Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software

http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.

Fundament krystaliczny platformy wschodnioeuropejskiej

Wiek od 2688 mln lat do 1143 mln lat (karelsko-gotyjskie)

Elementy:

• prekarelskie masywy granitoidowe (mazowiecki, dobrzyński, pomorski)

• prekarelskie strefy fałdowe (otaczają masywy granitoidowe; kompleksy: lubelski,

ciechanowski, kaszubski; grupa granulitowa i plagiognejsowa)

• karelski kompleks metamorficzno-magmowy (np. kompleks kampinoski k. Warszawy -

amfibolity, gnejsy, łupki krystaliczne – para i orto)

• gotyjska strefa matamorficzno-magmowa (1500-1300 mln; intruzje granitów rapakiwi,

anortozytowa intruzja suwalska)

• quasi platformowy kompleks jotnicki (skały okruchowe z pokrywami i sillami ryolitów i

diabazów; charakter molasowy, wypełnia rowy, słabo zmetamorfizowany w facji

zieleńcowej)

• paleozoiczne intruzje platformowe (sjenitowe i gabrowe – dewon i perm)

Pokrywa osadowa platformy wschodnioeuropejskiej

Obniżenie perybałtyckie

Strop fundamentu krystalicznego na głębokości 3,5 – 5 km

• Wendyjskie piaskowce arkozowe i zlepieńce – osady wielkich stożków napływowych

(miąższość do 150m – formacja smołdzińska)

• Kambr jako piaskowce i mułowce (sekwencja transgresywna, także z glaukonitem, do

700m miąższości; koniec kambru regresja – izolowany zbiornik morski)

• Ordowik (początek – zlepieńce i piskowce glaukonitowe, potem skały węglanowe i ilaste

po aszgil zbiornika szelfowego, przewarstwienia bentonitów i osadów piroklastycznych)

• Sylur (łupki ilaste z fauną graptolitową – 40-70m miąższości; koniec – łupki margliste z

fauną płytkowodną – spłycanie zbiornika)

• Dewon (tylko we wschodniej części poza granicami Polski – zgodnie na sylurze)

Wyniesienie mazurskie

Strop fundamentu krystalicznego na głębokości 250m (na wschodzie) - 3 km (na zachodzie)

Brak utworów paleozoiku; granica z obniżeniem perybałtyckim natury tektonicznej

• Trias spoczywa bezpośrednio na podłożu krystalicznym

• Jura bezpośrednio na fundamencie we wschodniej części

• Od wendu stałe ruchy wznoszące, w SE części wendyjskie skały osadowe (mały płat)

• Erozja, która zniszczyła osady paleozoiczne w dewonie lub po dewonie

Obniżenie podlaskie

Strop fundamentu krystalicznego na głębokości 1km (na wschodzie) - 4km (w rejonie Wisły)

• Ryfej (czerwone i brunatne piaskowce arkozowe)

• Wend (czerwone piaskowce i zlepieńce – prawdopodobne utwory morenowe z

warsewkami tufitów i tufów, wyżej bazalty, zlepieńce i aglomeraty tufowo-lawowe);

możliwe, że wulkanity są efektem ryftogenezy na kontynencie Baltica i powstawania

aulakogenu wołyńskiego

• Wend górny to arkozy, piaskowce i zlepieńce, leży niezgodnie na poprzednich utworach

Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software

http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.

• Kambr (700 metrowy kompleks piaskowcowo-mułowcowy – osady morskiego zbiornika

szelfowego)

• Ordowik (transgresywnie na kambrze osady tremadoku jako silnie porowate piaskowce

kwarcowe przechodzące w iłowce; wyżej osady węglanowe z mułowcami, piaskowcami i

marglami)

• Na przełomie ordowiku i syluru faza takońska (orogenezy kaledońskiej) powoduje

wypiętrzenie i regresję morza; osady węglanowe, ilaste; potem spłycanie i zasypywanie

zbiornika – grubszy materiał detrytyczny; koniec syluru to całkowita regresja morza na

tym obszarze

• Dewon i karbon niezgodnie na skałach starszych

• Liczne żyły diabazów tną cały kompleks pokrywy osadowej

Struktura zrębowa podlasko-lubelska

Jest podzielona na bloki poprzesuwane pionowo względem siebie

Fundament na głębokości 450m do 4km

Na fundamencie w zależności od miejsca skały górnego proterozoiku aż po jurę

• Najstarszy element to górnoryfejska seria poleska

• Wend (jak w obniżeniu podlaskim)

• Kambr dolny i środkowy jako piaskowce z mułowcami; kambr górny – luka

stratygraficzna

• Ordowik – sedymentacja węglanowa

• Sylur w facjach ilasto-węglanowych

• Dewon zgodnie na sylurze w obrębie osadów morskich (wczesny – sedymentacja

okruchowa, w części wyższej – węglanowa)

• Karbon niezgodnie na dewonie – faza bretońska

Niecka nadbużańska (lubelska niecka węglowa)

Na skałach od prekambru do dewonu leży transgresywnie karbon

• Karbon dolny jako facje węglanowe będące kontynuacją dewonu

• W namurze zaczynają przeważać mułowce i iłowce – liczne wkłądki węgla

• Najpierw sedymentacja paraliczna, potem limniczna

• Liczne wkładki materiału tufogenicznego świadczące o aktywności wulkanicznej

• Wyżej osady permskie i triasowe bądź niezgodnie jurajskie

Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software

http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.

