Thietmar
A) Życiorys
- sam autor podał o sobie dużo wiadomości
- informacje z jego kroniki i Kroniki biskupów Kościoła Merseburskiego
- urodził się 25 lipca 975 r., prawdopodobnie w Walbeck, w diecezji Halberstad
- pochodził ze średnio zamożnego rodu grafów Walbeck od strony ojca
- matka Kunegunda, z domu Stade, ojciec Zygfryd służył Ottonowi II, rodzice wywodzili się z
tej samej warstwy społecznej, spośród feudałów
- był 3 synem, spośród 5 rodzeństwa
- jak sam pisze  był niskiego wzrostu, miał zniekształconą twarz i nos złamany w
dzieciństwie
- z powodu fizycznych defektów ojciec wybrał dla niego karierę duchowną
- elementarne wykształcenie zdobył w Kwedlinburgu, póz
niej został wysłany do
przyklasztornej szkoły w Magdeburgu, gdzie zapoznał się ze znajomością Pisma Św., nauk
teologicznych i literatury klasyków Antyku (poetów)
- w trakcie nauki 3 ważne wydarzenia: 911  śmierć ojca, 994  porwanie wujów Thietmara
przez korsarzy duńskich, 997  śmierć matki
- nauki pobierał do końca X w.
- dzięki spadkowi po matce stał się posiadaczem dużych posiadłości ziemskich
- przejął stanowisko przeora w klasztorze w Walbeck (nie mając święceń)
- w 1004 r. uzyskuje przyjaz
Å„ biskupa Taginona, biskupa Magdeburga
- dopiero w wieku 29 lat otrzymuje święcenia kapłańskie, na uroczystości obecny król
- w latach 1009-1018 Thietmar był biskupem Merseburga
- uczestniczył w życiu i wyprawach Henryka II
- 1 grudnia 1018 r. Thietmar umiera w wieku 43 lat
- jego kronika jest dziełem ostatnich lat jego życia, zaczął ją pisać w 1012 roku
B) Kronika
- 8 ksiąg, rymowane prologi heksametryczne poprzedzają każdą księgę (wyjątki IV i VIII
księga)
- pierwsze 4 księgi to opis panowania pierwszych władców dynastii saskiej
·ð I ksiÄ™ga  Henryk I
·ð II ksiÄ™ga  Otton I
·ð III ksiÄ™ga  Otton II
·ð IV ksiÄ™ga  Otton III
·ð V-VIII ksiÄ™gi  Henryk II, czasy współczesne Thietmarowi
o V księga  wydarzenia 1012 r.(??), wstąpienie na tron Henryka II, wskrzeszenie
biskupstwa w Merseburgu w 1004 r.
o VI księga  1004 r. koronacja cesarska Henryka II
o VII księga  opis koronacji, zamyka rok 1017
o VIII księga  wydarzenia roku 1018
- podział na rozdziały nie pochodzi od Thietmara ale od wydawców Monumenta Germaniae
Historica (podział ze wzg. stylistycznych i logicznych)
- porządek na ogół chronologiczny
- komentowanie z punktu widzenia zasad religii i moralności
- brak datacji przy wydarzeniach
- dzieło zachowało się w tzw. rękopisie Drezdeńskim, w postaci 192 kart pergaminu, na
których Thietmar osobiście nanosił poprawki, do 1945 roku przechowywany był w saskiej
bibliotece krajowej w Drez
nie, która została spalona podczas bombardowania aliantów w
1945 roku; egzemplarz częściowo spłonął, do odczytania możliwe są jedynie pojedyncze
karty, nadal przechowywane w Drez
nie; jednak dzięki opublikowaniu rękopisu w 1905 roku
w postaci faksymile przetrwał do naszych czasów cały tekst
- tekst "Kroniki" w wielu szczegółach różni się od wersji drezdeńskiej, a do tekstu Thietmara
dodano ewidentnie uzupełnienia z dziejów klasztoru, utarło się całość nazywać "przeróbką
korwejską", w świetle najnowszych ustaleń owe drobne zmiany zostały wprowadzone przez
samego Thietmara tuż przed śmiercią
Gall Anonim
A) Życiorys
- najprawdopodobniej był mnichem benedyktyńskim pochodzącym z Wenecji, nie z Galii
- przydomek Gallus nadany dzięki luz
nej zapisce Marcina Kromera
- żył w czasach Bolesława Krzywoustego
- do Krakowa mógł przybyć w 1089 lub 1109r.
