I NFORMATYCZKA_LYNN CONWAY
Integracyjna rewolucja
Jej badania uk"adów scalonych o ca"e lata przyĘpieszy"y nadejĘcie ery Internetu. Początki
swej pracy d"ugo utrzymywa"a w tajemnicy, poniewaÅ» w tamtych czasach by"a m´Å»czyznÄ…
ozmowa przy kuchennym dzinÄ…. ZwiÄ…zki z bliskimi osobami
stole Lynn Conway toczy uda"o jej si´ cz´Ä˜ciowo odbudowaç
si´ g"adko, od architektury dopiero po kilkudziesi´ciu latach.
Rkomputerów po androgi- Patrząc wstecz, wybór zawodu
niczne bóstwa hinduskie i od antro- i znacznÄ… cz´Ä˜ç sukcesu przypi-
pologicznych aspektów rewolucji suje swojej roli transseksualistki
technicznych po niebezpieczeł
stwa poszukującej miejsca w Ęwiecie, któ-
wyĘcigów motocyklowych. (Kontu- ry nie by" gotowy na jej przyj´-
zja d"oni wyeliminowa"a przed dwo- cie.  MoÅ»na patrzeç na moje Å»ycie
ma laty Conway z tego sportu, ale jak na eksperyment z dzia"u NAU-
jej partner Charlie w dalszym ciągu KOWIEC AMATOR  mówi.  Nadal
startuje w kategorii zawodników po- zbieram dane.
wyŻej 40 lat.) Kiedy rozmawiamy, Conway od wczesnego dziecił
-
szeĘciokilogramowy, pr´gowany ko- stwa wiedzia"a, Å»e nie jest ch"opcem,
cur przechadza si´ po stole, kuchen- ale poszukiwaç swej toÅ»samoĘci za-
nej ladzie i naszych kolanach. cz´"a na serio dopiero podczas stu-
Ponad 30 lat temu, kiedy Conway diów w Massachusetts Institute of
dobiega"a trzydziestki, uczestniczy- Technology, które podj´"a w 1955
"a w tajnym programie IBM majÄ…cym roku (wybra"a fizyk´). Podszko-
na celu budow´ superkomputera. liwszy si´ w endokrynologii, na-
WymyĘli"a wtedy, w jaki sposób je- uczy"a si´ stosowaç kupowany na
den procesor moÅ»e równoczeĘnie wy- czarnym rynku estrogen. Zacz´"a
konywaç wiele operacji nie zak"óca- nawet rozwijaç w sobie równoleg"Ä…,
jÄ…cych si´ nawzajem  by"a to cecha kobiecÄ… toÅ»samoĘç do chwili, kiedy
niespotykana w ówczesnych kompu- pe"en dobrych ch´ci lekarz przeko-
terach. Pracowa"a przez kilka lat na" jÄ…, Å»e w ten sposób stanie si´ nie
w Xerox Palo Alto Research Center akceptowanym przez nikogo dzi-
 kiedy mia"a oko"o czterdziestki, wad"em. Wkrótce potem przerwa"a
przyczyni"a si´ do opracowania tech- studia.
nik, które w latach osiemdziesiÄ…tych Badacze szacujÄ…, Å»e konflikt mi´-
da"y poczÄ…tek lawinowemu rozwo- dzy p"ciÄ… psychicznÄ… a biologicznÄ…
jowi uk"adów scalonych o bardzo pojawia si´ u jednej na 1 30 tys. osób
wielkiej skali integracji (VLSI). To po- (statystycznie problem ten trzy-
dejĘcie do projektowania i produkcji krotnie cz´Ä˜ciej dotyczy osób p"ci ge-
uk"adów pozwoli"o zwi´kszyç licz- netycznie m´skiej niÅ» Å»eÅ‚
skiej).
BURZENIE ustalonego porzÄ…dku
b´ tranzystorów na jednej p"ytce pó"- Choç  rozdwojenie p"ci klasyfikuje
to chleb powszedni dla pionierki
przewodnika z tysi´cy do milionów. si´ jako problem psychologiczny
technologii VLSI, Lynn Conway,
Prototypy uk"adów scalonych, dzi´-  a ch´tni do poddania si´ operacji
obecnie profesor University of Michigan.
