Anal
a iza
z
a pro
r c
o e
c sów
ó
w za
z w
a i
w era
r n
a ia
a i
rozpadu małżeństw
to
proces
wywołujący
zmiany
w
strukturze
populacji
według
stanu
cyw
c
il
i ne
l
go, skła
kł da
a
j
da ą
j cy
c
się
i
głównie
ni
ze
z
strumienia małżeństw i rozwodów (separacji).
• Nie wszystkie osoby wstępują w związki małżeńskie, a więc intensywność formowania rodziny jest nieznana
• Rozpad małżeństwa następuje w wyniku rozwodu (separacji) lub z powodu zgonu współmałżonka
• Mał
a że
ż ńs
ń t
s wo
w
o j
est
s z
w
z i
w ą
i z
ą k
z ie
i m
m os
o ób
ó ,
b
, z kt
k ó
t ryc
y h
h k
a
k żd
ż a
d
wc
w ho
h dz
d i
i w
skład
d i
n
i n
n e
n j
e p
o
p pu
p l
u a
l cji
i o
właściw
i yc
y h
h s
obi
b e
i
e
prawidłowościach zawierania małżeństw, wobec tego analiza jest prowadzona oddzielnie w odniesieniu do kobiet i mężczyzn,
ponieważ zawieranie małżeństw pozostaje w bezpośrednim związku z rozrodczością zatem to zjawisko jest badane najczęściej w populacji kobiet
• Małżeństwa są zdarzeniami, które występują w pewnym okresie życia, dolna granica wieku określa osiągnięcie dojrzałości określonej zwyczajami, obowiązującymi przepisami prawa w Polsce związek mogą zawrzeć osoby powyżej 18
roku życia ew. kobiety powyżej 16 lat za zgodą sądu
d .
u
• Pewna część osób rozwiedzionych lub owdowiałych ponownie zawiera związki małżeńskie – zjawisko charakteryzuje się powtarzalnością, które przejawia się w postaci małżeństw różnych kolejności
Podstawowe charakterystyki procesu zawierania i rozpadu małżeństw:
• wiek nowożeńców i osób rozwodzących się
• wiek zawierania pierwszych małżeństw
• miejsce zamieszkania osób zawierających małżeństwo oraz rozwodzących się
• stan cywilny osób zawierających małżeństwo
• wykształcenie osób zawierających małżeństwo oraz ro
r z
o w
z o
w d
o zą
d
cyc
y h
h s
i
s ę
• źródło utrzymania osób zawierających małżeństwo oraz rozwodzących się
• status na rynku pracy osób zawierających małżeństwo oraz rozwodzących się
• rozwodzący się według czasu trwania związku
• rozwodzący się według liczby i wieku dzieci
• rozwody według przyczyn
Przekrojowe miary procesu zawierania i rozpadu małżeństw
ogólny współczynnik zawierania małżeństw –
crude marriage rate
M
MR
t
=
c
t
L t
M
MR
t
=
c
t
L ( 20 + )
t
M
MR
t
=
c
t
L (15 + )
t
cząstkowe współczynniki zawierania małżeństw – ag e-specific marriage rates
M ( x )
MR ( x
t
) =
c
t
L ( x )
t
współczynnik małżeńskości - total marriage rate TMR
M
MR x
t =
49
= ∑ MR ( )
t
x =15
ogólny współczynnik zawierania pierwszych małżeństw - total first marriage rate 49
TFMR = ∑ FMR ( x ) t
t
x =15
ogólny współczynnik rozwodów - crude divorce rate D
DR
t
=
c
t
L t
D
DR
t
=
c
t
L ( 20 + )
t
D
DR
t
=
c
t
L (15 + )
t
D
DR
t
=
c
t
M t
cząstkowe współczynniki rozwodów - age-specific divorce rates
D ( x )
DR
D
( x
t
x ) =
c
t
L ( x )
t
Ludność Polski według stanu cywilnego faktycznego, NSP 1988, 2002
Stan cywilny
1988
2002
Ogółem
miasta
wieś
ogółem
Miasta
wieś
MĘśCZYŹNI
100,0
100,0
100,0
100,0
100,0
100,0
Kawalerowie
27,1
25,2
30,1
32,8
31,5
35,0
śonaci i partnerzy
67,8
69,3
65,5
61,7
62,4
60,4
Wdowcy
2,9
2,6
3,2
2,8
2,7
3,0
Rozwiedzeni
2,2
2,9
1,2
2,6
3,3
1,5
W se
s pa
p r
a ac
a j
c i
.
