Prezentacje maturalne
Prezentacje maturalne
Prezentacje maturalne
Prezentacje maturalne
Prezentacje maturalne
Ucz się z
Ucz się z
Ucz się z
Ucz się z
Ucz się z
Tematyka żydowska w kulturze.
Swoją wypowiedz
zilustruj odpowiednimi przykładami
tekstów kultury.
Bibliografia podmiotu
Jest to temat rzeka. Bardzo szerokie zakreślenie problematyki sprawia, że możesz od-
wołać się do różnych dziedzin sztuki: filmu, teatru, muzyki; zwróć również uwagę, że Literatura
temat nie precyzuje, czy chodzi o kulturę polską, a więc możesz swobodnie korzystać ze
" Bolesław Prus,
" Bolesław Prus,
" Bolesław Prus,
" Bolesław Prus,
" Bolesław Prus,
światowego dziedzictwa obejmującego problematykę żydowskiego społeczeństwa i kul-
Lalka
tury. Oczywiście, podstawą Twojej wypowiedzi powinny być teksty literackie, zarówno
" Maria Konopnicka,
" Maria Konopnicka,
" Maria Konopnicka,
" Maria Konopnicka,
" Maria Konopnicka,
proza, jak i poezja. Aby dobrze przygotować tę prezentację, raczej nie ograniczaj się do
Mendel Gdański
XX wieku i zagadnienia Holocaustu, choć to właśnie ten temat narzuca się jako najważ-
" Bruno Schulz,
" Bruno Schulz,
" Bruno Schulz,
" Bruno Schulz,
niejszy. Praca będzie znacznie bardziej interesująca, kiedy sięgniesz do wcześniejszej " Bruno Schulz,
tradycji i kultury żydowskiej obecnej w literaturze, zastanowisz się nad stereotypem Żyda Sklepy cynamonowe
w literaturze i sztuce, czy też prześledzisz kontakty polsko-żydowskie na przykładzie
" Zofia Nałkowska,
" Zofia Nałkowska,
" Zofia Nałkowska,
" Zofia Nałkowska,
" Zofia Nałkowska,
kilku wybranych dzieł literackich.
Medaliony
" Hanna Krall,
" Hanna Krall,
" Hanna Krall,
" Hanna Krall,
" Hanna Krall,
Zdążyć przed Panem Bogiem
Inne możliwe sformułowania tematu
Inne możliwe sformułowania tematu
Inne możliwe sformułowania tematu
Inne możliwe sformułowania tematu
Inne możliwe sformułowania tematu
" Andrzej Szczypiorski,
" Andrzej Szczypiorski,
" Andrzej Szczypiorski,
" Andrzej Szczypiorski,
" Andrzej Szczypiorski,
" Obecność tradycji żydowskiej w kulturze. Zaprezentuj wybrane dzieła li-
Początek
terackie i filmowe.
" Władysław Szpilman,
" Władysław Szpilman,
" Władysław Szpilman,
" Władysław Szpilman,
" Władysław Szpilman,
" Relacje polsko-żydowskie  odwołaj się do znanych Ci przykładów tek- Pianista
stów kultury.
" Roma Ligocka,
" Roma Ligocka,
" Roma Ligocka,
" Roma Ligocka,
" Roma Ligocka,
Dziewczynka w czerwonym
płaszczyku
" Ida Fink,
" Ida Fink,
" Ida Fink,
" Ida Fink,
" Ida Fink,
Ślady
" Szołem Alejchem,
" Szołem Alejchem,
" Szołem Alejchem,
" Szołem Alejchem,
" Szołem Alejchem,
PREZENTACJA
PREZENTACJA
PREZENTACJA
PREZENTACJA
PREZENTACJA
Skrzypek na dachu
" Henryk Halkowski,
" Henryk Halkowski,
" Henryk Halkowski,
" Henryk Halkowski,
" Henryk Halkowski,
Strategie wstępu
Strategie wstępu
Strategie wstępu
Strategie wstępu
Strategie wstępu
Opowieści rabina Nachmana
z Bracławia
Wariant 1
Wariant 1
Wariant 1
Wariant 1
Wariant 1
Film
Co to znaczy  problematyka żydowska ?
Co to znaczy  problematyka żydowska ?
Co to znaczy  problematyka żydowska ?
Co to znaczy  problematyka żydowska ?
Co to znaczy  problematyka żydowska ?
