Nauki o człowieku
Prowadzący:
Mgr Elżbieta Jaskulska
Mgr Wiesław Więckowski
Antropolog na wykopaliskach
Żadne inne znaleziska nie dają nam możliwości tak
głębokiego wglądu w duchowe aspekty kultur
archeologicznych, jak właśnie odkryte i przebadane
pochówki i cmentarzyska. Jeśli do tego doliczyć
pozostałe elementy życia ludzi, które możemy poznać
badając ich szczątki, takie jak dieta, warunki życia,
struktura populacji, pokrewieństwo genetyczne,
zdrowie, ewolucja zarówno w dalekich pradziejach,
jak i w czasach znacznie nam bliższych, to jasne jest,
że potencjalna wartość informacji możliwych do
uzyskania na podstawie badania pochówku i
znajdujących się w nim szczątków jest bezcenna.
Antropolog na wykopaliskach
24 862 500 = przewidywana liczba Indian, którzy żyli w Kalifornii przed przybyciem białych
= 100 000 ludzi
24 862 500 = przewidywana liczba Indian, którzy zmarli w Kalifornii przed przybyciem białych
= 100 000
szkieletów
1
e
n
o
e
z
i
c
n
i
w
z
o
i
i
i
i
n
o
j
i
s
k
k
i
z
z
d
a
k
n
a
e
o
w
w
w
ł
l
w
r
z
ó
k
ó
o
a
ó
e
z
h
h
h
y
n
h
ł
o
c
c
y
c
r
d
c
ł
a
o
o
o
t
i
o
g
o
l
p
s
p
p
p
e
g
l
e
o
e
i
e
i
l
u
z
n
n
u
Antropolog na wykopaliskach
8 000 odnalezionych, wykopanych, zrekonstruowanych i
przechowywanych w kolekcjach muzealnych
Szczątki ludzkie podczas wykopalisk
" Konteksty, w których znajdowane są szczątki ludzkie
 groby
 jamy zasobowe i śmietniska
 znaleziska luz
ne
Powody chowania zmarłych:
" Prozaiczne - usunięcie ciała z pola widzenia,
zapobieganie chorobom, higiena, estetyka
" Kulturowe  obrzęd grzebania zmarłych jest formą
przejścia z jednego świata do drugiego,
zrytualizowaną i zależną od zespołu wierzeń
2
Pochówki
" uchwytne archeologicznie
" nieuchwytne archeologicznie
Uchwytne archeologicznie = możliwe do znalezienia i
przebadania przy pomocy metod archeologicznych
Pochówki
" Nieuchwytne archeologicznie
Brak znalezisk funeralnych, szczątków ludzkich
w kontekście pochówku
(intencjonalnej depozycji ciała zmarłego)
Z czego to może wynikać?
Pochówki nieuchwytne archeologicznie
" sposób chowania zmarłych
(pochówki nad powierzchnią ziemi, w rzekach/morzu,
porzucanie ciał, i inne, nie pozostawiające śladów)
" warunki geologiczne
(odczyn gleby, układ wód podskórnych, itp. mogą
powodować całkowity rozkład szczątków ludzkich)
3
Pochówki nieuchwytne archeologicznie
Pochówki nieuchwytne archeologicznie
Pochówki nieuchwytne archeologicznie
4
Pochówki uchwytne archeologicznie
Pochówki uchwytne archeologicznie:
" szkieletowe  z ciała zdeponowanego w grobie
pozostają kości (mogą być w układzie
anatomicznym bądz
nie)
" ciałopalne  ciało zostaje spalone na stosie
pogrzebowym, a przepalone szczątki zebrane i
pochowane
" cenotafy  pochówki symboliczne, bez śladów
szczątków
Pochówki uchwytne archeologicznie
Pochówki szkieletowe mogą być różnicowane ze względu na:
 typ pochówku (pierwotny czy wtórny, w całości czy
fragmentaryczny, pojedynczy czy mnogi/masowy, itp.)
 stan zachowania
 wyposażenie grobowe (jego obecność czy brak, jakość, ilość, itp.)
 typ grobu (płaskie, jamowe, szybowe, podkurhanowe, itp.)
Pochówki ciałopalne mogą być różnicowane ze względu na:
 typ pochówku (popielnicowy czy jamowy, czysty czy z resztkami
stosu, itp.)
 typ grobu (płaski, w jamie, z obstawą czy bez, podkurhanowy,
nakurhanowy, itp.)
 wyposażenie grobowe
Groby szkieletowe
" Pojedyncze groby lub ich skupiska
" Cmentarzyska jednowarstwowe
" Cmentarzyska wielowarstwowe
" Groby zbiorowe
" Groby użytkowane wielokrotnie (w tym ossuaria)
" Monumentalne grobowce
5
Pochówki szkieletowe
Pochówki szkieletowe
Pochówki szkieletowe
Kadero, Sudan
6
Pochówki szkieletowe
Kaldus,
Litwa
Pochówki szkieletowe
Nasca, Peru
Pochówki szkieletowe
7
Pochówki szkieletowe
Pochówki szkieletowe
Pochówki ciałopalne
Pochówek ciałopalny jest,
poza nielicznymi wyjątkami,
pochówkiem wtórnym 
dekompozycja ciała
następuje w innym miejscu
niż jego ostateczna
depozycja
8
Pochówki ciałopalne
Pochówki ciałopalne mogą
być oczywiście także
nieuchwytne archeologicznie
 np. pochówki hinduskie w
rzece Ganges
Pochówki ciałopalne
czy pochówki wodzów Wikingów&
Pochówki ciałopalne
9
Pochówki ciałopalne
Nowe Miasteczko
Pochówki ciałopalne
Oborniki Wlkp.
Pochówki  eksploracja
Wytyczanie wykopu&
Zakładanie wykopu&
10
Pochówki  eksploracja
Eksploracja grobów
szkieletowych
Pochówki  dokumentacja
Eksploracja, dokumentacja polowa&
Pochówki
Dokumentacja rysunkowa & .
11
Przykładowy rysunek grobu z publikacji archeologicznej: szkielet bez
opisu.
Przykładowy rysunek grobu z publikacji
archeologicznej: częściowy opis.
Przykładowy rysunek grobu z
publikacji archeologicznej:
częściowy opis.
12
Pochówki
Pochówki
Pochówki
13
Pochówki  dokumentacja
Dokumentacja fotograficzna&
Pochówki
Pochówki
14
Pochówki
Pochówki  dokumentacja
Dokumentacja rysunkowa, opisowa i interpretacja&
Pochówki
15
Pochówki
Pochówki
Pochówki
16
Pochówki
Pochówki
Dokumentacja
antropologiczna polowa
Pochówki  analizy dodatkowe
Inne analizy  przestrzenna, antropologiczna i & . inne
17
Pochówki  analiza antropologiczna
Pochówki  interpretacje
Interpretacje i rekonstrukcje rytuałów &
Pochówki
18
Pochówki
Przykładowe typy grobów:
Pochówki
Pochówki
19
& i pochówek w naczyniu.
20