Permsko-mezozoiczna pokrywa platformy prekambryjskiej i paleozoicznej

Wykształcona jest jednolicie na obydwu platformach od górnego karbonu

• Karbon górny jako skały okruchowe - piaskowce, zlepieńce z węglami kamiennymi

• Sedymentacja rzeczna, jeziorna, płytkomorska

• Pod koniec karbonu, w stefanie zmiana na lądowe, czerwone piaskowce

• Dolny perm to czerwony spągowiec – utwory lądowe; liczne skały wylewne i

subwulkaniczne – ryolity, andezyty, trachity

• Późny perm – osady cechsztynu, łączność z oceanem, liczne ewaporaty; na monoklinie

przedsudeckiej warstwa tzw. białego spągowca a potem łupki miedzionośne; sześć cykli

ewaporatowych

• W erodowanych Górach Świętokrzyskich powstają zlepieńce zygmuntowskie, jest to

brzeg zbiornika

• Trias dolny jako pstre piaskowce pochodzenia lądowego, ret jako czerwone piaskowce

morskie

• Na wyższą część wczesnego triasu przypada większa transgresja – osadzają się margle,

wapienie, dolomity – wapień muszlowy w triasie środkowym

• Potem znowu regresja – osady aluwialne i limniczne – kajper (piaskowce np. tzw.

trzcinowe, mułowce, iłowce, gipsy, dolomity, więcej flory i fauny – Krasiejów -

tekodonty)

• Jura dolna jako rzeczne osadu lądowe z dużą ilością flory – białe i szare piaskowce

• Środkowa jura – transgresja; osady płytkiego morza; kształtuje się aulakogen polsko-

duński; osady iłowcowe, mułowcowe, sferosyderyty

• Wyższa jura – sedymentacja wapienna, max. transgresji w oksfordzie, silny rozwój gąbek

krzemionkowych, powstają gezy i konkrecje krzemienne, połączenie z oceanem Tetyda

• Na przełomie jury i kredy regresja morska, szczątkowy basen morski po okolice

Tomaszowa Maz., w którym osadzają się piaskowce, mułowce, łupki ilaste, pozostała

część Polski to ląd, sedymentacja lądowo-brakiczna (piaskowce, mułowce)

• W albie trasgresja – piaskowce z konkrecjami fosforanowymi, potężne serie opoki, aż po

górną kredę wyłącznie sedymentacja morska – m.in. piskowce ciosowe na Dolnym

Śląsku, na monoklinie sedymentacja marglisto-wapienna

• Koniec kredy stopniowa regresja, choć morze przetrwało do trzeciorzędu (paleocenu),

potem przebudowa jednostek w związku z nadchodzącą orogenezą

• Trzeciorzęd to złoża węgla brunatnego, iły warwowe, też sedymentacja węglanowa (np.

G. Świętokrzyskie), żwiry, piaski

Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software

http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.

*Fundament platformy zachodnioeuropejskiej odsłania się w Sudetach, Górach

Świętokrzyskich i Zapadlisku Śląsko-Krakowskim

Sudety

Masyw karkonosko-izerski

Tworzą go metamorficzne skały górnoproterozoiczne i dolnopaleozoiczne intrudowane

waryscyjskimi granitoidami

Trzy główne jednostki:

• gnejsy karkonosko-izerskie (północna okrywa masywu, paragnejsy z osadów

preordowickich oraz ortognejsy z ordowickich granitoidów, także pasma łupków

łyszczykowych w Paśmie Kamienieckim; hornfelsy, gnejsy i amfibolity w Paśmie

Szklarskiej Poręby)

• skały metamorficzne serii Kowar i Leszczyńca (gnejsy, amfibolity oraz łupki

łyszczykowe związane z metamorfizmem wcześniejszych skał magmowych i

osadowych pod koniec fazy kadomskiej w ordowiku)

• masyw granitoidowy (karboński, namur i westfal, 299-329 mln lat temu, dwa główne

epizody magmowe – pulsy)

Po karbonie ruchy wznoszące i silna erozja, już w jurze przykryty osadami morskimi.

Blok kaczawski (metamorfik kaczawski)

• Dolna część profilu to seria zieleńcowa (zmetamorfizowane lawy poduszkowe) pośród

których zalegają wapienie wojcieszowskie; skały te należą do kambru bądź nawet

ordowiku

• Ordowickie są też łupki radzimowickie stanowiące być może pozostałość pryzmy

akrecyjnej związanej ze strefą subdukcji

• Ponad wapieniami wojcieszowskimi zmetamorfizowane mułowce – fyllity z

przewarstwieniami skał piroklastycznych i sillami bazaltów (też ordowik)

• Sylur w postaci zmetamorfizowanych łupków graptolitowych

• Dewon jako zmetamorfizowane łupki ilasto-krzemionkowe

• Karbon (dolny) miejscami w postaci wapieni

Masyw Gór Bystrzyckich i Orlickich

• Zbudowany z silnie sfałdowanych granitognejsów i łupków krystalicznych z wkładkami

amfibolitów, marmurów oraz kwarcytów powstałych w wyniku metamorfizmu skał

okruchowych i węglanowych z wulkanitami, wiek – być może wend lub wczesny kambr

• Metamorfizm prawdopodobnie waryscyjski

Masyw Lądka i Śnieżnika

Między nim a Masywem G. Bystrzyckich po kredzie powstał Rów Górnej Nysy Kłodzkiej –

grube osady kredy górnej

Główne kompleksy skał:

• łupki strońskie (łupki łyszczykowe, marmury, amfibolity, paragnejsy z osadów

okruchowych, węglanowych i skał piroklastycznych)

• granitognejsy gierałtowskie (z amfibolitami, granulitami i eklogitami)

Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software

http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.

