NBeh. W 07
16.11.2010
Odmienne stany świadomości 
podstawy neurobiologiczne.
Dr Agata Przyborska
1
ARAS
" Wstępujący pobudzający układ siatkowaty odpowiada za poziom świadomości i
czuwania
" Grzbietowa (mostowo-śródmózgowiowa) Rostral (pontomesencephalic) część
Wstępującego Układu Siatkowatego (ARAS) oddziaływuje na
korę mózgową (poprzez jadra śródblaszkowe wzgórza)
podwzgórze i podstawne przodomózgowie (basal forebrain) ( z rozległymi
połączeniami korowymi
ARAS
2
3
Zasypianie  oddziaływanie wzgórze-kora
" Wejście w sen NREM jest związane z dysfacylitacją (zmniejszonym
pobudzeniem) kory przez układ siatkowaty
" Dysfacylitacja dotyczy neuronów pobudzających, ale tak\
e neuronów
GABA-ergicznych w obrębie jądra siatkowatego wzgórza (NRT), (neurony
te, w stanie czuwania hamują hamujące działanie NRT na korę):
znacznie nasila się hamowanie aktywności neuronów wzgórzowo-
korowych przez NRT
prowadzi to do znacznego ograniczenia przepływ informacji sensorycznych do kory
mózgowej (wzgórze -  wrota do kory zostają zamknięte); nie hamowane NRT
inicjują równie\
wrzeciona senne
" Z dysfacylitacji neuronów korowych wynikają wolne fale oscylacji aktywności
korowej: naprzemienne fale depolaryzacji i hiperpolaryzacji rozległych
obszarów kory o częstotliwości <1Hz - SYNCHRONIZACJA
wolne oscylacje są podstawą innych charakterystycznych elementów zapisu EEG
obserwowanych w fazie EEG (wrzecion sennych, zespołów K czy fal delta)
4
Układ siatkowaty w sterowaniu fazami snu
Układ siatkowaty mo\
na podzielić funkcjonalnie na systemy
REM-off i REM-on (teoria Hobsona, 2002):
" REM-off  układ NA (miejsce sinawe) i 5-HT(serotonina) (jj.
szwu):
jest najbardziej aktywny w czasie czuwania,
w czasie snu NREM jego aktywność jest nieco ni\
sza,
natomiast całkowicie wygasa w fazie REM
" REM-on  układ Ach (głównie układ śródmózgowiowo-
mostowy i podstawne przodomózgowie):
jest najbardziej aktywny w czasie czuwania oraz w fazie REM;
pozostaje nieaktywny w czasie snu NREM
" Cykliczne zmiany w aktywności tych systemów sterują
przebiegiem poszczególnych faz snu
5
Transmisja adrenergiczna (NA) i
cholinergiczna (Ach) podczas czuwania i snu
6
ZABURZENIA SNU
7
Skutki braku snu
" Krótkotrwały brak snu:
wahania nastroju (zdenerwowanie, zmęczenie)
roztargnienie, brak skupienia uwagi
spowolnienie reakcji
" Długotrwałe, kilkudniowe pozbawienie snu:
mo\
e spowodować stany zbli\
one do psychozy, halucynacji oraz
stanów paranoidalnych; działanie podobne jak znaczna ilość
alkoholu lub narkotyków
osłabienie organizmu poprzez zaburzenie funkcjonowania układu
immunologicznego; zmniejszenie aktywności limfocytów
" Doświadczenia na szczurach pokazały, \
e kilka tygodni
deprywacji snu prowadzi do ich śmierci
8
Polisomnografia - badanie zaburzeń snu
" Rejestracja EEG, EOG (elektroolulografia), EMG
(elektromiografia).
" Z u\
yciem pomiaru temperatury, rejestracji ruchów
kończyn, pozycji ciała, mechaniki oddychania, mikrofonów
itp..
9
Zaburzenia snu
" Mogą dotyczyć długości snu, jak i jego jakości.