" Steven Spielberg,
" Steven Spielberg,
" Steven Spielberg,
" Steven Spielberg,
" Steven Spielberg,
Lista Schindlera
Przez termin  problematyka żydowska można rozumieć zarówno wszystko to, co zwią-
zane jest z życiem narodu żydowskiego, jego kulturą i tradycją religijną, jak też skom-
" Andrzej Wajda,
" Andrzej Wajda,
" Andrzej Wajda,
" Andrzej Wajda,
" Andrzej Wajda,
plikowane zagadnienie relacji Żydów z innymi narodami. Oczywiście, wez
miesz głów-
Korczak
nie pod uwagę przedstawienie tej tematyki w literaturze i kulturze polskiej. Warto też
" Agnieszka Holland,
" Agnieszka Holland,
" Agnieszka Holland,
" Agnieszka Holland,
" Agnieszka Holland,
wprowadzić rozróżnienie na literaturę pisaną przez Polaków i literaturę twórców żydow-
Europa, Europa
skich, pisaną w jidysz, języku ukształtowanym przez Żydów w diasporze w Europie
Wschodniej. Szczególnego omówienia będzie domagał się problem holocaustu, czyli " Roberto Benigni,
" Roberto Benigni,
" Roberto Benigni,
" Roberto Benigni,
" Roberto Benigni,
ludobójstwa Żydów podczas II wojny światowej; temat, który nadal powraca w dziełach
Życie jest piękne
literackich i filmowych i domaga się ciągle rozliczenia.
" Radu Mihaileanu,
" Radu Mihaileanu,
" Radu Mihaileanu,
" Radu Mihaileanu,
" Radu Mihaileanu,
Pociąg życia
Wariant 2
Wariant 2
Wariant 2
Wariant 2
Wariant 2
Żydzi i inne narody  stereotypy i ich burzenie
Żydzi i inne narody  stereotypy i ich burzenie
Żydzi i inne narody  stereotypy i ich burzenie
Żydzi i inne narody  stereotypy i ich burzenie
Żydzi i inne narody  stereotypy i ich burzenie
Warto już na początku uświadomić sobie, że problematyka żydowska, ze względu na
specyficzną sytuację narodu izraelskiego przez niemal dwa tysiące lat, weszła na stale
1
Prezentacje maturalne
Prezentacje maturalne
Prezentacje maturalne
Prezentacje maturalne
Prezentacje maturalne
Ucz się z
Ucz się z
Ucz się z
Ucz się z
Ucz się z
do kultury i sztuki różnych narodów. Zwłaszcza w literaturze i kulturze polskiej moty-
wy żydowskie są mocno zaakcentowane. Trzeba podkreślić, że kultura polska i żydow-
ska przenikały się w znacznym stopniu do czasów II wojny światowej, współtworząc
ciekawą, acz nie zawsze harmonijną całość. Warto przyjrzeć się stereotypom postaci
Żyda tworzonym zwłaszcza przez literaturę, stosunkowi Polaków do kwestii żydow-
skiej, problemowi antysemityzmu i jego demaskowania. Kultura żydowska odcisnęła
trwałe piętno nie tylko na kulturze polskiej, ale jej motywy są żywo obecne na przykład
w kinie i prozie amerykańskiej.
Strategie rozwinięcia
Strategie rozwinięcia
Strategie rozwinięcia
Strategie rozwinięcia
Strategie rozwinięcia
Literacki stereotyp Żyda
Literacki stereotyp Żyda
Literacki stereotyp Żyda
Literacki stereotyp Żyda
Literacki stereotyp Żyda
Samo słowo  żyd przez długi czas nie było określeniem obojętnym, lecz niosło znacze- Bibliografia przedmiotu
nia pejoratywne (zresztą, jest tak, niestety, do dzisiaj w pewnych kręgach). Złożyły się na
" Lavinia Cohn, Historia cywilizacji
to konfliktowe relacje między chrześcijaństwem a judaizmem, sięgające średniowie-
żydowskiej
cza. Już w Lamencie świętokrzyskim mamy ukazaną postać  niewiernego Żydowina ,
" Norman Salomon, Judaizm
czyli oprawcy Jezusa. Motyw ten skontrastowany z cierpieniem ukrzyżowanego i bólem
jego matki ukazuje Żydów w szczególnie negatywnym świetle, jako morderców Chry-
" Aleksander Drożdżyński (oprac.),
stusa. Takie przeciwstawienie ułatwia zapomnienie o oczywistym fakcie, że Jezus i Ma- Mądrości żydowskie
ryja również należeli do narodu Izraela.
" Adam Dylewski, Śladami Żydów
Niestety, również nasz wielki realista, Bolesław Prus ukazywał często Żydów
polskich
schematycznie i stereotypowo. Na przykład w Kamizelce trzecioplanowa postać Żydka
" Ewa Basiura, Żydzi polscy w legen-
handlarza, od którego narrator kupuje rzeczy po zmarłej rodzinie, staje się symbo-
dzie i opowieści
lem interesowności, która jaskrawo kontrastuje z czystą i pełną poświęcenia miło-
ścią żony do męża.
