W3 – Strategia i taktyka finansowania przedsiębiorstwa.
Wewnętrzne i zewnętrzne źródła finansowania
l Pojęcia strategii i taktyki finansowej
l Bierne i czynne operacje finansowe
w przedsiębiorstwie
l Wewnętrzne źródła finansowania
l Zewnętrzne źródła finansowania
1
Pojęcia strategii i taktyki finansowej l Strategia finansowa – pojęciem szerszym od strategii finansowania.
l Strategia finansowania – polega na doborze źródeł
finansowania (proporcje kapitału własnego i obcego, instrumenty finansowe).
l Strategia finansowa - poza doborem źródeł
finansowania – także działania związane z alokacją
zasobów finansowych i ich strukturą.
2
przedsiębiorstwa
Większość przedsiębiorstw stara się równolegle realizować dwa cele:
l maksymalizacja efektywności – rozumianej jako stosunek pożądanej kategorii nadwyżki do (np. zysku netto) do zaangażowanego kapitału w długim okresie,
l pomnażanie rynkowej wartości firmy.
l Cele przedsiębiorstwa przekładają się na określone wskaźniki wartościowe (np. zwrot z kapitału ROE, rentowność sprzedaży ROE, zysk operacyjny EBIT itp.
l Przedsiębiorstwo realizując swoje zadania może przyjąć też określone wskaźniki rzeczowe (np. wielkość produkcji, zatrudnienia).
3
l Zespół działań wspierających zamierzenia
strategiczne lub reakcje na krótkotrwale zmiany w
otoczeniu przedsiębiorstwa.
l Taktyka również służy realizacji celów długofalowych, powinna być z nimi zbieżna.
4
Czynne i bierne operacje przedsiębiorstwa l Operacje czynne – polegają na
kształtowaniu poziomu i struktury
aktywów (majątku) przedsiębiorstwa.
l Operacje bierne – określanie kapitałów i
ich struktury.
5
Czynne i bierne operacje przedsiębiorstwa l Operacje bierne – pomnażanie wartości kapitału i zmiany jego struktury wewnętrznej – zależą przede wszystkim od formy prawnej i typu własności przeds.
l Inna źródła finansowania (poza kap. własnym) w
przedsiębiorstwie o jednoosobowej formie własności, a inne w spółce z oo. czy akcyjnej.
l Istotny wpływ na możliwość pozyskania kapitału ma pozycja rynkowa firmy, wielkość przedsiębiorstwa,
dotychczasowy sposób wywiązywania się ze zobowiązań finansowych.
l W skrajnych sytuacjach – mogą tylko pozostać takie źródła finansowania, które są zbyt kosztowne,
nieopłacalne.
6
Czynne i bierne operacje przedsiębiorstwa Finansowe operacje czynne:
l sposoby rozliczeń z tytułu sprzedaży,
l strategia podatkowa
l lokowanie nadwyżek finansowych (np.okresowych,
sezonowych).
7
Źródła kapitału (funduszu) przedsiębiorstwa
- źródła kapitału własnego i kapitału obcego
l Źródła kapitału własnego:
- zysk zatrzymany w przedsiębiorstwie,
- amortyzacja,
- emisja akcji
l Źródła kapitału obcego:
- zobowiązania długoterminowe (kredyt bankowy,
emisja obligacji, pożyczki pieniężne, leasing, forfaiting, franchising),
-zobowiązania
krótkoterminowe
(kredyt
bankowy
krótkoterminowy, kredyt kupiecki, kredyt wekslowy,
kredyt
odbiorcy
–
przedpłata,
zaliczka,
emisja
papierów komercyjnych, faktoring, zobowiązania stałe) 8
1)
Zysk zatrzymany w przedsiębiorstwie
- jest wewnętrznym (własnym) źródłem kapitału (funduszu) przeznaczonego na cele inwestycyjne przedsiębiorstwa,
- jest źródłem samofinansowania rozwoju przedsiębiorstwa l
Zysk to nadwyżka sumy przychodów ze sprzedaży dóbr i usług oraz z innych tytułów nad wydatkami poniesionymi dla osiągnięcia tych przychodów.
l
Na wydatki poniesione dla uzyskania przychodów składają się:
koszt
własny
oraz
inne
wydatki,
do
których
poniesienia przedsiębiorstwo jest zobowiązane (np. cło,, podatek od nieruchomości, podatek CIT).
l
Wielkość zysku zależy od przychodów i kosztów, cen sprzedaży, możliwości zbytu wytworzonych produktów lub świadczonych usług.
9
2) Amortyzacja - jest finansowym wyrazem zużycia majątku trwałego.
l
Amortyzacja – to pieniężnie wyrażone zmniejszenie się wartości majątku trwałego. Roczna kwota amortyzacji wyraża roczny ubytek majątku trwałego wskutek technicznego zużycia się (fizyczne niszczenie) i zużycia ekonomicznego (przestarzałość techniczna).