• granitognejsy śnieżnickie (większe blasty niż w granitognejsach gierałtowskich)

Prawdopodobnie wcześniejsze skały osadowe i magmowe zostały poddane przeobrażeniu w

dewonie. Protolit nawet wendyjski.

Metamorfik kłodzki

• Amfibolity, łupki chlorytowe oraz gnejsy powstałe z serii osadowych prawdopodobnie

sylurskich lub przedsylurskich

• Gabroidy i diabazy

• Intruzje granitoidowe w części północnej

• Prawdopodobny fragment dawnej skorupy oceanicznej

• Wiek metamorfizmu późnokaledoński bądź hercyński

Blok gnejsowy Gór Sowich

• zbudowany z paragnejsów, migmatytów oraz (marginalnie) ortognejsów z

prekambryjskich serii osadowych zmetamorfizowanych w orogenezie kaledońskiej a

potem waryscyjskiej – w dewonie; od dewonu wyniesiony; podział na dwie części –

zrzuconą i wyniesioną w trzeciorzędzie

• pegmatyty związane z procesami migmatyzacji wieku dewońskiego

• nieliczne pokrywy skał osadowych – zlepieńców karbońskich

Struktura bardzka

• Kwarcyty i piaskowce kwarcowe ordowiku

• Wyżej łupki i lidyty syluru – łupki graptolitowe

• Dewońskie łupki ilaste i krzemionkowe oraz piaskowce z liczną florą psylofitową

• Karbońskie skały osadowe – mułowce oraz piaskowce z sekwencjami Bouma – osady

spływów grawitacyjnych zwane potocznie fliszem (kulm)

• W osadach karbońskich liczne otoczaki gnejsów G. Sowich oraz ekstraklasty skał

osadowych syluru – olistolity związane z orogenezą waryscyjską

Depresja Świebodzic

Odmłodzony w trzeciorzędzie rów tektoniczny

• Dewon górny – łupki ilaste i szarogłazy z przewarstwieniami zlepieńców i wapieni (J.

Daisy) – sedymentacja morska

• Karbon zazębia się facjalnie z dewonem

Skały depresji powstały na przedpolu wypiętrzonego bloku Gór Kaczawskich i Sowich.

Zostały sfałdowane w trakcie orogenezy hercyńskiej.

Masyw kłodzko-złotostocki

• granitoidy waryscyjskie – granodioryty, tonality, dioryty z enklawami skał zasadowych

• wiąże się z główną strefą subdukcji waryscyjskiej w Sudetach

• piękna aureola kontaktowa z hornfelsami i łupkami krystalicznymi

Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software

http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.

Masyw Kudowy

• granitoidy waryscyjskie – granit do tonalitu, nietypowy kolor czerwony

• wykorzystuje zluźnienia uskokowe

Masyw Strzegomski

• granitoidy waryscyjskie – granity, tonality, granodioryty

• kontaktują ze starszymi skałami kompleksu ofiolitowego, ok. 353 mln lat uważanego za

resztki skorupy oceanicznej

Jednostki platformowe Sudetów

Niecka pólnocnosudecka

Powstaje na zdenudowanym w karbonie metamorfiku bloku kaczawskiego

• Najwyższy karbon to zlepieńce i piaskowce

• Perm jako czerwony spągowiec – lądowe osady ze skałami wulkanogenicznymi; potem

jako cechsztyn – biały spągowiec, łupki miedzionośne, wapienie, dolomity, margle

• Trias jako pstre piaskowce i wapienie

• Luka stratygraficzna aż po dolną kredę włącznie; w jurze sedymentacja morska, lecz osady zdenudowane w kredzie

• Kreda górna w postaci piaskowców ciosowych, margli i wapieni

• Wulkanizm bazaltowy

Liczne uskoki równoległe do osi niecki

Niecka śródsudecka

Waryscyjskie zapadlisko śródgórskie powstałe na początku karbonu

• Dolny karbon jako zlepieńce z erodowanego bloku kaczawskiego i sowiogórskiego

• Potem piaskowce, mułowce o charakterze osadów lądowo-brakicznych

• Górny karbon to osady rzeczne i limniczne, liczne bagniska i torfowiska – pokłady węgli

kamiennych – Nowa Ruda, Wałbrzych

• Perm – czerwony spągowiec, tropy permskich gadów, ryby w osadach limnicznych

• Wulkanizm permski – trachity, trachyandezyty, ryolity – charakter szczelinowy – wzdłuż

uskoków równoległych do osi niecki, także znany lakkolit Chełmca

• Luka od dolnego triasu do górnej kredy, najniższy trias jako piaskowce arkozowe ze żwirami i iłami

• Górna kreda w postaci płytkowodnych piaskowców przedzielanych marglami z bogatą

fauną morską

Rów górnej Nysy Kłodzkiej i zapadlisko Kudowy

Wypełniony osadami kredy leżącymi na skałach krystalicznych masywu Lądka i Śnieżnika i

Gór Bystrzyckich i Orlickich

Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software

http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.

Niecka Żytawa – Węgliniec

Założona na masywie łużyckim i masywie karkonosko – izerskim

• Osady trzeciorzędowe do kilkuset metrów miąższości

• Jeziorne i rzeczne piaski, muły i iły z pokładami węgla brunatnego

• Pokrywy law bazaltowych

*Sudety powstają jako góry dopiero pomiędzy pliocenem a plejstocenem

Góry Świętokrzyskie

Podzielone na dwie zasadnicze części tzw. dyslokacją świętokrzyską. Część łysogórska oraz

kielecka.

