W.4. Lokalizacja przemysłu
4.1. Tradycyjne zasady lokalizacji przedsiębiorstw
Lokalizacja przemysłu ma dość stabilny charakter.
Wynika to z:
" niemobilności infrastruktury technicznej;
" znacznej koncentracji środków produkcji w zakładach.
Najważniejsze ogólne czynniki lokalizacji zakładów przemysłowych:
" Baza surowcowa (np. dla górnictwa, kopalnictwa);
" Rynek zbytu (np. dla budownictwa, elektro-ciepłowni, wybranych zakładów
przemysłu spożywczego);
" Czynnik transportu (np. dla niektórych rodzajów przemysłu: mineralnego,
spożywczego, hutnictwa [zwłaszcza metali nieżelaznych]);
" Zasoby wodne (np. dla przemysłu cukrowniczego, owocowo-warzywnego,
przemysłu energetycznego, chemicznego, hutnictwa żelaza, przemysłu celulozowo-
papierniczego);
" Zasoby pracy [w sensie ilościowym np. przemysł odzieżowy i włókienniczy], [w
sensie jakościowym - przemysł elektrotechniczny, elektroniczny, energetyczny,
maszynowy, precyzyjny];
" Baza energetyczna (np. dla hutnictwa metali nieżelaznych oraz części przemysłu
chemicznego [np. produkcja kauczuku, polietylenu, chloru]);
" Korzyści aglomeracji;
" Zagospodarowanie infrastrukturalne.
Tab. Wybrane rodzaje działalności przemysłowej a ich charakter określony zależnością od
czynnika lokalizacji
Charakter przemysłu Gałęzie przemysłu Przykłady zakładów przykładowe
(zależność od czynnika lokalizacji) (wg KGN) dziedziny produkcji
Górnictwo i kopalnictwo* Kopalnie węgla kamiennego i brunatnego
Energetyczny Elektrownie węglowe
Surowco- Hutnictwo żelaza i metali nieżelaz. Huty żelaza, miedzi, cynku i ołowiu
chłonny Cukrownie, zakłady owocowo-warzywne,
Spożywczy
(zdeterminowany lub zakłady rybne
Produkcja drewna Tartaki
związany bazą surowcową)
Materiałów budowlanych Cementownie, cegielnie
Zakłady koksochemiczne, zakłady
Chemiczny
produkcji sody
Spożywczy Zakłady mięsne, piekarnie, mleczarnie
Materiałów budowlanych Produkcja półfabrykatów
Uzależniony
Chemiczny Produkcja kwasu siarkowego
od rynków zbytu
Elektrownie i elektrociepłownie, produkcja
Energetyczny
pary
Hutnictwo met nieżelaznych Huty aluminium, miedzi
Hutnictwo żelaza Huty żelaza
Zakłady prod. kauczuku, chloru,
Chemiczny
polietylenu
Energetyczny Elektrociepłownie
Papierniczy Produkcja celulozy i papieru
Chemiczny Produkcja sody kaustycznej, włókien
Energochłonny
Spożywczy Produkcja napojów
Wodochłonny
Włókienniczy Produkcja bawełny
Pracochłonny
Odzieżowy Produkcja odzieży
(niewymagające wysokich
Skórzano-obuwniczy Produkcja obuwia
kwalifikacji pracowników)
Produkcja artykułów RTV, elektronicznych
Wymagające
Elektroniczny
urządzeń pomiarowych, komputerów
wykwalifikowanych
Prod aparatury pomiarowej, urządzeń
zasobów pracy
Precyzyjny
optycznych
Wymagające zaplecza
Produkcja samochodów, taboru
Środków transportu
badawczo-rozwojowego
kolejowego
Chemiczny Zakłady farmaceutyczne
Produkcja obrabiarek, silników, maszyn
Maszynowy
budowlanych, artykułów AGD
Elektroniczny Produkcja mikroprocesorów
Chemii Produkcja opon, leków
Zbrojeniowy Produkcja uzbrojenia
y
ródło: W. Budner 2008
Lokalne systemy produkcyjne - KLASTERY
Inne określenia: grona, wiązki przemysłowe, lokalne systemy produkcyjne (fr.)
KLASTERY (Clusters & Networks)  geograficzna koncentracja wzajemnie powiązanych ze
sobą p-stw (głównie MŚP) i instytucji danego obszaru zajmujących się określoną dziedziną,
które jednocześnie współpracują, wspierają się i konkurują ze sobą.
Cechy charakterystyczne w większości definicji:
koncentracja przestrzenna;
powiązania;
wspólna trajektoria rozwoju;
konkurencja i kooperacja.
Sieci powiązań pomiędzy podmiotami w klasterach przyczyniają się do przyspieszenia
rozwoju danego terytorium. Są potencjalnym z
ródłem efektów mnożnikowych i z tego
względu powinny zastępować tradycyjne formy wspierania rozwoju regionalnego.
Różne kategorie sieci:
sieci sektorowe (MŚP działają w tym samym sektorze),
sieci horyzontalne (różne formy współpracy podmiotów)
sieci wertykalne (współpraca np. dostawców, firm zaopatrzeniowych dla globalnego
odbiorcy).
