1. Coyle J.J., Bardi E.J., Langley C.J.jr.: Zarządzanie logistyczne. PWE, Warszawa 2002.
2. Pfohl H.–Ch.: Systemy logistyczne. Podstawy organizacji i zarządzania. Biblioteka logistyka, Poznań 2001.
3. Pfohl H.–Ch.: Zarządzanie logistyką. Funkcje i instrumenty. Biblioteka logistyka, Poznań 1998.
Logistyka jest procesem zarządzania łańcuchem dostaw. / Instytut Logistyki i Zarządzania Dystrybucją (Wielka Brytania) – 1991
Logistyka jest procesem planowania, realizowania i kontrolowania sprawnego i efektywnego ekonomicznie przepływu surowców, materiałów do produkcji, wyrobów gotowych oraz odpowiedniej informacji z punktu pochodzenia do punktu konsumpcji w celu zaspokojenia wymagań klienta. / Council of Logistics Management (USA) –
1994
Logistyka jest pojęciem obejmującym organizację, planowania, kontrolę i realizację przepływu towarów od ich wytworzenia i nabycia, przez produkcję i dystrybucję, aż do finalnego odbiorcy, w celu zaspokojenia wymagań rynku, przy minimalnych kosztach i przy minimalnym zaangażowaniu kapitału. / European Logistic Association – 1993
Główne zadania:
1. Koordynacja przepływu surowców, materiałów do produkcji i wyrobów gotowych do konsumentów
2. Minimalizacja kosztów tego przepływu
3. Podporządkowanie działalności logistycznej wymogom obsługi klienta
Strumienie i zasoby w logistyce
1. Materialne – transformacja towarów – w procesach: Głównych: transportu, przeładunku i magazynowania; Pomocniczych: pakowania i znakowania
2. Informacyjne – typu (w dwóch kierunkach): Sterujące (planistyczne) przyszłymi przepływami materialnymi; Sprawozdawczo–kontrolne – umożliwiające monitoring
Informacje wyprzedzają i wywołują przepływ towarów, towarzyszą mu w sposób objaśniający i następują po nim, jako potwierdzenie (lub brak potwierdzenia)
Podstawą działania logistycznego jest integracja działań związanych z przepływami surowców, materiałów, produkcji w toku i wyrobów gotowych oraz z towarzyszącymi im przepływami informacji.
Łańcuch dostaw – integrująca filozofia zarządzania całym przepływem w kanale dystrybucji od dostawcy do ostatecznego klienta.
Łańcuch dostaw – strategiczna koncepcja polegająca na zrozumieniu i zarządzaniu sekwencją działań – od dostawcy do klienta – dodającą wartości produktom przepływającym przez rurociąg dostaw.
Łańcuch dostaw – zintegrowane zarządzanie sekwencjami przepływu logistycznego, przetwarzaniem i czynnościami związanymi z obsługą – od dostawców do ostatecznych klientów – niezbędnymi do wytworzenia produktu lub usługi w sposób sprawny i efektywny.
Zarządzanie łańcuchem dostaw ( supply chain management) – koordynacja wszystkich działań logistycznych począwszy od dostawców i partnerów biznesowych, a skończywszy na odbiorcach i klientach.
Cechy łańcucha dostaw:
1. Przejrzystość – monitorowanie zapasów w całym łańcuchu i ograniczenie niepewności, która jest przyczyną tworzenia zapasów bezpieczeństwa.
2. Zapasy – poziom zapasów skoordynowany w całym łańcuchu (minimalizacja kosztów i nakładów na zapasy) –
przekazywanie dostawcom trafniejszych
3. i bardziej terminowych informacji o harmonogramach produkcji, planowanego popytu. Problem niechęć firm do dzielenia się informacjami.
4. Cena produktu wraz z kosztami wyładunku – łączny koszt ponoszony przez klienta (wszystkie koszty są przerzucane na ostatecznego odbiorcę).
5. Podział ryzyka – dzielenie się informacjami stanowi kluczowy czynnik sukcesu (z rozsądkiem i ostrożnością).
Podział ryzyka – np.: zapewnienie usługodawcom pewnego minimalnego poziomu obrotów (bankructwo) wspólne inwestowanie w aktywa łańcucha.
