{60}{180} Co się wydarzy jeżeli każdy człowiek zniknie | z powierzchni ziemi.
{480}{569} W pewnym momencie przyszłości,
{569}{689} to może spotkać naszą planetę.
{719}{749} To nie jest historia
{749}{869} w jaki sposób możemy zniknąć.
{869}{929} To jest historia o tym co się wydarzy
{929}{1049}kiedy już pozostawimy świat po sobie.
{1374}{1523} ŻYCIE PO ZAGŁADZIE
{1648}{1768} Zniknięcie ludzi | brzmi jak science fiction.
{1858}{1978}Ale w końcu nastanie taki dzień jak ten.
{2008}{2128} Dzień, w którym ludzie | nie będą już chodzić po ziemi.
{2278}{2398} Nie jest niczym nowym wyobrażenie | o zniknięciu ludzi z powierzchni ziemi.
{2398}{2458} Od dawien dawna słyszymy opowieści
{2458}{2547} o Armageddonie czy Apokalipsie.
{2547}{2577} Jesteśmy jednak pierwszym pokoleniem,
{2577}{2667} które mogłoby poprzez umyślne działania,
{2667}{2787} spowodować swój własny Sąd Ostateczny.
{2817}{2937}Jak może wyglądać życie po ludziach?
{2997}{3117} Jesteśmy naznaczeni przez... nasze mity | o własnym zniszczeniu.
{3237}{3297} Ale spójrzmy inaczej
{3297}{3417} "Hej, to może przynieść |zmiany dla kogoś jeszcze "
{3417}{3536} Co one zrobią, jeżeli już odejdziemy?
{3626}{3746} Co zrobi Ziemia, kiedy ja odejdę?
{3746}{3866}To jest najnaturalniejsze pytanie na świecie.
{3866}{3986} Pierwszy dzień bez ludzi.
{4166}{4286} Czas przestał biec dla człowieka.
{4525}{4645} Nasz pobyt na planecie jest zakończony.
{4855}{4945} Witamy na Ziemi,
{4945}{5065} Ludzka populacja : ZERO.
{5305}{5395} W godzinę po naszym zniknięciu,
{5395}{5514} światła zaczną gasnąć | na całym świecie.
{5634}{5754} Więcej niż 70 procent energii | wytwarzanej w Stanach Zjednoczonych
{5754}{5874}jest generowane przez |palenie paliw kopalnych.
{5904}{5994} Elektrownie tak długo będą kontynuowały | produkcję energi
{5994}{6114} nim paliwa nie zostaną zużyte.
{6144}{6174} Jeżeli nie będzie komu
{6174}{6294} dostarczyć paliwa do generatorów energii
{6294}{6324} Stanie się to bardzo szybko.
{6324}{6444} Zanim światła zaczną gasnąć na całym świecie.
{6563}{6683} Jest mało prawdopodobne by | elektrownie energii atomowej przetrwały.
{6683}{6803} Przeciętny reaktor posiada wystarczającą ilość paliwa | by pracować jeszcze przez dwa lata.
{6803}{6923} Ale bez ludzi, zużywających energię | wytworzoną przez reaktor,
{6953}{7073} zostaną one automatycznie |przestawiane do bezpiecznego trybu
{7103}{7223} w czasie krótszym niż dwa dni.
{7223}{7313} Nawet elektrownie wiatrowe | nie mogą pracować wiecznie.
{7313}{7403} Turbiny wymagają odpowiednich nastaw
{7403}{7522} i smarowania podzespołów | żeby utrzymać je sprawnymi.
{7552}{7642} Jeżeli nie będzie nikogo | by obsługiwać turbiny,
{7642}{7762} energia nie zostanie wytworzona.
{7792}{7882} Jeżeli zakłady produkcji energii staną ,
{7882}{7912} przerwa w dostawie wysokiego napięcia
{7912}{7942} przyczyni się do lawiny
{7942}{8062} negatywnych zdarzeń na całym świecie.
{8092}{8212} Po kilku tygodniach cała planeta pogrąży się | w głębokich ciemnościach.
{8212}{8332} Takie zdarzenie nie miało miejsca | odkąd ludzie gromadzili się wokół ognisk.