" Władysław Panas, Pismo i rana:
szkice o problematyce żydowskiej
w literaturze polskiej
Głos w sprawie tolerancji
Głos w sprawie tolerancji
Głos w sprawie tolerancji
Głos w sprawie tolerancji
Głos w sprawie tolerancji
" Słownik literatury polskiej XIX wie-
Pięknym przykładem obrony spolonizowanych Żydów i walki ze stereotypami jest no-
ku, hasła: żyd, żydowska kwestia,
wela Marii Konopnickiej Mendel Gdański. Autorka ukazuje postać Mendla, jako spo-
żydowska literatura
kojnego i uczciwego człowieka, zżytego z Warszawą i starającego się wychować swego
" Słownik literatury polskiej XX wie-
wnuka na uczciwego człowieka. Harmonijna symbioza polsko-żydowska zostaje jednak
ku, hasło: żydowska literatura
zburzona przez antysemickie rozruchy. Krzywdzą one starego Mendla, odbierają mu
wiarę w sens pracy i życia, niszczą jego miłość do miasta, które ukochał. Autorka sięga
" Aleksander Hertz, Żydzi w kulturze
jednak głębiej, próbując zdefiniować z
ródła nietolerancji: zawiść, frustracja, ciemnota, polskiej
alkoholizm domagają się łatwego kozła ofiarnego, którym często stają się przedstawi-
ciele mniejszości narodowej. W tym samym czasie problematyką tą zajęła się także
Eliza Orzeszkowa w artykule: O Żydach i kwestii żydowskiej.
Żydzi i Polacy w dwudziestoleciu międzywojennym
Żydzi i Polacy w dwudziestoleciu międzywojennym
Żydzi i Polacy w dwudziestoleciu międzywojennym
Żydzi i Polacy w dwudziestoleciu międzywojennym
Żydzi i Polacy w dwudziestoleciu międzywojennym
Był to okres harmonijnej, jak nigdy dotąd i jak nigdy póz
niej, egzystencji kultury
żydowskiej i polskiej. Obydwie nacje współistniały ze sobą, tworząc znakomite dzie-
ła kultury i literatury. Wielu sławnych poetów Skamandra, jak na przykład Julian
Tuwim, czy Antoni Słonimski, przyznawało się otwarcie do swoich żydowskich ko-
rzeni. Tuwim w tekstach publicystycznych walczył o prawa tak zwanych Żydów pol-
skich. Byli to często spolonizowani Izraelici, związani bardziej z własną tradycją, niż
z ortodoksyjną religią judaistyczną, otwarci na nowe nurty, stanowiący znaczną część
polskiej inteligencji. Niektórzy z nich, jak na przykład Antoni Słonimski dostrzegali
narastający w latach trzydziestych antysemityzm i rozdz
więk między narodem pol-
skim i żydowskim.
Już nie ma tych miasteczek, gdzie szewc był poetą,
Zegarmistrz filozofem, fryzjer trubadurem
(& )
Nie ma już tych miasteczek, przeminęły cieniem
I cieniem kłaść się będzie między nasze słowa
Nim się zbliżą bratersko i złączą od nowa
Dwa narody tym samym karmione cierpieniem
2
Prezentacje maturalne
Prezentacje maturalne
Prezentacje maturalne
Prezentacje maturalne
Prezentacje maturalne
Ucz się z
Ucz się z
Ucz się z
Ucz się z
Ucz się z
Drohobycz  czas zastygły
Drohobycz  czas zastygły
Drohobycz  czas zastygły
Drohobycz  czas zastygły
Drohobycz  czas zastygły
Jednym z największych prozaików dwudziestolecia był Bruno Schulz, który w swoich
Sklepach cynamonowych pozostawił nam obraz kresowego żydowskiego miasteczka,
obraz namalowany w poetyce surrealizmu. Wizja świata Schulza jest głęboko zakorze-
niona w biblijnych mitach i żydowskiej mistyce. Świadczy o tym zwłaszcza postać ojca 
kupca bławatnego, który jednakże w poetyckiej prozie autora przybiera postacie biblij-
nego patriarchy Mojżesza, proroka, czy też Hioba wadzącego się z Bogiem. Czas meta-
morfoz, utrwalony w Sklepach& był rzeczywiście czasem przemian, gdy w senną rzeczy-
wistość żydowskich mieścin przenikała nowa, drapieżna cywilizacja kapitalizmu.
