairon ton enestekóta.
24
Wg oryg. gr.: dikaiómata sarkos mechri kairou diorthóseos epikeimena. Wg ED:  A było to podobieństwo do
czasu obecnego wyrażające, że dary i ofiary, które się składa, nie mają uczynić doskonałym w sumieniu tego,
kto pełni służbę Bożą, że są to tylko przepisy cielesne... ustanowione do czasu odmiany" (Hebr. 9, 9. 10); wg
NP:  Ma to znaczenie obrazowe, odnoszące się do teraz
niejszego czasu, kiedy to składane bywają dary i ofiary,
które nie mogą doprowadzić do wewnętrznej doskonałości tego, kto służbę Bożą pełni; są to tylko przepisy
zewnętrzne," dotyczące pokarmów i napojów, i różnych obmywań, nałożone do czasu zaprowadzenia nowego
porządku" (Hebr. 9, 9. 10).
25
Thayers Greek-English Lexicon, s. 779; por. s. 142.
26
Wg NP:  obraz i cień rzeczywistości niebieskiej .
27
Por. M. L. Andreasen, dz. cyt., s.189
28
L. Skwarczewski, dz. cyt., s. 95.
29
Wg oryg. gr.: he skene e alethine, hen epeksen ho kyrios, ouk anthropos.
30
Por. Dz. Ap. T, 44; Hebr. 8, S; 8. A
ach, List do Hebrajczyków, s. 206. W Hebr. 8, 5 tekst oryg. używa na
określenie  wzoru słowa  typon .
31
Słowo  obraz (hypodeigma) oznacza reprodukcję, kopię, wizerunek, wyobrażenie, zaś słowo  cień (skia) 
niedoskonałą odbitkę obrazu, por. 8. 140 143.
32
Na oznaczenie słowa  odbicie ,  wizerunek oryg. grecki używa słowa  antitypon , które jen
przeciwieństwem słowa  typon  wzór. Na górze Synaj ukazany został Mojżeszowi  wzór (typon), a
Świątynia ziemska była  odbiciem (antytypon)   odbiciem prawdziwej (antitypa ton alethinon).
33
Wg oryg. gr.: tes meidzonos kai teleioteras skenes ou chel-ropoietou, tout estin ou tautes tes ktiseos.
34
Słowem  naos Nowy Testament posługuje się również na określenie świątyni Jerozolimskiej (Mat. 23, 16.
35; 26, 81; 27, 5. M; A
uk. 1, 9), sanktuariów (Dz. Ap. 17, 24; 19, 24), świątyni ciała (1 Kor. 3, 16; 6. 19; 2 Kor.
6, 16), Kościoła Bożego (Efez. 2, 21; 2 Tes. 2, 4; Obj. 3, 12), a nawet Boga (Obj, 21, 22). Jest więc to termin
wieloznaczny. Nie można jednak na tej zasadzie twierdzić, że ponieważ słowo  naos oznacza także Kościół
Boży (lud Boży), świątynią niebieską jest właśnie Kościół Boży, jak twierdzą błędnie niektóre kierunki religijne.
35
Zgodnie z oryg. gr. winno być: świątynia przybytku świadectwa w niebie.
36
Wg oryg. gr.: meidzonos kai teleioteras.
37
Por. E. O. White, Patriarchowie i prorocy, s. 335.
38
S. A
ach, dz. cyt., s. 367.
39
Np. siedem lamp, znajdujących się w świątyni niebieskiej, przedstawia Ducha Świętego siedmiorakiego w
swych darach (Obj. 1, 4).
40
L. Skwarczewski, dz. cyt., s. 95. 96.
41
Wg oryg. gr.: ho amnos tou theou ho airon ten hamartian tou kósmou.
42
L. Skwarczewski, dz. cyt., 97.
43
Por. K. O. White, Patriarchowie i prorocy, s. 46 47. 49.
44
Wg oryg. gr.: mysterion chronois aioniois sesigemenon.
45
Por. S. A
ach, dz. cyt., s. 229.
46
W świetle powyższych  jasnych i niedwuznacznych  świadectw biblijnych, jakże inaczej przedstawia się
rzymskokatolicka teoria sakramentu ołtarza, rzeczywistej, choć bezkrwawej ofiary Chrystusa, składanej
niemalże bez przerwy na globie ziemskim rękoma ziemskich kapłanów  por. J. Grodzicki, Kościół dogmatów i
tradycji, s. 86 113.
47
Nowy Testament na określenie pojednania używa słowa  katallage  por. QD s. 341.
48
S. A
ach, dz. cyt., s. 197.198.
49
W świetle tych stwierdzeń całkowicie bezpodstawna jest idea hierarchicznego kapłaństwa ziemskiego. Nowy
Testament nie zna innego kapłaństwa, jak tylko melchizedekowe.
50
Słowo  sługa (leitourgós) znaczy tyle samo co  kapłan (hiereus)  por. S. A
ach, dz. cyt., s. 204.
51
Por. s. 266.
52
Por.:  Tak szaty białe przywdzieje zwycięzca, i z księgi życia imienia jego nie wymażę. I wyznam imię jego
przed Ojcem moim i Jego aniołami (Obj. 3,5 BT).
53
Por.:  A jeśliby występny porzucił wszystkie swoje grzechy, które popełniał, a strzegł wszystkich moich ustaw
i postępowałby według prawa i sprawiedliwości, żyć będzie a nie umrze: nie będą mu poczytane wszystkie
grzechy, jakie popełnił, lecz będzie żył dzięki sprawiedliwości, z jaką postępował (Ezech. 18, 21.22 BT).
54
Por.:  A gdyby sprawiedliwy odstąpił od swej sprawiedliwości i popełniał zło, naśladując wszystkie
obrzydliwości, którym się oddaje występny, czy taki będzie żył? Żaden z wykonanych czynów sprawiedliwych
nie będzie mu poczytany, ale umrze z powodu nieprawości, której się dopuszczał, i grzechu, który popełnił
(Ezech. 18, 24 BT).
55
Nauka ta znana jest częściowo w kołach biblistów (por. S. A
ach. List do Hebrajczyków, s. 357), nie wchodzi
jednak w skład dogmatów wiary i nauczania kościelnego ani w katolicyzmie, ani także w protestantyzmie i
prawosławiu. Spośród wszystkich współczesnych wspólnot chrześcijańskich stanowi specyfiką teologiczną i
konfesyjną  za wzorem apostolskim  Jedynie Kościoła Adwentystów DS. W teologii adwentystycznej nosi
nazwę sanktuariologii (sanctuarium  łac. świątynia, gr. logos  nauka).
56
Por. s. 272.
57
Ks. W. Granat, Dogmatyka katolicka, t. VII, s. 239.
58
Ks. W. Kalinowski, Dogmatyka katolicka, s. 132.
59
Ks. Fr. Spirago, Katolicki katechizm ludowy, cz. III, s. 23.24
60
Ks. W. Schenk, Liturgia sakramentów świętych, s. 114.
61
Tamże, s. 114.
62
Ks. W. Granat, Dogmatyka katolicka, synteza, s. 416.
63
H. Convert, Eucharistic Meditations, s. 116.
64
Przekład wg oryg. hebr.  por. K. Bulli, Księga Daniela, s. 245. Wg BT:  róg jeden z małych zaczątków i
wyrósł nad miarą .
65
Por. K. Bulli, dz. cyt., s. 245.
66
Wg oryg. hebr.: happesza szomem; wg Septuaginty  he hamartia eremóseos.
67
Wg oryg. hebr.: szlqquc szomem; wg Septuaginty  bdelygma eremóseos.
68
Szczegółowe studium na temat działalności Rzymu  por. K. Bulli, Księga Daniela, s. 196 291.
69
Por.:  Przez to Duch Święty wskazuje wyraz
nie, te droga do świątyni nie została jeszcze objawiona, dopóki
stoi pierwszy przybytek (Hebr. 9, 8 NP). Wg oryg gr.: touto delountos tou pneumatos tou hagiou, mepo
pefanerosthai ten ton hagion hodon eti tes prótes skenes echouses stasin.
* * *
Rozdział siódmy
Oczyszczenie świątyni niebieskiej
ZASADA WIARY
W roku 1844 rozpoczęło się  zgodnie z prorocką rachubą  2300 wieczorów i poranków (Dan. 8,14
BG)  dzieło oczyszczenia niebieskiej świątyni, zwane nowotestamentową  godziną sądu Bożego , i
związane z tym głoszenie na ziemi trójanielskiego poselstwa (Obj. 14, 6 11) stanowiącego orędzie
Boże, mające na celu przygotowanie ludzkości na zakończenie czasu łaski i powrót Chrystusa w
chwale.