" Dyssomnie - zaburzenia dotyczące nieprawidłowej ilości i jakości snu
bezsenność,
hipersomnia (pierwotna nadmierna senność)  diagnozowana, gdy trwa
ponad miesiÄ…c i po wykluczeniu przyczyn somatycznych i psychicznych
narkolepsja
zaburzenia rytmów okołodobowych: jet lag, zespół opóz
nionej fazy snu
zespół przyspieszonej fazy snu
" Parasomnie  zaburzenia podczas snu, zasypiania lub wybudzania.
upojenie przysenne
lęki nocne
somnambulism, sexomnia
koszmary senne
" Zaburzenia snu w przebiegu chorób psychicznych
10
Zespół bezdechu śródsennego (ang. Sleep
Apnoea Syndrome - SAS)
" Bezdech  brak wentylacji płuc przez ponad 10 sekund.
" Przyczyny powstania:
postać zaporowa (obwodowa) - zaburzenia przepływu powietrza
przy wdechu przez górne drogi oddechowe, najczęściej w wyniku
zwiotczenia mięśni w obrębie gardła
postać ośrodkowa -zaburzenia pochodzące z mózgu
postać mieszana
" Objawy: nagłe przebudzenia, z uczuciem lęku i
dezorientacji, mogą być zauwa\
ane przez partnera
poprzez głośne chrapanie i zauwa\
alny bezdech.
" Choroba towarzyszy często otyłości, arytmii serca,
nadciśnieniu tętniczemu
11
Hipersomnia:
" Nadmierna senność dotyka osób wchodzących w wczesną
dojrzałość i póz
nÄ… fazÄ™ wieku pokwitania.
" Sen podstawowy zostaje wydłu\
ony nawet do kilkunastu
godzin na dobę, ale nie usuwa uczucia zmęczenia. Nadmierna
senność współwystępuje czasami z zaburzeniami świadomości
po przebudzeniu.
" Przyczyny:
- depresja (unikanie problemów przez przesypianie)
- zaburzenia gospodarki cukru w organizmie,
- anemia
- zaburzenia hormonalne w wieku dojrzewania
- bezdech senny (chrapanie)
- zmęczenie, - zbyt niskie ciśnienie
" W przeciwieństwie od narkolepsji, senność w hipersomnii
mo\
na samodzielnie przezwyciÄ™\
yć
12
Zespół opóz
nionej fazy snu
(Delayed Sleep Phase Syndrome, DSPS)
" Przewlekły zespół opóz
nionego zasypiania i budzenia siÄ™.
niezwiązany z bezsennością czy schorzeniami psychicznymi, częsty u młodych i dorosłych ludzi
" Powstaje w wyniku braku zgodności pomiędzy endogennym (własnym, wewnętrznym,
biologicznie preferowanym przez człowieka) rytmem snu i aktywności a rytmem
chodzenia spać i wstawania narzuconym przez normy społeczne, związanym z 24-
godzinnym rytmem czasu ziemskiego.
" Istotą zaburzenia jest opóz
nienie wewnętrznego zegara biologicznego, regulującego pory
snu, o co najmniej kilka godzin w stosunku do średniej w społeczeństwie.
" Osoby cierpiące na DSPS często odczuwają senność dopiero w póz
nych godzinach
nocnych - typowe pory snu dla osoby z DSPS to godziny od 2- 4 w nocy do 10-14 w
dzień.
" Jeśli mo\
liwe jest chodzenie spać w tych porach, sen osób z DSPS jest prawidłowy, tzn.
prowadzi do wypoczęcia.
" W przypadku narzuconych pór snu przez normy społeczne osoby cierpiące na DSPS mają
trudności z rozpoczynaniem snu, je\
eli próbują kłaść się do łó\
ka wcześniej ni\
wynika to
z ich własnego rytmu okołodobowego oraz mają powa\
ne problemy z wstawaniem
porannym.