6. Planowanie na poziomie łańcucha dostaw – dostarczanie informacji zwrotnych w fazie planowania nowych modeli/
wyrobów.
7. Sojusze strategiczne i partnerstwo – „w przód” i „wstecz” łańcucha – rozwój ściślejszej współpracy (realizacja celów w zakresie kosztów i jakości).
Integracja procesów w łańcuchu dostaw
Funkcjonalna integracja
Przepływ
Obsługa
materialny
klienta
Dostawcy
Producenci
Hurtownicy
Detaliści
Klienci
Zaopatrzenie
Produkcja
Dystrybucja
Przepływ informacji
Przepływ produktów
Wewnętrzna integracja
Przepływ
Obsługa
Przepływ pieniędzy
materialny
klienta
Zaopatrzenie
Produkcja
Dystrybucja
1
Osiągnięcie trzech celów warunkuje udaną integrację łańcucha dostaw:
1. Zapotrzebowanie – rozpoznanie wymagań klienta w zakresie poziomu obsługi
2. Zapasy – rozeznanie: jakich, gdzie i ile zapasów potrzeb, zaspokoić oczekiwania klienta i zapewnić akceptowalny poziom kosztów.
3. Koordynacja – polityki i procedury – zbudowanie odpowiedniej struktury organizacyjnej logistyki u producentów lub liderów w dolnej części łańcucha dostaw.
Analiza systemów logistycznych
1. Zarządzanie materiałami a dystrybucja fizyczna. Typy systemów logistycznych (SL):
− SL zrównoważony – zaopatrywanie się w towary u różnych dostawców i w różnych miejscach oraz wysyłają produkty do różnych klientów, zlokalizowanych w różnych miejscach
− SL z przeważającym zaopatrzeniem – złożony dopływ materiałów i bardzo prosty odpływ wyrobów gotowych
− SL z przeważającą dystrybucją – wiele różnych dóbr na wyjściu systemu, które wymagają odpowiedniego składowania, opakowania i przetransportowania na ostatecznych klientów
− SL odwrotnej – odwrotny przepływ produktów po stronie dystrybucji – zwrot w celu wymiany, naprawy lub utylizacji.
2. Centra kosztów ( cost centers) – centra czynności (transport, magazynowanie, gospodarowania zapasami, manipulacje materiałami, gospodarowanie opakowaniami przemysłowymi). Obniżka całkowitych kosztów logistycznych i/lub poprawa obsługi – najczęściej wynik przeciwstawienia jednego centrum czynności innemu.
3. Węzły i ścieżki. Wyodrębnienie w systemie logistycznym: Węzłów (nodes) – stałe, odpowiednio rozmieszczone punkty, w których towary są składowane i przetwarzane; Ścieżek (links) – sieć transportowa łącząca węzły SL. Sieć (network) – różne gałęzie transportu oraz ich kombinacje
Złożoność SL – różne związki czasowo–przestrzenne między węzłami a ścieżkami oraz regularność, przewidywalność i wielkość przepływu dóbr w obrębie systemu oraz na wejściach i wyjściach.
4. Kanały logistyczne
Kanał logistyczny – sieć pośredników (organizacji) współuczestniczących w procesie dostarczania wyborów i usług do nabywcy (zaangażowanych w transfer, składowanie, manipulowanie, komunikowanie i inne funkcje związane z przepływem towarów).