- kronikę pisał na zlecenie kanclerza
- autorelacja Galla: przybył do Polski z Węgier
był pielgrzymem
podkreślał znaczenie kultu św. Idziego
nie był Skandynawem  całkowity brak znajomości Europy Pn.
był uczestnikiem spotkania Krzywoustego i Kolomana Uczonego
B) Hipotezy o pochodzeniu Galla
1. Był Polakiem  teza upadła, była wynikiem nieporozumienia, wydawca kroniki podał jako
autora Marcina Gallusa, pomylił Anonima z M. Glaikiem
2. Anonim był zakonnikiem z Prowansji z klasztoru Saint-Gile (relikwie św. Idziego), mnich
przebywał w jednej z filii klasztoru na Węgrzech (stąd znajomość tych terenów)
3. Był mnichem węgierskim, do Polski przybył z klasztoru św. Idziego ok. 1110 r. wraz z
wracającym z Węgier Krzywoustym, minusem tezy jest brak w tym czasie ośrodka
kościelnego, gdzie używało się tak rozwiniętej łaciny
4. Był Włochem z rodu dożów weneckich, mógł się ukrywać w klasztorze św. Mikołaja na
Lido, został wychowawcą królewicza Mieszka i wraz z nim przybył do Polski
5. Był mnichem z Flandrii, w klasztorze św. Huberta był kult św. Idziego, mnich Lambert
Młodszy musiał uciekać z klasztoru
6.Gall i mnich z Lido to ta sama osoba, bliskie relacje z Dalmacją, wywodzi się z północno-
włoskiego kręgu kulturowego
7. Anonim to wysokiego urodzenia Francuz, zaginiony podczas pierwszej krucjaty hrabia
Hainaut
C) Schemat kroniki
- dzieło o wysokim kunszcie literackim, świadczy o wysokim wykształceniu autora
- Gesta Ductum
- ma charakter moralistyczny
- przedstawia dzieje od początków panowania Piastów po okres współczesny autorowi
- jest dziełem nieskończonym
- uzasadnia prawa dynastii do panowania w Polsce
- miała objaśniać wiele niewygodnych wydarzeń i dać wyjaśnienie zgodne z polityka i
interesem panujÄ…cego
- selekcja faktów
- obszerny opis panowania Krzywoustego
- opis panowania Chrobrego i Śmiałego jako wzór
- podkreślenie suwerenności Polski
- ks. I przodkowie Krzywoustego, ks. II 1086-1109, ks. III 1109-1113
Kronika Wielkopolska
- spisana w kręgu Przemysła II, być może na jego zlecenie
- obejmuje dzieje do 1272/3r.
- brak zakończenia, czasu powstania, autor nieznany
- Godzisław Baszko, pisarz bp poznańskiego
- powstała przypuszczalnie w latach 80. Lub 90. XIII w.
- kompilacja XIV wiecznych roczników wielkopolskich z wpisami kronikarskimi i prologiem
- podobieństwa do kroniki Kadłubka, wyciągi z wiadomości historycznych, budowanie
legendy i anegdot, duża rola patriotyzmu lokalnego
- autor poświęcił dzieło książętom Wielkopolski, opisując ich historie w baśniowy sposób
- o Lechu i założeniu Gniezna, o Popielu w Kruszwicy
- Przemysł II ideałem władcy  asceza, wyrzeczenia, umartwianie, dobroć, hojność,
miłosierdzie, umiłowanie pokoju
- pierwszy romans rycerski Waltera i Helgundy z Wiślicy
Bolesław Zapomniany  tezy
1. K. Odnowiciel przeznaczony do stanu duchownego, Mieszko II nie pozostawiłby tronu bez
następcy; Gall pisze, że Kazimierz został oddany do klasztoru; nierozwiązana kwestia
tłumaczenia z łaciny: oblatio  oddanie, ofiarowanie, poświęcenie; wątpliwości nasuwa
również tytuł rozdziału, w którym zapisana jest historia.
2. Milczenie Galla o Bolesławie Zapomnianym tłumaczy się pomijaniem przez kronikarza
konfliktów związanych ze sporem o władzę; nie umieścił Bolesława bp wzbudzałoby to
niechęć do panującej dynastii; Gall pisał u Krzywoustego, wszelkie wzmianki o B.Z mogłyby
kojarzyć się z konfliktem ze Zbigniewem.
3. Tradycja nadawania imion w schemacie:
Mieszko I -> Bolesław Chrobry -> Mieszko II -> Bolesław Zapomniany; Kazimierz
Odnowiciel
Kazimierz imieniem mało szlachetnym dla króla, w tradycji pojawia się pierwszy raz, wg
tłumaczenia Kazimierz to ten, który niszczy pokój.