Wykład
UWAGI WST
PNE
1. Wydarzenie wielkiej wagi. Oczyszczenie niebieskiej świątyni jest niezwykle ważnym etapem planu
zbawienia. Przedstawia szczególną posługę Chrystusa jako arcykapłana w końcowej fazie Jego
orędownictwa w niebieskim sanktuarium. Posługa ta doprowadzi do ostatecznego rozstrzygnięcia
wszystkich spraw zbawczych i ustalenia pocztu sprawiedliwych, czyli liczby prawdziwych czcicieli
Boga ze wszystkich wieków historii świata, tych, którzy mają dostąpić zbawienia przy przyjściu
wtórym Pana; doprowadzi również do zakończenia dla ludzi  tuż przed powtórnym przyjściem
Chrystusa  czasu łaski (Obj. 11,10 19). W Piśmie Świętym oczyszczenie niebieskiej świątyni
występuje pod nazwą  godziny sądu Jego (he hora tes kriseis autou) (Obj. 14,7 NP; por. 11,18),
podobnie jak oczyszczenie ziemskiej świątyni nazwane było  Dniem Sądnym (Dniem Pojednania
albo Dniem Oczyszczenia). W teologii biblijnej czas ten określa się także mianem  sądu śledczego
(investigating judgement).
2. Terminus a quo. Pismo Święte nie podaje czasu zakończenia (terminus ad quem) oczyszczenia
niebieskiej świątyni, podaje natomiast czas jego rozpoczęcia (terminus a quo). Zgodnie z rachubą
biblijno-historyczną, zwłaszcza egzegetyczną analizą najdłuższego cyklu proroczego  2300 lat  data
ta przypadała na rok 1844 po Chr. W tym momencie ludzkość wkroczyła w czasy końcowe,
eschatologiczne i żyje obecnie w wielkiej  godzinie sądu Bożego .
3. Trójanielskie poselstwo. Z oczyszczeniem świątyni niebieskiej łączy się obwieszczenie ludzkości
uroczystego poselstwa, orędzia Bożego, zwanego w języku teologicznym poselstwem trój anielskim
(Obj. 14, 6 12).
A. WAŻNE WIDZENIE DANIELA
Aby zrozumieć, że w roku 1844 rozpoczęło się oczyszczenie niebieskiej świątyni, należy wnikliwie
przestudiować pewne ważne proroctwo, zapisane w rozdziałach ósmym i dziewiątym księgi Daniela.
Wiadomo, że mowa prorocka jest  według słów ap. Piotra  jak  lampa, która świeci w ciemnym
miejscu, aż dzień zaświta, a gwiazda poranna wzejdzie w waszych sercach (2 Piotra 1, 19 BT),
proroctwo bowiem rzuca w mroki dziejów ludzkich jasne promienie światła Bożego, oświecając
tajemnice wiary, życia i historii.
1. WIDZENIE I JEGO TREŚĆ
Księga Daniela1 zawiera szereg proroctw, ujętych w wyodrębnione cykle prorocze, przedstawiające
przyszłe dzieje świata i Kościoła Bożego. Każdy cykl proroczy Księgi omawia w zasadzie to samo za-
gadnienie historyczne, jednakże w innych aspektach, uwypuklając pewne ważne szczegóły. Całość
jest nie tylko interesująca, ale także pouczająca.
1. CZAS I MIEJSCE WIDZENIA
Widzenie, o którym mowa, zawarte jest - jak wspomniano  w ósmym i dziewiątym rozdziale Księgi
Daniela. Występujące w siódmym rozdziale widzenie przedstawia cztery bestie wychodzące z morza i
tzw.  mały róg , reprezentujących cztery wielkie mocarstwa światowe  Babilonię, Medo-Persję,
Grecję i Rzym  oraz antychrysta2. Widzenie zawarte w ósmym i dziewiątym rozdziale omawia mniej
więcej ten sam okres dziejów, z tym że podaje szereg dodatkowych, niezwykle istotnych szczegółów.
a) Czas widzenia. Widzenie przedstawione zostało Danielowi przez Boga  roku trzeciego panowania
króla Baltazara (Dan. 8, 1 BT). Był to rok 538 przed Chr., ostatni rok królestwa babilońskiego przed
inwazją medo-perską i obaleniem monarchii babilońskiej.
b) Miejsce widzenia. Daniel znajdował się wówczas na dworze królewskim w Babilonie. Panował
podówczas w Babilonie syn Nabonida, Baltazar  ostatni król babiloński3.
2. OPIS WIDZENIA
Widzenie jest pełne dramatycznych spięć i wstrząsających wizji. Daniel znajduje się w Suzie, stoi nad
rzeką Ulaj, a przed jego oczyma przesuwają się tajemnicze sceny widzenia (Dan. 8, 2). Widzenie
składa się z szeregu elementów, które należy omówić szczegółowo, celem lepszego poznania
przekazanego przez proroctwo poselstwa.
a) Główne elementy widzenia. Widzenie składało się z dwóch części, pierwsza zawierała główny
zarys wydarzeń historycznych, druga wyjaśnienie jednego, lecz bardzo ważnego fragmentu widzenia,
a mianowicie sprawy tzw.  2300 wieczorów i poranków . Omówmy poszczególne elementy widzenia.
(1) Wizja barana (Dan. 8, 3.4). W polu widzenia proroka pojawia się nad rzeką Ulaj potężny baran z
dwoma rogami (jeden z nich był wyższy i wyrósł póz
niej). Baran ten miotał rogami na wszystkie
strony i odnosił zwycięstwa. Żadne zwierzę nie mogło mu się przeciwstawić.
(2) Wizja kozła (Dan. 8, 5 8 I cz.). Wtem od zachodu przybył z wielkim impetem (nie dotykając
nawet ziemi) kozioł, który między oczyma swymi miał znaczny róg. Kozioł zaatakował barana z całej
siły, złamał obydwa jego rogi, przewrócił go i podeptał. Wówczas kozioł urósł jeszcze bardziej; lecz
potem złamał się ów jeden wielki róg, jaki znajdował się między jego oczyma.
(3) Wizja czterech rogów (Dan, 8, 8 II cz.). Po złamania wielkiego rogu kozła wyrosły na to miejsce
cztery inne rogi na cztery strony świata.
(4) Wizja rogu małego, który wielce urósł (Dan. 8, 9 12). Z jednej strony świata4 powstał jeszcze
jeden róg mały, który wielce urósł5. Róg ten dokonuje wielkich wyczynów, wzrasta ku południowi,
wschodowi i ziemi ozdobnej (Palestyna), następnie rośnie aż do zastępów niebieskich i strąca niektóre
gwiazdy na ziemię, sięga nawet do księcia zastępów, znosi ustawiczne (ofiary) i dopuszcza się nad
tym zbrodni, bezcześci świątynie i rzuca prawdę na ziemię; swego okrutnego dzieła dopełnia jakby
bezkarnie, bowiem  działa z powodzeniem (Dan. 8.12 BT).
b) Wizja  wieczorów-poranków (Dan. 8, 13, 14 BT). W dalszym toku widzenia prorok spostrzega
dwie postacie anielskie i słyszy treść ich rozmowy. Jedna z nich zwraca się do drugiej z pytaniem:
 Dokądże to widzenie o ofierze ustawicznej i przestępstwo spustoszenia trwać będzie i święte usługi i
wojsko na podeptanie podane będzie? (Dan. 8, 13)6. Innymi słowy: jak długo trwać będzie straszliwa
działalność małego rogu, który urósł niezmiernie, jak długo trwać będzie  zbrodnia spustoszenia ? W
odpowiedzi postać druga odrzekła:  Aż do wieczora i do poranku dni dwa tysiące trzysta, a będzie
oczyszczona świątynia (Dan. 8, 14 JW)7. Oświadczenie to oznacza, że  zbrodnia spustoszenia i
straszliwa działalność  małego rogu, który urósł niezmiernie trwać będzie przez okres 2300 dni, tj. do
czasu, gdy  świątynia (wg BH qodesz; wg LXX  to hagion)  zostanie oczyszczona (wg BH
wenicdaq, wg LXX  katharithesetai) lub  jak mówi inny przykład   otrzyma swe prawo (BT).
Jakie znaczenie przedstawia to tajemnicze widzenie?
II. WYJAŚNIENIE WIDZENIA
Widzenie wzbudziło olbrzymie zainteresowanie i zaniepokojenie Daniela, prosił więc Boga o jego
wyjaśnienie. W odpowiedzi na prośbę proroka stanęła przed nim  postać męża (Dan. 8, 15 BT), któ-
rym był przypuszczalnie sam Syn Boży, Chrystus, polecając aniołowi Gabrielowi wyłożyć prorokowi
widzenie. Zgodnie z poleceniem Gabriel przystąpił do wyjaśnienia widzenia i oświadczył (Dan. 8, 17),
że widzenie wypełni się  w czasie ostatecznym (leeth-qec), i wyjaśnił (w. 19), że dotyczy ono  końca
czasu (lemoed qec). Po tych wstępnych uwagach Gabriel kontynuował wyjaśnienie, lecz zmuszony
był przerwać wykład z powodu omdlenia Daniela (Dan. 8, 27). Po wyzdrowieniu Daniela i wskutek
Jego żarliwej modlitwy przerwany uprzednio wykład został wznowiony i doprowadzony do końca.
Jest wykładem autorytatywnym i autentycznym, bo dokonanym  na zlecenie Boga  przez Gabriela,
posłańca Niebios; w tym sensie wykład zasługuje na najwyższy stopień uznania.
1. WYKA
AD PIERWSZEJ CZ
ŚCI WIDZENIA
Pierwsza część widzenia trwała do chwili omdlenia Daniela i obejmowała znaczną część wizji, poza
wizją ostatnią, odnoszącą się do tajemniczej liczby  2300 wieczorów i poranków .
a) Wyjaśnienie podstawowych elementów widzenia. Anioł Gabriel dokonał obszernego wykładu
poszczególnych fragmentów widzenia. Oto szczegóły jego wykładu, które przez uzupełnienie danymi
historycznymi przedstawiają niezwykle jasny i interesujący obraz dziejów.