{8422}{8541} Być może, ostatni blask sztucznych świateł na ziemi
{8541}{8661} będzie widoczny |na amerykańskim południowym zachodzie.
{8751}{8811} Tutaj wzosi się potężna tama.
{8811}{8931} Dla generatorów energii wodnej | nieobecność ludzi ma niewielkie znaczenie.
{9021}{9111} Źródło paliwa jest faktycznie nieograniczone.
{9111}{9231} W obrębie tamy nasz zapas paliwa | to właściwie woda,
{9231}{9351} w zbiorniku retencyjnym w Lake Mead, |który znajduje się za tamą.
{9411}{9471} Tak więc, jak długo będzie woda w zbiorniku
{9471}{9590} ta elektrownia będzie pracować,
{9650}{9710} i jeżeli woda ze zbiornika
{9710}{9830} będzie dalej dostarczana do hydro-turbin.
{9890}{10010} Te generatory energii pracują automatycznie | i będą dalej pracowały
{10010}{10130} tak długo jak wszystkie systemy | będą funkcjonowały poprawnie.
{10190}{10310} Jeżeli ja i moja załoga mielibyśmy |odejść dzisiaj wieczorem
{10310}{10430} i nie wrócić, by kontrolować tamę.
{10430}{10549} Powiedzy w takim stanie, |w jakim elektrownia jest teraz.
{10549}{10669} To wytwarzanie energii | odbywałoby się bez naszej obecności.
{10669}{10789} To nadal by trwało może przez tydzień,
{10789}{10909} kilka tygodni, kilka miesięcy,
{10909}{11029} być może nawet kilka lat, gdyby wszystko nadal | funkcjonowało normalnie.
{11089}{11179} W świecie bez ludzi, jest możliwe by choć jedna tama
{11179}{11299}z ostatnią elektrownią nadal pracowała.
{11419}{11538}Oprócz dostarczania energii | na całym świecie znajdują się inne systemy,
{11568}{11688} które mogą szybko zawieść.
{11718}{11748} Pod wszystkimi głównymi miastami,
{11748}{11868} jest złożona sieć podziemnych tuneli.
{11898}{11988} Służą do osuszania oraz rozmieszczenia okablowania.
{11988}{12018} A w przypadku dużych miast
{12018}{12138} służą również do transportu.
{12228}{12348} Wiele z nich znajduje się poniżej| poziomu wód gruntowych.
{12378}{12497} A żeby utrzymać je suchymi | musimy mieć system pomp.
{12497}{12557} I muszą się załączyć
{12557}{12677} kiedy nastąpi konieczność osuszenia tuneli.
{12677}{12767} W głębi Nowego Jorku, w miejskim metrze
{12767}{12797} ponad 700 pomp stale pracuje,
{12797}{12917} by nie dopuścić do zalania wodami gruntowymi.
{12917}{13037} Wypompowując średnio 13 milionów galonów na dzień.
{13097}{13187} Więc, jeżeli nie było by tych wszystkich ludzi wokoło,
{13187}{13277} nie byłoby komu włączyć pompy.
{13277}{13397} Szacuje się, że tunele napełnią się wodą |w przeciągu 36 godzin.
{13846}{13906} Wracając na powierzchnię,
{13906}{14026} jedzenie zaczyna gnić na półkach supermarketów.
{14326}{14356} Domowe lodówki stają się niczym więcej
{14356}{14476} niż pojemnikami na zepsutą żywność.
{14476}{14565} Lecz rozpuszczająca się woda z zamrażalników
{14565}{14625} może zapewnić chwilową pożywkę
{14625}{14745} dla niektórych stworzeń, które pozostaną po nas.
{14745}{14805} Jaki będzie los zwierząt domowych
{14805}{14835} pozostawionych bez ludzi
{14835}{14955} którzy się onie troszczyli?
{14955}{15075} Bez opieki, stanie się to masowym | pomorem psów.
{15135}{15195} Bez udziału ludzi, którzy odejdą,
{15195}{15315} nie będą w stanie zapewnić sobie schronień
{15315}{15375} czy wytworzyć jedzenia.
{15375}{15494} Dlatego psy odejdą.