ki którym znalaz"y si´ w czo"ówce ta- muszÄ… odbyç ca"Ä… seri´ badaÅ‚
i roz-
kie firmy, jak Sun Microsystems, Si- mów z terapeutami  pewne dane
licon Graphics i inne, powsta"y pod jej nie rozpocz´"a prac´ w University of Mi- wskazujÄ… na to, Å»e stan taki jest skutkiem
nadzorem. Pod koniec lat osiemdziesiÄ…- chigan, gdzie pe"ni"a funkcj´ prodzieka- nieodebrania w"aĘciwych sygna"ów
tych projektanci architektury kompute- na, a obecnie jest profesorem honoro- hormonalnych w Życiu p"odowym.
rów zastosowali uk"ady VLSI do budo- wym elektrotechniki i informatyki. Przez Obecnie w USA oko"o 2500 m´Å»czyzn
wy maszyn potrafiÄ…cych wykonywaç ca"y ten czas strzeg"a swojej tajemnicy  rocznie decyduje si´ na operacj´ dopa-
kilka instrukcji naraz lub wykonywaç je z powodu której poczÄ…tki jej kariery w sowujÄ…cÄ… cia"o do odczuwanej przy-
niesekwencyjnie jak komputery, które IBM d"ugo pozostawa"y nieznane  naleŻnoĘci p"ciowej. Nie jest znana do-
wymyĘli"a Conway. ujawni"a ją dopiero przed dwoma laty. k"adna liczba transseksualnych kobiet
Po okresie prac nad VLSI Conway za- Conway urodzi"a si´ i przeÅ»y"a wi´k- i m´Å»czyzn  wi´kszoĘç z nich woli si´ z
poczÄ…tkowa"a podobnÄ… rewolucj´ w szÄ… cz´Ä˜ç swoich m"odych lat jako m´Å»- tym nie afiszowaç.
dziedzinie sztucznej inteligencji. Przez czyzna. Zawar"a związek ma"Żeł
ski i Na poczÄ…tku lat szeĘçdziesiÄ…tych, kie-
pewien czas by"a teÅ» zatrudniona w zosta"a ojcem dwójki dzieci. Kiedy dy Conway podj´"a na nowo studia po
amerykał
skim Departamencie Obrony wreszcie podda"a si´ operacji zmiany kilku latach pracy w zawodzie techni-
i nadzorowa"a realizacj´ planów budo- p"ci, wyrzucono jÄ… z IBM, a miejscowy ka elektronika, operacj´ zmiany p"ci
wy komputerów duÅ»ej mocy. Nast´p- sÄ…d rodzinny zakaza" jej kontaktów z ro- przesz"o zaledwie kilku ludzi, a zacho-
ÂWIAT NAUKI Luty 2001 19
S y l w e t k a
BILL PUGLIANO
Liaison
wania transseksualne zdecydowanie 6 tys. uk"adów scalonych, po"ączonych
pot´piano. Úy"a wi´c dalej jako m´Å»- przewodami gruboĘci w"osa. Po
czyzna. Zapisa"a si´ na Columbia Uni- wstrzymaniu programu bardzo nie-
versity, podejmując studia informa- wiele informacji o przyĘwiecających
tyczne, do których by"a doskonale mu ideach wydosta"o si´ na zewnÄ…trz;
przygotowana. Równolegle studio- wiele lat póęniej zas"ug´ wynalezie-
wa"a antropologi´, usi"ujÄ…c jak naj- nia procesora wykonujÄ…cego równo-
wi´cej dowiedzieç si´ o swoim pro- legle kilka instrukcji przypisano pro-
blemie. Czyta"a prace etnografów jektantom nie mającym formalnych
opisujących kultury z ca"ego Ęwiata, związków z IBM.
w których trafiali si´ m´Å»czyÄ™ni Å»yjÄ…- Tymczasem Å»ycie osobiste Conway
cy jak kobiety. by"o równie burzliwe. N´kana samo-
Conway mia"a nadziej´, Å»e magi- bójczymi myĘlami zrozumia"a, Å»e nie
sterium z elektroniki pozwoli jej zna- moÅ»e d"uÅ»ej Å»yç jako m´Å»czyzna, po-
MIKROPROCESOR RISC-1 zaprojektowany
leÄ™ç dobrze p"atnÄ… prac´, dzi´ki któ- stanowi"a wi´c przejĘç fizycznÄ… me-
w 1982 roku przez grup´ Davida Pattersona
rej zaoszcz´dzi doĘç pieni´dzy, by tamorfoz´ i podda"a si´ operacji. Choç
z University of California w Berkeley
poddaç si´ operacji. Jednak romans bezpoĘredni prze"oÅ»eni chcieli jÄ… za-
zawiera 44 420 tranzystorów. Jego budow´
z koleŻanką z pracy skoł
czy" si´ ciÄ…- trzymaç w firmie, wyÅ»sze kierow-
umoŻliwi"a rewolucyjna technologia VLSI
Żą i Ęlubem, a wszelkie pomys"y do- nictwo IBM zadecydowa"o, Że musi
rozwijana przez Conway i Meada.
tyczÄ…ce zmiany p"ci trzeba by"o od- odejĘç. Pozbyto si´ jej z takim poĘpie-
Takie by"y początki procesorów
"oÅ»yç na nieokreĘlonÄ… przysz"oĘç. chem, Å»e nikt nie zaŻąda" od niej na-
SPARC firmy Sun Microsystems.