.
.
0,
0 1
0,
0 1
0,
0 1
KOBIETY
100,0
100,0
100,0
100,0
100,0
100,0
Panny
19,1
19,8
17,8
23,9
24,6
22,5
Zamężne i partnerki
62,8
61,9
64,4
57,0
55,8
59,3
Wdowy
14,7
13,7
16,5
15,1
14,2
16,6
Rozwiedzione
3,4
4,6
1,3
3,9
5,3
1,5
W separacji
.
.
.
0,1
0,1
0,1
Źródło: I.Kowalska, Charakterystyka społeczno-demograficzna kobiet wieku 15-49 lat, w: Zdrowie prokreacyjne kobiet, UNDP, w druku
Struktura ludności Polski w wieku 15 lat i więcej według płci i stanu cywilnego w 2002 r.
Stan cywilny
Ogółem Mężczyźni Kobiety Kawalerowie/Panny
27,9
32,5
23,7
śonaci/Zamężne
57,9
60,3
55,6
w związku małżeńskim 56,6
59,0
54,4
w związku partnerskim
1,3
1,3
1,2
Ow
O do
d w
o ialai
9,92 2
2,28 8
15
1 ,50 0
Rozwiedzeni/Rozwiedzione
3,3
2,6
3,9
W separacji
1,0
0,9
1,1
Nieustalony
0,8
0,8
0,7
Razem
100,0
100,0
100,0
Źródło: na podstawie Rocznik Demograficzny 2005, s.156
Małżeństwa na 1000 ludności w miastach i na wsi w Polsce, 1950-2004
14
13
12
miasto
11
wieś
10
9
8
7
6
5
4
1950 1953 1956 1959 1962 1965 1968 1971 1974 1977 1980 1983 1986 1989 1992 1995 1998 2001 2004
Wzorzec - rozkład cząstkowych współczynników według wieku, płci i innych cech demograficznych w określonym miejscu i czasie
Nowożeńcy mężczyźni na 1000 ludności danej płci i wieku Nowożeńcy kobiety na 1000 ludności danej płci i wieku w w latach 1960-2004 w Polsce.
latach 1960-2004 w Polsce.
120
120
10
1 0
0
10
1 0
0
80
80
60
60
40
40
20
20
0
0
15-19 20-24 25-29 30-34 35-39 40-44 45-49 50-54 55-59 60+
15-19 20-24 25-29 30-34 35-39 40-44 45-49 50-54 55-59 60+
1960-61
1970
1990
2000
2004
1960-61
1970
1990
2000
2004
Rozwody w Polsce na 1000 osób w wieku 20 lat i więcej. 1950-Rozwody w Polsce na 1000 nowo zawartych małżeństw.
2004
1950-2004
3
450
400
2,5
350
2
300
250
1,5
1
200
1
150
100
0,5
50
0
0
1950
1960 1965 1970 1975 1980 1985 1990 1995 2000 2004
1950
1960 1965 1970 1975 1980 1985 1990 1995 2000 2004
miasto
wieś
miasto
wieś
Zmiany zachowań dotyczących rodziny
•
małżeństwa przestały być wyłączną formą tworzenia rodziny,
•
rozpowszechnianie się kohabitacji i związków typu LAT (Living-Apart-Together),
•
mniejsza skłonność do zawierania związków małżeńskich,
•
wzr
w a
zr st
s a
t l
iczba
zb o
s
o ó
s b
ó ,
b k
t
k ó
t r
ó e
r n
i
n e t
wo
w r
o zą r
o
r d
o zi
d ny
n ,
y
•
opóźnianie zawierania małżeństw,
•
osłabienie trwałości małżeństwa (wzrost częstości rozwodów i separacji),
•
wzrasta liczba osób, które tworzą rodziny niepełne
Cząstkowe i ogólne współczynniki pierwszych małżeństw kobiet w Polsce w 1975,1989, 2002 i 2004r 120,00
0,94
100,00
80,00
0,89
60,00
0,58
40,00
0,57
20,00
0,00
16-19
20-24
25-29
30-34
35-39
40-49
1975
1989
2002
2004