{15614}{15674} Nie potrafią otworzyć puszki.
{15674}{15764} Nie potrafią dostać się lodówki.
{15764}{15884} Muszą wydostać się z domu.
{15884}{15974} Pies musi się wydostać z domu
{15974}{16094} albo umrzeć w nim.
{16094}{16214} A skoro się wydostanie musi znaleźć | jakieś źródło pożywienia.
{16424}{16513} Pierwsza rzecz, którą musi zrobić | jest skok przez okno.
{16513}{16603} A teraz jest to dla nich | całkiem nowe otoczenie.
{16603}{16663} I to z czym muszą się zmierzyć
{16663}{16783} to zacząć żywić się tym co znajdą martwego
{16783}{16903} wśród zaśmieconych ulić całego świata.
{16933}{17053} Szacuje sę, że jest 400 milionów psów na świecie.
{17113}{17233} I 300 różnych ras.
{17323}{17443} Ale niewiele z nich może przetrwać bez ludzi.
{17562}{17622} Najmniejsze psy prawdopodobnie nie przetrwają
{17622}{17682} nawet tygodnia bez nas.
{17682}{17712} Prawdopodobnie nie ma żadnej szansy
{17712}{17802} dla mniejszych psów.
{17802}{17862} Psy są bardzo konkurencyjne | podobnie jak np:
{17862}{17922} wilki przeganiają kojoty,| kojoty przeganiają lisy.
{17922}{17982} I możemy założyć, że taka hierarchia
{17982}{18102} zaistniałaby pomiędzy domowymi psami.
{18102}{18192} Faktem jest, że wiele unikalnych cech
{18192}{18312} poprzez lata wykształciło się u psów.
{18312}{18372} Teraz będą musiały zmierzyć się| z tymi ułomnościami
{18372}{18432} w walce o przetrwanie.
{18432}{18491} Są psy o naprawdę krótkich nogach.
{18491}{18581} Są psy z naprawdę krótkimi pyskami
{18581}{18641} albo ze zbyt długimi.
{18641}{18701} Myślę, że są one skazane na zagładę.
{18701}{18821} Wiesz, nie są na tyle sprawne | by poruszyć się i funkcjonować.
{18821}{18941} Szukać, węszyć i badać.
{18941}{19061} Myślę, że średniej wielkości psy spośród wszystkich
{19121}{19241} mają największe szanse na przetrwanie.
{19241}{19361} Myślę, że one przeżyją cały ten okres zmian.
{19361}{19480} Ale to nie wystarczy do przetrwania.
{19480}{19600} Ocalałe psy będą musiały znaleźć nowe schronienia.
{19600}{19630} Szkodniki gospodarstw domowych
{19630}{19750} powoli zaczynają zauważać naszą nieobecność
{19870}{19960} Małe stworzenia, takie jak szczury i myszy,
{19960}{20050} wydawałyby się zdolne istnieć bez nas.
{20050}{20110} Są jednak zaskakująco zależne
{20110}{20170} od naszych zapasów żywności.
{20170}{20290} Szczury i myszy zwykle określane są | jako "gryzonie konsumpcyjne".
{20320}{20410} Co oznacza, że "dzielimy z nimi stół"
{20410}{20470} Są one bardzo zależne od ludzi.
{20470}{20559} Mała mysz domowa, czy norweski szczur
{20559}{20649} to doskonałe przykłady zwierząt,
{20649}{20679} którym byłoby bardzo trudno
{20679}{20799} w przypadku braku ludzi.
{20859}{20919} W pierwszych tygodniach po zniknięciu ludzi
{20919}{21009} zaatakowały by one spiżarnie w domach
{21009}{21129} oraz półki w sklepach spożywczych.
{21279}{21339} Po zjedzeniu wszystkich zapasów żywności
{21339}{21399} będą usiłować przeżyć
{21399}{21518} jedząc takie rzeczy jak |tektura, ubrania, albo klej.
{21548}{21638} Myślę, że jeżeli miasta opustoszeją,
{21638}{21668} szczury będą musiały wrócić
{21668}{21728} do prowadzenia uczciwego życia.
{21728}{21848} Uczciwe życie oznacza dzikie życie.