Potrzeba znalezienia posady by"a te- wet zwrotu dokumentacji technicznej
raz jeszcze pilniejsza, Conway sko- programu ACS. (Poproszony przeze
rzysta"a wi´c z oferty Herba Schorra, wynik w kaÅ»dym cyklu procesora na- mnie o ustosunkowanie si´ do opowie-
pracownika pionu badawczego IBM, dal wydawa" si´ celem nieosiÄ…galnym. Ęci Conway i jej by"ych wspó"pracowni-
który wyk"ada" teŻ w Columbia Uni- Tak to wygląda"o w 1965 roku, kiedy ków cz"onek rady nadzorczej IBM od-
versity. Praca mia"a byç zwiÄ…zana z zatrudniony w IBM badacz, John Cocke, mówi" komentarza.)
Programem Y, przemianowanym na- zada" pozosta"ym cz"onkom zespo"u Niespodziewana utrata pracy spowo-
st´pnie na Advanced Computer Sys- ACS pytanie:  Dlaczego nie da si´ wy- dowa"a, Å»e rodzina i przyjaciele przestali
tem (ACS  Zaawansowany System konywaç wi´cej niÅ» jednej instrukcji w niÄ… wierzyç. Jej by"a Å»ona i dwójka
Komputerowy). w kaÅ»dym cyklu procesora? W ciÄ…gu dzieci znaleÄ™li si´ na utrzymaniu opieki
W programie tym firma IBM stawia- najbliÅ»szych miesi´cy m"oda Conway spo"ecznej, której przedstawiciele zaka-
"a wszystko na jednÄ… kart´, aby odzy- opracowa"a uk"ad, który wiÄ…za" infor- zali Conway pod groÄ™bÄ… aresztu wszel-
skaç palm´ pierwszeÅ‚
stwa w wyĘcigu macje o uŻywanych w danej chwili za- kich kontaktów z rodziną, poza p"ace-
o najwi´kszÄ… wydajnoĘç komputerów, sobach procesora i zasobach potrzeb- niem alimentów. Musia"a teraz odbu-
utraconÄ… na rzecz nowo powsta"ej fir- nych do wykonania nadchodzÄ…cych dowaç swojÄ… pozycj´ zawodowÄ… bez po-
my Control Data Corp. (Szef IBM, Tho- instrukcji, oznaczajÄ…c te spoĘród nich, wo"ywania si´ na prac´ w IBM. Wszelkie
mas J. Watson, rozes"a" swoim pracow- które moÅ»na wykonaç bez ryzyka kon- oferty pracy  wspomina Conway  na-
nikom zgryÄ™liwy okólnik, domagajÄ…c fliktu.  Wymaga"o to duÅ»ej liczby tran- gle stawa"y si´ nieaktualne, kiedy tylko
si´ odpowiedzi na pytanie, w jaki spo- zystorów  wspomina Conway  ale by- pracodawcy zapoznawali si´ z jej histo-
sób firma zatrudniajÄ…ca 34 osoby,  w "o rozwiÄ…zaniem szybkim, poniewaÅ» riÄ… medycznÄ…. Zdoby"a wreszcie prac´
tym woÄ™nego , mog"a pokonaç ty- wszystkie operacje sprawdzajÄ…ce mogÄ… jako kontraktowy programista  by" to
siÄ…ce zatrudnionych przez IBM inÅ»y- byç prowadzone równolegle. poczÄ…tek okresu, który nazywa teraz
nierów.) NajwaÅ»niejszym problemem Schorr i inni starsi cz"onkowie zespo-  pracÄ… w trybie g"´bokiego ukrycia .