(1) Wyjaśnienie znaczenia barana (Dan. 8, 20). Baran mający dwa rogi przedstawia Medo-Persję. Jest
to bardzo trafny obraz tego mocarstwa. Wiadomo bowiem z historii starożytnego Wschodu, że Media
została podbita w r. 553 przed Chr. przez Cyrusa (553 530), władcę Persów, i oba narody zjednoczone
zostały pod jednym dowództwem perskim. Stąd jeden róg wyrósł póz
niej i był wyższy8.
(2) Wyjaśnienie obrazu kozła (Dan. 8, 21). Kozioł reprezentuje królestwo greckie, a róg wielki, jaki
był między oczyma kozła, pierwszego władcę tego królestwa, Aleksandra Wielkiego (336 323).
Szybkość biegu kozła, który nadciągał z zachodu, doskonale obrazuje inwazję Aleksandra Wielkiego
na Persję, szybkość przemarszu jego wojsk, błyskawiczność staczanych przez niego walk (334  bitwa
pod Granikiem, 333  pod Issos, 331  pod Arabelą), natarcie zaś na barana i pokonanie go było
trafnym obrazem walki Aleksandra Wielkiego z Persją i zawojowania tego imperium 9.
(3) Wyjaśnienie obrazu czterech rogów (Dan. 8, 22). Złamanie rogu dużego obrazuje śmierć
Aleksandra Wielkiego, która nastąpiła niespodziewanie u szczytu potęgi tego władcy w wieku lat 23.
Po śmierci Aleksandra Wielkiego jego państwo rozpadło się na cztery części, zostało bowiem po-
dzielone między czterech jego generałów: Kasandra, Lizymacha, Seleuka i Ptolomeusza10.
(4) Wyjaśnienie obrazu rogu małego, który wielce urósł (Dan. 8, 23 25 BT). Gabriel kontynuując tok
wykładu wyjaśnił, że przy końcu istnienia czterech królestw, na które rozpadła się monarchia
Aleksandra Wielkiego, powstanie  król o bezwstydnym obliczu, wytrawny intrygant (Dan. 8, 23 BT),
który będzie dysponował potężną siłą i dopisze mu powodzenie, a nawet wystąpi przeciwko
najwyższemu księciu (księciu książąt  sar-sarim):  Siła jego jest potężna, niszczy dziwnym
sposobem; znajduje powodzenie, działa i gubi mocarnych i lud święty. W chytrości jego powiedzie się
podstęp. Podniesie się serce jego, a wielu zgubi niepostrzeżenie. Powstanie przeciw najwyższemu
księciu, ale bez udziału ręki będzie skruszony (Dan. 8, 24, 25 BT). On to dopuści się straszliwej
 zbrodni spustoszenia wobec świątyni i prawdy Bożej. Mocarz ten będzie jednak zniszczony  bez
udziału ręki .
Co przedstawia ta niezwykła moc11? Nietrudno zrozumieć, że jest trafnym obrazem Rzymu, który
faktycznie na arenę świata wszedł przy końcu dziejów królestwa Aleksandra Wielkiego, i to Rzymu w
jego podwójnej fazie, jako Rzymu pogańskiego i chrześcijańskiego. W symbolu  króla o
bezwstydnym obliczu i wytrawnego intryganta kryje się nie tylko obraz samego imperium
rzymskiego, które podbojami sięgnęło na południe, wschód, do Palestyny i wystąpiło przeciwko
Chrystusowi, skazując Go na karę śmierci, oraz przeciwko Żydom, powodując zburzenie ich miasta,
świątyni i zniszczenie kultu, a także rozproszenie Izraela, ale przede wszystkim symbol potęgi
religijno-politycznej, która przejęła spuściznę cesarskiego Rzymu, a w stosunku do depozytu wiary
apostolskiej i nauki Bożej, objawionej w Piśmie Świętym, dopuściła się poważnych zniekształceń.
Pomijając działalność  Świętej Inkwizycji , która pod protektoratem papiestwa wygubiła w
średniowieczu miliony szczerych wyznawców Chrystusa tylko dlatego, że pragnęli służyć Bogu
według Pisma Świętego i nakazów własnego sumienia, moc ta wytworzyła system religii, będący m.
in. sparodiowaniem rzeczywistości niebieskich, czyli świątyni niebieskiej i jej służby, kapłana i ofiary.
Czy nie chodzi tu o moc antychrystyczną?12.
b) Sprawa  widzenia wieczorów-poranków" (Dan. 8, 26 BT). Na temat okresu działania  małego
rogu, który wielce urósł lub  króla o bezwstydnym obliczu i wytrawnego intryganta , albo  zbrodni
spustoszenia , czyli okresu 2300 wieczorów i poranków  anioł Gabriel niewiele tym razem
powiedział prorokowi Danielowi, zaznaczył tylko (Dan. 8, 26 BT), że  widzenie wieczorów-poranków
(maree haerew wehabboger) jest  prawdą niezawodną (emeth hu) i polecił Danielowi widzenie
 zapieczętować (sethom) , bo  tyczy się ono dni dalekich (lejamim rabbim) . Gabriel nie mógł dalej
kontynuować wykładu, gdyż sceny, które Daniel widział  szczególnie zaś  zbrodnia spustoszenia 
wywarły na nim tak wstrząsające wyrażenie, że prorok zemdlał i przez kilka dni chorował (Dan. 8,
27). Gabriel nie wyjaśnił więc Danielowi co należy rozumieć przez widzenie o  wieczorach i po-
rankach i w jaki sposób winno się interpretować okres 2300 dni, nie wyjaśnił także od jakiej daty
należy rachubę rozpocząć. Wiadomo tylko, że po upływie  2300 wieczorów i poranków miała być
świątynia  oczyszczona . Nic poza tym. Wykład pozostałej części widzenia nastąpił dopiero po
wyzdrowieniu Daniela.
2. WYKA
AD POZOSTAA
EJ CZ
ŚCI WIDZENIA
W jakiej sytuacji doszła do skutku kontynuacja widzenia? Po wyzdrowieniu Daniel nadal zastanawiał
się nad wstrząsającą treścią otrzymanego widzenia (Dan. 8, 27). Tymczasem zaistniały ważne
wypadki polityczne. Państwo Babilon przestało istnieć, a jego miejsce zajęło imperium Medo-Perskie.
Daniel gubił się w domysłach, szukał światła Bożego w świętych księgach, gdzie napotkał na
proroctwo o 70 latach niewoli babilońskiej Izraela (Dan. 9, 1.2). Ponieważ Babilonia upadła i zbliżał
się czas zakończenia  spustoszenia Jerozolimy (Dan. 9, 2 BT), Daniel sądził, że widzenie pozostaje
w jakimś związku z zakończeniem niewoli babilońskiej Izraela. Modlił się więc do Boga i prosił o
wyjaśnienie. I właśnie wówczas, w trakcie modlitwy, Daniel popadł w zachwycenie ducha i zyskał od
Boga wyjaśnienie pozostałej części widzenia. Ponownie zjawił się anioł Gabriel i oświadczył, że
przybył w tym celu, aby udzielić mu  pełnego zrozumienia (lehaskilecha wina) (Dan. 9, 22 BT).
a)  70 tygodni czasu łaski dla Żydów (Dan. 9, 24). Gabriel, nawiązując do nie wyjaśnionej części
widzenia, czyli do owych  dwu tysięcy trzystu wieczorów i poranków (Dan. 8, 14 BT; 8, 26), tj. 2300
dni, czyli lat13, oświadczył (Dan. 9, 24 BT), że dla narodu izraelskiego wyznaczono 70 tygodni
(szabuim sziwim) na powstrzymanie przestępstwa i zgładzenie grzechów, na oczyszczenie nieprawości
i pozyskanie sprawiedliwości wiecznej, na spełnienie widzenia i proroctwa i namaszczenie
Najświętszego14. Wyrażenie  wyznaczono (wg BH  nechthach, wg LXX  ekrithe-san) jest
niezwykle interesujące. Właściwie w miejsce wyrażenia  wyznaczono winno być  odcięto 15, a
wówczas Obraz teologiczno-egzegetyczny frazy staje się jasny. Od dłuższego okresu  2300 dni 
odcięto (odmierzono) okres krótszy  70 tygodni, czyli 490 dni, jako szczególny czas łaski dla Izraela
na urzeczywistnienie reform i odnowy.
b) Data wyjściowa (Dan. 9, 25 cz. I). Od jakiej daty należy liczyć okres 70 tygodni, czyli 490 dni, a
tym samym okres 2300 dni-lat? Właśnie w tej części wykładu anioł Gabriel wyświetlił tę niezwykle
ważną sprawę. Powiedział, że przytoczone okresy należy liczyć  od wyjścia słowa o przywróceniu i
zbudowaniu Jeruzalem (Dan. 9, 25 BG)16. Zwrócił więc Gabriel uwagę na postanowienie (dekret) o
odbudowie Jerozolimy 17.