Podmioty kanałów logistycznych:
− Uczestnicy – sprzedają i kupują produkty, np.: producenci, kupcy hurtowi i detaliczni, nabywcy indywidualni i instytucjonalni
− Uczestnicy wspomagający (pośrednicy) – nie przejmują praw własności, np.: agenci i brokerzy, przedstawiciele handlowi
− Instytucje świadczące usługi wspomagające – uczestników i pośredników, np.: banki, firmy transportowe, spedycyjne, logistyczne, agencje reklamowe, firmy ubezpieczeniowe
Wg rodzaju rynku: Kanały dystrybucji na rynku dóbr konsumpcyjnych; Kanały dystrybucji na rynku dóbr przemysłowych
Wg rodzajów strumieni: Kanały transakcyjne – przepływ informacji, negocjacji, zamówień, praw własności; Kanały rzeczowe – fizyczny przepływ produktów oraz płatności
Wg charakteru powiązań między ich uczestnikami: Kanały konwencjonalne – sposób powiązań wynika z zawartych transakcji kupna–sprzedaży; Kanały zintegrowane pionowo – realizacja wspólnych programów sprzedaży, koordynacja działań wszystkich szczebli dystrybucji
Kanały dystrybucji dóbr konsumpcyjnych – B2C
Kanały dystrybucji dóbr przemysłowych – B2B
PRODUCENCI
PRODUCENCI
REGIONALNE
PRZEDSTA-
AGENCI
AGENCI
CENTRA
WICIELE
DYSTRYBUCJI
HANDLOWI
DYSTRYBUTORZY
DYSTRYBUTORZY
HURTOWNIE
HURTOWNIE
HURTOWNIE
DYSTRY-
NABYWCY INSTYTUCJONALNI
BUTORZY
DETAL
DETAL
DETAL
DETAL
SIECIOWI
KLIENCI
Kanały zintegrowane pionowo:
− Własne (korporacyjne) – wszystkie jednostki podporządkowane ekonomicznie i prawnie jednemu kierownictwu (Integracja pionowa w przód; Integracja pionowa wstecz)
− Kontraktowe – długookresowa współpraca między niezależnymi podmiotami na podstawie umów określających zakres wspólnego działania i wzajemne zależności: Dobrowolne organizacje łańcuchowe detalistów inicjowane przez hurtowników (przedstawicielstwo); Hurtownie patronackie organizowane przez producentów; Systemy franchisingowe
− Administrowane – jeden z uczestników rynku ma tak silną pozycję rynkową, że w stosunku do pozostałych spełnia funkcję koordynatora działalności
2
Użyteczność – podwyższanie wartości produktu lub usługi – zdolność dobra do zaspokajania potrzeb 1. Użyteczność formy
Co? Użyteczność formy – wartość dodana do produktu w trakcie procesu przetwarzania, produkcji lub montażu.
Proces produkcji wpływa na zmianę formy produktu, przez co zwiększa jego wartość. Działania logistyczne, np.: Dekonsolidacja ładunków masowych; Konfekcjonowanie produktów
2. Użyteczność miejsca i czasu
Gdzie? Użyteczność miejsca – przemieszczanie towarów z miejsc, gdzie występuje ich nadwyżka do miejsc, w których istnieje na nie popyt. Dodanie nowej wartości poprzez rozszerzenie fizycznych granic rynku (transport).
Kiedy? Użyteczność czasu – polega na dostarczeniu produktów do miejsca, w którym są potrzebne w odpowiednim czasie. Dodanie nowej wartości przez utrzymanie właściwego poziomu zapasów i strategiczne rozmieszczenie produktów. Rola transportu – tendencja do skracania cyklu/czasu realizacji zamówienia.
3. Użyteczność posiadania (dysponowania)
Dlaczego? Użyteczność posiadania – powstaje głównie w wyniku realizacji podstawowych działań związanych z promocją produktów. Promocja – działania, które poprzez pośredni i bezpośredni kontakt z klientem mają na celu wywołanie w nim potrzeby posiadania dobra lub skorzystania z usługi. Zapewnienie użyteczności czasu i miejsca ma sens, gdy istnieje zapotrzebowanie na dany produkt – użyteczność posiadania.
Zaopatrzenie – obejmuje wszystkie działania, które są niezbędne do nabycia dóbr i usług zgodnych z wymaganiami użytkownika. Zakup dóbr i usług na rynkach przemysłowych. Obejmuje czynności: kwalifikowanie nowych dostawców, kupowanie różnych rodzajów materiałów, monitorowanie wykonawstwa:
− Określenie lub powtórna ocena potrzeb
− Zdefiniowanie i ocena wymagań użytkownika (mierzalne kryteria)
− Decyzja: produkować we własnym zakresie czy dokonać zakupu
− Określenie typu zakupu (odnowienie, modyfikacja, nowy)
− Przeprowadzenie analizy rynku (poziom konkurencji) i wybór metody zakupu (przetarg, negocjacje, itd.)
