Średniowieczna Poezja Polska Świecka
Wiersze obyczajowe:
1. Wiersz Słoty o zachowaniu się przy stole.
Należy do najdawniejszych, pochodzi z XV wieku. Ma on charakter dydaktyczny i liczne
nawiązania w innych językach np. łacioskim, niemieckim, francuskim i włoskim.
Wiersz rozpoczyna się od inwokacji do Boga. Podzielony jest na częsi. Pierwszą z nich jest
wysławienie stołu, opis jego obfitości. Druga natomiast to krytyka różnego rodzaju
biesiadników, którzy przy stole zachowują się niewłaściwie. Mówi m.in. o zbyt łapczywym
jedzeniu, lekceważeniu obecności dam przy stole. Naucza także, jak należy zachowad się przy
stole. Kolejnym elementem wiersza Słoty jest pochwała płci pięknej tzw. Kult kobiety. Całośd
jest więc zbiorem przepisów towarzyskich obowiązujących podczas uczty, a zarazem
dytyrambem na cześd kobiety. Jest napisany stylem prostym i niewyszukanym,
ośmiozgłoskowcem o rymach na ogół parzystych.
Poezja:
1. Rozmowa Mistrza ze Śmiercią.
Treścią owego utworu jest jeden z najpopularniejszych tematów w średniowieczu: motyw
śmierci, jej okrutnej niczym, nieubłagalnej władzy nad ludz
mi. Anonimowy autor rozpoczyna
poemat od inwokacji do Boga.
Pewien Mistrz bardzo długo prosił Boga o to, by mógł ujrzed Śmierd i z nią porozmawiad. Bóg
spełnił jego prośbę i pewnego razu po modlitwie, gdy został sam w kościele ukazała mu się
Śmierd w straszliwej przejmującej grozą postaci. Mistrz przeraził się i padł na kolana. Śmierd
zapewnia go jednak, że przybywa w pokojowych zamiarach. Następnie rozpoczyna się
rozmowa Mistrza ze Śmiercią. Pierwszym pytaniem, jakie pada pod adresem śmierci jest to,
czy ma ojca i matkę. Śmierd odpowiada wtedy, że poczęła się w Raju, gdy Adam zjadł jabłko.
Mistrz pyta Śmierci czy jest możliwośd jej przekupienia jednak ona stanowczo zaprzecza.
Mówi, że dobra ziemskie nic dla niej nie znaczą. Następnie Śmierd roztacza przed Mistrzem
potęgę swojej władzy, a mianowicie: jest nieubłagalna, nieprzekupna, zabiera wszystkich bez
względu na stan, posiadany majątek i godności. Dodatkowo dowiadujemy się, że Śmierci nie
można uniknąd, nie da się przed nią schowad.
Obraz Śmierci w utworze:
Kobieta, blada, chuda, żółte policzki, bez nosa, krew płynąca z oczu, chusta na głowie, bez
warg, zgrzyta zębami, w ręce trzyma kosę, widad jej żebra.
Śmierd w utworze występuje, jako rozkładający się trup. Do atrybutów Śmierci należą: kosa,
łuk i strzały, miecz i sierp. Taki obraz Śmierci jest bezpośrednio związany z bardzo
popularnym w średniowieczu toposem: Dance Macabre (Taniec Śmierci). Motyw ten bardzo
dokładnie oddaje wyobrażenia o Śmierci, jako o nieubłagalnym wrogu i prześladowcy
człowieka. Zasadniczą ideą Taoca śmierci było to, że jest ona potęgą wszechwładną i że
wobec niej wszyscy ludzie są równi.
2. Skarga umierającego
Bardzo stary poemat napisany ośmiozgłoskowcem. Jego treścią jest narzekanie człowieka na
złe życie w chwili, gdy dusza opuszcza ciało, udając się w nieznaną krainę. Ma wyrzuty
sumienia i skarży się, że zmarnował młodośd, bo troszczył się tylko o dobra ziemskie i nie
poświęcał uwagi swojej duszy. Teraz, gdy umiera nie może zabrad nic o co całe życie zabiegał.