W książce Schulza wielką rolę odgrywa też Księga życia, która jako żywo przypomina
Biblię, ze wszystkimi znaczeniami przypisywanymi jej przez Żydów  to księga Obja-
wienia, Prawdy, transcendentnego poznania. Trzeba również wspomnieć, że widoczny
antyfeminizm Schulza, jego lęk przed kobietą  uosobieniem materii i niszczycielki
ducha  ma swoje przyczyny w patriarchalnym porządku żydowskiej społeczności.
Tematykę żydowską, codzienne życie zarówno biedoty, jak i klasy mieszczańskiej,
często ukazane w sposób karykaturalny, przedstawiają rysunki Schulza. Twórczość tego
artysty często zestawia się z dziełami innego malarza pochodzenia żydowskiego, surre-
alisty, który osiągnął światową sławę  Marca Chagalla. Obrazy Chagalla, tak jak im-
presje literackie Schulza, wskrzeszają świat zapomnianych, już nieistniejących, a nie-
gdyś tak malowniczych żydowskich miasteczek gdzieś w Rosji czy na polskich kresach.
Sztukmistrz z Warszawy
Sztukmistrz z Warszawy
Sztukmistrz z Warszawy
Sztukmistrz z Warszawy
Sztukmistrz z Warszawy
Pisząc o kulturze i problematyce żydowskiej, trzeba koniecznie wymienić nazwisko Isa-
aca Bashevisa Singera. Urodzony w 1904 roku w Radzyminie, młodość spędził w War-
szawie, gdzie pracował jako dziennikarz i literat. Tłumaczył na jidysz wiele dzieł litera-
tury światowej. W latach trzydziestych XX wieku wobec nasilających się represji
antysemickich wyjechał do USA. Przez długi czas nie mógł się odnalez
ć w nowej rzeczy-
wistości, do końca życia czuł się związany z Polską, i właśnie do życia przedwojennej
Warszawy powracał w swoich powieściach i opowiadaniach. W 1978 roku otrzymał lite-
racką Nagrodę Nobla.
Na uwagę zasługuje jego opowiadanie Jentl, chłopiec z jesziwy. Bohaterką jest młoda
żydowska dziewczyna, pragnąca za wszelką cenę wiedzy i wykształcenia. Jednak w spo-
łeczeństwie żydowskim do jesziwy, czyli szkoły, mogli uczęszczać tylko mężczyz
ni. Jentl
w męskim przebraniu studiuje żydowską teologię, nawet miłość do Avigdora nie po-
wstrzyma jej przed pragnieniem wiedzy. Nie chce ona przyjąć tradycyjnej roli żydow-
skiej żony, która sprowadza się do opieki nad domem i dziećmi.
Jednak najsłynniejszą powieścią Singera jest Sztukmistrz z Lublina. Jest to filozo-
ficzna opowieść o losach żydowskiego magika, Jaszy Mazura, którego powikłane życie,
oscylujące między hedonizmem a potrzebą głębokiej wiary zmusza do tragicznych wy-
borów. Jasza poświęca karierę, ukochaną kobietę i laicką swobodę życia dla powrotu do
religii żydowskiej. Głęboka izraelska duchowość zwycięża&
Czas zagłady
Czas zagłady
Czas zagłady
Czas zagłady
Czas zagłady
Zagładę narodu żydowskiego, zaplanowaną i systematycznie realizowaną przez hitle-
rowców określa się mianem Holocaustu (całopalenie, ofiara całopalna). Ponieważ jed-
nak ofiara jest składana zazwyczaj Bogu i ma czemuś służyć, nie jest to określenie do
końca adekwatne, chociaż podkreśla przerażającą skalę dokonywanych wówczas mor-
dów. Używane jest także inne określenie  szoah, co znaczy zagłada. Temat niespotyka-
nego dotąd w cywilizacji europejskiej pogromu jednego narodu powraca na kartach
literatury, wypełnia osobiste pamiętniki, staje się kanwą narracji filmowej.
Już Zofia Nałkowska w Medalionach zwróciła uwagę na fakt, że obozy koncentracyj-
ne i ich mordercze wynalazki, jak komory gazowe i krematoria, były wymierzone głów-
nie przeciwko Żydom. To właśnie więz
niowie żydowscy byli najokrutniej traktowani,
stanowili najniższą klasę w lagrze. Jedna z najbardziej wstrząsających scen opowiadań
ukazuje, jak polskie dzieci, wychowane w obozie i nieznające innej rzeczywistości, bawią
się w palenie Żydów. Czytelnika przeraża myśl, że te ofiary nazizmu będą już na stałe
zakodowane myśleniem ukształtowanym przez ich katów. Efekty wypaczania myślenia
ofiar przez niemiecką propagandę widoczne są w jednym z opowiadań pod tytułem Ko-
3
Prezentacje maturalne
Prezentacje maturalne
Prezentacje maturalne
Prezentacje maturalne
Prezentacje maturalne
Ucz się z
Ucz się z
Ucz się z
Ucz się z
Ucz się z
bieta cmentarna. Polka, którą także dotknęła wojna, uważa, iż skoro Żydzi byli mordo-
wani masowo w obozach, to widocznie zasłużyli sobie na taki los. Są to przykłady skaże-
nia umysłów Polaków wszczepionym im przez propagandę faszystowską antysemity-
zmem.
