WYBRANE

PROBLEMY

KLINICZNE

Nowe możliwości lecznicze

Marta Woźniak-Wakuluk,

Roman Nowicki

w dermatologii

Katedra i Klinika Dermatologii, Wenerologii i Alergologii

Akademii Medycznej

STRESZCZENIE

Immunologia odgrywa dość istotną rolę w wielu przewlekłych chorobach dermatologicz-nych. Stosując leki miejscowe oraz podawane ogólnie często nie można wyleczyć pacjentów. Dodatkowo obarczone są one wieloma działaniami niepożądanymi. Dlatego też, dzięki ciągłemu rozwojowi inżynierii genetycznej i biologii molekularnej wprowadzono leki nowej generacji, które mogą się okazać skuteczne i bezpieczne w różnych chorobach skóry.

Forum Medycyny Rodzinnej 2008, tom 2, nr 2, 139–145

słowa kluczowe: alefacept, efalizumab, infliksimab, etanercept, choroby dermatologiczne WSTĘP

Leki biologiczne są białkami pochodzącymi z rekombinacji DNA, hybrydomami komó-

Do białek fuzyjnych

rek krwi i innych komórek organizmu [1–3].

należą:

W terapii chorób zapalnych stosuje się

— alefacept

3 główne typy leków immunomodulujących:

— etanercept

rekombinowane białka ludzkie, przeciwcia-

ła monoklonalne i białka fuzyjne. Białka fuzyjne stanowią połączenie białek bądź ich fragmentów, stanowiących odwzorowanie ludzkich protein zawierających aktywną do-menę wiążącą, z inną ludzką cząsteczką, najczęściej immunoglobuliną. Należą do nich Adres do korespondencji:

Rycina 1. Budowa alefaceptu lek. Marta Woźniak-Wakuluk

alefacept i etanercept. Alefacept jest prote-Katedra i Klinika Dermatologii, Wenerologii i Alergologii AM

iną zbudowaną z cząsteczki LFA-3 i ludzkiej ul. Dębinki 7, 80–211 Gdańsk tel.: [phone]

IgG1 (ryc. 1) [4]. Mechanizm działania ale-Drugim białkiem fuzyjnym jest etanercept, e-mail: [e-mail] faceptu polega na blokowaniu połączenia który jest ludzkim rozpuszczalnym recepto-cząsteczki LFA-3 występującej na komórce rem TNF utworzonym z fuzji dwóch natural-Copyright © 2008 Via Medica

APC z cząsteczką CD2 na limfocytach T.

nych rozpuszczalnych receptorów TNF

ISSN 1897–3590

Forum Medycyny Rodzinnej 2008, tom 2, nr 1, 49–55

139

WYBRANE

PROBLEMY

KLINICZNE

Do przeciwciał

Rycina 2. Budowa etanerceptu Rycina 4. Budowa infliksimabu monoklonalnych należą

efalizumab i infliksimab

chimerycznym ludzko-mysim przeciwciałem wiążącym się z dużym powinowactwem za-równo z rozpuszczalną, jak i transbłonową formą ludzkiego czynnika TNF-a (ryc. 4) [8].

Lek wiąże się z cząsteczkami TNF w osoczu i chorych tkankach, co jest równoznaczne z utratą aktywności biologicznej.

ZASTOSOWANIE LEKÓW BIOLOGICZNYCH

Łuszczyca jest przewlekłą chorobą zapalną skóry, u podłoża której leżą liczne procesy immunologiczne [9]. Poznanie tych procesów umożliwiło skuteczne wykorzystanie Rycina 3. Budowa efalizumabu leków biologicznych: efalizumabu, alefacep-z fragmentem ludzkiej IgG1 (ryc. 2) [5].

tu, etanerceptu i infliksimabu.