" Objawy wynikają z niedoboru snu : pogorszenie jakości \
ycia, pogorszenie koncentracji
uwagi i pamięci, dra\
liwość
" Metodami leczenia DSPS: terapia behawioralna, leczenie z u\
yciem melatoniny
fototerapia).
13
Narkolepsja
" Narkolepsja  choroba charakteryzująca się nagła, epizodyczną
utratą napięcia mięśniowego i nieodpartym pragnieniem snu w
trakcie dziennej aktywności.
" Zaczyna się ona nagłym nadejściem snu REM - u zdrowych osób
sen REM prawie nigdy nie występuje bez poprzedzającego go
snu wolnofalowego.
" Częstość występowania 1/2000
" Jedyne znane zaburzenie generatora rytmu sen/czuwanie
" Często u osób u których faza REM we śnie nie występuje
14
15
Narkolepsja
16
Co mo\
e wywołać atak narkolepsji?
" śmiech
" za\
enowanie, zakłopotanie
" kontakty z nieznanymi osobami
" nagły wybuch złości
" zmęczenie fizyczne
" sex
17
NARKOLEPSJA
miejsce sinawe
18
Objawy narkolepsji ( kwadrat narkolepsji )
1. Katapleksja:
utrata napięcia mięśniowego bez utraty świadomości.
2. Senność:
uporczywa, w ciÄ…gu dnia
3. Pora\
enie przysenne:
pora\
enie ruchowe podczas zasypiania lub w dzień
4. Halucynacje hipnoidalne:
doświadczanie marzeń sennych podczasnia, z elementami  dnia
codziennego .
19
Narkolepsja
" Narkolepsji mogą towarzyszyć tak zwane pora\
enie przysenne:
w okresie przejścia od snu do czuwania przez kilkanaście minut
występuje całkowita niezdolność do ruchu i mowy oraz omamy
wzrokowe, czasami o przera\
ającej treści.
" Narkolepsja jest częsta u psów (labradory, dobermany).
Stwierdzono, \
e towarzyszy jej defekt jednego z receptorów dla
oreksyn w podwzgórzu.
" Tak\
e u ludzi chorych na narkolepsjÄ™ stÄ™\
enie oreksyn w płynie
m-r jest bardzo małe.
20
21
22
EEG, EMG i nystagmogram w narkolepsji: równoczesne występowanie
elementów snu NREM (wrzeciona senne)
i REM (szybkie ruchy gałek ocznych, saw-tooth waves, atonia mięśni)
23
Neurony oreksygeniczne w rytmie snu i czuwania
" Związek pomiędzy poziomem oreksyn a narkolepsją został
potwierdzony u ludzi (Takeshi Sakurai, 2007)
" W badaniach pośmiertnych (post-mortem) stwierdzono, \
e
poziom oreksyny A w mózgach (w korze i w moście)
chorych na narkolepsję był nieoznaczalny, a reaktywność
oreksygenicznych neuronów podwzgórza była ni\
sza o 80-
100%.
" Obecnie diagnostyka narkolepsji (i katapleksji) opiera siÄ™
na badaniu poziomu oreksyny A w płynie mózgowo-
rdzeniowym
24
Obszary o du\
ej gęstości receptorów
oreksygenicznych
LHA/PH  Lateral Hypothalamic Area i Posterior Hypothalamus, LC 
miejsce sinawe, TMN  jądra guzowo-suteczkowate podwzgórza, Raphe 
25
jÄ…dra szwu, LDT,VTA  boczna i brzuszna okolica nakrywki
NATURE REVIEWS |
NEUROSCIENCE
VOLUME 8 | MARCH 2007
Parasomnie  lunatyzm:
" Synonim: somnambulizm, sennowłóctwo
" Występuje podczas snu NREM
" Głównie u dzieci, zwłaszcza w wieku 11-12 lat (1-17%), tak\
e
u dorosłych (4%)
" Incydent lunatyzmu mo\
e przebiegać spokojnie lub z
nasilonym pobudzeniem, ró\
ny jest tak\
e czas trwania
26
Somnambulizm
" Somnambulizm nie
pozostawia wspomnień - osoby
cierpiące na tę przypadłość
najczęściej nie zdają sobie z niej
sprawy.