Walka o godność umierania
Walka o godność umierania
Walka o godność umierania
Walka o godność umierania
Walka o godność umierania
Powstanie w getcie warszawskim w 1943 roku było ostatnią, straceńczą próbą nie tyle
odzyskania wolności, co udowodnienia własnego człowieczeństwa przez ludzi, którym
niemieckie zarządzenia tego odmówiły. Przerażający w swej szczerości obraz zmagań
garstki ludzi, którymi dowodziła Żydowska Organizacja Bojowa, daje Hanna Krall
w swym wywiadzie rzece z Markiem Edelmanem pod tytułem Zdążyć przed Panem Bo-
giem. Słynny kardiochirurg, jako lekarz starał się uratować każde istnienie ludzkie z trans-
portów, wywożących Żydów do obozów pracy. Jego zadanie było tym trudniejsze, że
sami Żydzi nie wierzyli w możliwość istnienia tak nieludzkiego zjawiska. Edelman wspo-
mina potworny głód panujący w getcie, deformujący ludzkie ciała, ale także towarzyszą-
ce mu poczucie głębokiej więzi wspólnotowej i miłości. Walkę ŻOB-u interpretuje w ten
sposób, że młodzi ludzie, pozostawieni przez resztę społeczeństwa samym sobie, woleli
zginąć z bronią w ręku, niż bezwolnie iść na rzez
. Wspomnienia Edelmana są jednak nie
tyle oskarżeniem, co wiernym zapisem faktów.
Oczami artysty
Oczami artysty
Oczami artysty
Oczami artysty
Oczami artysty
Władysław Szpilman po II wojnie był słynnym kompozytorem muzyki rozrywkowej i ra-
diowcem. W autobiograficznej powieści Pianista wspomina swoje przeżycia podczas
okupacji. Życie z początku toczy się niby normalnie, z czasem jednak represje niemiec-
kie narastają, zagęszcza się atmosfera osaczenia i zagrożenia. Książka Szpilmana łamie
stereotypy mówiące o złych Niemcach i szlachetnych Żydach, czy Polakach, na przykład
ukrywającemu się Szpilmanowi życie ratuje jeden z niemieckich wojskowych, zakocha-
ny w muzyce. Muzyka ratuje życie Szpilmanowi, w najtrudniejszych chwilach pomaga
przetrwać, zarabiać na życie w getcie, wreszcie nadawać transcendentalny sens istnie-
niu, odartemu przez okupantów z wszelkiego piękna.
Oczami dziewczynki
Oczami dziewczynki
Oczami dziewczynki
Oczami dziewczynki
Oczami dziewczynki
Książka Romy Ligockiej Dziewczynka w czerwonym płaszczyku, to niezwykła autobio-
grafia, ukazująca koszmar, jaki przeżywali Żydzi podczas wojny, z perspektywy narrato-
ra dziecięcego. Ligocka jest pisarką, scenografką i malarką. Swoją książkę napisała po
obejrzeniu słynnej Listy Schindlera Spielberga, w którym to filmie ujrzała siebie w ma-
łej dziewczynce z krakowskiego getta. Autorka odsłania, dotąd nieznany, punkt widze-
nia dziecka, które nie rozumie otaczającego je koszmaru, z bezwzględną szczerością
obnaża wpływ traumatycznego dzieciństwa na swoje dalsze życie: obsesyjne lęki, nie-
umiejętność przeciwstawiania się światu, zaniżone poczucie własnej wartości, wreszcie
uzależnienia  to pokłosie dramatycznych doświadczeń dzieciństwa.
Warto też zwrócić uwagę na malarstwo Romy Ligockiej. To obrazy ponure, przejmu-
jące, których ciemna tonacja współgra ze smutkiem i przerażeniem obecnym w oczach
portretowanych postaci. Typowe semickie rysy bohaterów jej obrazów, pojawiający się
motyw księgi, symbole zagłady obecne w tle obrazów, łączą biblijną tradycję doświad-
czenia  rozproszenia i traumę wojny.