Działanie leku polega na kompetycyjnym Efalizumab poleca się w terapii przewle-hamowaniu łączenia się TNF-a z jego po-kłej łuszczycy, u osób opornych na dotych-wierzchniowymi receptorami komórkowy-czasowe metody leczenia [10]. Do tej pory mi, co powoduje, że TNF staje się biologicz-przeprowadzono wiele badań wskazujących nie nieaktywny. Przeciwciała monoklonalne na skuteczność i bezpieczeństwo tego leku są to immunoglobuliny skierowane przeciw w terapii łuszczycy. W fazie I i II badań prze-rozpuszczalnym lub związanym z błonami prowadzonych u pacjentów z przewlekłą Efalizumab poleca się

mediatorom biorącym udział w odpowiedzi łuszczycą wykazano, że efalizumab podawa-w terapii przewlekłej

immunologicznej [6]. Do przeciwciał mono-ny dożylnie oprócz dużej skuteczności cha-

łuszczycy, u osób

klonalnych należą efalizumab i infliksimab.

rakteryzuje się dobrą tolerancją i bezpie-opornych

Efalizumab jest ludzkim przeciwciałem, któ-

czeństwem [11]. W badaniu opisanym przez na dotychczasowe

re wykazuje powinowactwo do molekuły Gottlieba i wsp. sprawdzano skuteczność metody leczenia

CD11a (czyli podjednostki a cząsteczki ad-efalizumabu podawanego podskórnie hezyjnej LFA-1) (ryc. 3) [7]. Mechanizm w pojedynczych i wielokrotnych dawkach [12].

działania leku polega na blokowaniu łącze-W badaniu tym okazało się, że lek podawa-nia LFA-1 z ICAM-1. Infliksiamb z kolei jest ny podskórnie jest skuteczniejszy i bezpiecz-140

www.fmr.viamedica.pl

Marta Woźniak-Wakuluk, Roman Nowicki Nowe możliwości lecznicze

w dermatologii

niejszy niż efalizumab podawany dożylnie.

PASI 50 osiągnęło 38% badanych i z grupy W fazie III badań również potwierdzono III 10% pacjentów. Podczas drugiej tury efektywność leku [13]. W innym badaniu PASI 75 osiągnęło 23% pacjentów z grupy I sprawdzano efekty długoterminowego sto-i II, a w grupie placebo tylko 7% badanych.

sowania efalizumabu u pacjentów z przeZ grupy I i II PASI 50 osiągnęło 48% bada-Oprócz skuteczności

wlekłą łuszczycą, które oceniano po 27 mie-nych i z grupy III 24%. Oprócz skuteczności alefacept charakteryzuje

siącach terapii [14]. W 3. miesiącu leczenia alefacept charakteryzuje się najdłuższym się najdłuższym okresem

41% pacjentów osiągnęło PASI 75, nato-okresem remisji spośród leków biologicz-remisji spośród leków

miast w 18. miesiącu odsetek pacjentów nych stosowanych w leczeniu łuszczycy [21].

biologicznych

wzrósł do 47% i utrzymywał się na stałym Pacjenci, którzy osiągnęli PASI 75 po 12-ty-stosowanych w leczeniu

poziomie do 27. miesiąca badania. W 3. mie-godniowym leczeniu alefaceptem w dawce łuszczycy

siącu PASI 90 osiągnęło 13% pacjentów od-15 mg/tydzień, utrzymali PASI 50 przez setek ten wzrósł w 18. miesiącu do 29%

okres około 7 miesięcy. Terapia alefaceptem i utrzymywał się na stałym poziomie do 27.

była dobrze tolerowana [22]. Najczęstszymi miesiąca. Długotrwałe stosowanie efalizu-działaniami niepożądanymi były: zapalenie mabu okazało się o wiele skuteczniejsze gardła, grypa, infekcje górnych dróg odde-i umożliwiło utrzymanie u pacjentów dłuż-

chowych, bóle stawów i bóle głowy. W 7 przy-szego okresu remisji. Papp i wsp. w swoim padkach wystąpiły nowotwory skóry.

badaniu udowodnili, że doleczenie efalizu-Etanercept jest lekiem podawanym pod-mabem pacjentów, którzy przerwali wcze-skórnie dwa razy w tygodniu [23]. Szybka śniejszą terapię lekiem, cechuje się bardzo poprawa stanu klinicznego dotyczy przede dużą skutecznością i jednocześnie jest bez-wszystkim dolegliwości stawowych, nato-pieczne [15]. W trakcie przeprowadzanych miast poprawę stanu skóry obserwuje się badań najczęściej występującymi działania-nieco wolniej. W badaniu opisanym przez mi niepożądanymi były: bóle głowy, nudno-Gottlieba i wsp. przedstawiono efekty mo-

ści, dreszcze, gorączka i infekcje [16]. Zbli-noterapii etanerceptem stosowanym w le-

żone działania niepożądane obserwowano czeniu łuszczycy [24]. Po 12 tygodniach 30%

w badaniu bezpieczeństwa i tolerancji le-pacjentów otrzymujących lek i 2% badanych ku [17]. W trakcie badania wystąpiło kilka otrzymujących placebo osiągnęło PASI 75.

ciężkich działań niepożądanych: 1 przypa-Po 24 tygodniach wskaźnik PASI 75 uzyska-dek anemii hemolitycznej, zaś u 8 pacjentów ło 56% pacjentów otrzymujących lek i 5%

wystąpiła trombocytopenia.

badanych z grupy placebo. Leonardi i wsp.