" Objawy pojawiajÄ… siÄ™ ok. 30-40 minut
od zaśnięcia, w szczytowym
momencie snu wolnofalowego.
" Oczy somnambulika są otwarte, więc
mo\
e on omijać przeszkody, jednak
jego reakcje na pytania innych osób
mogą być powolne, albo mo\
e nie
być ich wcale. Ma zaburzoną
koordynacjÄ™.
" CharakterystycznÄ… cechÄ… u
somnambulików są hiperaktywne fale
delta.
27
Szybka progresja incydentu
somnambulicznego u 23 letniej
kobiety.
28
Parasomnie - Upojenie przysenne
" Synonim- zryw przysenny, stan zamroczenia przysennego, zespół
Elpenora, elpenoryzm
" Krótko trwający stan psychotyczny, pojawiający się po nagłym
obudzeniu u predysponowanych osób.
" Wyra\
a się jakościowymi zmianami świadomości  zamroczenie -
występującymi bezpośrednio po obudzeniu tej osoby.
" Do stanów predysponujących zalicza się osobnicze skłonności, stany
wyczerpania, zmęczenia, okresy rekonwalescencji .
" Nazwa zespołu Elpenora pochodzi od imienia postaci z Odysei :
Elpenor był najmłodszym z towarzyszy Odyseusza, który upił się
winem i zasnął na dachu domu, a obudzony rano pobiegł przed
siebie, spadł z dachu i zginął.
" Termin wprowadzony do medycyny w 1961 r., opisano wiele
przypadków
29
Śmiertelna rodzinna bezsenność:
" postępująca choroba prionowa występująca w postaci
dziedzicznej lub sporadycznej;
" charakteryzuje się pogarszającą się bezsennością,
osłabieniem funkcji autonomicznych i motorycznych,
demencją, wreszcie kończy się śmiercią:
" u pacjentów stwierdza się znaczny ubytek neuronów
i glejozę w obrębie jader brzusznych i
przyśrodkowo-grzbietowych wzgórza oraz jąder
oliwki w rdzeniu przedłu\
onym.
30
Zaburzenia behawioralne snu REM to stan, w którym
w czasie snu REM nie pojawia siÄ™ hipotonia.
W wyniku tego pacjenci  działają we śnie  miotają się,
mogą nawet wyskoczyć z łó\
ka, aby stoczyć walkę z
wyimaginowanym przeciwnikiem. Zaburzenie to zwykle
poddaje siÄ™ leczeniu benzodiazepinami.
31
Zaburzenia behawioralne snu REM
Ruchowa ekspresja snów z
elementami walki.
32
33
Padaczka (Epilepsja)
" Choroba o zło\
onej etiologii, z napadami padaczkowymi.
" Napad padaczkowy jest wyrazem przejściowych zaburzeń czynności
mózgu polegających na nadmiernych i gwałtownych, samorzutnych
wyładowaniach bioelektrycznych w neuronach mózgu.
" Biochemicznymi przyczynami pojawiania się tych wyładowań mogą być:
zaburzenia równowagi pomiędzy neuroprzekaz
nikami pobudzajÄ…cymi
i hamujÄ…cymi;
obni\
ony próg pobudliwości neuronów spowodowany np. zaburzeniami
elektrolitowymi
zaburzenia pracy pompy sodowo-potasowej;
" W USA ponad 4 mln choruje na ró\
ne postacie padaczki, średnio ok. 1%
populacji;
" Ryzyko zachorowania jest największe we wczesnym dzieciństwie i w
okresie dojrzewania (80%).
34
zapis EEG podczas uogólnionego ataku
epilepsji
35
SA
AWNI - CHORZY NA EPILEPSJ

Fiodor Dostojewski
Herakles
Vincent van Gogh
Król Saul
Lord Byron
Aleksander Macedoński
Molier
Juliusz Cezar
George F. Händel
Św. Paweł
Piotr I
Napoleon Bonaparte
Pius IX
36
Liczba chorych na świecie : ok. 50 mln.