Ślady pamięci
Ślady pamięci
Ślady pamięci
Ślady pamięci
Ślady pamięci
Ida Fink, pisarka izraelska pisząca po polsku, jest jedną z mniej znanych autorek piszą-
cych o Holocauście. Jej opowiadania, a także słuchowiska radiowe, m.in. Stół w sposób
oszczędny i powściągliwy, bez emocji i patosu, opowiadają o ludziach zagrożonych, ści-
ganych jak zwierzęta, bardzo ludzkich w swoich słabościach, ale mimo wszystko kurczo-
wo i uparcie trzymających się życia. Jej bohaterowie, nawet wśród nędzy i upodlenia,
udowadniają własną wielkość. W słuchowisku Stół mamy do czynienia z relacjami kilku
ofiar, które przeżyły tak zwaną krwawą niedzielę zorganizowaną przez Gestapo w bliżej
nieznanym mieście (Lwów?). Prokurator z zimną precyzją ustala fakty, interesują go na
przykład wymiary stołu, za którym siedzieli hitlerowcy. Z jego  profesjonalizmem kon-
4
Prezentacje maturalne
Prezentacje maturalne
Prezentacje maturalne
Prezentacje maturalne
Prezentacje maturalne
Ucz się z
Ucz się z
Ucz się z
Ucz się z
Ucz się z
trastuje emocjonalność wspomnień bohaterów. Każdy z nich, w momencie, gdy ważyło
się jego życie, inaczej pamięta całą sytuację, dla każdego stół jest czymś innym, a jednak
wszyscy wskazują bez zastanowienia na najbardziej okrutnego oprawcę  Kipera.
W oczach polskich poetów
W oczach polskich poetów
W oczach polskich poetów
W oczach polskich poetów
W oczach polskich poetów
Warto przytoczyć dwa wiersze, będące apoteozą cierpienia i męczeństwa Żydów, a tak-
że oskarżeniem świata o obojętność wobec gehenny narodu izraelskiego. Jeden z nich,
to dobrze znany Campo di fiori Miłosza, w którym noblista porównuje spłonięcie na
stosie Giordana Bruna i pacyfikację getta warszawskiego. Obnaża gorzką prawdę o tym,
iż współcześni są często ślepi i obojętni wobec dziejącej się martyrologii, a ludzie ocala-
jący najwyższe wartości humanistyczne, giną bezimiennie; ich ofiara zostaje zrozumia-
na dopiero przez póz
niejszą historię. Kolejny utwór to Ballady i romanse Władysława
Broniewskiego. W sytuacji na poły fantastycznej ukazuje on równoczesną śmierć trzyna-
stoletniej żydowskiej dziewczynki, Ryfki i Jezusa Chrystusa  oboje zostają rozstrzelani
przez Niemców. Taka perspektywa zbliża sens ofiary odkupicielskiej i sens męczeństwa
Żydów. I Chrystus, i Ryfka, zdają się bronić godności i wartości ludzkiego życia, warto-
ści człowieczeństwa zanegowanej przez nazizm.
Holocaust w filmie
Holocaust w filmie
Holocaust w filmie
Holocaust w filmie
Holocaust w filmie
" Andrzej Wajda, Korczak  jest to hołd złożony Januszowi Korczakowi, jako wybit-
nemu pedagogowi, ale i człowiekowi. Wajda ukazuje Korczaka jako osobę, której
powołaniem życiowym była opieka nad żydowskimi, ale i polskimi dziećmi  ich
wychowaniem i kształtowaniem. Jednak rację jego istnienia stanowiła bezwarun-
kowa miłość do dzieci, miłość niepozwalająca szukać ocalenia dla siebie, zmusza-
jąca do udania się z domu przy Krochmalnej w ostatnią, tragiczną drogę ze swoimi
wychowankami.
" Agnieszka Holland, Europa, Europa  film ukazuje skomplikowane losy Żydów
na przykładzie jednostkowego losu Salomona Perela, który gra samego siebie. Tra-
giczne losy wiodły żydowskiego chłopca z Polski na Kresy i do Rosji, gdzie dostał się
pod wpływy ideologii komunistycznej. Paradoksalnym zrządzeniem losu wzięty do
niewoli przez Niemców, został uznany za aryjczyka i wcielony do Hitlerjugend&
Film pokazuje problemy i pytania związane z własną tożsamością jako Żyda oraz
Europejczyka
" Roberto Benigni, Życie jest piękne  niebanalny film, w którym naczelną wartością
staje się ocalenie czystości i niewinności dziecka. Jego ojciec, żydowski księgarz,
chcąc uchronić dziecko przed koszmarem obozu, przedstawia mu całą tamtejszą rze-
czywistość, jako swoistą zabawę, grę, w której nagrodą ma być czołg. Śmiech ocala
w tym filmie w sensie przenośnym i dosłownym. Dzięki staraniom ojca, jego synek
jako jedyny, pozostaje przy życiu, i wychodząc z opustoszałego lagru, spotyka jadące-
go na czołgu Amerykanina z alianckiej armii.
