Konwerter 2-metrowego
pasma amatorskiego
na pasmo 10-metrowe
Jełeli dysponuje si�
wielopasmowym odbiornikiem
kr�tkofalowym i chciałoby si�
dodaĘ mu 2-metrowe pasmo
amatorskie do odbioru
sygnał�w DX144MHz, to
mołna zastosowaĘ niniejszy
konwerter. Jest on łatwy do
zbudowania przy ułyciu
tanich podzespoł�w, a jego
uruchomienie jest znakomitym
wst�pnym etapem dla
początkujących radioamator�w.
Dwumetrowe pasmo amators-
Podział pasma 144-146MHz
kie jest do dziś najpopularniej-
(zalecenia IARU)
szym pasmem na świecie. W wi�k-
144,000 - 144,500MHz
szości pa�stw europejskich mieści
Zarezerwowane dla łączności DX.
si� ono w zakresie 144..146MHz,
Najważniejsze podpasma:
a w innych, w tym w USA i w Au- 144,000 - 144,025 EME (Ziemia- Księżyc-
odbicie od Księżyca)
stralii, w zakresie 144..148MHz.
144,050 wywołania CW
W zasadzie pasmo to jest przezna-
144,100 rozproszenia od
czone do łączności na odległości
meteorytów CW
do 80km przy ułyciu wąskopas- 144,150 CW DX
144,300 wywołanie SSB
mowej modulacji cz�stotliwości
144,400 - 144,490 radiolatarnie
(NBFM), na poziomie do 50W
144,900 - 144,500 pasmo ochronne
mocy. ŁącznośĘ taka przez niekt�-
radiolatarni, nie nadawać
rych radioamator�w jest nazywa-
144,500 - 144,800MHz
na �lokalną�. Dzi�ki stosunkowo
Wszystkie tryby, w tym
kr�tkim antenom i rozpowszech-
144,500 wywołanie SSTV
nieniu tanich (japo�skich), za-
144,600 wywołanie RTTY
awansowanych zestaw�w PMR,
144,700 wywołanie FAX
pasmo 2m jest r�wnieł wykorzys- 144,750 wywołanie ATV
tywane do łączności ruchomej
144,800 - 144,990MHz
i przenośnej, a takłe do budowa-
tryby cyfrowe (Packet Radio)
nych i obsługiwanych przez ama-
tor�w w wielu krajach i rejonach
145,0000 - 145,1875MHz
częstotliwości wejściowe repeaterów (raster
stacji translacyjnych.
12,5kHz, przesunięcie 600kHz)
Artykuł publikujemy na pod- Dolna cz�śĘ pasma 2m jest
stawie umowy z wydawcą mie- zarezerwowana dla wąskopasmo-
145,2000 - 145,5875MHz
si�cznika "Elektor Electronics". wej łączności w takich trybach jak
kanały simpleksowe, FM, raster 12,5kHz
CW (Morse) i SSB (jednowst�go-
145,6000 - 145,7875MHz
Editorial items appearing on wych). Tryby te pozwalają osiąg-
częstotliwości wyjściowe repeaterów (raster
pages 35..38 are the copyright nąĘ znacznie wi�kszy zasi�g nił
12,5kHz, przesunięcie 600kHz)
property of (C) Segment B.V., the NBFM ze wzgl�du na w�łsze
Netherlands, 1998 which reserves pasmo i lepszy - dzi�ki temu - 145,8000 - 146,0000MHz
all rights. stosunek słabego sygnału do szu- serwisy satelitarne
Elektronika Praktyczna 11/2000
35
Rys. 1. Schemat konwertera pasma 2m na pasmo 10m.
mu. �Sound� jest w tej cz�ści rynku. Początkującym brakuje pomyśleĘ, przegra wsp�łzawod-
pasma rozmieszczony podobnie zazwyczaj pieni�dzy (i licencji) na nictwo z dobrą, umieszczoną wy-
jak w pasmie 10m (28MHz). Uły- zakup uniwersalnego transceivera soko anteną. Zgodnie z przyj�tą
wając dobrej anteny kierunkowej VHF, dlaczego wi�c nie poszerzyĘ tradycją radioamatorską przedsta-
(np. Yagi) mołna odebraĘ identy- mołliwości posiadanego odbiorni- wiany konwerter �przenosi� syg-
fikatory CW radiolatarni małej ka kr�tkofalowego o odbi�r w pas- nały pasma 2m do pasma 10m
mocy, a takłe sygnały CW i SSB mie 2m? Przy pewnym szcz�ściu (28,0..29,7MHz).