W Polsce  ok.. 400 000 osób.
Częstość występowania : 0,5% - 1 %; 1/133
Roczne koszty zwiÄ…zane z EPI (USA) :12,5 mld $
37
Etiologia
" Urazy okołoporodowe
" Wrodzone zaka\
enia
" Malformacje mózgu
" Infekcje OUN
" Zespoły genetyczne
" Urazu głowy
" Guzy (19% nowych przypadków epi w populacji 40  59
lat)
" Choroby naczyniowe
" Choroby zwyrodnieniowe
38
Rodzaje napadów padaczkowych
" Padaczki uogólnione:
uogólnione pierwotnie,
uogólnione wtórnie,
uogólnione nieokreślone;
" Padaczki częściowe;
napady częściowe proste,
napady częściowe zło\
one:
psychomotoryczne, psychosensoryczne,
trzewno-wegetatywne, emocjonalne i
intelektualne.
" Padaczki nie sklasyfikowane.
39
Rodzaje napadów padaczkowych (1)
" Napady ogniskowe objawowe
padaczka skroniowa, padaczka czołowa, padaczka ciemieniowa,
padaczka potyliczna,
padaczka Ko\
ewnikowa - od 18. do 25. roku \
ycia, du\
e napady,
lekooporna. Często prowadzi do całkowitego parali\
u i do wejścia
w stan padaczkowy
mieszane np. skroniowo-czołowa.
" Padaczki o określonej etiologii
padaczka w guzach mózgu, padaczka poudarowa,
padaczka alkoholowa, podaczka polekowa
padaczka poinfekcyjna, padaczka po kraniotomii,
padaczka odruchowa (wywołana powtarzającymi się seriami
bodz
ców świetlnych bądz
akustycznych).
40
Rodzaje napadów padaczkowych (2)
" Stan padaczkowy: powtarzajÄ…ce siÄ™ napady padaczkowe
trwajÄ…ce powy\
ej 5 minut, bez odzyskania przytomności,
czasem z chwilowym bezdechem;
stan zagro\
enia \
ycia; wymagajÄ… natychmiastowej hospitalizacji i
podjęcia pilnego leczenia;
występują bez uchwytnej przyczyny lub po zmianie, nagłym
odstawieniu leków (w szczególności hormonalnych), w trakcie
infekcji u chorego z epilepsjÄ…, itp.
chory zagro\
ony jest m.in. obrzękiem mózgu, obrzękiem płuc,
hipertermiÄ….
41
Padaczki uogólnione (1):
" napady małe (petit mal): ;
zazwyczaj u dzieci
charakteryzują się krótkotrwałymi epizodami zaburzeń
świadomości bez utraty przytomności: dziecko jakby na chwilę się
zagapia, po czym podejmuje przerwaną czynność;
" napady miokloniczne:
bez utraty przytomności, dochodzi do kilku zrywań niektórych
grup mięśniowych;
" napady atoniczne:
chory nagle pada, jakby ugięły się pod nim nogi i traci
przytomność na kilka minut;
42
Padaczki uogólnione (2):
" napady toniczno-kloniczne (grand mal):
chory nagle pada na ziemię, traci przytomność;
dochodzi do wyprÄ™\
ania kończyn i tułowia, czasami przygryzienie
języka, ślinotoku, zsinienia spowodowanego bezdechem,
zaburzenie funkcji zwieraczy (faza toniczna), kilka sekund ;
rytmiczne zrywanie (drgawki) kończyn i tułowia, utrzymujące się
do 5 min (faza kloniczna);
w czasie napadu mo\
e wystąpić tylko jedna z tych faz (napad
toniczny lub kloniczny).