Najważniejsze osie rozwojowe klasterów dzielą je na dwie zasadnicze grupy:
Klastry technologiczne  powiązane łańcuchem wartości dodanej, silnie zorientowane
na wysokie technologie, utrzymujące ścisłe powiązania z ośrodkami naukowo-
badawczymi, często wręcz z nich wyrastające; takim klasterem jest np. Dolina
Krzemowa;
Klastry tradycyjne (historyczne)  oparte na know-how i wiedzy wypracowanej przez
wiele lat a nawet pokoleń; ich powiązania technologiczne, a także kontakty z sektorem
badawczym są ograniczone; przykładem są winnice regionu Bordeaux we Francji, lub
szwajcarski przemysł zegarmistrzowski.
Czynniki świadczące o istnieniu klastra (PL):
" Wspólna baza naukowa (wzmacniana nieformalnymi kontaktami pomiędzy
przedsiębiorcami a pracownikami naukowymi),
" Sposób powstawania nowych firm (tzw. firmy odpryskowe),
" Powiązania z kooperantami (długookresowe kontakty, niekiedy nieformalne)
Słabe strony klastra (w PL):
" Słabe formalne powiązania m. p-stwami,
" Słaba współpraca w zakresie B+R m. p-stwami,
" Słaba infrastruktura okołobiznesowa,
" Słaba współpraca z władzami lokalnymi.
Technopolie
Typową cechą współczesnego rozwoju aglomeracji przemysłowych w krajach rozwiniętych
są zaawansowane zmiany w strukturze ich produkcji oraz przemysłowym zagospodarowaniu
ich przestrzeni geograficznej. Miasta te rozwijają się m.in. dzięki temu, że stały się z
ródłami
informacji.
Technopolie [bieguny technologii] to najogólniej ujmując nowe obszary o charakterze
naukowo-technologiczno-produkcyjnym. Technopolia (fr. le technop�le) pochodzi od słów:
" techno (od gr. techne)  w założeniach rzemiosło, techniczny, tu: przemysłowy,
" pole:
1 (od gr. polos)  biegun, rdzeń, wokół którego się wszystko obraca,
2 (od gr. polis)  miasto,
3 (od gr. polein)  sprzedawać.
Technopolia / technopole
Koncentracja w pewnych obszarach technologicznie innowacyjnych działalności związanych z
przemysłem, zdolnych do generowania naukowych synergii i ekonomicznej produktywności.
P. Laffitte, o technopolii:  chodzi o zebranie w jednym miejscu zaawansowanych technologii
- centrów badawczych, przedsiębiorstw, a także instytucji finansowych, co stworzy: warunki
ułatwiające kontakty w tym środowisku, powstanie nowych idei, innowacji technicznych i
produktów będących efektem synergii oraz tworzenie nowych przedsiębiorstw .
3 kategorie obszarów (regionów), w których mogą pojawić się bieguny
technologii:
" stare regiony przemysłowe (obszary produkcyjne),
" przestrzenie metropolitarne (przekształcające się),
" nowe przestrzenie przemysłowe (utworzone ex nihilo).
Typologia technopolii (M. Castells i P. Hall [1994], ze zmianami W. Budner); (kryterium typ
prowadzonej działalności: (badawczo-rozwojowa [B+R], wdrożeniowa [W],
produkcyjna [P]).
Miasta naukowe  ściśle naukowe kompleksy badawcze, bez terytorialnego związku z
produkcją przemysłową np. Akademgorodok (Nowosybirsk), Taedok (Korei Płd).
Parki technologiczne  uprzywilejowane obszary, przyciągające przemysł
zaawansowanych technologii. Zakres ich działalności dotyczy zasadniczo produkcji
przemysłowej opartej na nowych technologiach, a następnie marketingu nowych
produktów np.Sophia-Antipolis (Francja), Hsin-chou (Tajwan).
Kompleksy technologiczno-przemysłowe (parki technolo-giczno-przemysłowe) 
obszary o najbardziej złożonym ze względu na rodzaj działalności charakterze.
Kompleksy te łączą badania, wdrożenia i produkcję przemysłową. Mogą powstawać
zarówno w okręgach przemysłowych, które przechodzą proces transformacji i
dezindustrializacji, np. Boston Route 128, jak również od podstaw, z dala od działalności
przemysłowej, jak np. Silicon Valley (USA).
Podział technopolii na trzy rodzaje kompleksów wg roli państwa w ich tworzeniu i funkcjonowaniu
R. Gordon [1991]:
1. Kompleksy wysokiej techniki kierowane przez państwo - rezultat polityki państwa
nastawionej na osiągnięcie określonych celów regionalnych za pośrednictwem
technologicznie zorientowanych biegunów wzrostu; wpływ państwa jest tu najbardziej
bezpośredni (np.: Sophia Antipolis, technopolie japońskie).
2. Kompleksy wysokiej techniki zależne od państwa - wynik masowych inwestycji
państwowych i wydatków na badania i rozwój (zwłaszcza w dziedzinie wojskowej), ale nie
mające wyraz
nych celów regionalnych (np. Western Crescent na zachód od Londynu, Dolina Krzemowa).
3. Kompleksy wysokiej techniki wspierane przez państwo - powstałe głównie w rezultacie
aktywności wielkich koncernów wielonarodowych, ale przy znacznym wsparciu ze strony
rządów centralnych i regionalnych (np.: Silicon Glen w Szkocji, Research Triangle w USA).
Przykłady technopolii:
" Silicon Valley (Dolina Krzemowa) Santa Clara County USA;
" Boston Route 128 (Droga Bostońska 128) Massachusetts USA;
" Orange Conty (Los Angeles, Kalifornia);
" Sophia Anthipolis (Lazurowe Wybrzeże, Francja);
" Espoo (Helsinki, FINLANDIA);
" Silicon Island Kiusiu (Japonia)....