{21878}{21968} I walkę o pożywienie.
{21968}{22088} W końcu, te gryzonie opuszczą mieszkania i budynki.
{22178}{22298} Staną się łatwym kąskiem dla drapieżników.
{22328}{22358} Chociaż, szczury i myszy
{22358}{22418} prawdopodobnie przeżyją w przyszłości,
{22418}{22537} ich liczebność znacznie się zmniejszy.
{22717}{22837} W 6 miesięcy po zniknięciu ludzi,
{22867}{22987} obszary zurbanizowane zaczynają zmieniać się w dzicz.
{23047}{23137} Bardzo szybko powróciłyby drapieżniki | pod nieobecność ludzi
{23137}{23257} ponieważ nasza ekspansja |oraz tworzenie warunków życiowych
{23257}{23317} były skierowane przeciwko nim.
{23317}{23407} Jak również przez nasze umyślne działania | by je usunąć i wyniszczyć.
{23407}{23526} Teraz powrócą bardzo szybko.
{23526}{23586} Mniejsze drapieżniki jak kojoty i rysie amerykańskie
{23586}{23706} zawsze żyły w pobliżu ludzkich populacji.
{23706}{23826} Są pierwszymi chętnymi do skolonizowania naszych siedzib.
{23886}{23946} Większe zwierzęta mięsożerne pojawią się później.
{23946}{24066} Natura przez jakiś czas powstrzyma ich apetyty.
{24096}{24216} Ale wkrótce i one zapragną zapolować | na naszych podwórkach.
{24575}{24695} W rok po zniknięciu ludzi | miasta i metropolie
{24695}{24785} będą nadal rozpoznawalne.
{24785}{24845} Ale przyroda zaczyna powracać
{24845}{24965} z jej dawną szatą.
{24965}{25085} Jako jeden z pierwszych |fizycznych skutków braku ludzi
{25085}{25145} byłby pokonanie przez roślinność
{25145}{25235} praktycznie niedostępnych powierzchni | takich jak: parkingi czy drogi
{25235}{25325} W miejscach gdzie by się przedarły
{25325}{25445} nastąpiłby obfity rozwój życia roślin.
{25445}{25564} W miejscach gdzie dociera światło słoneczne
{25594}{25654} prawdopodobnie nastąpi szybki wzrost roślin.
{25654}{25744} Małe nasiona, które trafią | do pęknięć i szczelin,
{25744}{25864} zaczną powoli przebijać się ku górze.
{25864}{25954} Rośliny są w tym doskonałe.
{25954}{26014} Potrafią zniszczyć wszystko
{26014}{26134} bez znaczenia co to jest, w kilka lat.
{26314}{26404} Bez ludzi, po ich zniknięciu,
{26404}{26464} chwasty takie jak mniszki lekarskie
{26464}{26553} przedrą się przez każdą szczelinę | w ulicy czy chodniku.
{26553}{26643} A kiedy zaczną obumierać, a ich szczątki zgniją
{26643}{26733} zaczną tworzyć podłoże pod porost innych roślin,
{26733}{26853} tworząc warstę ziemi ornej.
{26943}{27033} Ta piaszczysta ziemia będzie uboga w minerały
{27033}{27153}ale rośliny takie jak koniczyna zaasymilują |azot z powietrza i zakwitną tam jako pierwsze.
{27303}{27423} Następnie stworzą warunki by się przekształcić | w pastwiska dla choćby jeleni.
{27662}{27782} Dzikie zwierzęta też zaczęły odnajdywać drogę | do opuszczonych miast.
{27992}{28112} Nienaturalna dominacja człowieka nad przyrodą | okazałaby się całkiem krucha.
{28172}{28292} Znaki naszej słabości zawsze były widoczne.
{28352}{28412} To jest drzewo ailanthus.
{28412}{28531} Uwielbia zakorzeniać się |w bardzo niegościnnych miejscach.
{28561}{28651} I lubi wczepieć się w szczeliny budynków.
{28651}{28711} A robiąc to, powoduje uszkodzenia.
{28711}{28831} Korzenie rozrastają się, a siła ich rozrostu | działa niczym dynamit na skały.