stacji znajdujących si� daleko po- odbiornikiem tym mołna b�dzie
za zasiegiem NBFM. odbieraĘ w trybie NBFM, a wi�c Opis działania
b�dzie mołna słuchaĘ �lokalnych� Schemat konwertera został po-
Dlaczego konwerter? połącze� i zaznajomiĘ si� z radio- kazany na rys. 1. Zastosowano
Wielu początkujący hobbyst�w amatorami z okolicy. w nim tylko pi�Ę aktywnych ele-
radiowych zaczyna od uływanych Trzeba pami�taĘ, łe odbi�r ment�w. Układ składa si� z czte-
odbiornik�w kr�tkofalowych. Jest sygnał�w DX (dalekiego zasi�gu) rech blok�w: oscylatora lokalnego,
to zwykle odbiornik typu CW/ w paśmie 2m wymaga dobrej an- mieszacza, stopnia wejściowego
USB/LSB/AM/RTTY na zakresy od teny kierunkowej, o zysku przy- i stopnia wyjściowego. Zostaną
150kHz do 30MHz. Doskonałym najmniej 10dB oraz niskostratnego one kolejno om�wione poniłej.
przykładem takiego odbiornika jest kabla koncentrycznego do połą- Oscylator lokalny
Yaesu FRG-7. Chociał jego kon- czenia z wejściem odbiornika (lub Tranzystor T1 z rezonatorem
strukcja ma juł 25 lat, to ciągle konwertera). Kałdy niskoszumny kwarcowym X1 tworzą oscylator
jest na niego popyt na amatorskim przedwzmacniacz, o jakim mołna lokalny o cz�stotliwości
Elektronika Praktyczna 11/2000
36
WYKAZ ELEMENTÓW
Rezystory
R1, R4, R10: 150k&!
R2, R9: 2,2k&!
R3: 180k&!
R5: 560&!
R6: 47k&!
R7 100k&!
R8: 1k&!
R11: 56&!
P1: 1k&! pionowy potencjometr
nastawczy
Kondensatory
C1, C7, C8, C10, C11, C14: 22pF
C2: 27pF
C3, C6, C9, C12, C18: 10p
C4: 15pF
C5, C16: trymer 40pF
C13: 4,7pF
C15, C19: 1nF, rozstaw 5mm
C17: 22pF
C20, C22, C25: 100nF, ceramiczny
C21: 10�F, 63V, stojący
Półprzewodniki
T1, T2: BR494
T3, T5: BFR91
T4: BF961
Różne
dławik miniaturowy 0,22�H
Rys. 2. Rozmieszczenie ścieżek na jednostronnej płytce drukowanej oraz dławik miniaturowy 0,33�H
rozmieszczenie elementów na płytce. Trzy tranzystory montuje się od
L3-L7: 5 zwojów srebrzonego drutu
strony ścieżek!
miedzianego 0,8mm, wew.
4,5mm, długość 10mm
38,667MHz. Wykorzystuje si� jego wszystkim składowe sygnału o
odległość pomiędzy cewkami
trzecią harmoniczną. Trymer C1 cz�stotliwości 144 + 116 =
1mm, odczep 2 zwoje od masy
wchodzi w skład obwodu oscyla- 260MHz, 144 - 116 = 28MHz
dławik miniaturowy 0,56 H
tora. Jego sygnał wyjściowy jest i cz�stotliwości oscylatora
X1: rezonator kwarcowy
kierowany do potrajacza cz�stot- 116MHz. Obw�d L8, C16, C17 jest
38,667MHz (3 harmoniczna)
liwości T2, kt�rego obw�d kolek- nastrojony na 28,8MHz i tłumi
płytka drukowana, kod 00013-1
torowy (L3, C7) jest dostrojony do sygnały o pozostałych cz�stotli-
obudowa: Hammond 1590B, 56
116MHz. Poziom sygnału oscyla- wościach. Wymagane tłumienie
x 107 x 25mm (wymiary
tora lokalnego wynosi około przy tak dułych r�łnicach cz�s-
wewnętrzne)
100mVp-p. Jest on indukcyjnie totliwości nie jest trudne do
(przez L4) sprz�łony z miesza- osiągni�cia.