Alefacept badano u ponad 2300 pacjen-w swoim badaniu przedstawili efekty leku tów [18]. W fazie II badań alefaceptu u pa-podawanego w różnych dawkach w stosun-cjentów z łuszczycą potwierdzono skutecz-ku do grupy otrzymującej placebo [25]. Naj-ność leku w porównaniu z placebo oraz wy-większy odsetek pacjentów, którzy osiągnęli kazano, że najskuteczniejszą dawką leku jest PASI 75, obserwowano w grupie otrzymują-

0,075 mg/kg/tydzień podawane dożylnie cej największe dawki etanerceptu. W 24. ty-przez 12 tygodni [19]. Krueger i wsp. w swo-godniu badania PASI 75 osiągnęło 25% pa-im badaniu oceniali skuteczność i tolerancję cjentów otrzymujących 25 mg/tydzień leku, leku podawanego dożylnie [20]. Skutecz-44% badanych z grupy przyjmującej 25 mg ność leczenia oceniano na podstawie PASI.

2 razy w tygodniu i 59% pacjentów otrzymu-Podczas pierwszej tury w 14. tygodniu PASI jących największe dawki leku — 50 mg 2 razy 75 uzyskało 14% pacjentów w grupie I i II w tygodniu. W innym badaniu sprawdzano otrzymującej alefacept, a tylko 4% pacjen-skuteczność etanerceptu po redukcji dawki tów otrzymujących placebo. Z grupy I i II leku [26]. Czterdzieści dziewięć procent pa-Forum Medycyny Rodzinnej 2008, tom 2, nr 2, 139–145

141

WYBRANE

PROBLEMY

KLINICZNE

cjentów, którzy przez pierwsze 12 tygodni uzyskało wskaźnik PASI 75. W fazie III ba-otrzymywali lek w dawce 50 mg 2 razy w ty-dań nad infliksimabem również oceniano godniu, osiągnęło PASI 75, po redukcji daw-skuteczność leku [32]. Pacjentów podzielo-ki do 25 mg 2 razy w tygodniu odsetek pa-no na 2 grupy. Pierwsza grupa otrzymywała cjentów z PASI 75 wzrósł do 54%. W grupie 5 mg/kg leku, a druga grupa — placebo.

badanych otrzymujących przez 24 tygodnie W 10. tygodniu PASI 75 uzyskało 80% pa-25 mg leku 2 razy w tygodniu PASI 75 po cjentów z grupy I i tylko 3% z grupy placebo.

pierwszych 12 tygodniach uzyskało 34% ba-Z I grupy PASI 90 uzyskało 57% badanych danych, a po następnych 12 tygodniach od-i w grupie placebo 1% pacjentów. W trakcie setek zwiększył się do 45%. Natomiast w gru-badań lek był dobrze tolerowany [33]. Wy-pie otrzymującej placebo odsetek pacjen-stąpiło kilka działań niepożądanych, takich tów, którzy uzyskali PASI 75, wzrósł z 3% do jak: ból głowy, infekcje górnych dróg odde-28% po włączeniu 25 mg etanerceptu 2 razy chowych, gorączka, bóle mięśni i świąd.

w tygodniu. W trakcie przeprowadzonych Pęcherzyca jest przewlekłą chorobą pę-

badań lek był dobrze tolerowany [27]. Ob-cherzową skóry, która cechuje się akantolizą serwowano jedynie pojedyncze przypadki i obecnością przeciwciał skierowanych prze-objawów niepożądanych: zmiany w miejscu ciw strukturom desmosomalnym i antyge-Infliksimab stanowi

wstrzyknięcia (krwawienie, zasinienie, ru-nom powierzchniowych keratynocytów [34].