Księga Ezdrasza wspomina o trzech dekretach władców perskich poświęconych odbudowie
Jerozolimy (Ezdr. 6, 14). Pierwszy dekret został wydany przez Cyrusa w roku 536 przed Chr. (Ezdr. 1,
l 4), drugi  przez Dariusza w r. 520 przed Chr. (Ezdr. 4, 24; 6, 6 12), a trzeci  przez Artakserksesa
(464 424) w siódmym roku jego panowania (Ezdr. 7, 7.8.11 26), tj. w 457 r. przed Chr. Powstaje
pytanie, który z trzech dekretów miał stanowić datę wyjściową dla obu okresów proroczych? Pierwszy
i drugi dotyczył w zasadzie odbudowy świątyni. Pierwszy wykonany został częściowo, gdyż realizacja
jego została cofnięta, drugi nakazywał kontynuację odbudowy świątyni, trzeci natomiast nadawał
Żydom pełną autonomię polityczną, prawo odbudowy państwowości izraelskiej. Słuszne więc wydaje
się przyjęcie za datę wyjściową dekretu trzeciego, tj. rok 457 przed Chr.18.
c) Szczegółowy podział okresu  70 tygodni" (Dan. 9, 25 27)19. Anioł Gabriel dokonał
szczegółowego podziału wyznaczonego Żydom okresu 70 tygodni (czyli 490 dni). Wyjaśnił (Dan. 9,
25 BG), że  do Mesjasza wodza (ad masziach nagid) będzie tygodni  siedem i tygodni sześćdziesiąt
dwa , czyli razem tygodni sześćdziesiąt dziewięć (483). Okres ten będzie zatem sięgał do Mesjasza-
Chrystusa. Po tych siedmiu i sześćdziesięciu dwóch tygodniach, czyli sześćdziesięciu dziewięciu,
będzie Mesjasz zabity (jikkareth  zgładzony) i nikt się za nim nie ujmie (Dan. 9, 26). Miasto zaś i
świątynia zostaną zburzone, a lud zginie. Szczególna uwaga została zwrócona na tydzień ostatni, czyli
tydzień siedemdziesiąty, i na ważne wydarzenia, które miały się w nim rozegrać. Gabriel oświadczył
(Dan. 9, 27 BG), że Mesjasz w  tygodniu ostatnim (szawua echad)  wzmocni przymierze dla wielu
(wehigbir berith larabbim), a  w połowie tego tygodnia (wachaci haszszawua,)  położy kres
(jaszbith)  ofiarom krwawym i bezkrwawym (zewach umincha).
Anioł Gabriel podzielił więc 70 tygodni (490 dni) na trzy części: tygodni siedem + sześćdziesiąt dwa
+ jeden = razem tygodni siedemdziesiąt. Najbardziej znamiennym tygodniem miał być  według tej
przepowiedni  tydzień ostatni, zwłaszcza jego połowa, kiedy to miało nastąpić zabicie Mesjasza, On
zaś przez swą śmierć miał wzmocnić przymierze Boga z człowiekiem i położyć kres świątynnemu
rytuałowi. W tej części proroctwa wspomniane zostały również  jakby na marginesie  inne,
póz
niejsze, ważne wydarzenia, jak zniszczenie miasta i świątyni, nastanie  obrzydliwości
spustoszenia i wymierzenie kar spustoszycielom.
d) Pozostała część okresu 2300 dni. Ponieważ krótszy okres, obejmujący zaledwie 70 tygodni (490
dni), został  odcięty (nechthach) od okresu dłuższego, czyli okresu 2300 dni, przeto do końca 2300
dni pozostało Jeszcze 1810 dni. W tym czasie miały się rozegrać wstrząsające wyczyny  rogu małego,
który wielce urósł (Dan. 8, 10 12.23 25), ujęte ogólną nazwą  zbrodni spustoszenia (Dan. 8, 13
BT). Bo upływie 2300 dni miało nastąpić  zgodnie z poprzednim wyjaśnieniem (Dan. 8, 13.14) 
 oczyszczenie świątyni lub, jak mówi Biblia Tysiąclecia, świątynia miała  otrzymać swe prawo .
Obraz profetyczny jest jasny, należy tylko jeszcze wyjaśnić o jaką świątynię tu chodzi, ziemską czy
niebieską? Odpowiedzi dostarczy szczegółowa analiza treści przedstawionego widzenia.
B. WAŻNOŚĆ PROROCTWA O 2300 DNIACH
W opisanym wyżej widzeniu proroka Daniela zobrazowanych zostało wiele ważnych wydarzeń his-
torycznych natury politycznej i religijnej. Szczególne miejsce zajmuje cykl proroczy 2300 dni, gdyż 
począwszy od wydania w roku 457 przed Chr. dekretu o odbudowie Jerozolimy  wyznacza on tak do-
niosłe fakty jak: 1) datę początku i końca czasu łaski Bożej dla Izraela, 2) datę wystąpienia Mesjasza i
Jego śmierci, 3) czas działalności  małego rogu oraz 4) datę rozpoczęcia oczyszczenia świątyni nie-
bieskiej. Ten ostatni zwłaszcza fakt ma doniosłe znaczenie religijne w naszych czasach.
I. INTERPRETACJA 2300 DNI
Szczegółowa analiza treści proroctwa wymaga przede wszystkim odpowiedzi na następujące pytanie:
w jaki sposób należy liczyć okres 2300 dni? Czy okres ten przedstawia 2300 literalnych dni czy też
należy go rozumieć w sensie przenośnym? Choć wśród chrześcijańskich egzegetów istnieją rozbież-
ności, samo Pismo Święte i historia wskazują właściwą metodę wykładu (interpretacji).
1. SENS PRZENOŚNY
Interpretowanie okresu 2300 dni w sensie literalnym, czyli dosłownym, jest teologicznie i historycznie
błędne. Wskazują na to dwie grupy argumentów.
a) Symboliczny sens widzenia. Widzenie Daniela przedstawione w rozdziale 8 i 9 księgi Daniela
posiada charakter symboliczny, przenośny. Skoro poszczególne zdarzenia opisane są za pomocą
symboli (przenośni), słuszne jest również traktowanie cyklu 2300 dni jako okresu symbolicznego i za-
stosowanie do niego metody interpretacji przenośnej. Odpowiada to zresztą wszelkim kanonom
hermeneutyki biblijnej.
b) Mesjanistyczny charakter widzenia. Cykl proroczy 2300 dni wskazuje na ważne wydarzenia
mesjanistyczne, nie może zatem być ujmowany w sensie literalnym, dosłownym, gdyż sięgałby zbyt
krótkiego w perspektywie profetycznej czasu. Wypełnienia cyklu należy szukać w rozpiętości cza-
sowej sięgającej czasów mesjańskich, a więc wystąpienia Mesjasza i Jego śmierci. Anioł Gabriel,
nawiązując do widzenia odnoszącego się do  2300 wieczorów i poranków , oświadczył (Dan. 8, 26.17
BT), że jest to widzenie, które  dotyczy dni dalekich (lejamim rabbim) i wypełni się  w czasie
ostatecznym (leeth-qec). Nie należy więc dopatrywać się istoty omawianego cyklu w literalnych
dniach.
2.  DZIEC
ZA ROK
Nie ulega wątpliwości, że okres 2300 dni jest okresem proroczym. Z tego powodu należy zastosować
proroczą jednostkę (miarę) czasu. Według Pisma Świętego jednostka tą jest  dzień za rok (4 Mojż.
14, 34 BG). Zagadnienie wymaga jednak szerszego omówienia. Należy do spraw zasadniczych.
a) Nauka Biblii. Jak wskazuje Pismo Święte, Bóg często posługiwał się w dziejach objawienia zasadą
 dzień za rok przy określaniu różnych okresów proroczych. Według tej zasady np. wyznaczył
Izraelowi czas wędrówki po pustyni Synaj, biorąc za podstawę dni szpiegowania ziemi chananejskiej:
 Według liczby dni, w którycheście szpiegowali ziemię, to jest czterdzieści dni, dzień każdy za rok
licząc, poniesiecie nieprawości wasze czterdzieści lat, i poznacie pomstę swego odstąpienia ode mnie
(4 Mojż. 14, 34 BG). W postanowieniu tym występuje zasada  dzień za rok (jom laszszana).
Podobnie było za czasów proroka Ezechiela, kiedy Bóg podał  lata trwania winy Izraela  w liczbie
dni (Ezech. 4, 5. 6 BT) i oświadczył, że liczy  jeden dzień za każdy poszczególny rok (Ezech. 4, 6
BT).
(1) Skoro zasadą  dzień za rok posługiwał się Bóg już niejednokrotnie w przyszłości w odniesieniu
do okresów proroczych, dlaczego by nie miał posłużyć się tą samą zasadą do oznaczenia czasu trwania
 zbrodni spustoszenia ? Chociaż Gabriel nie wskazał wyraz
nie, że przy interpretowaniu wykładu
należy zastosować metodę  dzień za rok , to jednak na metodę tę wskazuje kontekst biblijny, a to w
teologii bliblijnej ma zasadnicze znaczenie. Gabriel wyjaśnił jedynie sprawy nie wyjaśnione w innych
partiach Biblii, nie musiał więc wyjaśniać tego, co zostało już w innych miejscach Słowa Bożego
wyjaśnione, a do tej kategorii wyjaśnień należała właśnie zasada  dzień za rok .