czem. nie do impedancji wejściowej od-
Stopie� wejściowy biornika (50&!). Wzmocnienie tego
Mieszacz Sygnał pasma 2m jest z anteny stopnia jest regulowane potencjo-
W stopniu mieszającym kon- kierowany przez sprz�łenie in- metrem regulacyjnym P1, co po-
wertera pracuje dwubramkowy dukcyjne do bazy T3 niskoszum- zwala chroniĘ czuły odbiornik
MOSFET typu BF961 (T4). Sygnał nego tranzystora VHF/UHF kr�tkofalowy przed przesterowa-
z oscylatora jest doprowadzony do (BFR91). Wejściowy filtr pasmowy niem.
bramki 2 (G2), a wejściowy sygnał (L5, L6 z trymerami C10 i C11) Konwerter powinien byĘ zasi-
w.cz. do bramki 1 (G1). Bramka jest dostrojony dokładnie do lany ze stabilizowanego i dobrze
G2 jest utrzymywana przez dziel- 144MHz i słuły do tłumienia skła- odsprz�łonego zasilacza o napi�-
nik R7/R6 na potencjale około dowej sygnału o cz�stotliwości ciu 9..12V. Pobiera prąd około
2,9V, a bramka G1 pozostaje na lustrzanej 116-28 = 88MHz oraz 20mA.
potencjale masy. Jest to konfigu- do dopasowania stopnia wejścio-
racja tradycyjna, w kt�rej wzmoc- wego do impedancji kabla 50&!. Montał
nienie konwersji jest określone Konwerter montuje si� na jed-
przez rezystory dołączone do G2. Stopie� wyjściowy nostronnej płytce drukowanej, kt�-
Produkty mieszania są odbierane Gł�wnym zadaniem stopnia rej wz�r jest pokazany na rys. 2.
z drenu BF961. Są to przede wyjściowego jest dobre dopasowa- Przed montałem zaleca si� wyko-
Elektronika Praktyczna 11/2000
37
nanie cewek L3..L7. Nie jest to Diody SHF b�dą dobrze działały 4. Ustaw C10, C11 i C14
trudne. Na oł�wku lub ko�c�wce do zakresu GHz (np. 1S99), a do w środkowym połołeniu,
wiertła o średnicy 4,5mm naleły VHF wystarczą BAT82. 5. Dostr�j odbiornik do
nawinąĘ 5 zwoj�w posrebrzanym Sonda jest przewidziana jedy- 28,800MHz i dostr�j trymerem C16
drutem miedzianym o średnicy nie do wskaza� wzgl�dnych, po- na maksymalne szumy,
0,8mm. Tak powstałą cewk� na- zwalając �doregulowaĘ� cewki tak, 6. Podaj stosunkowo silny
leły delikatnie rozciągnąĘ, ał aby uzyskaĘ maksymalne wskaza- sygnał (z generatora w.cz. albo
osiągnie długośĘ 10mm. Jedynie nie przy cz�stotliwości rezonan- poproś lokalnego radioamatora o
w L5 trzeba wykonaĘ odczep sowej. Obciąła ona obw�d rezo- pomoc) o cz�stotliwości z prze-
w odległości 2 zwoj�w od strony nansowy w bardzo niewielkim działu pomi�dzy 144,800
masy. Odczep robi si� kr�tkim stopniu i nie wymaga połączenia a 145,000MHz. Dostr�j C1, C11
odcinkiem drutu tak, łeby nie z masą. Jej napi�cie wyjściowe i C14 na najlepszy odbi�r. Zre-
zewrzeĘ sąsiednich zwoj�w. Od- doprowadza si� do woltomierza, dukuj odpowiednio sygnał wej-
ległośĘ pomi�dzy cewkami L3 najlepiej analogowego, pozwalają- ściowy, aby si� upewniĘ, łe
i L4 oraz L5 i L6 powinna wy- cego obserwowaĘ dynamik� zmian zawsze da si� dostroiĘ do �pi-
nosiĘ 1mm. Nast�pnie naleły wlu- napi�cia. W tym zastosowaniu ku�.