Geneza dyslokacji – głębokie rozłamy wgłębne

W części łysogórskiej osady bardziej miąższe i kompletne, bardziej głębokowodne.

Przeciwnie w części kieleckiej.

Liczne antyklinoria i synklinoria, np. chęcińsko-klimontowskie i kielecko-łagowskie.

• Kambr – jako piaskowce i mułowce, brak archeocyatów, liczne ichnofosylia, osady raczej

płytkowodne

• Ordowik - tremadok kielecki zaczyna się zlepieńcami z glaukonitem, są to skały morskie,

klastyczne, też jasne piaskowce z fauną płytkowodną; po stronie łysogórskiej

sedymentacja łupkowa, wyżej skały wapienne i marglisto-mułowcowe

• Sylur – dolna część to monotonna seria łupków ilasto-mułowcowych, od ludlowu

piaskowce szarogłazowe z wulkanitami

• Dewon dolny – czerwone piaskowce lądowe, zwłaszcza w strefie łysogórskiej z

zachowaną fauną ryb pancernych, pod koniec dewonu wczesnego wkracza morze –

piaskowce oraz wapienie z fauną morską; liczne biohermy – rafy

• Dewon górny – trzy strefy facjalne: łysogórska, głebokowodna (ślepe rylobity), kielecka –

płytkowodna i obszar zbrzański – jak łysogórski

• W famenie wyrównanie facji – łupki z rybami, goniatytami itd.

• Karbon dolny – wapienie czarne, bitumiczne z fauną bentoniczną

Zapadlisko śląsko - krakowskie

Trójkątny blok prekambryjskich skał krystalicznych (granitoidy, gnejsy, łupki krystaliczne oraz zasadowe skały magmowe) podłoża – zachowuje się później jako element sztywny

• Wend – lądowe piaskowce i zlepieńce z diabazami w spągu

• Kambr dolny i środkowy – piaskowce i mułowce środowiska litoralnego

• Ordowik – tylko w okolicach Katowic – łupki ilasto – krzemionkowe, miejscami z

iłowcami i piaskowcami

• Dewon niezgodnie na kambrze – jako osady węglanowe płytkiego zbiornika morskiego

• Dolny karbon – sedymentacja klastyczna określana jako kulm, mniej sedymentacji

węglanowej (facja wapienia węglowego)

• Powyżej osady karbonu produktywnego związane z szybką subsydencją w czasie

orogenezy waryscyjskiej, materiał z orogenu sudeckiego

• Perm - okruchowy

• Trias i jura – tylko lokalnie

Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software

http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.

Tatry

Krystaliczny trzon granitoidowy (karboński)

W części zachodniej paleozoiczne skały metamorficzne osłony

Serie osadowe od permu do kredy (turon)

W turonie skały są fałdowane i powstają płaszczowiny

Tatry są wypiętrzane do dzisiaj

Trzy podstawowe serie:

• choczańska (najgłębsze facje, sedymentacja w zbiorniku najbardziej na południe)

• kryżniańska (płytsze facje, pośrednie położenie)

• wierchowa (płytkowodna, najbardziej na północ)

W wyniku inwersji związanej z powstawaniem płaszczowin obecnie seria wierchowa jest

najwyżej, serie reglowe to seria choczańska i kryżniańska (choczańska najniżej)

Seria wierchowa jest paraautochtoniczna, reglowe są allochtoniczne

• Trias dolny – wszędzie jako utwory lądowe – ciemne piaskowce, mułowce

• Trias środkowy – środowiska sebhy

• Trias górny – dolomity i wapienie morskie, osady odgałęzienia Oceanu Tetydy,

płytkowodne (z fauną liliowców, ramienionogów, liczne także glony)

• Jura dolna – skały piaszczyste płytkiego morza z belemnitami, mszywiołami

• Jura środkowa

a) dla strefy wierchowej – morskie wapienie krynoidowe, morze szelfowe, występują

zielenice – bytują w strefie fotycznej

b) dla strefy reglowej – czerwonawe wapienie bulaste będące efektem sedymentacji na

dużych głębokościach, dużo amonitów, lokalnie radiolaryty, poniżej 2000m

głębokości

• Jura górna

a) dla strefy wierchowej – oksford i kimeryd - wapienie krynoidowe

b) dla strefy reglowej – kontynuacja sedymentacji głębokomorskiej – wapienie z

radiolarytami

Pod koniec jury – tyton - spłycenie zbiornika – charakterystyczne wapienie kalponellowe (liczne pierwotniaki calponella – „wymoczki”).

• Kreda jako osady płytkiego morza; alb, apt (kreda środkowa) – margle bez fauny, na których się kończy profil serii reglowej, w hoterywie strefy wierchowej wapienie

kalponellowe jako kontynuacja sedymentacji jurajskiej

• Eocen – ponownie wkracza na omawiany obszar morze, osadzają się wapienie

numulitowe, znajdowane zęby rekinów

• Miocen – wypiętrzenie Tatr

• Plejstocen – zlodowacenie wystramiające rzeźbę gór

Pieniny

Należą do Karpat wewnętrznych

Najstarsze skały osadowe wieku triasowego, w Polsce nie występują

• Trias dolny – lądowy

• Trias środkowy – morski

• Trias górny - lądowy

Dwa podstawowe obszary rozdzielone kordylierami:

• czorsztyński – bardziej płytki z licznymi lukami stratygraficznymi

• pieniński – bardziej pełny profil głębokowodny

Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software

http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.