(2) Użyte w Dan. 9, 24 słowo  szabla przetłumaczone jako  tydzień oznaczało nie tyle siedem dni,
ile raczej siedem lat. Jeśli miało oznaczać siedem dni, uzupełnione było wyrażeniem  jamim (dni),
co wynika np. z Dan. 10, 2 3. Septuaginta oddała słowo  szabla słowem  hebdomos , które może
oznaczać siedem dni lub siedem lat20. Zresztą historia powszechna w całej rozciągłości dowiodła
słuszności tej metody, o czym będziemy mieli możność jeszcze się przekonać.
b) Opinia teologów. Zasadę  dzień za rok stosowali już w Starym Testamencie tłumacze
Septuaginty, co wynika z samego tekstu. Znali ją i stosowali Ojcowie Kościoła od Tertuliana do
Augustyna. Pierwszym spośród teologów średniowiecznych, który przyjął zasadę  dzień za rok w in-
terpretacji proroczego okresu 2300 dni, był Joachim z Fiory (1130 1202), przeor Zakonu cystersów w
Gorące w Italii, wybitny teolog katolicki. Na tym samym stanowisku interpretacyjnym stali: Arnold z
Villanowa (w. XIV), Mikołaj z Kuzy (w. XV), Józef Mede (w. XVI), Jan Peterson (w. XVII), Izaak
Newton (w. XVIII) i wielu innych. W wieku XIX zasada znalazła pełne przyjęcie w teologii
przebudzenia adwentowego, a następnie w teologii Kościoła Adwentystów Dnia Siódmego. W
czasach dzisiejszych zasadzie tej hołdują liczni teolodzy i bibliści chrześcijańscy. Znana jest w postaci
zasady  tygodni-lat 21.
3. ZASTOSOWANIE
Znając datę wyjściową dla proroczego okresu  2300 wieczorów i poranków , czyli 2300 dni, jak
również dla proroczego okresu 70 tygodni, czyli 490 dni, którą to datą jest rok 457 przed Chr., i
posługując się biblijną zasadą rachuby  dzień za rok otrzymujemy niezwykle interesujący obraz
profetycznych przepowiedni dotyczących ważnych wydarzeń historycznych, związanych z dziejami
odkupienia. Nie mamy już do czynienia z krótkimi odcinkami czasu, lecz z długimi cyklami
proroczymi, odmierzającymi poszczególne etapy planu zbawienia i pochodu wieków.
a) Okres  2300 wieczorów i poranków . Okres ten nie jawi się już więcej jako 2300 literalnych dni,
lecz dni proroczych, i rozciąga się na 2300 lat. Rozpoczyna się on w roku 457 przed Chr. w jesieni
(gdyż wówczas dekret stał się faktycznie wykonalnym)22 i sięga do jesieni roku 1844 po Chr. Jest
dostatecznie wystarczającym odcinkiem czasu na urzeczywistnienie wydarzeń opisanych szczegółowo
w proroctwie, a więc okresu łaski dla Izraela, śmierci Mesjasza i wielowiekowych dziejów
wstrząsającej  zbrodni spustoszenia . Po upływie cyklu, a więc w jesieni 1844 r., miało nastąpić
 oczyszczenie świątyni lub  jak mówi Biblia Tysiąclecia  świątynia miała otrzymać  swe prawa ,
albo  wg Biblii Gdańskiej  miało nastąpić  odnowienie usług świętych .
Tyczyło się to już nie ziemskiej świątyni, lecz świątyni niebieskiej23, świątyni, w której urząd
kapłański pełni Chrystus, na mocy własnej krwi orędując za ludz
mi pokutującymi. Na wzór ziemskiej,
również i tę świątynię  zanieczyszczają ludzkie sprawy grzechową, przedkładane Bogu przez
Chrystusa-pośrednika. Podobnie jak ziemska świątynia, tak samo i ta winna być  oczyszczona (Hebr.
9, 23 NP). Dzieło to rozpoczęło się w jesieni roku 1844, zgodnie z wypowiedzią proroctwa (Dan. 8, 14
JW)24. Potwierdzeniem rachuby jest historyczna analiza podokresów, zwłaszcza zaś podokresu 70
tygodni.
b) Czas łaski dla Izraela. Z dłuższego okresu proroczego 2300 lat  wyznaczono (odcięto,
odmierzono) dla narodu izraelskiego 70 tygodni (490 dni), czyli 490 lat. Dokonując obliczenia od
wspólnej dla obu okresów daty wyjściowej  tj. od r. 457 przed Chr.  stwierdzamy, że okres 70
tygodni sięga jesieni roku 34 po Chr. Dane historyczne wskazują, że w tym właśnie roku
ukamienowany został św. Szczepan (Dz. Ap. 7, l 60) i powołany do służby apostolskiej Szaweł z
Tarsu (Dz. Ap. 9, l 6). Ewangelia przestała być wówczas głoszona wyłącznie Żydom, lecz przeszła do
pogan; zaczęła się ewangelizacja pogan. W okresie czasu łaski naród izraelski nie wypełnił
pokładanych w nim przez Boga nadziei. Został więc odrzucony, a jego miejsce zajęli nawróceni z
pogan (Rzym. 11, 11 25). Cykl 70 tygodni jako odpowiednik 490 lat przyjmuje również biblistyka
katolicka25. Że nie chodzi tu o literalne tygodnie czy dni, lecz lata, wskazuje na to samo wyrażenie
 tydzień (szabua), które  jak już wspomniano  bez bliższego określenia znaczy nie siedem dni, lecz
siedem lat 26.
c) Data wystąpienia Chrystusa. Proroctwo zapowiadało, że  do Mesjasza wodza będzie  tygodni
siedem i tygodni sześćdziesiąt dwa (Dan. 9, 25 BT), czyli razem 69 tygodni (69X7=483 dni), tj. 483
lata. Licząc owe 483 lata od jesieni roku 457 przed Chr., otrzymujemy jesień roku 27 po Chr. W tym
właśnie czasie rozpoczął Chrystus swą działalność publiczną. Datę tę potwierdzają inne ważne
dowody pośrednie. Otóż wiadomo, że Jan Chrzciciel, poprzednik Chrystusa, rozpoczął swą
działalność  w piętnastym roku panowania cesarza Tyberiusza (A
uk. 3, 1 NP). Tyberiusz panował w
latach 14 37 po Chr. Jeśli do lat jego panowania doliczyć dwa lata współrządów z ojcem, Augustem,
wówczas piętnasty rok panowania cesarza Tyberiusza przypadnie na rok 27 po Chr. Wiadomo
ponadto, że zarówno Jan Chrzciciel, jak Chrystus (a także wszyscy nauczyciele żydowscy)
przystępowali do służby publicznej w przepisowym wieku ok. lat 30.
Ponieważ Chrystus był od Jana młodszy o pół roku (A
uk. 1 24 27), wystąpił na widownię publiczną
pół roku póz
niej. Jeżeli przyjąć, że Jan wystąpił na wiosnę roku 27 po Chr., Jezus winien był wystąpić
w jesieni tego samego roku, a to pokrywałoby się całkowicie z proroczą rachubą27.
d) Data śmierci Chrystusa. Według przepowiedni profetycznej z księgi Daniela, śmierć Chrystusa-
Mesjasza miała nastąpić w połowie ostatniego tygodnia (Dan. 9, 27), co oznaczało, że wydarzenie to
miało rozegrać się po upływie 3,1/2 lat od momentu rozpoczęcia przez Chrystusa działalności
publicznej. Dane biograficzne dostarczone przez Ewangelię potwierdzają fakt ten w całej rozciągłości.
Otóż jeśli przyjąć, że Chrystus wystąpił na arenę publiczną w jesieni roku 27, to trzy i pół roku Jego
działalności, nakreślonej w czterech Ewangeliach, kończy się na wiosnę w roku 31 n. e. I właśnie w
tym czasie  w okresie Świąt Wielkanocnych  Chrystus zawisł na krzyżu (A
uk. 22, 1. 54 71).
Poprawność powyższych danych obliczeniowych, związanych z proroctwem  2300 wieczorów i
poranków , historia kościelna i świecka potwierdzają w najdrobniejszych nawet szczegółach.
II. OSTATNI ETAP PLANU ZBAWIENIA
Studium niniejsze wykazało obiektywnie, na szerokim tle biblijnej egzegezy teologicznej i historycz-
nej, że okres  2300 wieczorów i poranków skończył się w jesieni roku 1844 po Chr. i że  zgodnie z
Danielowi przepowiednią profetyczną  po upływie tego cyklu, a więc w jesieni 1844 r. rozpoczęło się
 oczyszczenie świątyni niebieskiej. Bez wątpienia chodzi tu o świątynię niebieską, gdyż tylko o tej
świątyni może być mowa w czasach nowotestamentalnych, a tym bardziej w roku 1844 po Chr. Ze
stwierdzeń powyższych wypływają ważne wnioski natury historycznej i ewangelizacyjno-pastoralnej.