projektantów komputerów (zarówno "u postanowili wi´c zaprojektowaç od Rok 1973 przyniós" zasadniczÄ… zmia-
wtedy, jak i dziĘ) jest maksymalizacja nowa architektur´ ACS, której osiÄ… mia- n´  powsta" wtedy oĘrodek badawczy
iloĘci pracy, jakÄ… moÅ»e wykonaç proce- "o staç si´ tzw. zrównoleglanie instruk- firmy Xerox w Palo Alto (PARC  Palo
sor w jednym cyklu zegara. Technika cji. Conway opracowa"a symulator pro- Alto Research Center). By"a zachwycona
potokowania (podzia" z"oÅ»onej opera- gramowy  de facto by" on projektem panujÄ…cÄ… tam swobodnÄ… atmosferÄ… (choç
cji, na przyk"ad mnoŻenia, na ciąg kro- procesora komputera ACS-1  w któ- sama konsekwentnie nosi"a kostiumy,
ków) pozwoli"a w kaÅ»dym cyklu pracy rym znik"y bariery poj´ciowe mi´dzy w odróŻnieniu od wi´kszoĘci jej kole-
procesora otrzymywaç jeden gotowy projektantami uk"adu logicznego, spe- gów preferujÄ…cych podkoszulki i san-
wynik, nawet wtedy gdy dana operacja cjalistami od uk"adów elektronicznych da"y). Nie mając znaczących referencji
wymaga kilku cykli  za cen´ powsta- i programistami. Gdyby pomys" ten zo- akademickich i nie b´dÄ…c osobÄ… przebo-
wania skomplikowanych zaleÅ»noĘci. sta" zrealizowany, maszyna mog"aby jowÄ…, czasami nie potrafi"a przekonaç
Dane wejĘciowe potrzebne do wykona- wykonywaç do 500 mln operacji na se- innych do swoich pomys"ów podczas
nia jednej operacji mogÄ… byç wynikiem kund´, pokonujÄ…c tym samym z duÅ»ym burz mózgów w PARC. Jeanie Treichel,
innej, która nie zosta"a jeszcze zakoł
- zapasem komputer Cray-1, który zadzi- pracująca obecnie w firmie Sun, mówi,
czona, albo teŻ wynik operacji moŻe zo- wi" Ęwiat w 1976 roku. Że Conway rzadko sama odbiera"a tele-
staç zapisany na miejscu innych danych, JednakÅ»e w 1968 roku rozgrywki we- fon  wola"a raczej oddzwoniç do roz-
które nadal sÄ… wykorzystywane przez wn´trzne w IBM oraz wÄ…tpliwoĘci, czy mówcy, kiedy zebra"a wszystkie po-
innÄ… cz´Ä˜ç potoku. Firma Control Data da si´ w ogóle skonstruowaç tak zaawan- trzebne informacje.
wprowadzi"a wi´c dodatkowy obwód, sowany komputer, sprawi"y, Å»e program Jeden z jej nowych prze"oÅ»onych, Bert
który blokowa" operacje powodujące ACS zarzucono. Z zastosowaniem istnie- Sutherland, zapozna" Conway z Carve-
konflikty, a zezwala" na wykonywanie jącej techniki jednostka centralna takiego rem Meadem, specjalistą od pó"prze-
wszystkich innych. Ale jeden gotowy komputera musia"aby zawieraç ponad wodników z California Institute of Tech-
20 ÂWIAT NAUKI Luty 2001
Sylwetka
DAVID PATTERSON
University of California, Berkeley
nology. Sutherland zatrudni" Meada ja- wane przez Conway i Meada. Badacze które uprzednio nie uczestniczy"y w ba-
ko konsultanta po to, by ten  dobrze na- wymieniali si´ oprogramowaniem wspo- daniach nad pó"przewodnikami, gdzie
miesza", wyzwalajÄ…c twórczy ferment . magajÄ…cym projektowanie i testowanie indziej takie rozwiÄ…zanie spotyka"o si´
Z badał
Meada nad fizycznymi granica- ich autorskich mikroprocesorów za po- z silnym sprzeciwem. Wielu inŻynie-
mi miniaturyzacji elementów pó"prze- mocą ówczesnych prostych stacji robo- rów  specjalistów od uk"adów scalo-
wodnikowych wynika"o jasno, Å»e b´- czych. Wielobarwne projekty nowych nych  wyĘmiewa"o dzia"alnoĘç Meada
dzie kiedyĘ moŻliwe zmieszczenie uk"adów, drukowane przez plotery na i Conway, zarzucając im nadmierne