Koszt amortyzacji – zwraca się w przychodach ze sprzedaży, nie stanowi wydatku pieniężnego.
l
Amortyzacja liniowa –fizyczne zużywanie się majątku równomiernie rozłożone w czasie.
l
Amortyzacja
degresywna
–
w
pierwszym
roku
wysoka,
w
następnych latach stopniowo maleje.
l
W Polsce – amortyzacji podlega majątek
trwały rzeczowy oraz
wartości
niematerialne
i
prawne.
Amortyzacja
jest
typowym
kosztem,
odpisy
amortyzacyjne
zmniejszają
podstawę
opodatkowania.
10
l Emisje i sprzedaż papierów wartościowych – źródłem pozyskiwania kapitału na cele inwestycyjne.
l Akcja
–
jest
papierem
wartościowym
o
charakterze
udziałowym, emitowanym przez emitenta zamierzającego pozyskać środki na rozwój;
reprezentuje część kapitału
akcyjnego (zakładowego) przedsiębiorstwa. Akcja stanowi tytuł własności, jest częścią kapitału własnościowego.
l Akcje
są
dla
sprzedającego
metoda
na
finansowanie
inwestycji, dla kupującego – forma lokaty kapitału.
l Akcje są papierami wartościowymi obciążonymi ryzykiem, ich sprzedaż zależy od wartości rynkowej (kursu, ceny) akcji.
l
Obecność
spółki
na
giełdzie
papierów
wartościowych
ułatwia pozyskiwanie nowych kapitałów.
11
l
Obligacje – są papierami wartościowymi o charakterze dłużnym.
Pożyczka w formie obligacji ma charakter terminowy, podlega spłacie i jest oprocentowana.
l
Obligacje są emitowanymi w serii papierami wartościowymi, w których potwierdza, że jest dłużnikiem wobec właściciela obligacji (obligatariusza) i zobowiązuje się wobec niego do spłacenia określonego świadczenia (wykupu obligacji).
l
Świadczenie, o których mowa w obligacji, mogą mieć charakter pieniężny lub niepieniężny (np. prawo zamiany na akcje – obligacje zamienne, prawo do nabycia akcji z nowej emisji itp.).
l
Istnieją
różne
rodzaje
obligacji
–
o
stałym
i
zmiennym
oprocentowaniu, zamienne, z kuponem zerowym, indeksowane (suma odsetek zależna od przyjętego wskaźnika – np. stopy inflacji).
l
Emisja obligacji – zarówno poprzez ofertę publiczną, jak też niepubliczną (oferta kierowana do indywidualnych adresatów, nie więcej niż 300 osób).
l
Emisja
obligacji
–
typowa
forma
finansowanie
średnio- i
długookresowego dużych spółek akcyjnych.
12
l
Kredyt bankowy długoterminowy – służy do finansowania potrzeb inwestycyjnych, rozwojowych przedsiębiorstwa.
l
Finansowanie
przedsięwzięć
inwestycyjnych
kredytem
długoterminowym – wymaga zwrotu pożyczonego kapitału wraz z odsetkami w terminach określonych w umowie kredytowej. Bank uzależnia udzielenie kredytu
od oceny zdolności kredytowej
(wiarygodności) przedsiębiorstwa.
l
Z reguły – banki wymagają również ustanowienia zabezpieczeń spłaty
kredytu
(np.
hipoteka
na
nieruchomości,
zastaw,
przewłaszczenie, dodatkowe gwarancje itp.). Wymagany jest także wkład własny firmy w finansowane przedsięwzięcie.
l
Harmonogram
spłat
kredytu
powinien
być
dostosowany
do
przewidzianych w biznes planie przepływów pieniężnych. Możliwe wynegocjowanie karencji w spłacie kapitału (np. w pierwszym roku firma
spłaca
tylko
odsetki
od
pożyczonego
kapitału,
po
zakończeniu inwestycji – raty kapitałowe + odsetki). Można renegocjować warunki umowy kredytowej w przypadku zajścia nowych,
nieprzewidzinanych
okoliczności,
wpływających
na
sytuacje
finansową
firmy
w
trakcie
realizacji
kredytowanej
inwestycji.
13
l
Pożyczka pieniężna – alternatywnym wobec kredytu bankowego obcym źródłem kapitału.
l
„Poprzez umowę pożyczki – dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść własność na biorącego określona ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych co do gatunku, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy albo tę samą ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej ilości.”
(D.Krzemińska, Finanse przedsiębiorstwa, Wydawnictwo WSB, Poznań 2000).
l
Pożyczkodawcą może być bank, ale także inny podmiot zawodowo zajmujący się działalnością kredytową (np. SKOK).
l
Pożyczkodawcami mogą być również:
- akcjonariusz lub wspólnik spółki z o.o.