Następuje spowiedz
i pojawia się postad anioła, który ubolewa nad życiem człowieka i mówi,
że nie znajdzie pomocy u ludzi tylko u Boga. Poemat pełnił także funkcję przestrogi przed
prowadzeniem takiego trybu życia. Motywem łączącym Skargę z Rozmową Mistrza ze
Śmiercią jest to, że owa Śmierd jest nieubłagalna, nie da się jej uniknąd, zabiera wszystkich i
nie można od niej uciec.
3. Pieśni Sandomierzanina
Ośmiozgłoskowiec podzielony na dwie zasadnicze części. Pierwsza liczy 21 strof i mówi
kolejno o siedmiu słowach Chrystusa na krzyżu, gdzie do każdej jest dodana kolejna nauka.
Druga częśd natomiast mówi o gniewie Paoskim. Bóg każe ludzi za występki głodem, morem,
rozlewem krwi, wiecznym potępieniem. Szeroko omówiony jest także epizod napadu
Tatarów na Sandomierz i rzezi, jaką sprawili w tym mieście. Widzimy zatem, że w utworze
przeplatają się dwa pierwiastki historyczny i religijny. Drugi miał byd ilustracją pierwszego.
Wymownym obrazem kary Bożej za ludzkie występki.
Wiersze Satyryczne
1. Satyra na leniwych chłopów
Jest to najstarsza satyra szlacheckiej Polski, odgłos niechęci i zawiści stanowej w tym okresie.
Składa się z 26 wierszy ośmiozgłoskowych. Nieznany autor  szlachcic ubolewa nad tym, że
chłopi bardzo często odpoczywają podczas pracy, spóz
niają się do pracy, często się
zatrzymują, robią z
le, leniwie, działają na szkodę pana. Zabierają się do pracy dopiero wtedy,
gdy pan ich obserwuje. Satyra jest świadectwem obyczajowym i społecznym.
Poezja Epicka
1. Pieśo o zabiciu Andrzeja Teczyoskiego
Napisana z powodu zabicia kasztelana  Andrzeja Tęczyoskiego w kościele franciszkaoskim w
Krakowie. Oddał on swoją zbroję do naprawy płatnerzowi Klemensowi, który jego zdaniem
nie zbyt dokładnie wykonał swoją pracę. Poróżnili się zatem o wysokośd zapłaty. Kasztelan
dotkliwie pobił Klemensa i wywołało to ogólny bunt mieszczan. Przestraszony Tęczyoski
schronił się w kościele, jednak nie na wiele się to zdało, gdyż lub nie patrzył na to, że znajduje
się w miejscu świętym i zabił kasztelana. Następnie zbezcześcił jego zwłoki. Utwór ten jest
głównie świadectwem historycznym i obrazem silnego antagonizmu społecznego.
2. Pieśo Jędrzeja Gałki z Dobrzyna
Autor zjadliwie występuje przeciwko duchowieostwu rzymskiemu, a sławi Wiklefa,
duchownego ojca husycyzmu. Oddaje on hołd, pełen uwielbienia mistrzowi. Docenia
mądrośd Wiklefa i uważa, że tylko jego naśladowcy są kapłanami powołanymi przez
Chrystusa. Występuje tutaj ostra krytyka duchowieostwa rzymskiego za szerzenie obłędnej,
fałszywej nauki, zatajenie prawdy przed ludem. Uważa Wiklefa za jedyny godny wzór do
naśladowania.
Liryka Miłosna
Liryką miłosną okresu średniowiecza zajmował się głównie stan rycerski. Jej przedmiotem
była miłośd, jako wyraz rycerskiego, wytwornego kultu kobiety, urozmaicenie i upiększenie
życia. Była jednak sztuczna, pozbawiona natchnienia i siły. W Polsce miłośd zajmowała
bardzo niskie miejsce w hierarchii człowieka. Polską lirykę miłosna zawdzięczamy głównie
żakom, scholarom i przepisywaczom. Powstawały także listy miłosne, których budowa była
bardzo charakterystyczna: przypomnienie pożegnania, stwierdzenie miłości, prośba o
wzajemnośd, ból z powodu rozłąki, zapewnienie miłości, wierności i czci, odparcie pokusy,
prośba o dochowanie tajemnicy, pokłon dla matki.