Obszar pieniński:

• Jura dolna - pliensbach wapienie margliste i margle z fauną małżową

• Kreda dolna – miąższa seria wapieni mikrytowych z licznymi rogowcami oraz ławicami

radiolarytów, osady głębokiego morza

• Barrem, turon – kontynuacja ww. sedymentacji

• Koniak (kr. górna) – silne ruchy tektoniczne powodujące wypiętrzenie grzbietu

południowego; materiał klastyczny zasypuje zbiornik – tworzy się flisz piaszczysto-

iłowcowy

• Mastrycht – facje klifowe, basen prawie zasypany, rumowiska olistolitowe

Obszar czorsztyński:

• Jura - aalen – wapienie bulaste z amonitami – osady głębokowodne, choć bez

radiolarytów

• Tyton – spłycenie, wapienie kalponellowe z glonami

• Berias – hoteryw – wapienie szelfowe – krynoidowe

• Barrem – turon – maksymalna głębokość zbiornika sedymentacyjnego, następuje

ujednolicenie facji, wapienie oraz radiolaryty

• Koniak – santan – margle (osady płytszego morza) oraz wapienie z otwornicami

• Kampan – tworzy się flisz i brekcje

*Fałdownie i wydźwignięcie następuje w neogenie (miocen)

Karpaty zewnętrzne

Należą do nich Beskidy i Bieszczady

Ciągły jest profil tyton – oligocen

Bloki skał oksfordu, bajosu, aalenu są w szeregu miejsc tektonicznie przemieszczone i spotyka się je w innych osadach jako olistolity (np. Przemyśl, Andrychów)

• Tyton, berias, walanżyn – osady głębszych wód, głównie węglanowe, łupki i waienie

cieszyńskie z fauną morską

• Hoteryw – alb jako facje klastyczne (mułowcowo – ilaste) z gezami

• Cenoman – największe głębokości – pojawiają się radiolaryty

• Turon – paleogen jako flisz karpacki (zlepieńce, piaskowce, mułowce)

• Oligocen, miocen – fałdowanie i tworzenie płaszczowin – pięć głównych (magurska,

przedmagurska, śląska, podśląska, skalska)

Fałdowaniu towarzyszy tworzenie zapadliska przedkarpackiego, wypełnianego osadami

miocenu, ewaporaty - Wieliczka, Bochnia, gipsy – Niecka Nidziańska, okolice Tarnobrzega

Karpaty wewnętrzne, zewnętrzne i zapadlisko tworzą alpidy

W trzeciorzędzie silny wulkanizm – głównie poza granicami Polski

We fliszu oligoceńskie łupki menilitowe z rybami

Europa

-platforma wschodnioeuropejska

-platforma zachodnioeuropejska

-strefa alpidów

Platforma- składa się z fundamentu, który w wyniku orogenezy został sfałdowany i zmetamorfizowny. Może ulegać spękaniom, mogą powstawać uskoki, rowy. Taki element platformy jest już skorupa kontynentalna, więc

Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software

http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.

nie może się już na niej tworzyć ocean. Na ukształtowanym fundamencie nie będą się już tworzyły osady typu geosynklinalnego. Fundament jest elementem sztywnym, twardym. Na raz ukształtowanym fundamencie będą się osadzać osady lądowe lub płytkowodne. To co tworzy się na fundamencie platformy nazywa się pokrywa platformy.

Granica miedzy platforma wschodnioeuropejska a zachodnioeuropejską to strefa T-T. Jest to strefa głębokich rozłamów, która sięga aż do płaszcza. Jest aktywna tektonicznie prawdopodobnie od kambru do dzisiaj.

Granica miedzy platformami a alpidami ma charakter nasunięcia. Fałdy nasunięte są na północ.

Platforma wschodnioeuropejska

Jej fundament skończył się tworzyć pod koniec proterozoiku. Występują gnejsy, granitoidy i łupki metamorficzne. Od końca prekambru tworzy się pokrywa platformowa. Pod koniec syluru dochodzi do silnych naprężeń, tworzą się zapadliska, wyniesienia.

Wyniesienie Mazursko-Suwalskie

Występują masywy gabrowe. Utworzyły się złoża metaliczne( żelazo, tytan, wanad)

Obniżenie Nadbałtyckie

Pokrywa platformy zaczyna się od wendu. Osady klastyczne mułowce i piaskowce – morskie.

Ordowik- osady ilaste

Sylur-wapienno-ilaste.

Brak dewonu i karbonu.

Dalej osady od permu do czwartorzędu.

Obniżenie Podlaskie

Pokrywa zaczyna się od ryfejcu, dalej wend i kambr. Ordowik ilasty, sylur wapienno ilasty, dewon i dolny karbon niekompletne, delej osady od permu do czwartorzędu.

Niecka Nadbużańska

Pojawiaja się skały dewonu i karbonu. 2 pokłady węgla kamiennego

Platforma zachodnioeuropejska

Fundament utworzył się na pograniczu wczesnego i późnego karbonu. Odsłania się w 3 miejscach: Sudety, okolice Katowic, G. Świętokrzyskie.

Karbon górny-wyniesienie basenów morskich, tworza się kotliny i jeziorzyska. Na przełomie karbonu i permu silny wulkanizm.

Perm-czerwony spagowiec, piaskowce, mułowce, częściowo rzeczne częściowo eoliczne. Pod koniec permu wkracza morze Cechsztyńskie-wapienie, mułowce). Morze czasami wysychało i tworzyły się ewaporaty-Inowrocław. Kopalnie soli permkich- Kujawy. Tworzyły się osadowe złoża miedzi, złota, platyny, srebra-Złotoryja. Pod koniec permu morze ustepuje.