{28891}{28981} Staje się więc przyczyną niszczenia fasad budynków.
{28981}{29041} Jeżeli następuje to na całej fasadzie budynku,
{29041}{29161} to może spowodować bardzo niebezpieczne uszkodzenia.
{29341}{29401} Powrót do walki z naturą .
{29401}{29520} Nawet Goliat stworzony przez człowieka, | jakim jest tama Hoover'a, nie jest niezwyciężony.
{29550}{29610} Aby poskromić potęgę tej rzeki,
{29610}{29730} przez 5 lat w pocie czoła pracowało 21 tysięcy ludzi.
{29850}{29910} Ale w przeciągu jednego roku bez ludzi
{29910}{30030} 17 potężnych i pozornie niezniszczalnych generatorów
{30060}{30180} może zostać unicestwione przez organizm | wielkości ludzkiego paznokcia .
{30360}{30450} Jezioro ponad tamą jest zdominowane przez
{30450}{30569} rozprzestrzeniający się gatunek mięczaka | zwanego "drżącym małżem".
{30599}{30719} Ten ukryty najeźdźca z Europy Wschodniej | nie ma żadnych naturalnych wrogów w Ameryce Północnej.
{30779}{30899} Jedyne co dał ludziom, to zadanie zeskrobywania go |z krat i rur, które kolonizuje.
{30959}{31079} Małże przyczepiają się do wewnętrznych ścian rur | no i są bardzo płodne.
{31169}{31289} W czasie kolonizacji bardzo szybko rosną, | mnożą się i nadbudowują na samych sobie.
{31349}{31468} Aż w końcu zupełnie zablokują średnicę rury.
{31768}{31888} Te małe rury służą do chłodzenia wodą generatorów, | by utrzymać je sprawnymi.
{31888}{31978} Z drugiej strony są wymarzonym domem | dla tych stworzeń.
{31978}{32068} A bez ludzi gotowych by je stamtąd usunąć,
{32068}{32158} zaczęłyby się rozprzestrzeniać jak "rak"
{32158}{32278} Faktycznie, te małże mogłyby zatkać | chłodzące wodociągi,
{32308}{32428} a co za tym idzie nie mielibyśmy sprawnych | systemów chłodzenia generatorów.
{32667}{32787} To spowodowałoby wysoki wzrost temperatury | w automatycznym systemie regulacji .
{32847}{32967} I tak automatyczny system kontroli temperatury | rozpocząłby sekwencję wyłączeń kolejnych generatorów.
{33057}{33177} Tak więc, dotyczyło by to każdego z generatorów | znajdujących sięw tej tamie,
{33177}{33297} aż w końcu cała elektorwnia zostałaby wyłączona.
{33327}{33447} W Las Vegas, ostatnie migoczące | stworzone przez człowieka światła na ziemi
{33447}{33566} ogarnęła by noc w swej pradawnej postaci.
{33596}{33716} Ze względu na brak działających generatorów,| woda nie przedostaje się poza tamę.
{33896}{34016} Tak więc rzeka Kolorado z czasem zaczyna wysychać.
{34106}{34226} Z drugiej strony tamy, woda nie ma swego ujścia
{34256}{34376} więc poziom powierzchni jeziora zaczyna się podnosić.
{34376}{34465} Jedyne, dzięki czemu tama wytrzymała by napór wody,
{34465}{34555} to system przelewów spływowych, który niwelowałby
{34555}{34675} krytyczny poziom wody odprowadzając ją | na drugą stronę tamy.
{34735}{34855} Nieodparcie, najpotężniejsze siły natury | przywracają swoją dominację na Ziemi.
{35005}{35125} Potężne pożary wywołane przez błyskawice, |z którymi niegdyś ludzie tak mężnie walczyli,
{35185}{35305} teraz wydają się nieposkromione w swej wściekłości.
{35455}{35574} Miasta i wioski pełne opuszczałych budynków, | dzikie trawy i rumowiska
{35604}{35724} stają się pożywką dla wściekłych płomieni .
{35934}{36054} Chicago płonie.
{36114}{36204} San Francisco ze swoimi wiktoriańskimi zabytkami
{36204}{36324} staje się przydatne jako drewno do podtrzymania ognia.
