"Antygona" Sofoklesa tragedią o ludzkich losach i postawach
wobec życia










"Antygona" Sofoklesa
tragedią o ludzkich losach i postawach wobec życia.

Nazwa "tragedia" pochodzi od dwóch słów greckich: tragos - kozioł,
ode - pieśń. Tragedię zaczyna prolog, który wprowadza akcję. Kończy się węzłem
dramatycznym, tzn. wydarzeniem rozpoczynającym właściwą akcję. Punktem
szczytowym tragedii jest perypetia będąca przełomem w akcji dramatycznej i
kończąca się katastrofą. Istotą tragedii był konflikt tragiczny, który wynikał
z istnienia przeciwstawnych, równorzędnych racji, pomiędzy którymi nie można
dokonać wyboru, gdyż każda decyzja przynosi bohaterowi klęskę. To jest tragizm.
Na początku pojawiał się aktor wygłaszający prolog, informujący o wydarzeniach
sprzed akcji, potem następował porodos, czyli wejście chóru, który śpiewał
pieśń. Śpiew chóru i jego wyjście, czyli exodos kończyły też dramat.
Poszczególne epizody sztuki epeisodiony przedzielone były stasimonami, czyli
wypowiedziami chóru, komentującymi akcję. Tragedię cechowała zasada trzech
jedności:
a) jedność czasu - akcja w ciągu doby
b) jedność akcji - jednowątkowość akcji
c) jedność miejsca - w tym samym miejscu cała akcja
Wg tej zasady wydarzenia powinny rozgrywać się w jednej przestrzeni, w możliwie
krótkim czasie, najwyżej w ciągu jednej doby i aby wydarzenia koncentrowały się
wokół jednego wątku. Można było doznać oczyszczenia zwanego Katarsis
"Antygona"
Edyp przybrany syn króla i królowej Koryntu odwiedza wyrocznię delficką i
dowiaduje się, że zabije ojca i ożeni się z własną matką. Nie wie, że jest
przybranym dzieckiem. Dlatego opuszcza Korynt. Po drodze zabija człowieka nie
wiedząc, że jest to Lajos, jego prawdziwy ojciec. Przybywa do Teb, gdzie
rozwiązuje zagadkę Sfinksa, a w nagrodę dostaje rękę wdowy po Lajosie - własną
matkę. Ma z nią czworo dzieci: Eteoklesa, Polinika, Antygonę i Ismenę. Gdy
odkrywa prawdę, oślepia się i opuszcza Teby. Jego synowie biją się o władzę i
Polinik musi opuścić miasto. Ten w zemście poszedł do Argos i doprowadził do
walki z sąsiadami. W bitwie obaj bracia polegli. Napaść odparto, a królem
został Kreon, brat królowej. Kazał on wyprawić pogrzeb Eteoklesowi, a Polinika
zostawić na pastwę losu psom. Antygona sprzeciwia się królowi i chce pochować
też drugiego brata. Kreon zamyka ją w lochu i skazuje na śmierć. Antygona
popełnia samobójstwo. Jej narzeczony Hajmon, syn Kreona także popełnia
samobójstwo. Jego matka Eurudyka wiesza się, bo nie może znieść bólu po śmierci
syna. Kreon traci całą rodzinę.
Konflikt tragiczny w "Antygonie" jest konfliktem między dwoma
równorzędnymi prawami - prawem boskim i ziemskim. Pierwsze reprezentuje w
dramacie Antygona, która kieruje się bożymi i ludzkimi prawami, wg. których
pogrzeb przysługuje każdemu człowiekowi, decyduje się wbrew woli Kreona
pochować zwłoki brata. Przedstawicielem prawa ziemskiego, państwowego jest
Kreon. Dla niego Polinejks jest zdrajcą ojczyzny, więc nie należy mu się
pogrzeb, bo jest wrogiem. Racje obydwu bohaterów wydają się być cząstkowe.
Antygona umiera, pozornie więc ponosi klęskę, ale jednocześnie moralnie
zwycięża nad Kreonem, którego działania obracają się przeciw niemu i
sprowadzają nieszczęście na całą rodzinę. Kreon zostaje sam, zrozpaczony i
cierpiący pragnie już tylko śmierci. Tragedia Antygony polega na sprzeciwieniu
się zakazowi, pogrzebaniu zwłok i poniesieniu kary. Zadaniem Kreona jest
wydanie zakazu i ukaranie winnej. Wierność wobec wyznawanego przez siebie prawa
sprowadza na bohaterów nieszczęście. Tragizm Antygony wynika z fatum, jakie
ciąży nad jej rodem. Antygona w swoim postępowaniu kieruje się miłością do
brata i względami rodzinnymi. Antygona, która deklaruje miłość, jest
jednocześnie pełna nienawiści. Jej nieustępliwa postawa i okazywana Kreonowi
pogarda, prowokują władcę do wydania wyroku śmierci.