Trias dolny-ląd, piaskowce, mułowce

Środkowy-morze, wapienie

Górny-ląd(Krasiejów)

Jura dolna-morze oraz doliny, osady naprzemianległe morskie i lądowe.

Środkowa- transgresja, morze, wapienie

Górna-regresja

Kreda dolna- osady lądowe bądź brakiczne, osady klastyczne.

Górna-transgresja morza max, piaskowce, opoki

Pod koniec kredy dochodzi do powstania antyklinoriów i synklinariów.

-wał środkowopolski

-niecka brzeżna

-niecka szczeciński-łódzko-miechowska

-monoklina przedsudecka

Sudety

Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software

http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.

Wypiętrzenie nastąpiło na przełomie trzeciorzędu i czwartorzędu. Najstarsze skały pochodzą z pogranicza prekambru i kambru. Sfałdowanie osadów nastąpiło podczas orogenezy Waryscyjskiej. W Sudetach brak jest osadów jurajskich i dolnej kredy.

Uskok Odry przechodzi przez Wrocław i Opole. Nie jest to jeden uskok ale seria głębokich rozłamów, sięgająca aż do górnego płaszcza. Wzdłuż uskoku w trzeciorzędzie dochodziło do wylewów lawy. Południowa granica to nasunięcie Łużyckie, uskok brzeżny dzieli Sudety na część podniesioną i część zrzuconą-powstał

prawdopodobnie w kambrze, na zachodzie Sudety kończą się strefa Elstery, a na wschodzie nasunięciem ramzowskim. Wszystkie granice Sudetów maja charakter tektoniczny.

Blok Karkonosko-Izerski

Składa się z 3 bloków:

-na zachodzie – granitognejsy (pierwotnie skały osadowe ordowiku), granity ordowickie

-na wschodzie- amfibolity, łupki metamorficzne. Metamorfizm zaszedł w sylurze.

- w środku znajduje się Wielki Masyw Karkonoski

Wszystkie masywy są wieku późno karbońskiego.

Metamorfik Kaczawski

Najstarsze skały to łupki radzimowskie i wapienie wojcieszowskie. Zieleńce są wieku

ordowickiego, na nich leży kompleks fyllitów wieku od ordowiku po dolny karbon.

Pierwotnie wszystkie osady mają charakter morski. Gnejsy-wieku środkowego dewonu

Gnejsy Sowiogórskie istniały już we Franie.

Skały wyjściowe wieku najwyższy prekambr/kambr.

Głównymi skałami są: paragnejsy, migmatyty i granitognejsy

Wokół kry występują liczne intruzje zasadowe i ultra zasadowe.

W wyniku orogenezy waryscyjskiej kra została podniesiona nad poziom morza i była erodowana.

Masyw gnejsowy Lądka-Śnieżnika

Na wschodzie ograniczony nasunięciem ramzowskim

Na północy kontaktuje z intruzją kłodzko-złotostocką

Na zachodzie występuje rów Nysy Kłodzkiej

3 kompleksy skalne:

-łupki strońskie-łupki mikowe

-granitognejsy Gierałtowskie

-granitognejsy śnieżnickie

Wiek metamorfizmu dewon środkowy/późny.

Skały wyjściowe pochodzą z górnego prekambru/kambru.

Krystalnik orlicko-bystrzycki

2 serie skalne prekambryjskie:

-łupki metamorficzne

-granitognejsy bystrzyckie

Występują także fyllity, skały epimetamorficzne.

Struktura Bardzka

Jest to element tektonicznie obniżony pomiędzy krą sowiogórską, intruzją Kłodzko-złotostocką i metamorfikiem kłodzkim. Na północnym wschodzie struktura jest obcięta uskokiem brzeżnym.

Ordowik-piaskowce

Sylur- łupki graptolitowe i ilaste

Dewon wczesny-ocean, łupki ilaste

Środkowy-morze, piaskowce kwarcowe

Górny-piaskowce z wkładkami radiolarytów

Karbon dolny- facja Kulmowa

Depresja Świebodzic

Ograniczona 3 uskokami: Strumyka, Szczawienka i brzeżnym.

Osady dewonu górnego i karbonu dolnego.

Występują łupki i szarogłazy z przewarstwieniami zlepieńców i wkładkami wapieni z fauna franu i famenu.

Zlepieńce i szarogłazy turneju

Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software

http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.

Metamorfik Kłodzki

Formacja dolna- skały osadowe pelitowe i piaszczysto-pelitowe z przewarstwieniami lidytów

Formacja środkowa- skały osadowo- piroklastyczne, efuzywne, skały wulkaniczne.

Formacja górna- skały efuzywne, metadiabazy i amfibolity

Wymienione skały zostały zmetamorfizowane w warunkach facji zieleńcowej.

Rów Święcka to czerwony spągowiec.

Niecka śródsudecka

Powstała na początku karbonu. Osady klastyczne lądowe. Tworzyły się torfowiska-węgiel kamienny.

Karbon dolny- morze

Karbon górny i perm dolny- ląd

Pod koniec karbonu wydostają się lawy wulkaniczne-kwaśne. Wulkanizm jest odpowiedzialny za powstanie antracytów.

Perm –lądowy

Od triasu środkowego do kredy środkowej brak jest osadów.

Kreda górna – morze, piaskowce morskie – istnieje od cenomanu po koniak.

Niecka północnosudecka

Osady od karbonu najwyższego po kredę górną.