obiecującą alternatywę

mień, świąd, ból, obrzęk), infekcje górnych Jak dotąd opisano kilka pojedynczych przy-dla pacjentów

dróg oddechowych, zapalenie oskrzeli, za-padków stosowania leków biologicznych w tej chorujących na

palenie pęcherza oraz infekcje skórne. Dłu-jednostce chorobowej. U 26-letniej pacjent-

łuszczycę, szczególnie

gotrwała terapia lekiem okazała się równie ki z pęcherzycą włączono do leczenia etaner-z zajęciem stawów

bezpieczna jak 12-tygodniowa [28].

cept [35]. Przez 2 lata pacjentkę leczono róż-

Infliksimab jest lekiem, który do tej pory nymi lekami, przyjmowała: prednizon, aza-miał szerokie zastosowanie w leczeniu cho-tioprynę, cyklofosfamid, metotreksat i dap-roby Leśniowskiego-Crohna i reumatoidal-son, jednak w trakcie terapii tymi lekami nie nym zapaleniu stawów [29]. Lek stanowi jed-osiągnięto poprawy. Włączono etanercept nak obiecującą alternatywę dla pacjentów podawany podskórnie 2 razy w tygodniu chorujących na łuszczycę, szczególnie z za-w dawce 25 mg. W trakcie terapii miano obni-jęciem stawów. W badaniu opisanym przez żyło się z 1:640 do 1:20, również zmiany skór-Gottlieba i wsp., 33 pacjentów podzielono ne ustąpiły całkowicie. Terapia lekiem była na 3 grupy, w których podawano odpowied-dobrze tolerowana. W kolejnym przypadku nio 5 mg/kg, 10 mg/kg leku lub placebo [30].

pęcherzycy stosowano infliksimab [36].

Po 10 tygodniach oceniano skuteczność U 62-letniego pacjenta z pęcherzycą zwykłą leku. W grupie otrzymującej 5 mg/kg inflik-zajmującą 45% powierzchni jego skóry simabu 81,8% badanych osiągnęło PASI 75.

i zmianami na błonie śluzowej jamy ustnej do-W grupie, w której podawano 10 mg/kg leku, tychczas stosowane leki nie przyniosły żad-PASI 75 osiągnęło 72,7% pacjentów, a w gru-nych efektów. Pacjent przez wiele lat przyj-pie placebo tylko 18,2% badanych osiągnę-

mował: prednizon, metyloprednizon, cyklo-

ło ten wskaźnik. W innym badaniu również sporynę A, azatioprynę, cyklofosfamid, me-potwierdzono skuteczność infliksimabu totreksat i talidomid. Chorego poddano rów-w leczeniu łuszczycy [31]. W 10. tygodniu te-nież kilku zabiegom plazmaferezy. Włączo-rapii PASI 75 uzyskało 72% pacjentów z gru-no do leczenia infliksimab w dawce 5 mg/kg.

py otrzymującej 3 mg/kg leku i 88% bada-Po 22 tygodniach zmiany skórne ustąpiły cał-

nych z grupy otrzymującej 5 mg/kg infliksi-kowicie, natomiast w 38. i 78. tygodniu mia-mabu. W grupie placebo tylko 6% badanych no przeciwciał z 1:640 zmniejszyło się do 142

www.fmr.viamedica.pl

Marta Woźniak-Wakuluk, Roman Nowicki Nowe możliwości lecznicze

w dermatologii

1:160. W trakcie terapii infliksimabem nie na przewaga limfocytów Th2. Wydaje się, że wystąpiły żadne działania niepożądane.

IL-4 ma największe znaczenie w patogene-

Łupież czerwony mieszkowy jest nie-zie atopii ze względu na jej właściwości au-znaną, idiopatyczną, grudkowo-łuskową toregulacyjne i hamowanie proliferacji lim-chorobą skóry, która często rozwija się do focytów Th1. W jednym z badań przedsta-erytrodermii i powoduje upośledzone rogo-wiono skuteczność efalizumabu u 10 pacjen-wacenie skóry [37]. Jak dotąd opisano jeden tów z atopowym zapaleniem skóry [42].

przypadek skutecznej terapii tej jednostki Oprócz regresji zmian skórnych u pacjentów chorobowej z wykorzystaniem leków biolo-doszło również do obniżenia stężenia IgE.