{36414}{36503} I jak to miało miejsce w czasach starożytnych...
{36503}{36623} ..."Rzym znów płonie".
{36683}{36743} Wszystkie budowle spłoną aż do poziomu gruntu,
{36743}{36833} a spalone drewno naturalnie użyźni glebę
{36833}{36953} dostarczając podłoża dla kolejnej fali wzrostu roślin,|wraz z azotem, którego potrzebują do wzrostu i życia.
{37462}{37582} Pięć lat po ludziach, wszelkie drogi |znikną z mapy świata
{37582}{37702} pod zielonym płaszczem, |który nieugięcie rozprzestrzenia się niczym potwór.
{37792}{37912} Ten atak natury nie zna żadnych granic.
{37942}{38002} Bramy pałacu Buckingham w Londynie
{38002}{38122} z łatwością zostaną otwarte przez winorośla i mech.
{38122}{38242} W Moskwie, Plac Czerwony stanie się bardzo zielony.
{38302}{38422} W rzeczywistości, natura powróci na ziemię bardzo szybko.
{38422}{38511} Gdyby te schody zostały oczyszczone 18 miesięcy temu,
{38511}{38571} to teraz po tych 18 miesiącach,
{38571}{38661} mysielibyśmy stracić wiele czasu | by je odnaleźć.
{38661}{38691} Jeżeli wrócilibyśmy po pięciu latach,
{38691}{38811} byłoby prawie niemożliwe by je odnaleźć.
{38811}{38931} Panowanie człowieka nad naturą | zawsze było tylko iluzją.
{39021}{39141} Kiedy kambodżańskie miasto Angkor i kompleksy świątyni
{39141}{39231} zostały opuszczone w 15 wieku, |drzewa dżungli rozrosły się
{39231}{39351} bez względu na jego kamienne struktury| oplatając je swoimi korzeniami.
{39590}{39710} Teraz, bez armii ogrodników i konserwatorów,
{39710}{39830} nowoczesne miasta są bezbronne |wobec zemsty natury.
{39860}{39980} W nowojorskim Central Parku, | pięknie strzyżone trawniki, teraz zaniedbane,
{40010}{40130} stają się miejscem wzrostu nowych drzew.
{40130}{40250} Po pięciu latach bez ludzi, opustoszały park | przypominałby bardziej las.
{40310}{40430} Do Central Parku pójdziemy po banany.
{40430}{40549} Tak nagle pojawią nam się drzewa i ich szybki wzrost.
{40579}{40699} Wszystkie zwierzęta i rośliny, | co jest naturalne na poziomie rozwoju populacji,
{40729}{40849} zaczną rozprzestrzeniać się aż do miast.
{40939}{41059} Ta sama historia czeka centrym Waszyngtonu | wielkie pomniki zostaną pochłonięte przez zieleń.
{41269}{41389} I tak samo na Narodowym Placu | rozbrzmieją dźwięki dżungli.
{41478}{41598} Zwierzęta z zoo, są naprawdę wielką niewiadomą.
{41658}{41778} Przyjmując, iż zdołałyby uciec ze swoich klatek
{41778}{41838} sytuacja zmieniłaby się dramatycznie,
{41838}{41928} ponieważ mielibyśmy na wolności lwy oraz tygrysy.
{41928}{42048} Oba te gatunki potrafiły doskonale | przetrwać w okresie po ludziach.
{42198}{42258} Łatwiej by im było przetrwać dalej na południu
{42258}{42318} niż zrobić to w centrym Waszyngtonu.
{42318}{42408} Ale te zwierzęta są doskonałe w przystosowywaniu się
{42408}{42527} i wiedziałyby jak przeżyć nawet tu.
{42527}{42587} Zwierzęta z zoo są wielką niewiadomą.
{42587}{42647} Ale są rzeczy, które możemy przewidzieć
{42647}{42767} w sytuacji 20 lat po odejściu ludzi.
{42887}{42977} Ponieważ jest jedno miejsce na globie...
{42977}{43097} ...gdzie to się już wydarzyło.
{43726}{43846} Jest 20 lat po odejściu ludzi.