" Radu Mihaileanu, Pociąg nadziei  nikt wcześniej nie przedstawił problematyki
Holocaustu w konwencji czarnej komedii. W małym żydowskim miasteczku ludzie
postanawiają nie czekać na wywóz do obozu, ale porwać pociąg i w przebraniu Niem-
ców dojechać do Palestyny. Pociąg widmo wbrew wszelkiej logice jedzie przez Euro-
pę, filozofującym Żydom udaje się za każdym razem oszukiwać niemieckie patrole,
opatrzność czuwa nad nimi, zdążają ku stacji Ocalenie&
Początek Andrzeja Szczypiorskiego
Początek Andrzeja Szczypiorskiego
Początek Andrzeja Szczypiorskiego
Początek Andrzeja Szczypiorskiego
Początek Andrzeja Szczypiorskiego
To ważna książka, ukazująca na podstawie losów kilku postaci na przestrzeni XX wieku
pogmatwane losy polskich Żydów i ich tożsamości. Szczypiorski ukazuje, iż równie tra-
giczny, jak czasy okupacji, był dla polskich Żydów był marzec 1968 roku. Autor stawia
dość kontrowersyjną tezę, że hitleryzm, a póz
niej komunizm przyczyniły się do rozbicia
jednego dotąd narodu, niszcząc bezpowrotnie jego żydowską część. Autor szuka też
z
ródeł antysemityzmu, zadając pytania: co to znaczy być Żydem? Co to znaczy być
Polakiem? Początek obala wiele polskich mitów narodowych, a także stereotypów doty-
czących różnych nacji: Niemców, Żydów, Polaków.
5
Prezentacje maturalne
Prezentacje maturalne
Prezentacje maturalne
Prezentacje maturalne
Prezentacje maturalne
Ucz się z
Ucz się z
Ucz się z
Ucz się z
Ucz się z
Musicale i szmoncesy
Musicale i szmoncesy
Musicale i szmoncesy
Musicale i szmoncesy
Musicale i szmoncesy
Problematyka żydowska to jednak nie tylko Holocaust. To cała bogata i barwna kultu-
ra, skrząca się humorem, roztańczona w rytm klezmerskiej muzyki. Dlatego też w opar-
ciu o motywy kultury żydowskiej powstało wiele musicali. Ogólnoświatową sławę zdo-
był Skrzypek na dachu z tekstem Szałoma Alejchema. Opowiada on o Tewim
Mleczarzu, religijnym i pełnym radości Żydzie, który musi konfrontować swoją wiarę
i przywiązanie do tradycji z nowoczesnymi czasami. Zawsze jednak wiara i przekona-
nie o boskim porządku niesie mu pocieszenie i optymizm. Nawet, gdy mieszkańcy
Anatewki, zgodnie z carskim ukazem muszą emigrować w nieznane.
Kolejny słynny musical to Jentl z 1978 roku. Wyreżyserowany przez Barbrę Stre-
isand, która odegrała tu również główną rolę, opierał się na prozie Singera, i ze wzglę-
du na swa sławę został sfilmowany. Dylematy żydowskiej dziewczyny, pragnącej nie-
zależności i wiedzy, okazały się niespodziewanie niezwykle aktualne w dobie
rozkwitającego feminizmu.
Specyficzne dla żydowskiej kultury, acz chętnie opowiadane sobie przez inne naro-
dy, są tzw. szmoncesy, czyli narracyjne opowieści, z niespodziewaną puentą, zaskaku-
jące zmysłem obserwacji i abstrakcyjnym poczuciem humoru. Mistrzem tychże był
rabi Nachman z Bracławia, cadyk, uznany za świętego, oryginalny teolog żydowskiego
chasydyzmu w Polsce.
Strategie zakończenia
Strategie zakończenia
Strategie zakończenia
Strategie zakończenia
Strategie zakończenia
" Zwróć uwagę, że problematyka żydowska w kulturze dopiero w wieku XX zyskała
autonomiczne miejsce. Nastąpiła ewolucja i przewartościowanie tej tematyki 
od negatywnego stereotypu Żyda i religii żydowskiej w kulturze dawniejszej do
fascynacji odmiennością kulturową i religijną, chęci poznania specyfiki tej kultu-
ry we współczesności. Jako przyczynę można, oczywiście, podać obecność przed-
stawicieli narodu żydowskiego we wszystkich ważniejszych nurtach kulturotwór-
czych Europy i Ameryki.