w jednym uk"adzie milionów tranzy- metrowej szerokoĘci wst´dze papieru, uproszczenia i brak efektywnoĘci. Pod-
storów  na przyk"ad ca"ego procesora a wreszcie i same miniaturowe uk"ady czas spotkania w Departamencie Obro-
komputera ACS-1. z dumą wystawiano na widok publiczny ny badacze zaangaŻowani w konkuren-
Conway i Mead przewertowali setki na uczelnianych korytarzach i umiesz- cyjny program budowy bardzo szybkich
stron materia"ów o uk"adach pó"prze- czano na drzwiach do sal. uk"adów scalonych (Very High Speed
wodnikowych   regu" projektowych Idea tworzenia tego rodzaju symboli Integrated Circuits) wyĘmiali prezenta-
okreĘlajÄ…cych, w jaki sposób rozryso- nie by"a przypadkowa. Studia antropo- cj´ Meada.  Âmiali si´ ca"kiem otwarcie
wywaç uk"ad sk"adajÄ…cy si´ z metalo- logiczne podpowiedzia"y Conway, Å»e ta-  przypomina sobie Losleben  nawet
wych ĘcieŻek "ączących obszary z do- kie  oznaki przynaleŻnoĘci klanowej nie za jego plecami. A chociaŻ repre-
mieszkowanego krzemu, odizolowane b´dÄ… umoÅ»liwiaç cz"onkom  klanu na- zentowany przez Conway zespo"owy
warstwami z dwutlenku krzemu  spro- tychmiastowe rozpoznawanie si´ i wzbu- styl zarzÄ…dzania by" inspiracjÄ… dla osób
wadzajÄ…c zawartÄ… w nich wiedz´ do z najbliÅ»szego otoczenia, jej sukcesy ĘciÄ…-
wspólnego mianownika w postaci kil- ga"y na nią gromy ze strony konkuren-
kudziesi´ciu podstawowych zasad. Zre- cji. Jej by"a asystentka, Mary Hausladen,
Samobójcze myĘli
dukowali oni równieŻ róŻnorodne sto- wspomina, jak kierownik pewnego kon-
doprowadzi"y Conway
sowane uprzednio style projektowania kurencyjnego laboratorium, który za-
uk"adów do jednej podstawowej meto- wsze twierdzi", Że z VLSI nic nie wyj-
do wniosku, Å»e nie moÅ»e Å»yç
dy. Zamiast szeĘciu róŻnych sposobów dzie, teraz zaczÄ…" rozg"aszaç, Å»e Conway
jako m´Å»czyzna.
rozplanowania uk"adu sumatora czy teÅ»  tak naprawd´ jest m´Å»czyznÄ… .
rejestru przesuwnego ich uczniowie po-  Ale nikt si´ tym nie przejÄ…"  pod-
znawali na początek tylko jeden. kreĘla Hausladen, pracująca obecnie
Jeszcze wi´kszÄ… rol´ niÅ» nowe meto- dzaç zarazem zainteresowanie innych  w internetowej drukarni ImageX.com.
dy projektowania odegra"y jednak dzia- do czego nie wystarcza sam dobry po- (Stefik przypomina sobie, co opowie-
"ania Conway na rzecz upowszechnia- mys". PodobnÄ… rol´ jak koleje w roz- dzia"a mu Conway: kiedy poprosi"a
nia jej pomys"ów. Aby usankcjonowaç przestrzenianiu si´ dóbr kultury w XIX owego menedÅ»era, by powtórzy" swoje
technik´ VLSI, opracowa"a wspólnie wieku odegra"a sieç Arpanet, poprzed- oskarÅ»enie publicznie, ten wycofa" si´.)
z kolegami podr´cznik w taki sposób, niczka Internetu. Rektor Stanford Uni- BezpoĘredni zwierzchnicy Conway zna-
jak to si´ robi w dyscyplinach o bardziej versity, John Hennessy (twórca uk"adu li jej histori´, a wielu moich rozmów-
ugruntowanej pozycji. Sk"ad, druk o wydajnoĘci przekraczającej 1 MIPS, jed- ców, do których dotar"em, zbierając
i opraw´ podr´cznika wykonano za po- nego z pierwszych powsta"ych przy materia"y do artyku"u, twierdzi"o, Å»e
mocÄ… po"Ä…czonych w sieç komputerów udziale oĘrodka MOSIS), ocenia, Å»e la- mieli podejrzenia, ale nie uwaÅ»ali, by
i drukarek laserowych, dopiero niedaw- winowy wzrost zainteresowania projek- wp"ywa"o to na ocen´ jej osiÄ…gni´ç.