Skały łupki ilaste z wkładkami wapieni, łupki chlorytowo-serycytowe, fyllity szarogłazowe.

Niecka powstała w późnym karbonie.

Karbon górny- piaskowce i zlepieńce rzeczne

Perm- piaskowce, mułowce, zlepieńce.

Trias dolny –lądowy

Środkowy-morze, wapień muszlowy

Brak triasu górnego

Kreda górna- morze, piaskowce

Uskoki dzielą nieckę są to:

-synklina Grodzka

-synklina Leszczyńsko-jerzmanicka

-synklina Lwówka

-synklina Lasów

-rów Świerzawy

-rów Zebrzydowej

-rów Wlenia

Jednostki trzeciorzędowe i czwartorzędowe

Na obszarze Sudetów nie ma paleogenu, na obniżonych paleogen występuje-także neogen.

Trzeciorzęd-wylewy lawowe

Oligocen – najstarsze wulkanity

Miocen – duża aktywność wulkaniczna

Iły-miocen, żwiry kwarcowe-pliocen, węgle brunatne-Legnica,iły kaolinowe.

Pliocen-białe żwiry, gliny kaolinowe

Pliocen dolny i miocen górny-iły płomieniste, zielone, szare, żwiry, piaski

Miocen środkowy/oligocen-węgiel brunatny

Góry Świętokrzyskie

Dyslokacja świętokrzyska dzieli obszar na 2 części : północny-zbiornik głęboki, południowy-zbiornik płytki.

Najstarsze osady –wend, potem odsłonięcie kambru.

Osady-klastyczne piaskowców i mułowców

Ordowik-piaskowce i zlepieńce morskie, wapienie w charakterze soczew.

Sylur-łupki graptolitowe

Ruchy wypiętrzające, intensywny wulkanizm.

Dewon dolny – obie części wynurzają się, skały mułowce. Wkracza morze-wapienie krynoidowe, ramienionogi, liczne biohermy koralowce, stromatoporoidy.

Fran – pogłębienie w strefie łysogórskiej – łupki ilasto- margliste.

Famen- pogłębienie całego basenu.

Karbon dolny- wapienie z fauna krynoidową.

Karbon wczesny/późny – orogeneza, kończy się sedymentacja morska.

Karbon górny – nie odsłania się

Perm- brak jest osadów.

Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software

http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.

Trias-dolny – ląd

-środkowy – wkracza morze

-górny – ląd

Jura: dolna – ląd osady rzeczne z bardzo bogata florą i zespołami tropów dinozaurów.

Zaczyna się transgresja morza.

Baton-czarne łupki ilaste, poprzedzone cienką warstwa zlepieńca transgresyjnego.

Kelowej- morze z ogromna ilościa fauny

Kimerydy i tyton - wapienie

Morze utrzymuje się do końca jury, z końcem jury dochodzi do wynurzenia.

Kreda: dolna- charakter przejściowy morsko-lądowy.

Zaczyna się transgresja.

Górna- opoki lub kreda pisząca

Trzeciorzęd- na południu basen morski.

Czwartorzęd- lądolód

Alpidy

Tatry:

Mają budowę złożoną, daje się wydzielić 3 serie:

-osadową ( północna część, związana z oceanem Tetydy)

-granitowa (późny karbon)

-skały metamorficzne (gnejsy, łupki metamorficzne)

Osadowe można podzielić na 3 płaszczowiny:

- wierchowa

- reglowa ( chotczańska) /

- reglowa ( kryźniańska) / allochtoniczne

Najstarsze osady wielu permskiego

Trias dolny-ląd

Środkowy-morze ( dolomity, wapienie)

Górny- ląd

Pod koniec triasu wkracza morze.

Jura dolna- skały klastyczne ( morskie częściowo też lądowe)

Jura środkowa – sedymentacja wapienna coraz bardziej głębokomorska

Kelowej i Oksford – wapienie głębokomorskie

Pod koniec jury dochodzi spłycenia.

Kreda dolna – morze, pod koniec wczesnej kredy kończy się sedymentacja

Po turonie dochodzi do ruchów fałdowych

Tatry uległy wypiętrzeniu w miocenie, ostateczną rzeźbę ukształtowały lodowce górskie, w trzeciorzędzie rozwinęły się jaskinie.

Karpaty zewnętrzne

100 km szerokości

300km pierwotna szerokość basenu

Płaszczowiny:

-magurska

-przedmagurska

-śląska

-podśląska

-skolska

-stebnicka

Najstarsze skały-jura środkowa/późna

Cenoman- morze( mułowce, iłowce, radiolaryty, skały krzemionkowe).

Turon i początek oligocenu-morze

Oligocen środkowy i późny- zasypywanie basenu, sedymentacja piaszczysta.

Miocen-fałdowanie.

Zapadlisko przedkarpackie

Płytki basen morski, ewaporaty, sól kamienna, gipsy(Nida, Tarnobrzeg)

Sedymentacja ilasta, wapienna.

Czwartorzęd:

Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software

http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.