gicznych [38]. U 77-letniego mężczyzny po-W 12. tygodniu badania oceniano skutecz-jawiła się wysypka zlokalizowana na owło-ność leku na podstawie skali EASI. Spośród sionej skórze głowy, twarzy, klatce piersio-10 pacjentów 6 osiągnęło EASI 50, a 2 pa-wej, szyi i kończynach. Pacjenta leczono re-cjentów uzyskało EASI 75. W 12. tygodniu tinoidami i cyklosporyną A, które nie przy-zaobserwowano również obniżenie stężenia niosły poprawy. Następnie do leczenia włą-

IgE. Lekiem biologicznym, który również czono infliksimab w dawce 5 mg/kg (cyklo-okazał się skuteczny w terapii atopowego za-Nowe leki biologiczne

sporynę odstawiono), natomiast dawkę re-palenia skóry, jest infliksimab. To przeciw-stanowią wielką szansę

tinoidów zwiększono. Po 2 tygodniach od ciało monoklonalne podawano 9 pacjentom dla przewlekle chorych

pierwszej dawki infliksimabu zmiany skórne w dawce 5 mg/kg i.v. [43]. W obu badaniach pacjentów z ciężkimi

poprawiły się, zmniejszył się świąd oraz ru-leki były dobrze tolerowane. U 1 pacjenta postaciami dermatoz,

mień. Po rocznej terapii infliksimabem wystąpiła trombocytopenia. U 5 chorych wy-u podłoża których leżą

zmiany skórne ustąpiły całkowicie. Podob-stąpiły powierzchowne infekcje wywołane liczne procesy

ne efekty uzyskano u 53-letniego pacjenta przez S. aureus.

immunologiczne

z łupieżem czerwonym mieszkowym. W trakcie terapii u obu badanych lek był dobrze PODSUMOWANIE

tolerowany i nie powodował żadnych dzia-Jak wynika z przedstawionych badań, nowe łań niepożądanych.

leki biologiczne wykazują dużą skuteczność Atopowe zapalenie skóry jest przewlekłą w terapii dermatoz. Leki te hamują rozwój chorobą zapalną skóry charakteryzującą się zmian skórnych i doprowadzając do ich cał-

dużym świądem [39]. Choroba występuje kowitej remisji, poprawiają znacznie jakość u około 10–20% dzieci i 1–3% dorosłych.

życia pacjentów. Oprócz skuteczności waż-

Charakterystycznymi zmianami występują-

nym aspektem nowych leków jest ich bezpie-cymi w atopowym zapaleniu skóry są rumie-czeństwo. Objawy niepożądane związane ze niowate grudki lub zmiany pęcherzykowe stosowaniem nowych leków biologicznych występujące w ostrej fazie choroby i licheni-występują rzadko i ograniczają się do zmian fikacja występująca w fazie przewlekłej [40].

w miejscu podania lub objawów grypopo-Nie poznano w pełni etiologii choroby —

dobnych. Niewątpliwą zaletą nowych leków uważa się, że u jej podłoża leżą zaburzenia jest również fakt, że nie trzeba stosować ich odpowiedzi humoralnej. Zasadnicze zna-codziennie. Nowe leki biologiczne stanowią czenie odgrywają komórki Langerhansa, wielką szansę dla przewlekle chorych pa-obecność limfocytów Th2 oraz nadmierne cjentów z ciężkimi postaciami dermatoz, wytwarzanie IgE [41]. Wysokie stężenie im-u podłoża których leżą liczne procesy immu-munoglobin IgE koreluje ze stopniem nasi-nologiczne. Jedynym i bardzo istotnym ogra-lenia atopii. Wytwarzanie przeciwciał IgE

niczeniem w możliwości ich szerszego stoso-zachodzi pod wpływem ekspozycji na alerge-wania pozostaje bardzo wysoka cena tych ny. U pacjentów z atopią występuje względ-nowoczesnych preparatów.

Forum Medycyny Rodzinnej 2008, tom 2, nr 2, 139–145

143

WYBRANE

PROBLEMY

KLINICZNE

P I Ś M I E N N I C T W O

1.

Sauder D.N. Mechanism of action and emerging plaque psoriasis. Arch. Dermatol. 2005; 141: 31–

role of immune response modifier therapy in der-

–38.

matologic conditions. J. Cutan. Med. Surg. 2005; 18. Hodak E., David M. Alefacept: a review of the li-8: 3–12.

terature and practical guidelines for manage-2.