4. Kronika Kadłubka  chytra macocha, nałożnica Mieszka II, chce śmierci Kazimierza bo ma
syna Bolesława, wynajęty morderca nie zabija go a oddaje Kazimierza do klasztoru.
Kadłubek nieścisły, podaje dwie wersje losów Odnowiciela.
5. Wg Kroniki Wielkopolskiej:
Bolesław Chrobry
Bezprym Mieszko Otton
Bolesław Kazimierz
1  Bezprym to przydomek a imię to Bolesław
2  kronika na dworze Konrada II  Otton to imię niemieckie, polskie mogło być Bolesław
3  Gall zapomniał o kastracji
4  Kadłubek potwierdza Galla, ale dodaje też inną tezę
Wnioski: w żadnej kronice nie ma potwierdzenia na istnienie Bolesława Zapomnianego.
Wincenty Kadłubek
A) Życiorys
- urodzony 1150/1160 w Kwarowie, zmarł 1223 w Jędrzejowie
- wywodził się ze średniego rycerstwa, z rodu Różyców
- przekonanie, że jest synem chłopa, stąd przydomek Kadłub
- nauki w krakowskiej szkole katedralnej
- wspierał klasztory cysterskie
- 1167-85 studiował nauki wyzwolone i prawo w Paryżu lub Bolonii
- był ojcem Soboru Loretańskiego IV
- przywódca reformy Kościoła
- 1217 rozpoczął życie zakonne
- ostanie 5 lat życia w opactwie jędrzejowskim
- beatyfikowany w XVIII w.
B) Schemat kroniki
- dzieje od czasów pradawnych do 1202r.
- pisana na polecenie Kazimierza Sprawiedliwego
- pisana po Å‚acinie
- z
ródło niezbyt wiarygodne
- wstawki z dziejów A.Macedońskiego, J.Cezara, braci Grakchów
- celowe przeinaczanie faktów dla estetyki i moralizatorstwa
- księgi: I pochodzenie narodu polskiego + podania krakowskie, II od założenia państwa do
konfliktu Bolesława ze Zbigniewem, III rozbicie dzielnicowe, IV przed panowaniem Mieszka
III do 1202r.
- Kazimierz Sprawiedliwy ideałem władcy, opis wyglądu i zalet charakteru
- styl kroniki ozdobny, trudny
Jan z Czarnkowa
A) Życiorys
- urodzony w 1320 w Czarnkowie, zmarł 1387 w Gniez
nie
- syn Bogumiła, starosty i komendanta straży
- studiował prawo
- posłował do Awinionu w imieniu bp Andrzeja z Wiślicy
- kariera duchowna: od kanonika do archidiakonatu
- od 1360 związany z kancelaria królewska, był podkanclerzym
- dorobił się sporego majątku
- kariera wygasła po śmierci K.Wielkiego, popierał Kaśka ze Słupskiego a nie Andegawenów
- 1371 skazany na banicje, za próbę ograbienia grobu K.Wielkiego
- 1375 powrót do Gniezna
- 1377-86 pisał kronikę
B) Schemat kroniki
- powstała pod koniec życia autora
- pierwszy pamiętnik w literaturze polskiej
- obejmuje okres 1370-1384
- zawiera fakty, których autor był świadkiem
- zawiera sympatie polityczne
- Kazimierz Wielki ideałem władcy
- czasy L.Węgierskiego chaosem
- z
ródło informacji o życiu duchowieństwa
- pisana po łacinie, przetłumaczona na pocz. XX w.
Jan DÅ‚ugosz
A) Życiorys
- urodzony 1415 w Brzez
nicy, zmarł 1480 w Krakowie
- ojciec Jan, starosta brzez
nicki, zasłużony w bitwie pod Grunwaldem
- uczył w szkole parafialnej w Nowym Kroczynie
- studiował w Akademii Krakowskiej, bez tytułu
- był notariuszem publicznym bp Oleśnickiego
- póz
niej sekretarzem i kanclerzem
- był kanonikiem krakowskim
- po śmierci Oleśnickiego służył K.Jagiellończykowi
- od 1467 był wychowawcą królewskich synów
- uczestniczył w zagranicznych poselstwach
- 1480 apb-nominant lwowski
B) Schemat kroniki
- zaczęła powstawać od 1455r.
- istotne zbiory wiedzy
- dostęp do wiarygodnych z
ródeł
- obejmuje okres 1038  1480
- podział na XI tomów