1. WIELKA  GODZINA S
DU BOŻEGO
Z upływem proroczego cyklu 2300 lat Boski plan zbawienia wkroczył w stadium końcowe. Zresztą
już samo  widzenie wieczorów-poranków (Dan. 9, 26 BT) dotyczyło  dni dalekich (Dan. 8, 26 BT),
 czasu ostatniego (Dan. 8, 17 BT) i  czasu końca (Dan. 8, 19 BT). Słuszne zatem wydaje się
traktowanie wydarzeń rozgrywających się w ekonomii zbawienia po roku 1844 jako wydarzeń o
charakterze ostatecznym, eschatologicznym.
a) Sąd śledczy. Figuralne oczyszczenie ziemskiej świątyni nacechowane było uroczystą powagą.
Posiadało charakter rytualno-jurydyczny, sądowniczy, bowiem w dniu tym dokonywane były doniosłe
czynności i zapadały ważne decyzje. Dlatego  Dzień Pojednania (Dzień Oczyszczenia lub
Przebłagania) nazywany był takie  Dniem Sądnym . Ten sam charakter sądowniczy cechuje w jeszcze
wyższym stopniu (w sensie rzeczywistym, a nie przenośnym) oczyszczenie niebieskiej świątyni.
Oczyszczenie niebieskiego sanktuarium ze spraw grzechowych ludu Bożego dokonywane jest w
formie uroczystego procesu przed trybunałem Boga i posiada znamię procesu  śledczego , gdyż
zarówno badanie materiału dowodowego, jak wyrokowanie, dokonywane jest przez Boga bez
bezpośredniego udziału podsądnych. Stąd nazwa  sąd śledczy 28. Sąd ten stanowi pierwszą, zaoczną
(czyli śledczą) fazę Sądu Ostatecznego, którego faza druga, publiczna (egzekucyjna) odbędzie się
dopiero po tysiącleciu.
Sąd śledczy ogranicza się do ludu Bożego, ponieważ sąd Boży w ogóle rozpoczyna się ,.od domu
Bożego (1 Piotra 4, 17 NP) i zakończy się przed powtórnym przyjściem Chrystusa, gdyż celem jego
jest ostateczne ustalenie liczby sprawiedliwych, godnych otrzymania żywota wiecznego 29.
b) Biblijna charakterystyka. Pismo Święte pokazuje panoramę  śledczej fazy sądu Bożego. Mówi o
niej Księga Daniela:  I przypatrywałem się, aż one stolice postawione były, a Starodawny usiadł,
którego szata była jako śnieg biała, a włosy głowy Jego jako wełna czysta, stolica jego jako płomienie
ogniste, a koła jej jako ogień gorejący. Rzeka ognista płynąc wychodziła od oblicza Jego. Tysiąc
tysięcy służyło mu, a dziesięć kroć tysiąc tysięcy stało przed nim; sąd zasiadł, a księgi otworzone są
(Dan. 7, 9.10 BG). Przed trybunałem Boga Ojca toczy się proces; podczas niego dokonywany jest
przegląd życia tych, których imiona zostały na przestrzeni wieków wpisane do  księgi żywota . Są to
ludzie, którzy kiedyś pojednali się z Bogiem, zawarli z Nim przymierze pokoju i zapisani zostali w
niebie (Hebr. 12, 23). Stanowisko obrońcy ludu Bożego na tym sądzie zajmuje Chrystus, który jako
arcykapłan i reprezentant ludu Bożego oręduje za nim przed majestatem Ojca (Hebr. 7, 25).
W rezultacie przeglądu księgi żywota i rejestrów Bożych wymazywane zostają grzechy ludu Bożego 
tych, którzy pojednali się z Bogiem i wytrwali w wierze do końca, albo też wymazywane są imiona
tych, którzy choć doznali nawrócenia i pojednania z Bogiem, jednak w pojednaniu tym nie wytrwali
(Ezech. 18, 20 24; 2 Mojż. 32. 27; Obj. 3, 5). Przedmiotem sądu są inne jeszcze sprawy o doniosłym
znaczeniu30. Pierwsza faza  sądu śledczego poświęcona jest umarłym (Obj. 11, 18), ostatnia (tuż
przed jego zakończeniem)  żywym (Obj. 22, 11).
c) Okoliczności zewnętrzne. Z okoliczności zewnętrznych towarzyszących rozpoczęciu  godziny
sądu Jego (Obj. 14, 7 NP), czyli nastaniu  czasu sądu (Obj. 11, 18 NP), Pismo Święte wspomina m.
in.  gniew narodów i otwarcie Miejsca Najświętszego niebieskiej świątyni:  I popadły w gniew
narody, lecz i twój gniew rozgorzał, i nastał czas sądu nad umarłymi, i oddanie zapłaty sługom twoim
prorokom i świętym, i tym, którzy się boją imienia twego, małym i wielkim, oraz wytracenia tych,
którzy niszczą ziemię. I otworzyła się świątynia Boża, która jest w niebie. i ukazała się skrzynia
przymierza jego w świątyni jego (Obj. 11, 18 19 NP). Wiadomo, że rok 1844, rok, w którym wybiła
 godzina sądu , przypadał w okresie szczególnych niepokojów wśród narodów i narastającego
wrzenia rewolucyjnego. Wiadomo także, że  godzina sądu związana jest ściśle z posługą Chrystusa
w Miejscu Najświętszym niebieskiej świątyni.
(1) Kiedy i czym zakończy się  sąd śledczy ? Pismo Święte, chociaż podaje datę rozpoczęcia sądu,
okrywa całkowitym milczeniem czas jego zakończenia. Sąd ten jednak zakończy się następującym
wyrokiem:  Kto szkodzi, niech jeszcze szkodzi; a kto jest plugawy, niech jeszcze będzie plugawszy; a
kto jest sprawiedliwy, niech się jeszcze usprawiedliwi; a kto święty, niech jeszcze będzie poświęcony
(Obj. 22, 11 BG).
(2) W świetle nauki Słowa Bożego i oczywistych danych historycznych ludzkość naszego wieku żyje
w okresie sądu Bożego, gdzie  obok zwykłej pojednawczej i wstawienniczej służby Chrystusa  trwa
proces sądowy i ważą się losy ludzi i narodów, gdzie zapadają ostateczne decyzje i wyroki. Dowodzi
to powagi czasu i winno być powodem głębokich osobistych przemyśleń. Najważniejszym pytaniem
jest, czy postępuję sprawiedliwie, czy jako wyznawca Chrystusa pojednany jestem z Bogiem przez
Chrystusa i czy staram się trwać w tym pojednaniu, czy w godzinie sądu Bożego losy mego zbawienia
znajdują się w ręce Chrystusa, Obrońcy?
2. POSELSTWO O  GODZINIE S
DU
Naturalną konsekwencją rozpoczęcia w roku 1844 dzieła oczyszczania świątyni, czyli zaocznej fazy
sądu Bożego (sądu śledczego), jest aktualizacja poselstwa o  godzinie sądu . Zrozumiałe jest, że w
obliczu zapowiadanego czy toczącego się już procesu najważniejszym zagadnieniem jest kwestia
samego procesu i jego przebieg. Tak dzieje się w sprawach ziemskich, tak też jest w dziedzinie spraw
wiary. Poselstwo Boże brzmi:  Bójcie się Boga (fobethete to theou) ...gdyż nadeszła godzina sądu
Jego (hoti elthen he hora tes kriseos autou) (Obj. 14, 7 NP).
a) Kwestia aktualności poselstwa. Poselstwo o  godzinie sądu należało w czasach ap. Pawła do
przyszłości, Paweł np. nie głosił nastania godziny sądu, lecz nauczał o  przyszłym sądzie (Dz. Ap.
24, 25 NP). Do przyszłości należało ono również w_ okresie średniowiecza I Reformacji. Z chwilą
jednak wybicia  godziny sądu Jego (he hora tes kriseos autou), a nastąpiło to w roku 1844, poselstwo
o sądzie stało się aktualne. W treści swej jest ono poselstwem niezwykle uroczystym, stanowiącym
część składową  wiecznej ewangelii i tzw. trój anielskiego poselstwa.
b) Ewangelia wieczna (euangelion aiónion). Uroczyste obwieszczenie nastania  godziny sądu
obrazuje Pismo Święte w symbolu anioła lecącego przez środek nieba, anioła,  który miał ewangelię
wieczną, aby ją zwiastować mieszkańcom ziemi i wszystkim narodom, i plemionom, i językom, i
ludom (Obj. 14. 6 NP). Anioł zwiastuje potężnym głosem:  Bójcie się Boga i oddajcie mu chwałę,
gdyż nadeszła godzina sądu jego, i oddajcie pokłon temu, który stworzył niebo i ziemię, i morze, i
z
ródła wód (Obj. 14, 7 NP). Z obrazu wynika, że głoszeniu poselstwa o  godzinie sądu towarzyszy
wezwanie ludzkości do bojaz
ni Bożej, jak również zwrócenie uwagi na Boga-Stworzyciela
wszechrzeczy. Jest to poselstwo ogólnoświatowe, orędzie Boże skierowane do człowieka czasów
eschatologicznych. A
ączy się z programem religijnej odnowy i zupełnego powrotu do Ewangelii
Chrystusowej. Poselstwo jest  ewangelią wieczną , tą  ewangelią , która  według słów Chrystusa 
miała być głoszona przed Jego przyjściem  po całym świecie na świadectwo wszystkim narodom
(Mat. 24, 14 NP), będąc jednym ze znaków czasów końca.