Sobell J.M. Overview of biologic agents in medi-ment. Dermatol. Therapy 2004; 17: 383–392.

cine and dermatology. Semin. Cutan. Med. Surg.

19. Ellis C.N., Krueger G.G. Treatment of chronic pla-2005; 24: 2–9.

que psoriasis by selective targeting of memory 3.

Singri P., West D., Gordon K. Biologic therapy for effector T lymphocytes. N. Engl. J. Med. 2001; psoriasis. The new therapeutic frontier. Arch.

345: 248–255.

Dermatol. 2002; 138: 657–663.

20. Krueger G.G., Papp K.A., Stough D.B. i wsp.

4.

Krueger G.G., Callis K.P. Development and use A randomized double-blind, placebo-controlled of alefacept to treat psoriasis. J. Am. Acad. Der-phase III study evaluating efficacy and tolerabili-matol. 2003; 49: 87–97.

ty of 2 courses of alefacept in patients with chro-5.

Jacob S.E., Sergay A., Kerdel F.A. Etanercept nic plaque psoriasis. J. Am. Acad. Dermatol.

and psoriasis from clinical studies to real life. In-2002; 47: 821–833.

ter. J. Dermatol. 2005; 44: 688–691.

21. Lebwohl M., Christophers E., Langley R. i wsp. An 6.

Nickoloff B.J., Stevens S.R. What we have lear-intramuscular randomized, double-blind, place-ned in dermatology from the biologic therapies?

bo-controlled phase 3 trial of intramuscular ale-J. Am. Acad. Dermatol. 2006; 54: 143–151.

facept in patients with chronic plaque psoriasis.

7.

Vugmeyster Y., Kikuchi T., Lowes M.A. i wsp. Efa-Arch. Dermatol. 2003; 139: 719–727.

lizumab (anti-CD11a)-induced increase in peri-22. Gottlieb A.B. Alefacept is well tolerated in patients pheral blood leukocytes in psoriasis patients is with chronic plaque psoriasis. J. Cutan. Med.

preferentially mediated by altered trafficking of Surg. 2004; 8: 14–19.

memory CD8+ T cells into lesional skin. Clin.

23. Mease P.J., Kivitz A.J., Burch F.X. i wsp. Etaner-Immunol. 2004; 113: 38–46.

cept treatment of psoriatic arthritis. Safety, effica-8.

Laura S.W., Menter A. Infliximab. Dermatologic cy and effect on disease progression. Arth.

Therapy 2004; 17: 409–426.

Rheum. 2004; 50: 2264–2272.

9.

Mehlis S.L., Gordon K.B. The immunology of pso-24. Gottlieb A.B., Matheson R.T., Lowe N. i wsp.

riasis and biologic immunotherapy. J. Am. Acad.

A randomized trial of etanercept as monothera-Dermatol. 2003; 49: 44–50.

py for psoriasis. Arch. Dermatol. 2003; 139: 10. Jullien D., Prinz J.C., Langley R.G.B. i wsp. T-cell 1627–1632.

modulation for the treatment of chronic plaque 25. Leonardi C.L., Powers J.L., Matheson R.T. i wsp.

psoriasis with efalizumab: mechanism of action.

Etanercept as monotherapy in patients with pso-Dermatology 2004; 208: 297–306.

riasis. N. Engl. J. Med. 2003; 349: 2014–2022.

11. Papp K., Bissonnette R., Krueger J.G. i wsp. The 26. Papp K.A., Tyring S., Lahfa M. i wsp. A globar treatment of moderate to severe psoriasis with phase III randomized controlled trial of etaner-a new anti-CD11a monoclonal antibody. J. Am.

cept In psoriasis: safety, efficacy and effect of Acad. Dermatol. 2001; 45: 665–674.

dose reduction. Br. J. Dermatol. 2005; 152: 12. Gottlieb A.B., Miller B., Lowe N. i wsp. Subcuta-1304–1312.

neously administered efalizumab improves signs 27. Goffe B., Cather J.C. Etanercept: an overview.

and symptoms of moderate to severe plaque J. Am. Acad. Dermatol. 2003; 49: 105–111.

psoriasis. J. Cutan. Med. Surg. 2003; 7: 198–207.