43
Padaczki częściowe (1):
" napady częściowe proste:
w korze ruchowej  ruchy mimowolne;
płat skroniowy  czucie dziwnych zapachów i smaków;
inne okolice kory  pocenie się, gęsia skórka, euforia lub lęki;
pacjent pozostaje przytomny, zachowana pamięć;
stany nazywane aurą, kiedy po nich następuje inny typ napadu.
44
Padaczki częściowe (2):
" napady częściowe zło\
one: psychomotoryczne,
psychosensoryczne, trzewno-wegetatywne, emocjonalne i
intelektualne:
zwykle rozpoczynają się w płatach czołowym lub skroniowym i
szybko obejmują obszary związane z czuciem i świadomością;
o  nieobecny wzrok, automatyczne ruchy, mowa bez zwiÄ…zku,itp.
o niektóre zachowania mogą zagra\
ać i choremu, i otoczeniu
(wbiegnięcie na jezdnię, rozbieranie się);
o zwykle od 30 s. do 2 min. (czasem godziny);
o u ludzi w ró\
nym wieku, czasem poprzedzajÄ… napady kloniczno-
toniczne.
45
Rodzaje napadów padaczkowych
46
Czynniki wyzwalajÄ…ce napady epileptyczne
" Padaczka  odruchowa - wywołana powtarzającymi się seriami bodz
ców
świetlnych bądz
akustycznych:
np. z gry komputerowej, naturalne migotanie ekranu komputera,
oglądanie słońca przez drzewa w trakcie jazdy samochodem, dyskoteka
(lampy stroboskopowe) itp.).
Często gwałtowne wyjście z ciemnego miejsca na mocne światło
słoneczne mo\
e przyczynić się do napadu (w celu obserwacji i badań, w
szpitalach, wywołuje się ataki za pomocą migoczącej lampy.
" Zmiany hormonalne  do napadu mogą przyczynić się wahania
hormonalne zwiÄ…zane z menstruacjÄ… - kobiety znacznie bardziej nara\
one
są na atak w końcowej fazie cyklu. Zmiany związane z dojrzewaniem.
" Zmiana aktywności falowej mózgu  padaczka mo\
e pojawiać się w
okolicach przejścia od snu do czuwania i na odwrót.
" Stany gorączkowe, zmęczenie, niewyspanie
" Istnieją wiarygodne doniesienia o napadach padaczkowych wywołanych
wykonywaniem zadań rachunkowych czy grą w chińską układankę
mad\
ong, a nawet brzmieniem głosu prezenterki telewizyjnej.
" Neurolog Oliver Sacks (autor ksiÄ…\
ki  MÄ™\
czyzna, który pomylił swoją \
onÄ™
z kapeluszem ) opisuje pacjentkę, która dostawała napadu słysząc dz
więki
muzyki neapolitańskiej.
47
Padaczki skroniowe
" Temporal Lobe Epilepsy (TLE). Dwie główne kategorie:
ognisko w obrębie hipokampa, zakrętu przyhipokampowego i
jąder migdałowatych (amygdala)  wewnetrzna część płata
skroniowego  przyśrodkowa padaczka skroniowa, Medial
temporal lobe epilepsy (MTLE)
ognisko w części zewnętrznej płata skroniowego, w obrębie nowej
kory  boczna padaczka skroniowa Lateral temporal lobe epilepsy
(LTLE).
" Patologiczne wyładowania mogą obejmować obydwie
powy\
sze strefy, mogą występować jedno lub
obustronnie.
" TLE w obrębie lewej półkuli wywołuje zespół objawów
zwany syndromem Geschwinda
48
" Norman Geschwind (1926-1984) uwa\
ny jest za ojca
współczesnej neurologii behawioralnej w USA. Badał
zmiany zachowań w wyniku uszkodzeń mózgu.
" Pierwszy sklasyfikował i opisał zespół objawów
(paranormalnych zachowań) towarzyszących TLE:
hipergrafia
nadreligijność
zamroczenie i omdlenie
pedantyzm
49
Syndrom Geschwinda
" Znany tak\
e jako syndrom Waxmana-Geschwinda,
obserwowany u pacjentów z ogniskami TLE w lewej
półkuli, to charakterystyczne zmiany osobowości i zespół
objawów:
hipergrafia
afazja przewodzeniowa
hiposeksualność
intensywne prze\
ycia poznawcze i emocjonalne
nadreaktywność i nad-moralność
" Syndrom mający wielu i zwolenników i przeciwników.