Wykonanie tego ogólnoświatowego dzieła  obwieszczenie orędzia Bożego  wymagało olbrzymiego
wysiłku ewangelizacyjnego i nakładu pracy. Który Kościół chrześcijański podjął się w roku 1844
wykonania tego zadania i nadal je wykonuje?
c) Trójanielskie poselstwo. Jak przedstawia Apokalipsa, w ślad za pierwszym aniołem podążał anioł
drugi ze słowami obwieszczającymi upadek duchowego Babilonu (Obj. 14, 8), a za nim  anioł trzeci,
ostrzegający świat przed hołdem dla bestii i jej obrazu (Obj. 14, 9 11).
Trójanielskie poselstwo jest niezwykle uroczystym, brzmiącym wprost dramatycznie orędziem Bożym
skierowanym do ludzkości żyjącej w czasach eschatologicznych. Trzej aniołowie i treść ich
zwiastowania reprezentują ogólnoświatowy ruch na rzecz ewangelicznej i duchowej odnowy
chrześcijaństwa i ludzkości, powstały w związku z wybiciem w roku 1844 godziny sądu Bożego,
obwieszczający światu ostatnie poselstwo Boże.
Ruch tworzy wspólnotę ludzi posiadających ,,wytrwałość świętych, którzy strzegą przykazań Bożych i
wiary Jezusa (Obj. 14, 12 BT). Wspólnota żyje i pracuje w okresie  Laodycei (Obj. 3, 14 21),
będącym ostatnim etapem historii Kościoła chrześcijańskiego i jest Kościołem okresu sądu. Słowo
 Laodikeia bowiem znaczy  sąd narodu lub  naród sądu 31.
3. ADWENTYZM
Historyczną konsekwencją wydarzeń związanych z  oczyszczaniem niebieskiej świątyni i
zwiastowaniem trójanielskiego poselstwa było powstanie w roku 1844 współczesnego adwentyzmu
jako chrześcijańskiego ruchu ewangelicznej odnowy, powrotu do apostolskiego depozytu wiary i
ogólnoświatowej ewangelizacji 32.
a) Ogólna charakterystyka. Adwentyzm wyłonił się w roku 1844 z dziewiętnastowiecznego
przebudzenia adwentowego i rozwinął ogólnoświatową działalność. Zwrócił uwagę świata
chrześcijańskiego na znaczenie nauki o powtórnym przyjściu Chrystusa i znakach czasu zwiastujących
bliskość Jego nadejścia. Rzucił hasło powrotu do Biblii i objawionej w niej prawdy. Wydobył na
światło dzienne wszystkie apostolskie zasady wiary, łącznie z nauką o świątyni, potrzebą
przestrzegania biblijnego Dekalogu (m. in. święcenia apostolskiej soboty) i zachowaniem wiary
Chrystusowej. Ruch przybrał formę zorganizowaną. Tworzy Kościół o nazwie  Kościół Adwentystów
Dnia Siódmego , akcentującej dwie programowe prawdy religijne: wiarę w powtórne przyjście
Chrystusa i zachowywanie przykazań Bożych (w tym także święcenie siódmego dnia, soboty).
b) Posłannictwo. Podstawową treścią religijnego posłannictwa adwentyzmu jest zwiastowanie
trójanielskiego poselstwa. Obejmuje ono wyszczególnione w Apokalipsie elementy, a więc przede
wszystkim czystą i nieskażoną naleciałościami tradycji  ewangelię wieczną , wezwanie do bojaz
ni
Bożej, poselstwo o godzinie sądu, zwrócenie uwagi na potrzebę oddania czci Bogu-Stwórcy,
obwieszczenie upadku duchowego Babilonu, czyli upadłego chrześcijaństwa, przestrogę przed
oddaniem pokłonu bestii i jej obrazowi. Ponadto adwentyzm upatruje swoje zadanie także w pracy na
rzecz ogólnoludzkiego dobra. Ruch tworzy wspólnotę eklezjalną cechującą się wytrwałością, a więc
wiernością wobec Boga i Jego prawdy, zachowywaniem przykazań Bożych i wiary Jezusa. Powstanie
wspólnoty w roku 1844 jest faktem znamiennym, występuje bowiem w pragmatycznym związku z
proroctwami biblijnymi odnoszącymi się do czasów ostatecznych, w szczególności dotyczącymi
nastania  godziny sądu .
UWAGI KOC
COWE
1. Znaczenie zagadnienia. Sanktuariologia i jej szczególny aspekt  prawda o oczyszczeniu świątyni
niebieskiej  to niezwykle doniosłe w treści teologicznej i konsekwencji ewangelizacyjno-pastoralnej
działy nauki biblijnej. Ważność ich polega na tym przede wszystkim, że dotyczą dni współczesnych,
ukazując ich powagę w wymiarach wieczności.
2. Sprawa popularyzacji. Upowszechnienie znajomości nauki o świątyni niebieskiej, zwłaszcza o
oczyszczeniu tej świątyni i godzinie sądu, winno być przedmiotem szczególnej troski Kościoła ze
względu na doniosłe znaczenie tej nauki w indywidualnym i zbiorowym przeżywaniu wiary w Boga i
spraw własnego zbawienia.
1
Szczegółowy wykład księgi  por. K. Bulli, Księga Daniela.
2
 R. 7, 4.  Jakby lwica , TH:  Jak lew . Jest to symbol monarchii babilońskiej, uosobionej w
Nabuchodonozorze (por. 4, 13.31). 5.  Trzy rzędy , TH:  trzy żebra . Można przez to rozumieć trzy królestwa,
pochłonięte przez państwo, którego symbolem jest niedz
wiedz
. Jeżeli jest to państwo medo-perskie,
pochłoniętymi królestwami byłyby Babilonia, Lidia, Egipt. 6 8. Według poglądu najbardziej
rozpowszechnionego wśród autorów katolickich, pantera przedstawia państwo greckie Aleksandra W czwarte
zwierzę, państwo rzymskie, dziesięć rogów  tyluż królów lub królestw, na które się rozpadła monarchia
rzymska,  róg mały wreszcie  Antychrysta (Pismo św. Starego i Nowego Testamentu w przekładzie ks.
Jakuba Wujka, komentarz do rozdz. 7, s. 1007); K. Bulli, Księga Daniela, s. 175 243.
3
Właściwie ostatnim królem babilońskim był Nabonid, który oddał rządy synowi swemu Baltazarowi  por. K.
Bulli, dz. cyt., s. 141.
4
Niektóre przekłady podają, te róg mały wyrósł nie z jednej ze stron świata, lecz  z jednego spośród nich
(rogów) (Dan. 8, 9 BT). Jednakże przekład:  z jednej z nich (stron świata) jest z punktu widzenia
lingwistycznego i teologicznie poprawny, a nadto zgodny z tekstem najstarszych manuskryptów hebrajskich 
por. K. Bulli, dz. cyt., s. 254; SDA BC, t. 4, s. 840.
5
Wg BT: .....wyszedł róg jeden z małych zaczątków i wyrósł nad miarę (Dan. 8, 9): wg oryg. hebr.: qeren-
achath micceira wat-higdal-jether  czyli wyrósł róg jeden mały, który urósł niezmiernie.
6
Wg oryg. hebr.: ad-mathai hechazon hathamid wehappesza szomem theth weqodesz wecawa mirmas  dokądże
sięgać będzie widzenie o ustawicznym i o zbrodni spustoszenia i o świątyni i o wojsku rzuconym na podeptanie.
7
Wg oryg. hebr.: ad erew boqer alpajim uszelosz meoth wenicdaq qodesz; wg BT:  aż do dwu tysięcy trzystu
wieczorów i poranków; wtedy świątynia otrzyma swe prawo .
8
Por. K. Bulli, dz. cyt., s. 250.
9
Por. tamże, s. 251 253.
10
Por. tamże, s. 253.254.
11
Niektórzy interpretatorzy pragną widzieć w obrazie  króla o bezwstydnym obliczu jednego z władców
królestwa Seleucydów, Antiocha IV Epifanesa, który wystąpił w okresie wojen machabejskich i dopuścił się
szeregu aktów gwałtu wobec Żydów i ich religii. Interpretacja ta nie jest jednak słuszna z wielu poważnych
powodów (por. K. Bulli, dz. cyt., s. 274). Zgodnie z biblijnym sposobem interpretacji, jak również w kontekście
Gabrielowego wykładu  król o bezwstydnym obliczu nie tyle reprezentuje jakąś wybitną jednostkę, ile raczej
królestwo, często bowiem w księdze Daniela słowo  król jest synonimem  królestwa (por. Dan. 2, 37 40; 7,
17.23.24; 8, 20). W tym wypadku  król o bezwstydnym obliczu reprezentuje nowe mocarstwo, nową potęgę.
12
Komentarz do Biblii Tysiąclecia w królu o bezwstydnym obliczu widzi Antiocha IV Epifanesa, ale wyjaśnia,
że  Antioch IV Epitanes występuje lako typ Antychrysta  por. BT, s. 1083. Raczęj należałoby powiedzieć, że
 król o bezwstydnym obliczu jest w perspektywie proroczej typem Antychrysta. Taka interpretacja jest
słuszniejsza, bardziej teologiczna, historycznie poprawna i bardziej przekonywająca; por. kom. BT.  s. 1042.