- uczestnik układu kooperacyjnego,
- uczestnik sieci franchisingowej.
14
l Leasing
–
zamiast
kupna
środka trwałego odpłatne
wypożyczenie i użytkowanie.
l Leasing to przekazywanie (oddawanie) przez jedna stronę (wynajmującego, leasingodawcę) drugiej stronie (najemncy, leasingobiorcy)
rzeczy
lub
praw
majątkowych
do
korzystania za ustaloną w umowie opłatą, na uzgodnionych w umowie warunkach.
l Wyróżnia się różne rodzaje leasingu.
Najczęstszy podział:
Leasing finansowy
Leasing operacyjny
15
l Leasing operacyjny – zbliżony do umowy najmu lub dzierżawy.
Przedmiot leasingu przekazywany w odpłatne użytkowanie leasingobiorcy na stosunkowo krótki okres. Po zakończeniu umowy – przedmiot ten wraca do leasingodawcy. Przedmiot laasingu – w księgach rachunkowych leasingodawcy, tam tez naliczana jest amortyzacja.
Przedmiot leasingu – w księgach rachunkowych
leasingodawcy, tam też naliczana jest amortyzacja.
l Leasing finansowy – dłuższy okres użytkowania przedmiotu leasingu, zbliżony do okresu jego gospodarczej używalności.
Istnieje możliwość wykupu przedmiotu leasingu, jeśli zostaną spełnione zawarte w umowie warunki czynszu i spłaty wartości przedmiotu leasingu.
Leasing finansowy ma charakter średnio- i długoterminowy.
Przedmiot leasingu znajduje się w księgach rachunkowych leasingobiorcy,
który
ma
prawo
do
naliczania
odpisów
amortyzacyjnych i wliczania ich w ciężar uzyskania przychodu.
16
l
Forfaiting – to obce źródło finansowania należności długoterminowych.
l
Przedmiotem forfaitingu mogą być:
- wierzytelności wekslowe,
- wierzytelności wynikające z umów dostawy i sprzedaży i o wykonanie usług,
- wierzytelności objęte akredytywami,
- wierzytelności powstałe w związku z umowami leasingu.
l
Podmiotami forfaitingu są:
- zbywca wierzytelności,
- instytucja forfaitingowa nabywająca wierzytelność pieniężną,
- dłużnik,
- podmiot udzielający zabezpieczenia wierzytelności będącej przedmiotem forfaitingu.
W Polsce forfaiting słabo rozpowszechniony.
17
l Franchising – obce długoterminowe źródło finansowania rozwoju przedsiębiorstwa.
l Franchising
polega
na
udzieleniu
przez
jedną
osobę
(franczyzera) drugiej osobie (franczyzantowi) zezwolenia upoważniającego franczyzanta do prowadzenia działalności handlowej,
pod
znakiem
towarowym
lub
nazwa
firmy
franczyzera
oraz
wykorzystania
całego
pakietu
zawierającego takie elementy, jak:
- kompleksowa koncepcja przedsiębiorstw,
- proces wprowadzania i szkolenia,
- stała pomoc i poradnictwo,
- wspólne działania marketingowe
w zamian za opłatę franchisingową.
18
l Kredyt kupiecki – zobowiązania z tytułu dostaw i usług; ponad 50 % udziału kredytu kupieckiego w zobowiązaniach krótkoterminowych
l Kredyt kupiecki – odroczenie zapłaty dla dostawcy.
l Różne strategie udzielania kredytu kupieckiego:
- konserwatywna – tylko stałym klientom;
- agresywna – również odbiorcom o wysokim ryzyku wypłacalności;
- umiarkowana – elastyczne udzielanie kredytów handlowych odbiorcom, ale po weryfikacji ich wypłacalności.
l Skonto – opust za regulowanie płatności gotówką.
Klient ma wybór – albo płacić gotówką (mniej), albo płacić później (drożej), korzystając z kredytu handlowego.
19
l
Udzielając kredytu handlowego – należy dokładnie sprawdzić kontrahenta (czy firma istnieje, czy reguluje zobowiązania wobec Urzędu Skarbowego itp.).
l
Nie uzależniać się od jednego, wielkiego odbiorcy, który może celowo przeciągać terminy płatności, korzystając z kapitałów swoich dostawców.
l
Decyzje o udzieleniu kredytu kupieckiego mają aspekt finansowy i marketingowy.
l
Zależność między cena podstawową (CF1) a cena z opustem (CF0): CF0 = CF1 x (1 – u)
gdzie:
u – wielkość opustu cenowego
Roczną stopę procentową kredytu kupieckiego obliczamy stosując następująca formułę: 365
i = is x -----------
Z - T
i – roczna stopa kredytu kupieckiego, is – stopa skonta, Z – maksymalny okres płatności w dniach, T – okres przysługiwania skonta w dniach.