− Określenie możliwych dostawców (również nowych dostawców)
− Wstępna selekcja możliwych źródeł zaopatrzenia (wymagania « życzenia)
− Ocena dostawców (wyselekcjonowanych)
− Wybór konkretnego dostawcy
− Przyjęcie dostawy lub usługi
− Ocena wykonania dostaw – czynność „kontrolna”
Spedycja to działalność gospodarcza polegająca na organizowaniu przewozu towaru na zlecenie oraz wykonanie niezbędnych czynności dodatkowych. Aspekty: Handlowy – rozdzielenie własności towaru od usługi jego przewozu; Czynnościowy – przewoźnik działający na rynku usług spedycyjnych
Spedycja: krajowa i międzynarodowa:
− Gałęziowa – jedne rodzaj środka przewozowego: kolejowa, lotnicza, morską, samochodowa, żeglugi śródlądowej (specyficzna dokumentacja transportowa).
− Intermodalna: spedytor – operator transportu multimodalnego (MTO) – kompleksowa obsługę przemieszczenia ładunku – jeden uniwersalny dokument transportowy – wielu różnych gałęzi transportu.
Czynności spedycyjne: spedycja właściwa – czynności wykonywane przez spedytora; czynności organizowane przez spedytora, w skład których wchodzą czynności przemieszczania i czynności dodatkowe.
Czynności spedycji właściwej: przyjmowanie zleceń spedycyjnych i udzielanie porad związanych z procesami spedycyjnymi, wybór środka transportu, zawieranie umów o przewóz, ubezpieczanie przesyłki, sporządzanie dokumentacji transportowej, odbiór przesyłki od nadawcy, przygotowanie przesyłki do przewozu, nadanie przesyłki na środek transportu wraz z dokumentacją transportową, odbiór przesyłki ze środka transportowego oraz właściwej dokumentacji, odprawa celna, przekazanie przesyłki odbiorcy.
Czynności dodatkowe obejmują: składowanie przesyłki, podjęcie należności za dostarczoną przesyłkę, przeprowadzenie cesji praw do przesyłki, sprzedaż przesyłki.
Usługa logistyczna – jest organizowana i świadczona przez specjalistyczną firmę, która zarządza systemem logistycznym innego przedsiębiorstwa, w odniesieniu między innymi do transportu i magazynowania.
− Menedżerowie firmy logistycznej zajmują się negocjacjami dotyczącymi trasowania przebiegu transportu, obsługi ładunku w fazie przewozu itp.
− Kontrakt dotyczący efektywnego ekonomicznie, profesjonalnego procesu magazynowania i obsługi zapasów.
− Organizuje transport i magazynowanie produktów logistycznych wraz z ich pełną obsługą formalno–prawną.
− Usługa logistyczna – odpowiedź na oczekiwanie klienta, związane z dostarczeniem mu właściwego produktu, we właściwym czasie, po odpowiadającej mu cenie, przy zachowaniu odpowiedniego poziomu jakości tej usługi.
Cykl życia usługi logistycznej. Na kształt cyklu życia usługi logistycznej mają wpływ:
R – rodzaj obsługiwanego kanału dystrybucji
T – czas przemieszczania ładunku w tym kanale od nadawcy do odbiorcy
J – jakość wykonywanej usługi
U – osiągnięty poziom obsługi klienta
3
K – koszt obsługi logistycznej
S – wielkość sprzedaży, będąca także czynnikiem różnicującym poziom obsługi klienta
Formy i zakres wyznacza się za pomocą czterech elementów:
A – magazynowanie i obsługa zapasów
B – transportowanie i obsługa ładunku
C – badanie rynku i tworzenie marketingowego systemu informacji
D – finansowanie transakcji, obsługa bankowa i ubezpieczenie kontraktów
Pakiet usług logistycznych (PUL) – przynajmniej dwa elementy dla różnych grup działalności firmy, np.: PUL – A, B; PUL – A, C; PUL – A, D; PUL – A, B, D; PUL – B, C, D; PUL – A, C, D
Formuły handlowe INCOTERMS
Gestia transportowa – prawo i obowiązek zorganizowania transportu towaru będącego przedmiotem kontraktu kupna–sprzedaży i uzgodnionych w kontrakcie warunków wg Incoterms na swoim odcinku przez importera i eksportera.