" Daje się zauważyć, że w literaturze i filmie tematyka żydowska rozdziela się na
dwa nurty. Pierwszy to nurt Holocaustu i moralnego rozliczenia się z czasem po-
gardy. Drugi  to próba wskrzeszenia czasu minionego, próba zatrzymania w ka-
drze barwnej i oryginalnej przeszłości żydowskich miasteczek. Obydwa te nurty
łączy pytanie o granice tożsamości narodowej i religijnej, wyzwaniem jest znale-
zienie wspólnego mianownika między hermetyczną tradycją a otwarciem na no-
woczesny świat.
Sposoby uatrakcyjnienia wypowiedzi
" Reprodukcje dzieł wybranych malarzy: Chagalla, " Przedstawienie i skomentowanie nagranych na ta-
Schulza, Ligockiej. śmę wideo fragmentów filmów lub sfilmowanych
musicali (na przykład słynna pieśń o tradycji Tewie-
" Nagrane na taśmie magnetofonowej fragmenty poezji.
go Mleczarza).
" Nagrania jednej lub dwóch popularnych piosenek
żydowskich.
6
Prezentacje maturalne
Prezentacje maturalne
Prezentacje maturalne
Prezentacje maturalne
Prezentacje maturalne
Ucz się z
Ucz się z
Ucz się z
Ucz się z
Ucz się z
O co może zapytać komisja?
O co może zapytać komisja?
O co może zapytać komisja?
O co może zapytać komisja?
O co może zapytać komisja?
Jacy współcześni pisarze  kultur odchodzących nawiązują do tematyki żydow-
skiej?
Proponowana odpowiedz

Jednym z takich pisarzy jest Julian Stryjkowski. Inspirują go dzieje kultury żydow-
skiej w tradycyjnym, historycznym kształcie. Można tu wymienić takie powieści,
jak  Głosy w ciemności, Austeria, Sen Azrila. Ich akcja rozgrywa się w małych
miasteczkach galicyjskich na początku XX wieku. Stryjkowskiego interesuje
przede wszystkim sfera obyczajowa i religijna, zanikające więzi z tradycją, będą-
ce wynikiem zmian cywilizacyjnych XX wieku. Można też przytoczyć Zmierzch
i poranki Piotra Szewca, w których autor odtwarza jeden dzień z życia zwykłego,
dawnego żydowskiego miasteczka. Jest to świat miniony, ale zarazem pełen ma-
gii i cudowności.
Jakie imprezy kulturalne, poświęcone tematyce żydowskiej, mógłbyś wymienić?
Proponowana odpowiedz

Najważniejsza z nich to, oczywiście, Festiwal Kultury Żydowskiej w Krakowie,
impreza literacko-muzyczna, organizowana od 15 lat w krakowskiej dzielnicy
Kazimierz. Folklorowi żydowskiemu jest również poświęcony Festiwal Czterech
Kultur. Ostatnio duży rozgłos zyskała zorganizowana w stolicy Warszawa Singera
 hołd złożony twórczości wybitnego noblisty, a jednocześnie próba wskrzeszenia
kolorytu secesyjnej Warszawy.
Przykładowy plan prezentacji
Przykładowy plan prezentacji
Przykładowy plan prezentacji
Przykładowy plan prezentacji
Przykładowy plan prezentacji
Ramowy plan wypowiedzi
Ramowy plan wypowiedzi
Ramowy plan wypowiedzi
Ramowy plan wypowiedzi
Ramowy plan wypowiedzi
Określenie problemu
Określenie problemu
Określenie problemu
Określenie problemu
Określenie problemu
" Definicja problematyki żydowskiej.
" Określenie tekstów kultury, z których będziesz korzystać.
Kolejność prezentowanych argumentów
Kolejność prezentowanych argumentów
Kolejność prezentowanych argumentów
Kolejność prezentowanych argumentów
Kolejność prezentowanych argumentów
" Stereotyp Żyda i żydostwa w literaturze XIX wieku.
" Asymilacja kultury polskiej i żydowskiej w dwudziestoleciu międzywojennym.
" Holocaust w literaturze.
" Literatura  kultur odchodzących .
" Problematyka żydowska w poezji polskiej i żydowskiej.
" Obraz Żydów w filmie, musicalu, teatrze.
Wnioski
Wnioski
Wnioski
Wnioski
Wnioski
" Rozbicie problematyki żydowskiej na dwa nurty: Holocaustu i  kultur odcho-
dzących .
" Diaspora jako czynnik popularyzacji kultury żydowskiej na świecie.
7