50
" Vilayanur Subramanian "Rama" Ramachandran
(ur.1951), neurolog, profesor psychologi i  neuroscience
na uniwersytecie w San Diego.
" Pierwsze jego prace dotyczyły percepcji wzrokowej, znany
z pogranicza neurologii behawioralnej i psychofizyki.
" Po serii wykładów dla BBC zyskał przydomek  MarcoPolo
neuronauki współczesny Paul Broca , a Newsweek
zaliczył go do tzw. Klubu 100  najwa\
niejszych ludzi
nauki XXI wieku.
" Ramachadran (w 1998) badał neuronalne podstawy
nadreligijności w TLE z wykorzystaniem aparatury
wykrywającej zmiany oporności skóry towarzyszące
odpowiedzi emocjonalnej.
51
TLE i neuroteologia
" Ramachadran w serii prostych doświadczeń prawdzał czy hiperreligijość jest
wyrazem uogólnionego wzrostu napięcia emocjonalnego, czy jest specyficzna.
" Badanym prezentował słowa neutralne, związane z religią i związane z
seksualnością:
pacjenci z TLE wykazywali nadmiernÄ… odpowiedz
na słowa związane z religią,
zmniejszoną na te związane z seksem i normalna w odniesieniu do słów neutralnych
potwierdziło to doniesienia, \
e pacjenci z TLE są nadreaktywni w odniesieniu słów,
obrazów czy symboli religijnych.
" Michael Persinger (ur. 1945, Uniwersytet w Ontario, neuropsychologia poznawcza))
w eksperymentach z wykorzystaniem elektromagnetycznej stymulacji płatów
skroniowych stwierdził, \
e stymulacja taka wywołuje halucynacje o wyraz
nie
 paranormalnej treści, z objawianiem się duchów czy UFO.
" Skonstruował urządzenie do stymulacji płata ciemieniowego i skroniowego (GOD
helmet), które miało wywoływać podobnie zmienione stany świadomości.
" Przedstawiciel nurtu neuroteologii twierdzÄ…, \
e osoby z TLE szczególnie często
doświadczają stanów euforii i objawień, a w historii pełniły rolę szamanów lub
proroków.....
52
THE END....
53
Zaburzenia świadomości
" Uszkodzenia układu siatkowatego prowadzą do zaburzeń
świadomości
śpiączka
stan wegetatywny
stan minimalnej świadomości
54
Reakcja na Odruchy Cykl sen-
STAN Zapis EEG
bodziec pnia mózgu czuwanie
Smierć
nie nie nie płaski
mózgu
nie nie
Spiączka/ Ró\
ne, ustalone
tak
Coma wzorce
Stupor, Od czasu do Nie płaski,
tak ró\
nie
letarg czasu często wolny
Stan
Nie płaski,
wegetatyw nie tak tak
często wolny
ny/PVS
Od czasu do Nie płaski,
Katatonia tak tak
czasu często wolny
Od czasu do Normal sleep
Sen tak tak
czasu patterns
Syndrom
nie tak tak EEG prawidłowe
zamknięcia
55
Laureys (2002) rejestracja aktywności mózgu podczas stymulacji bólowej
Stan wegetatywny:
 czerwone  obszary aktywowane przez ból,
- niebieskie  obszary o aktywacji MNIEJSZEJ (w stos. do kontroli)
56
Stan wegetatywny
" W stanie wegetatywnym działa pień mózgu, ale reszta mózgu jest
martwa.
" Pacjent ma otwarte oczy i mo\
e przechodzić przez cykl czuwania i
snu, ale nie potrafi wodzić wzrokiem czy reagować spojnie na bodz
ce.