towaĘ wszystkie elementy za wy- wskaz�wka antycznego miernika 7. Tak dostr�j C1, aby odczyt
jątkiem tranzystor�w T3, T4 i T5. magnetoelektrycznego jest bardziej cz�stotliwości na odbiorniku zga-
Staranne i dokładne lutowanie za- przydatna od migających cyfr dzał si� z cz�stotliwością sygnału,
pewnia bezproblemowe urucho- miernika cyfrowego. na przykład 144,800 > 28,800,
mienie układu. 8. Odłącz sygnał wejściowy,
Tranzystory BFR91 i BF961 lu- Dostrajanie i tak nastaw P1, aby S-metr od-
tuje si� do płytki od strony Zacznij od ustawienia tryme- biornika zaledwie zaczynał si�
ściełek, co pozwala do minimum r�w na maksimum pojemności wychylaĘ,
zmniejszyĘ pasołytnicze pojem- (za wyjątkiem C1, kt�ry naleły 9. Dostr�j si� do słabego
ności. Tranzystory te są zaznaczo- ustawiĘ w połołeniu środkowym). sygnału w paśmie 2m i uwałnie
ne na rys. 2 liniami przerywany- Połącz konwerter z odbiornikiem dostr�j trymerami C10, C11 i C14
mi. Trzeba bardzo uwałnie przy- i włącz zasilanie. P1 ustaw na maksymalne wychylenie
jrzeĘ si� temu rysunkowi, aby nie w środkowym połołeniu. Zmierz S-metra.
pomyliĘ si� w orientowaniu wy- pob�r prądu. Jeśli wynosi około Na tym ko�czy si� strojenie
prowadze� tranzystor�w. Wypro- 20mA, przejd� do opisanej poni- konwertera.
wadzenie kolektora BFR91 jest łej procedury strojenia. �Gorący�
dłułsze nił pozostałe. Wyprowa- oznacza �pod napi�ciem w.cz.�, Pasmo satelit�w
dzenie �r�dła BF961 ma niewiel- �zimny� oznacza �bez napi�cia meteorologicznych
ką wypustk�, a wyprowadzenie w.cz�, czyli na potencjale masy Zmiana cz�stotliwości podsta-
kolektora jest dłułsze. albo pod napi�ciem zasilania. wowej oscylatora lokalnego ze
Zmontowana płytka musi zo- �Pik� oznacza dostrojenie do 116MHz na 109MHz powinna
staĘ umieszczona w metalowej maksimum napi�cia wskazywa- umołliwiĘ ułycie przetwornika
obudowie. Do prototypu została nego przez woltomierz połączony do odbioru sygnał�w niskoorbi-
ułyta mała odlewana obudowa z sondą w.cz. albo maksymalne tujących satelit�w meteorologicz-
firmy Hammond. Gniazdka wej- wskazania S-metra w odbiorniku. nych w paśmie 137MHz. Potrzeb-
ściowe i wyjściowe mogą byĘ ty- W przypadku sondy bezwzgl�dna ny do tego byłby rezonator kwar-
pu BNC albo SO239, zalełnie wartośĘ napi�cia nie jest istotna, cowy 36,333MHz (takłe z uły-
jakimi si� dysponuje. Połączenia liczy si� tylko poszukiwany ciem trzeciej harmonicznej) oraz
pomi�dzy gniazdkami a odpowied- �pik�. przestrojenie wszystkich tryme-
nimi punktami na płytce naleły 1. Dotknij ko�c�wką sondy go- r�w na nieco niłszą cz�stotli-
wykonaĘ kablem koncentrycznym, rącej strony C5 i dostr�j trymerem wośĘ.
na przykład typu RG174 albo do maksymalnego wychylenia wska- Zaprojektował G. Baars
RG58. z�wki woltomierza,
2. Dotknij sondą
Przyrząd do dostrajania około 1 zwoju od
Wykonanie prostej sondy w.cz., zimnej strony L3
kt�rej schemat znajduje si� na i dostr�j trymerem
rys. 3, z pewnością opłaci si�, C7 do �piku�,
ogromnie ułatwiając dostrajanie 3. Dotknij sondą
obwod�w w.cz. Składa si� ona około 1 zwoju od
z aluminiowej powłoki flamastra zimnej strony L4
(opr�łnionej oczywiście) z umiesz- i dostr�j C8 do �pi-
czonym wewnątrz małym detek- ku�. Mierz pierwszy
torem diodowym. Jego ko�c�wk� �pik� poczynając od
z drutu miedzianego lub elektrody maksimum wartości
spawalniczej naleły starannie spi- trymera. Nast�pny to
łowaĘ w spiczaste ostrze. Diody fOSC x 4 zamiast fOSC Rys. 3. Wykonaj tę prostą sondę w.cz., bardzo
mołna wybraĘ według potrzeby. x 3,
ułatwisz sobie strojenie konwertera.
Elektronika Praktyczna 11/2000
38