no zbudowanych przez innych projek- towaniem uk"adów i liczby narz´dzi Wkrótce potem zaproszono Conway
tantów z PARC. Autorka wypróbowa- wspomagajÄ…cych to projektowanie oraz do wspó"pracy z DARPA. Stan´"a na
"a podr´cznik z udzia"em 30 studentów "atwy dost´p do wytwórni przyĘpieszy- czele priorytetowego programu zwa-
i 10 profesorów, wykorzystując go na "y rozwój technologii VLSI, a co za tym nego Strategic Computing Initiative, któ-
kursie w Massachusetts Institute of idzie  ca"Ä… rewolucj´ komputerowÄ… i in- ry mia" byç reakcjÄ… Pentagonu na am-
Technology jesieniÄ… 1978 roku. Guy ternetowÄ…, o pi´ç lat. bitny japoÅ‚
ski plan budowy kompute-
Steele, obecnie specjalista w dziedzinie Conway potrafi jak ma"o kto zaskar- ra piątej generacji. JednakŻe jej otwarty
j´zyków programowania w firmie Sun, biç sobie lojalnoĘç wspó"pracowników. styl wypowiedzi i upodobanie do omi-
wspomina jÄ… jako  jednego z pi´ciu czy By"y dyrektor programu MOSIS, Paul jania biurokratycznych przeszkód nie
szeĘciu najlepszych wyk"adowców, Losleben, jest pe"en podziwu dla jej przystawa"y do sztywnych regu" woj-
z jakimi si´ zetknÄ…". umiej´tnoĘci wydobywania z ludzi po- skowej hierarchii.  Przykro by"o patrzeç
By" to kurs szczególny: PARC, Caltech mys"ów, o których sami nie wiedzieli.  mówi Losleben.  To tak jakby przyja-
i Hewlett-Packard postanowi"y zrealizo- Jako menedŻer  wspomina Mark Ste- ciel na twoich oczach z ca"ej si"y wali"
waç zaprojektowane w ramach zaj´ç fik, badacz sztucznej inteligencji, który g"owÄ… w mur.
uk"ady, tak by moÅ»na by"o przyjrzeç si´ blisko wspó"pracowa" z Conway w Conway przenios"a si´ na University
im i poddaç je próbom. Kilka lat póęniej PARC  mia"a ona niezwyk"y dar  za- of Michigan. Mog"a tu znowu siaç twór-
kursy takie organizowa"o juÅ» ponad 100 ch´cania ludzi do stawiania w"aĘciwych czy niepokój, kontynuujÄ…c studia nad
uniwersytetów, uzyskując kolejne dzia- pytał
 . Na początku lat osiemdziesią- metodami badał
zespo"owych i wspó"-
"ajÄ…ce mikroprocesory. Sta"o si´ to moÅ»- tych Conway i Stefik zastosowali me- pracujÄ…c przy reorganizacji szko"y inÅ»y-
liwe dzi´ki utworzeniu przez DARPA chanizmy  klanotwórcze , znane z prac nierii  no i nareszcie znalaz"a warunki,
(Defense Advanced Research Project nad VLSI, do Ęwiata sztucznej inteligen- by mieç coĘ z Å»ycia. Zaj´"a si´ kajakar-
Agency  Agencj´ ds. Zaawansowanych cji: plakietki, konkursy i zadrukowane stwem i sportem motocyklowym, pozna-
Programów Badawczych w Sektorze p"achty papieru  wszystko to pos"uŻy- "a teŻ swojego partnera, Charliego. W"ą-
Obronnym) oĘrodka wdroŻeł
uk"adów "o teraz popularyzacji skomputeryzowa- czy"a si´ w budow´ uniwersyteckiego
MOS (MOSIS  Metal-Oxide Semicon- nych systemów reprezentacji wiedzy. Media Union  eksperymentalnego Ęro-
ductor Implementation Service) w odpo- ChociaÅ» osoba z zewnÄ…trz by"a do- dowiska pracy obejmujÄ…cego cyfrowe bi-
wiedzi na zapotrzebowanie zapoczÄ…tko- brze widziana na tych uniwersytetach, blioteki, sale wyk"adowe i pracownie.