{43936}{44056} Bez ludzi, bez odmalowywania i naprawiania pęknięć,
{44086}{44206} nawet solidne budynki zaczynają się skruszyć.
{44236}{44356} Bez koniecznych remontów zmienia się w miasto duchów.
{44505}{44625} Zwierzęta, które długo unikały ludzkich osad
{44625}{44745} teraz wracają , by tworzyć nowe siedliska | wśród ruin ludzkich domostw.
{44865}{44925} Skąd o tym wiemy?
{44925}{45015} Ponieważ jest jedno miejsce na świecie
{45015}{45135} gdzie to już się wydarzyło.
{45195}{45315} Znajdujemy się na głównym placu ukraińskiego miasta.
{45315}{45435} Miasta, które było niegdyś jednym z najnowocześniejszych| w byłym Związku Radzieckim.
{45614}{45734} W 20 lat po tym, jak miasto zostało opuszczone.
{45764}{45884} To daje nam obraz tego co wydarzyłoby się
{45884}{46004} gdyby ludzie zniknęli z miejsc swojej cywilizacji.
{46244}{46364} Ewakuacja Czernobyla po katastrofie jądrowej,
{46364}{46483} odmieniła 50-cio tysięczne miasto | w miasto duchów w przeciągu nocy.
{46963}{47023} Kurz przykrył szkolne sale
{47023}{47143} tak jak je pozostawili uczniowie 20 lat temu.
{47443}{47502} Wegetujące rośliny rozrastają się
{47502}{47622} wokół budynków i na nich.
{47772}{47862} Wesołe miasteczko, którego otwarcie było zaplanowane
{47862}{47982} na 4 dni po dacie katastrofy, nigdy nie zostało użyte.
{48162}{48282} Karuzele w miasteczku gromadzą rdzę | a nie imprezowiczów.
{48761}{48881} Samochodziki nigdy nie uruchomione| niszczeją w bezruchu.
{49001}{49121} Incydent dał nam zdumiewającą i rzadką okazję,
{49151}{49271} by zobaczyć co się może zdarzyć cywilizowanemu miastu| kiedy znikną z niego ludzie.
{49421}{49480} Widzę na moim liczniku Geiger'a,
{49480}{49600} że przebywanie tutaj jest całkiem bezpieczne, |a poziom napromieniowania nie jest zbyt wysoki.
{49660}{49720} Ale widzisz, że to naprawdę
{49720}{49840} miejsce bez możliwości powrotu czy odbudowy go.
{49960}{50080} Jesteśmy w czymś, co było niegdyś centrum kulturalnym | w tym mieście.
{50140}{50230} Było to miejsce gdzie spotykali się przyjaciele,
{50230}{50350} gdzie obchodzono święta, grano w piłkę,
{50380}{50499} słuchano muzyki, tańczono, grano na tej scenie za mną.
{50649}{50769} Ale po 20 latach, siły natury | zaczęły chylić ku upadkowi to miejsce.
{50889}{51009} Te konkretne sowieckie | fasady wyglądały imponująco,
{51009}{51129} ale nie stanowiły przeszkody| dla mroźnych ukraińskich zim.
{51129}{51219} Wysokie spadki temperatur oraz zamarzanie wody,
{51219}{51309} która gromadziła się w pęknięciach,
{51309}{51429} spowodowały powstanie ciśnienia rozsadzającego mury.
{51458}{51548} Wzrost roślinności jest nieunikniony,
{51548}{51638} korzenie rozrosły się szukając | miejsa i drogi dla siebie.
{51638}{51758} Te korzenie karmią się wilgocią |co prowadzi do ich ciągłego wzrostu.
{51818}{51908} Jak miniaturowe lewarki hydrauliczne,
{51908}{52028} przez cały czas, powoli kruszą beton.
{52118}{52208} To jest tylko 20 lat.
{52208}{52298} Możesz sobie wyobrazić, jak to miejsce
{52298}{52418} będzie wyglądać za 200 lat.
{52537}{52657} Po katastrofie, naukowcy przewidywali najgorsze | dla przyrody w tym regionie.
{52717}{52837} Większość drzew w promieniu 2,5 kilometra | od elektrowni jądrowej
{52867}{52927} zostało zabite przez promieniowanie.