28. Gottlieb A.B. Etanercept for the treatment of pso-13. Gordon K.B., Papp K.A., Hamilton T.K. i wsp. Efa-riasis and psoriatic arthritis. Dermatologic. The-lizumab for patients with moderate to severe pla-rapy 2004; 17: 401–408.

que psoriasis. JAMA 2003; 290: 3073–3080.

29. Gottlieb A.B. Infliximab for psoriasis. J. Am. Acad.

14. Gottlieb A.B., Hamilton T., Caro I. i wsp. Long-Dermatol. 2003; 49: 112–117.

-term continuous efalizumab therapy in patients 30. Gottlieb A.B., Chaudhari U., Mulcahy L.D. i wsp.

with moderate to severe chronic plaque psoria-Infliximab monotherapy provides rapid and su-sis: updated results from an ongoing trial. J. Am.

stained benefit for plaque-type psoriasis. J. Am.

Acad. Dermatol. 2006; 54: 154–163.

Acad. Dermatol. 2003; 48: 829–835.

15. Papp K.A., Miller B., Gordon K.B. i wsp. Efalizu-31. Gottlieb A.B., Evans R., Li S. i wsp. Infliximab in-mab retreatment In patients with moderate to duction therapy for patients with severe plaque-severe chronic plaque psoriasis. J. Am. Acad.

type psoriasis: a randomized, double-blind, pla-Dermatol. 2006; 54: 164–170.

cebo-controlled trial. J. Am. Acad. Dermatol.

16. Leonardi C.L. Efalizumab: an overwiew. J. Am.

2004; 51: 534–542.

Acad. Dermatol. 2003; 49: 98–104.

32. Reich K., Nestle F.O., Papp K. i wsp. Infliximab 17. Menter A., Kenneth G., Wayne C. i wsp. Efficacy induction and maintenance therapy for modera-and safety observed during 24 weeks of efalizu-te to severe psoriasis: a phase III, multicentre, mab therapy in patients with moderate to severe double-blind trial. Lancet 2005; 366: 1367–1374.

144

www.fmr.viamedica.pl

Marta Woźniak-Wakuluk, Roman Nowicki Nowe możliwości lecznicze

w dermatologii

33. Chaudhari U., Romano P., Mulcahy L.D. i wsp.

38. Liao W.C., Mustasim D.F. Infliximab for the treat-Efficacy and safety of infliximab monotherapy for ment of adult-onset pityriasis rubra pilaris. Arch.

plaque-type psoriasis: a randomisal trial. Lancet Dermatol. 2005; 141: 423–425.

2001; 357: 1842–1847.

39. Pua V.S.C., Barneston R. Recent developments 34. Nguyen V.T., Arredondo J., Chernyavsky A.I.

in the treatment of adult atopic dermatitis. Aus.

i wsp. Pemphigus vulgaris acantholysis amelio-J. Dermatol. 2006; 47: 84–89.

rated by cholingeric agonists. Arch. Dermatol.

40. Faergemann J. Atopic dermatitis and fungi. Clin.

2004; 140: 327–334.

Micr. Rev. 2002; 15: 545–563.

35. Ming-Hsien L., Chao-Kai H., Yu-Yun L. Success-41. Mohrenschlager M., Darsow U., Schnopp C.

ful treatment of recalcitrant pemphigus vulgaris i wsp. Atopic eczema: what’s new? JEADV 2006; and pemphigus vegetans with etanercept and 20: 503–513.

carbon dioxide laser. Arch. Dermatol. 2005; 141: 42. Takiguchi R., Tofte S., Simpson B. i wsp. Efalizu-680–682.

mab for severe atopic dermatitis: a pilot study in 36. Pardo J., Mercader P., Mahiques L. i wsp. Inflixi-a adults. J. Am. Acad. Dermatol. 10.1016/j.jaad mab in the management of severe pemphigus 2006.08.031

vulgaris. Br. J. Dermatol. 2005; 153: 222–223.

43. Jacobi A., Antoni C., Manger B. i wsp. Infliximab 37. Dicken C.H. Treatment of classic pityriasis rubra In the treatment of moderate to severe atopic pilaris. J. Am. Acad. Dermatol. 1994; 31: 997–

dermatitis. J. Am. Acad. Dermatol. 2005; 52:

–999.

522–526.

Forum Medycyny Rodzinnej 2008, tom 2, nr 2, 139–145

145