ÂWIAT NAUKI Luty 2001 21
S y l w e t k a
Po przejĘciu na emerytur´ w 1998 roku bokiego ukrycia , i zacz´"a mówiç g"o- nowa"a korporacj´ IBM, zapewne do koÅ‚
-
Conway nieoczekiwanie wróci"a do po- Ęno o swoim udziale w programie ACS. ca swojej kariery zawodowej zajmowa-
czÄ…tków swej kariery. Mark Smotherman, Wyzwanie zwiÄ…zane z ujawnieniem, "aby si´ architekturÄ… komputerów i ni-
informatyk z Clemson University, zaczÄ…" Å»e jest transseksualistkÄ…, podj´"a z typo- gdy nie zapoczÄ…tkowa"aby rewolucji
wtedy interesowaç si´ historiÄ… zapo- wym dla siebie zapa"em. Ironia losu po- VLSI. Kiedy zaczynam g"oĘno rozmyĘlaç
mnianego komputera ACS-1 i jego wp"y- lega na tym  mówi  Że im lepiej osoba o tym, jak bardzo skorzysta" Ęwiat na jej
wem na póęniejsze konstrukcje. Bill Wulf, po zmianie p"ci wchodzi w swÄ… nowÄ… nieszcz´Ä˜ciu, pyta:  Ale co ja sama z tego
obecny prezes National Academy of En- Å»yciowÄ… rol´, tym trudniej jest jej zwróciç mam? , przypominajÄ…c mi o utraconej
gineering, nazwa" t´ maszyn´  prawdzi- na siebie uwag´ m"odych ludzi majÄ…cych rodzinie i przyjacio"ach, o Å»yciu, które
wÄ… rewelacjÄ… . Prywatne archiwa Con- te same problemy, dla których mog"aby mog"o si´ u"oÅ»yç inaczej. Przez ostatnich
way, które gromadzi"a przez 30 lat, sta"y byç wzorem. Dlatego jej witryna siecio- 30 lat dokona" si´ duÅ»y post´p i zmiana
si´ "akomym kÄ…skiem dla badaczy. wa, lynnconway.com, jest dziĘ waÅ»nym p"ci odbierana jest dziĘ duÅ»o spokojniej.
Wzi´"a udzia" w zorganizowanym Ä™ród"em informacji na temat problemów A jeĘli chodzi o obecne pokolenie, Con-
przez Smothermana zjeÄ™dzie inÅ»ynie- medycznych, prawnych i spo"ecznych, way chce doprowadziç do tego, by to, co
rów zaangaÅ»owanych w prace nad ACS z jakimi mogÄ… si´ zetknÄ…ç transseksu- przysporzy"o jej tylu cierpieÅ‚
, mog"o byç
 byli wĘród nich Cocke, Schorr i inni  alistki, cz´sto naraÅ»one na dyskrymina- postrzegane jako kolejna uleczalna choro-
i zacz´"a si´ zastanawiaç nad dalszym cj´, pogróŻki i przemoc. Zasiada równieÅ» ba, o której da si´ niemal zapomnieç, kie-
post´powaniem. Dosz"a w koÅ‚
cu do w komisji uniwersyteckiej monitorujÄ…cej dy tylko zagojÄ… si´ blizny po operacji. Ci,
wniosku, Å»e og"oszenie prawdy o jej od- stosunek do transseksualizmu. którzy znajÄ… Conway, nie wÄ…tpiÄ…, Å»e i t´
kryciu sprzed lat znaczy dla niej wi´cej Conway zauwaÅ»a, Å»e gdyby nie fobia rewolucj´ b´dzie umia"a przeprowadziç.
niÅ» dalsze pozostawanie w  trybie g"´- na punkcie transseksualizmu, która opa- Paul Wallich
wskazujÄ…c, Å»e niezb´dna jest natychmia-
ROBOTYKA_ TELECHI RURGI A
stowa pomoc. Komandos zostaje prze-
niesiony do pojazdu opancerzonego, wy-
posaŻonego w robota umoŻliwiającego
prowadzenie operacji na odleg"oĘç. W ciÄ…-
W poczekalni
gu kilku minut komandos zostaje pod-
dany operacji  wykonuje ją chirurg, któ-
Robotolekarze juÅ» sÄ…, ale zdalne sterowanie nimi
ry siedzi przy konsoli sterujÄ…cej 100 km
to wciÄ…Å» odleg"a przysz"oĘç
za liniÄ… frontu.