Zlodowacenie Narwii

Zlodowacenie Południowopolskie

Zlodowacenie Środkowopolskie

Zlodowacenie Wisły

Zlodowacenie Bałtyckie

Pieniny

2 serie basenu:

-głębokowodna – pienińska( utwory allochtoniczne)

-czorsztyńska ( utwory paraautochtoniczne)

Skały od triasu do kredy

Pliensbach- wapienie z amonitami

Kelowej – wkładki skał krzemionkowych, radiolaryty, rogowce, wapienie pelitowe

Seria czorsztyńska:

Kelowej – morze, wapienie pelitowe, muszlowce amonitowe

Tyton – spłycenie morze, wapienie z dużą ilością glonów

Barrem/turon- w serii czorsztyńskiej pogłębienie morza

Góry Świętokrzyskie

Kambr dolny- morze

Środkowy- spłycenie zbiornika skały: piaskowce, łupki, mułowce

Górny- ponowne spłycenie zbiornika

Ordowik- morze tremadok- łupki ilaste

landeil- zbiornik płytkomorski-piaskowce, wapienie organodetrytyczne

karadok- pogłębienie zbiornika- osady detrytyczne

aszgil- spłycenie zbiornika, łupki ilaste

Sylur- morze, osady ilaste, piaskowce szarogłazowe

Dewon- morze fran- pogłębienie w strefie łysogórskiej – łupki ilasto margliste

famen- pogłębienie całego basenu

Karbon dolny- facja kulmowa, wapienie z fauna krynoidową

dolny/górny- orogeneza, kończy się sedymentacja morska.

Perm- facja brzeżna, zlepieńce zygmuntowskie

Trias dolny- ląd

środkowy- wkracza morze

górny- ląd

Jura dolna – osady brakiczne

środkowa- transgresja morska, piaskowce, iły, zlepieńce

górna- pogłębienie, poszerzenie morza, wapienie ( pod koniec górnej jury morze wycofuje się-iły czarne) Kreda dolna- charakter przejściowy morsko-lądowy

Zaczyna się transgresja.

górna-morze, opoki, kreda pisząca

Trzeciorzęd- na południu basen morski

Czwartorzęd- lądolód

Sudety

Kambr dolny-morze, wapienie, dolomity

środkowy- morze, wapienie czerwone

górny- zieleńce

Ordowik- morze

Sylur- morze

Dewon- morze

Karbon dolny- regresja morza

Perm

Trias

Jura

Kreda

Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software

http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.

Góry Kaczawskie

Ordowik -morze- łupki radzimowskie, wapienie wojcieszowskie, zieleńce

Sylur-morze- łupki lidytowe, łupki ilaste z graptolitami

Dewon- morze – łupki ilaste

Góry Bardzkie

Ordowik – morze – piaskowce

Sylur- morze- lidyty, łupki ilaste

Dewon- morze- łupki Zdanowskie, łupki ilasto-krzemionkowe

Karbon dolny – facja Kulmowa

Depresja Świebodzic

Dewon górny – transgresja morza, zlepieńce, łupki

Karbon dolny- zlepieńce, piaskowce

Góry Sowie

Dewon środkowy- gnejsy

Karbon dolny- osady fluwialne, zlepieńce, brekcja, utwory morskie-piaskowce szarogłazowe

Niecka śród-sudecka

Karbon dolny- morze, piaskowce szarogłazowe, zlepieńce, brekcja, węgiel kamienny, lawy, tufy. Wulkanizm jest odpowiedzialny za powstanie antracytów.

Karbon górny- ląd

Perm dolny- ląd, czerwony spągowiec

górny- morze, wapienie

Trias- pstry piaskowiec

Kreda górna- morze cenoman- zlepieńce, margle

turon- pogłębienie morza- margle

koniak- podnoszenie się dna, osady fliszowe, piaskowce, mułowce

Niecka północno-sudecka

Karbon – morze

Perm

Trias –transgresja morska, w centrum niecki anhydryty i gipsy.

Kreda – morze cenoman- zlepieńce, margle

turon- pogłębienie morza - margle

koniak- podnoszenie się dna, facja piaszczysta

santon- warunki brakiczne

Tatry

Seria wierchowa pochodzenia lądowego zlepieńce, piaskowce kwarcytowe

Seria reglowa- piaskowce szaro-czerwone

Perm- zlepieniec z otoczakami granitów

Trias dolny- ląd

środkowy- morze Ind- transgresja morska, utworzenie się serii węglanowej, dolomity

górny- ląd

Jura- seria wierchowa-morze piaskowce, wapienie

seria reglowa- morze głębokie, radiolaryty łupki margliste, piaskowce ostrygowe

Pod koniec jury dochodzi do spłycenia.

Kreda –seria wierchowa- płytkomorska, wapienie z kalpionellami

seria reglowa- morze głębsze, wapienie krzemionkowe, margle z czertami

Miocen- wypiętrzenie

Trzeciorzęd- lodowce, jaskinie

Zapadlisko przed-karpackie

Perm – płytkie morze- ewaporaty, sól kamienna, gipsy, mułowce z wkładkami anhydrytów

Miocen – morze, iły, piaskowce z pokładami węgla brunatnego, seria solna, złoża wapieni siarkonośnych.

Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software

http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.

Karpaty zewnętrzne

Jura- kimerydy, tyton – łupki cieszyńskie

Kreda- morze, łupki ilaste, wapienie cieszyńskie z fauną

Paleocen- piaskowce

Eocen – łupki, iłołupki, iły

Oligocen- zasypanie basenu morskiego

Miocen- fałdowanie

Pieniny

Seria czorsztyńska-

Seria pienińska- głębokowodna

Jura dolna – wapienie z amonitami

środkowa- wkładki skał krzemionkowych

Jura

Seria czorsztyńska- jura środkowa-margle plamiste, łupki wapienne

Jura górna- wapienie bulast z amonitami

Kreda-

Seria pienińska- osady głębokomorskie, wapienie z rogowcami, margle

Turon-kampan- osady fliszowe

Transgresja morza- zlepieńce, piaskowce

Seria czorsztyńska- morze płytsze, wapienie

Turon-koniak- utwory fliszowe