13
Wyrażenie  wieczór-poranek oznacza w języku hebrajskim  dzień  por. 1 Mojż. 1, 5.8 in; W. Gesenius,
Hebraisches und aramaisches Handworterbuch, hasło  ereb , s. 616. W rachubie proroczej  dzień oznacza
 rok  por. 4 Mojż. 14, 34; Ezech. 4, 8; K. Bulli, dz. cyt., s. 306 307.
14
Por. K. Bulli, dz. cyt., s. 294; Wg BT:  Siedemdziesiąt tygodni wyznaczono dla ludu twego i dla świętego
grodu twojego, dopóki się nie powstrzyma przestępstwa i nie zapieczętuje grzechu, i nie zgładzi nieprawości,
dopóki się nie sprowadzi sprawiedliwości wiecznej, nie przypieczętuje widzenia i proroka i nie namaści
świętości najświętszej (Dan. 9, 24 BT).
15
Słowo  nechthach pochodzi od z
ródłosłowu hebrajskiego  chathach , który oznacza: uciąć, odmierzyć,
podzielić, oddzielić, postanowić, wyznaczyć (por. Students Hebrew Lexicon, s. 238), podobnie jak greckie
 krino (w stronie biernej ekrithen). Słowo więc  nechthach znaczy nie tyle  wyznaczono , ile raczej  od-
cięto .
16
Wg BT:  Od wypowiedzenia słowa, by dokonać odbudowy Jeruzalem, aż do pomazańca wodza tygodni
siedem i tygodni sześćdziesiąt dwa: i będą odbudowane plac i rów, ale w czasach nader trudnych (Dan. 9, 25).
17
Wyrażenie  od wyjścia słowa (min-moca dawar) oznacza wydanie dekretu o odbudowie Jerozolimy (słowo
 moca pochodzi od z
ródłosłowu  jaca , które oznacza: wyjść, wydać, wyprowadzić; słowo zaś  dawar
znaczy: słowo, mowa, rozkaz, polecenie, zarządzenie, przykazanie, propozycja, a nawet  rzecz, przedmiot, stąd
można tłumaczyć  od wydania dekretu...
18
Dekret został wydany z początkiem roku 457 przed Chr., jednakże wszedł w życie dopiero po przybyciu
Ezdrasza do Palestyny i wręczeniu go namiestnikom królewskim (Ezdr. 8, 36), co nastąpiło dopiero w jesieni r.
457 przed Chr,  por. K. Bulli, dz. cyt., s. 314. Problemowi danych chronologicznych i historycznych
poświęcone jest specjalne studium naukowe  por. S. H. Horn and L. H. Wood, The Chronology of Ezra 7.
19
Wg BT:  A tak wiedz i rozumiej: Od wypowiedzenia słowa, by dokonać odbudowy Jeruzalem, aż do
pomazańca wodza tygodni siedem i tygodni sześćdziesiąt dwa: i będą odbudowane plac i rów, ale w czasach
nader trudnych. A po tygodniach sześćdziesięciu dwu zostanie zgładzony pomazaniec i nie ma mu nic... Miasto i
świątynia zginie z wodzem, który ma przyjść, i koniec jego pośród zalewu; i aż do końca wojna, postanowione
spustoszenie. Mocnym uczyni przymierze dla wielu przez tydzień jeden, a w połowie tygodnia położy kres
ofiarom krwawym i bezkrwawym. I będzie na skrzydle (świątyni) obrzydliwość spustoszenia i trwać będzie aż
do wykończenia; a to, co postanowione, rozleje się nad spustoszeniem (Dan. 9, 25 27).
20
Por. K. Bulli, dz. cyt., s. 306.
21
Zasadę tę przyjmują nowoczesne przekłady biblijne np. BT w komentarzu do Dan. 9, 24 podaje:  ...mowa jest
tu o tygodniach lat (s. 1084). Tak samo stawia sprawę kom. do Biblii w przekładzie JW:  siedemdziesiąt
tygodni  tygodni lat, czyli 490 lat (s. 1010); BT2   tygodnie oznaczają ...okresy siedmioletnie , s. 1044.
22
Por. SDA BC, t. 4, s. 852.
23
O istnieniu w niebie świątyni mówi wyraz
nie Pismo Święte  por. Hebr. 8, 1.2; 9, 11.24; Obj. 11, 19; 14,
15.17; 13, 5.8; 18, 1.17; por. także s. 272.
24
Wyrażenie  a będzie oczyszczona świątynia (Dan. t, H JW) brzmi po hebrajsku: wenicdaq qodesz. Słowo
 wenicdaq (i będzie oczyszczona) pochodzi od słowa  cadaq  usprawiedliwiać, oczyszczać. Że słowo
 cadaq znaczyło w tym kontekście  oczyszczać wynika z Septuaginty, która oddala hebrajskie słowo
 wenicdaq słowem  katharisthesetai , pochodzącym od słowa  katharidzo  oczyszczać. Tłumacze
Septuaginty mieli przypuszczalnie lepszą znajomość języka hebrajskiego niż najlepsi tłumacze dzisiejsi i znali
lepiej zakres znaczeniowy słowa  cadaq  por. J. P. Justesen, On the meaning of SADAQ (Andrews Univrsity
Seminary Studies, vol. 11/1964, s. 53 61); w. E. Read, Farther obserwation on SADAQ (Andrews University
Seminary Studies, vol. I/1966, s. 29); K. Bulli, dz, cyt., s. 277 279.
25
Por. Pismo Święte w przekładzie ks. J. Wujka, komentarz do Dan. 9, 24; por. także przypis 21.
26
Por. QD, s. 276; K. Bulli, dz. cyt., s. 306.
27
Niektórzy oponęci podnoszą następujący zarzut: w jaki sposób Chrystus mógł wystąpić w r. 27 n.e., skoro
miał wówczas ok. 30 lat (A
uk. 3, 23). Pozorna trudność jest wynikiem błędu, jaki zakradł się do zestawień
chronologicznych, dokonanych przez mnicha scytyjskiego Dionisiusa Exiguusa w roku 525 po Chr. na prośbę
papieża Jana I (por. Pismo Święte Nowego Testamentu, przekład E. Dąbrowskiego, Warszawa, 1960, s. 785).
Błąd ten wyniósł ok. 4 lata. Chrystus nie narodził się w roku 1 n.e., lecz wcześniej, jeszcze za życia Heroda, a
Serod Wielki, jak się póz
niej okazało, zmarł w r. 4 p.n.e. (czyli 750 ab urbe codita). Stąd paradoks, ze Chrystus
narodził się w 4 lub 5 przed Chr. (czyli przed swoim narodzeniem). Lepiej jest zatem powiedzieć w 4 lub 5 r.
przed naszą erą. za rokiem 27 n.e. jako datą wystąpienia Chrystusa opowiada się znany biblista polski, ks. W.
Zaleski  por. Jezus Chrystus, s. 614. 625 oraz wielu innych biblistów.
28
Nazwa  sąd śledczy (investigating judgement) powstała aa gruncie teologii chrześcijańskiej kontynentu
amerykańskiego przez nawiązanie do pewnych analogii jurydycznych tamtejszego terenu, zwłaszcza Instytucji
 Grand Jury przeprowadzającej wstępne badanie (investigating) cięższych przestępstw. Na gruncie polskim (a
także europejskim) nazwa ta jest raczej trudna do zrozumienia, gdyż np. polskie prawo procesowe nie zna
pojęcia  sądu śledczego jako instytucji prawnej, zna natomiast śledcze, czyli przygotowawcze stadium
postępowania karnego, należące w tym wypadku do organów śledczych, i postępowanie główne przed sądem, a
takie pojęcie rozprawy zaocznej i niezaocznej, posiedzenia jawnego (publicznego) i niejawnego oraz rozprawy
przy drzwiach zamkniętych, wreszcie postępowanie wykonawcze. W języku polskim na określenie  sądu
śledczego bardziej odpowiadałaby nazwa  sesja (lub faza) zaoczna Sądu Bożego . Nie chodzi bowiem tutaj o
czynności ściśle śledcze ani nawet o procesowe czynności przygotowawcze, ale o faktyczny proces i rozprawę
główną, z tym że jest to proces zaoczny, tj. bez osobistego udziału podsądnych, reprezentowanych tym razem
przez ich obrońcę-Chrystusa. W nauce prawa karnego znane jest również pojęcie tzw. procesu śledczego, czyli
inkwizycyjnego, w którym sedzia-inkwirent łączy w swym ręku wszystkie funkcje procesowe, a więc funkcję
oskarżyciela, sędziego i obrońcy. Nie wydaje się jednak, aby pojęcie to odpowiadało w pełni przedparuzyjnej
fazie sądu Bożego.
29
Opis sądu śledczego  por. E. G. White, Wielki bój, s. 349. Podczas  sądu śledczego rozpatrzone zostaną
również inne ważne zagadnienia (Dan. 7, 26.27).
30
Por. przypis 29.
31
Ho laos  naród, he dike  sąd, wymiar sprawiedliwości, wyrok, proces, stąd  Laodycea  sąd narodu lub
naród sądu.
32
Monograficzne studium poświęcone Kościołowi Adwentystów DS  por. Z. A
yko, Adwentyzm,
Wydawnictwo  Znaki Czasu , Warszawa 1970.