20
Kredyt bankowy krótkoterminowy
l Kredyty bankowe krótkoterminowe – w formie kredytu obrotowego lub kredytu w rachunku bieżącym (linia kredytowa).
l Mogą być zabezpieczone lub nie zabezpieczone, o stałym lub zmiennym oprocentowaniu. Przy zmiennej stopie – podana zasada ustalania stopy proc. (np. WIBOR 1M + marża).
l W standardowej umowie kredytowej określa się: kwotę kredytu, stopę proc., terminy spłaty (kapitału i odsetek), , harmonogram spłat, prowizję za uruchomienie kredytu (przygotowawczą), inne opłaty i prowizje.
l Formy zabezpieczenia: cesja należności, zastaw, przewłaszczenie, prawo do ściągania należności wobec banku bezpośrednio z rachunku i inn.
l Przydatne – gwarancje i poręczenia ze strony funduszy gwarancyjnych.
21
Krótkoterminowe papiery dłużne
l Krótkoterminowe papiery dłużne (CP – commercial papers) są forma pożyczki.
l Emitowane w różnych formach prawnych – w ramach prawa wekslowego, kodeksu cywilnego, prawa o obligacjach, prawa bankowego.
l Najszybsze w dochodzeniu – zobowiązania wekslowe i zobowiązania w ramach prawa o obligacjach.
l Proces pozyskiwania kapitału z CP – krótszy niż poprzez emisje akcji lub obligacji.
l Możliwość pozyskania kapitałów od wielu inwestorów.
l Elastyczne dopasowanie kwoty emisji CP do potrzeb firmy.
l Wady – obowiązek informacyjny o emitencie, co może wykorzystać konkurencja, niebezpieczeństwo przerwania programu emisji z przyczyn niezależnych od
przedsiębiorstwa, obciążenie wyniku finansowego odsetkami od wyemitowanych CP.
22
l
Faktoring – forma finansowania krotkoterminowego; polega na nabywaniu wierzytelności dostawcy towarów lub usług przez specjalistyczne instytucje faktoringowe (mogą być nimi również banki). Popularnie – „handel należnościami.
l
Usługa faktoringu może być również powiązana ze świadczeniem dodatkowych usług.
l
W umowie faktoringowej wierzyciel przelewa swoja wierzytelność na bank świadczący usługę faktoringu. W zamian otrzymuje od banku kwotę pieniężną odpowiadająca wierzytelności pomniejszoną o prowizje faktoringową.
l
W umowie faktoringowej występują trzy strony:
- faktorant (firma przelewająca swoje wierzytelności)
- faktor (wyspecjalizowana firma lub bank, na rzecz którego dokonywany jest przelew wierzytelności);
- dłużnik (odbiorca towarów lub usług, zobowiązany do zapłaty wierzycielowi określonej kwoty).
23
l Mimo iż w umowa faktoringowa dotyczy trzech stron, są pod nią podpisane dwie: faktorant i faktor.
l
Dłużnik nie ma wpływu na zawarcie umowy, chyba że wcześniej
zastrzegł
sobie
w
umowie
z
dostawcą,
że
wierzytelność nie może być przenoszona na osoby trzecie.
l Rodzaje faktoringu:
- f. właściwy (przelew wierzytelności na rzecz faktora, który przejmuje na siebie ryzyko niewypłacalności dłużnika);
-
f.
niewłaściwy
(przelew
wierzytelności
przez
przedsiębiorstwo,
które
w
zamian
otrzymuje
kwotę
wierzytelności pomniejszoną o opłaty i prowizje; faktor nie przejmuje na siebie ryzyka niewypłacalności dłużnika;
- f. mieszany (faktor może przejąć ryzyko niewypłacalności do określonej kwoty, limitu).
24
l
Weksel – papier wartościowy stwierdzający wierzytelność pieniężną. Wystawienie weksla zobowiązuje wystawce weksla (trasanta) lub wskazaną przez niego osobę (trasanta) do bezwarunkowego zapłacenia sumy pieniężnej określonej osobie (remitentowi) w wyznaczonym czasie i miejscu. Zobowiązania wekslowe reguluje Prawo wekslowe z 1936 r.
l
Weksel trasowany (trata, ciągniony) i weksel własny (sola, prosty).
l
Funkcje weksla:
- kredytowa
- gwarancyjna (zabezpieczenie spłaty zobowiązania)
- płatnicza (zamiast płacić gotówka dłużnik reguluje dług wekslem)
-obiegowa (możliwość nieograniczonego przenoszenia praw wekslowych w drodze tzw. indosu na inna osobę.
l
Kredyt wekslowy – wierzyciel sprzedaje instytucji kredytowej weksel swojego dłużnika przez terminem płatności (składa weksel do dyskonta).
25