" W niektórych przypadkach widać pobudzenia kory zmysłowej i
ruchowej, ale nie obszarów skojarzeniowych; w efekcie pacjent
wykonuje niekontrolowane ruchy, grymasy twarzy, wydaje
nieartykułowane dz
więki.
" W rzadkich przypadkach wraca świadomość i aktywność w obszarach
skojarzeniowych:
znany jest przypadek kobiety pozostajÄ…cej przez 20 lat w stanie
wegetatywnym, której część kory, w tym obszar Wernickego i Broki, były
nadal aktywne, a przypadkowe pobudzenia tej kory powodowały
wypowiadanie izolowanych słow (N. Schiff et al, 2002)
57
obrazowanie stanu wegetatywnego
" Schiff (2002)  izolowane wyspy aktywności korowej u
pacjentów w stanie wegetatywnym
58
Stan minimalnej świadomości
" Stan minimalnej świadomości jest wynikiem braku aktywności
rozległych obszarów mózgu, zachowane są jednak pobudzenia kory
zmysłowej i niektórych obszarów skojarzeniowych.
" Prowadzi to od czasu do czasu do spójnych reakcji pacjentów, którym
mo\
na przypisać minimalną świadomość.
" Taki stan odró\
nia siÄ™ od stanu wegetatywnego dopiero od lat 90.
" Powtórne zbadanie 40 niewidomych pacjentów uznanych za osoby w
stanie wegetatywnym w 1996 roku w Wielkiej Brytanii pokazało, \
e
17 z nich miało minimalną świadomość i zdolności do porozumiewania
siÄ™.
" Terry Wallis wyzdrowiał po 19 latach w stanie minimalnej
świadomości.
" Terri Schiavo po 15 latach stanu wegetatywnego została odłączona
od aparatury (wyrokiem sądu); jej mózg uległ atrofii i wa\
ył przy
końcu 615 g.
59
Badania metabolizmu metodÄ… PET (Laureys 2004)
60
Diagnozowanie świadomości
" Owen i wsp. (2006) przeprowadzili eksperyment słu\
Ä…cy
detekcji świadomości u osoby z rozpoznaniem stanu
wegetatywnego:
badanie wykonano po upływie 5 miesięcy od urazu (wypadek
samochodowy)
przed badaniem kobieta nie reagowała na bodz
ce i miała
zachowany cykl snu i czuwania,
wg oceniającego ją zespołu diagnostycznego spełniała kryteria
stanu wegetatywnego
61
Badanie wstępne  rejestracja aktywności
mózgu podczas słuchania zdań
62
" Właściwe badanie  rejestracja aktywności mózgu po usłyszeniu poleceń:
 wyobraz
sobie, \
e grasz w tenisa
 wyobraz
sobie, \
e odwiedzasz pokoje w swoim domu
" czas wykonywania
polecenia wynosił
30 sekund,
po czym następował
okres relaksacji
" zdaniem autorów
podobieństwo
wzorców pobudzenia
świadczy o tym,
\
e pacjentka
rozumiała polecenia
i świadomie się
do nich stosowała
63
Zespół Zamknięcia (Locked-in syndrom)
" Uszkodzenia brzusznej części mostu (uraz, krwotok, mia\
d\
yca) mogÄ…
spowodować "zespół zamknięcia", całkowity parali\
ciała.
Pozostaje jedynie mo\
liwość pionowych ruchów gałki ocznej i
mruganie powiekami.
" Komunikacja z takÄ… osobÄ… mo\
liwa jest te\
dzięki sygnałom EEG.
" Same obserwacje klinicznie nie potrafiÄ… czasem odro\
nić stanu
zamknięcia od prawdziwego stanu wegetatywnego.
" Dziennikarz, redaktor naczelny "Elle", Jean-Dominique Bauby, po
wylewie, przez dwa lata \
ył w stanie zamknięcia, mrugając powieką
napisał ksią\
kę "Skafander i motyl", według której nakręcono film.
64
c.d.n.
65