Loco – miejsce, w którym obowiązuje cena wyznaczona przez sprzedającego. Sprzedający wydaje towar kupującemu w miejscu przeznaczenia (pokrywa koszty transportu i odpowiada – posiada gestię transportową – do miejsca). (np. loco magazyn firmy X w miejcie Y).
Franco – formuła handlowa oznaczająca, że sprzedający wydaje towar kupującemu w miejscu określonym przez kupującego, z opłaconymi kosztami transportu do tego miejsca. Sprzedający wydaje towar kupującemu w miejscu nadania, czyli w miejscu skąd towar ma zostać przetransportowany do miejsca przeznaczenia, załadowany na środek transportu. (np. Franco truck – załadowany na wagon kolejowy, Franco camion – załadowany na ciężarówkę).
Incoterms 2000 (międzynarodowe reguły handlu) – zbiór ustalonych formuł handlowych (warunków sprzedaży), regulujących relacje i obowiązki pomiędzy stronami umowy sprzedaży (eksporterem i importerem), które obejmują:
− jednolite terminy handlowe (różne praktyki i zasady handlowe w różnych krajach),
− relacje ze spedytorami i przewoźnikami (nie regulują bezpośrednio),
− rodzaj uzgodnionego transportu,
− podział kosztów podczas transportu, przeładunku (między nabywcą i sprzedawcą),
− podział odpowiedzialności za towar.
Formuły Incoterms wyraźnie precyzują zakres informacji – nie regulują praw (np. praw własności) i obowiązków wynikających z transakcji handlowej (ważne – rok wydania formuły oraz lokalizacja geograficzna).
Grupa E – Departure – Sprzedający udostępnia towar do dyspozycji kupującego w punkcie wydania. Nakłada minimum obowiązków na sprzedającego.
EXW. Ex Works (...named place) – Od zakładu (...określone miejsce)
Grupa F – Main Carriage Unpaid – Sprzedający nie opłaca zasadniczych kosztów przewozu
FCA. Free Carrier (...named place) – Franco przewoźnik (...określone miejsce)
FAS. Free Alongside Ship (...named loading port) – Franco wzdłuż burty statku (...określony port załadunku) FOB. Free On Board (...named loading port) – Franco statek (...określony port załadunku)
Grupa C – Main Carriage Paid – Sprzedający zawiera umowę przewozu i ponosi jego koszty. Ryzyko utraty lub uszkodzenia towaru związanego z przewozem ponoszone jest przez kupującego. Formuły dwupunktowe – podział
kosztów nie odbywa się w tym samym miejscu co podział ryzyka. Sprzedający nie odpowiada za termin dostarczenia.
Grupa „na załadunek”
CFR. Cost and Freight (...named destination port) – Koszt i fracht (...określony port przeznaczenia) CIF. Cost, Insurance and Freight (named destination port) – Koszt, ubezpieczenie i fracht (...określony port przeznaczenia)
CPT. Carriage Paid To (...named destination port) – Przewoźne opłacone do (...określonego portu przeznaczenia) CIP. Carriage and Insurance Paid to (...named destination port) – Przewoźne i ubezpieczenie opłacone do (...określonego portu przeznaczenia)
Grupa D – Arrival – Sprzedający jest zobowiązany do dostarczenia towaru do określonego miejsca lub portu przeznaczenia. Sprzedający odpowiada za towar do chwili dostarczenia na miejsce przeznaczenia (ustalony jest również termin dostarczenia). Grupa „na dostarczenie”
DAF. Delivered At Frontier (...named place) – Dostarczone na granicę (...określone miejsce)
DES. Delivered Ex Ship (...named port) – Dostarczone statek (...określony port)
DEQ. Delivered Ex Quay (...named port) – Dostarczone na nabrzeże (...określony port)
DDU. Delivered Duty Unpaid (...named destination place) – Dostarczone, cło nieopłacone (...określone miejsce przeznaczenia)
DDP. Delivered Duty Paid (...named destination place) – Dostarczone, cło opłacone (...określone miejsce przeznaczenia)
4