Taki system by"by bardzo przydatny
równieŻ w dziedzinach pozawojsko-
zi´ki temu urzÄ…dzeniu mo- sity i by"y kierownik Advanced Biomedi- wych. Chirurdzy mogliby operowaç na
g´ jakby przed"uÅ»yç moje cal Technology Program (Programu Za- przyk"ad astronautów, naukowców na
r´ce i w"oÅ»yç d"onie do cia"a awansowanej Techniki Biomedycznej) Antarktydzie lub mieszkaÅ‚
ców odle-
Dpacjenta  mówi Mark Su- w naleŻącej do Pentagonu DARPA (De- g"ych wiosek.
zuki, kardiochirurg. SpoglÄ…da na ekran fense Advanced Research Projects Agen- JuÅ» teraz moÅ»na powiedzieç, Å»e Sata-
i porusza manipulatorami na czymĘ, co cy  Agencji ds. Zaawansowanych Pro- va odniós" sukces. Liczne pokazy wy-
przypomina bardzo kosztowną maszy- gramów Badawczych w Sektorze Obron- war"y wraŻenie na przedstawicielach
n´ do gier wideo. nym).  PrzebywajÄ…cy u nas student me- Pentagonu. Szczególnie ten z udzia"em
Urządzenie nie jest jednak konsolą dycyny zauwaŻy", Że skoro moŻemy sekretarza ds. obrony przeprowadzają-
kolejnej generacji, firmy Nintendo. We- przeprowadzaç operacj´, korzystajÄ…c cego operacj´ na jelitach Ęwini z odle-
wnÄ…trz upozorowanej sali operacyjnej z konsoli znajdujÄ…cej si´ w drugim koÅ‚
- g"oĘci kilkuset metrów, za poĘrednic-
w Intuitive Surgical znajduje si´ interfejs cu pokoju, to dlaczego nie zainstalowaç twem "Ä…cza sta"ego. Nast´pnie w 1995
uÅ»ytkownika umoÅ»liwiajÄ…cy sterowanie konsoli w jego mieszkaniu, aby móg" çwi- roku zaprezentowano MEDFAST (urzÄ…-
robotem chirurgicznym nazwanym da czyç w domu?  opowiada Satava. dzenie do zdalnego przeprowadzania
Vinci. ChociaÅ» jest on dost´pny od kil- W 1995 roku Satava razem z lekarzem operacji chirurgicznych), prototypowe-
ku lat w Europie, dopiero w lipcu ub.r. Philipem Greenem, twórcą systemu do go  lekarza w pude"ku , który zosta"
zezwolono na jego stosowanie w USA. chirurgii wspomaganej robotami, na któ- zainstalowany w transporterze opance-
Pomimo Że nastąpi" prze"om w roboty- ry w"aĘnie wtedy firma Intuitive Surgi- rzonym. Z odleg"oĘci 5 km naukowiec
ce chirurgicznej i znacznie rozwini´to cal uzyska"a licencj´ w celu komercjali- robi" operacj´ na tkance zwierz´cej, wy-
technik´ zabiegów ma"o inwazyjnych, zacji, wymyĘlili termin  telechirurgia . korzystujÄ…c bezprzewodowe "Ä…cze ra-
to jednak cel, który postawili sobie bada- Plany skonstruowania urzÄ…dzenia zwane- diowe o zasi´gu optycznym.
cze: telechirurgia  przeprowadzanie go  lekarzem w pude"ku przyciÄ…gn´"y ChociaÅ» wywar"o to na przedstawi-
operacji na odleg"oĘç, wydaje si´ poza uwag´ Pentagonu oraz zaowocowa"y cielach wojska duÅ»e wraÅ»enie, nie zde-
wspó"czesnymi moÅ»liwoĘciami. przyznaniem grantu przez DARPA. Wy- cydowali si´ na finansowe zaangaÅ»o-
Technika, na której opiera si´ urzÄ…dze- obraÄ™cie sobie nast´pujÄ…cÄ… sytuacj´: ko- wanie.  Obawiali si´, Å»e nie b´dÄ…
nie z Intuitive Surgical, narodzi"a si´ oko- mandos zosta" ranny od"amkiem szrap- w stanie zapewniç obs"ugi kwatermi-
"o 1989 roku w SRI International. Po wie- nela daleko na ty"ach wroga. Sygna"y strzowskiej tak duŻego pojazdu opan-
lu latach pracy nad mikrochirurgiÄ… pochodzÄ…ce z noszonego przez niego cerzonego jak nasz prototyp  zauwa-
i laparoskopią nastąpi"o olĘnienie  wspo- urządzenia diagnostycznego docierają do Ża Satava.  Zamiast tego, koncentrują
mina emerytowany pu"kownik Richard lekarza dyÅ»urujÄ…cego w najbliÅ»ej po"oÅ»o- si´ na ewakuacji rannych z duÅ»ych od-
Satava, profesor chirurgii w Yale Univer- nym wojskowym szpitalu polowym, leg"oĘci , chociaŻ wmontowany w mun-
22 ÂWIAT NAUKI Luty 2001
Technika i biznes