{52927}{53047} Wiele zwierząt umarło.
{53047}{53167} Ale niewiarygodne jest, jaki skutek przyniosła
{53167}{53257} 20-to letnia nieobecność ludzi w zniwelowaniu szkód
{53257}{53377} powstałych przez jądrowy koszmar.
{53466}{53526} To jest Czerwony Las,
{53526}{53646} obszar, który strasznie ucierpiał od radiacji | po eksplozji w Chernobylu.
{53796}{53916} Drzewa, które tu widać dookoła mnie | zostały zniszczone przez promieniowanie.
{54006}{54096} Początkowa ilość promieniowania była wystarczająca
{54096}{54216} by zabić wszystko co żywe w tym rejonie.
{54276}{54396} Ale teraz widzimy odradzanie się przyrody.
{54605}{54725} Oto przykład jak przyroda prosperowała tutaj wcześniej,
{54725}{54845} Widzimy tutaj róg jelenia, jak widać dość duży,
{54845}{54965} co oznacza,że należał do zdrowego jelenia.
{54995}{55115} Czerwone jelenie są mało spotykane w innych regionach.
{55115}{55205} Region strefy Chernobyla jest jedynym miejscem
{55205}{55325} gdzie można spotkać populacje czerwonych jeleni.
{55355}{55474} Tyczy się to również rosyjskich dzików, | których populacja w tej strefie
{55504}{55624}jest od 10 do 15 razy wyższa |niż w innych regionach poza tą strefą.
{55864}{55984} Jesteśmy teraz w przedszkolu we wsi Karaczi | niedaleko elektrowni w Chernobylu.
{56044}{56134} Dzieci przebywały tutaj w czasie,| kiedy ich rodzice pracowali.
{56134}{56254} Ale po kwietniowej nocy w 1986 roku, | już nigdy tu nie powróciły.
{56434}{56553} Jesteśmy w pomieszczeniu, które dawniej| było sypialnią w tym przedszkolu.
{56553}{56643} Tu dzieci spały i odpoczywały.
{56643}{56763} Teraz jest tutaj tylko pustka.
{56763}{56823} Wszystkie te okna są rozbite.
{56823}{56943} Ale w tym pokoju wciąż panuje życie.
{57003}{57093} Ptaki przylatują tutaj i siadają na tych parapetach.
{57093}{57183} Nawet znaleźliśmy dowód, że przylatuje tu sowa.
{57183}{57303} Oto dowody, że żywi się tutaj sowa | futro, kości i pióra.
{57363}{57452} Najwyraźniej, lubi siadać na tej okiennej ramie.
{57452}{57572} Tak więc ten pokój wciąż żyje.
{57902}{58022} Nawet drzewa, które potwierdziły |swoją wrażliwość na promieniowanie radioaktywne,
{58022}{58142}zapuszczają nowe korzenie w ewakuowanej strefie.
{58322}{58412} Siedzę na trubunie stadionu piłkarskiego
{58412}{58471} gdzie 20 lat temu setki ludzi przychodziły,
{58471}{58591} by cieszyć się grą ich ulubionego zespołu.
{58681}{58801}Możesz sobie wyobrazić ten niosący się| dźwięk wrzawy tłumów, które tu przychodziły.
{58861}{58981} Aktywność na tym boisku po 20 latach,| jest zaledwie zauważalna.
{59311}{59431} Futbolowe boisko powraca, w następstwie zdarzeń,
{59431}{59520} do swojego pierwotnego stanu sprzed setek lat,
{59520}{59640} kiedy rósł tu mieszany las.
{59790}{59880} Wychowałem się w mieście takim ja te.
{59880}{60000}I również mogłem się cieszyć |z jazdy takimi samochodzikami |lecz po drugiej stronie świata.
{60090}{60180} To wszystko wydaje się |dość smutne kiedy na to patrzę
{60180}{60270} i widzę co może się stać z tak pięknym miastem.
{60270}{60390} Ludzie już nigdy nie będą tutaj żyć .
{60569}{60689} Ale jest tez inna strona tej historii, | pocieszająca strona.
{60719}{60839} Ktoś powie, że życie tu stało się trudne ale możliwe.
{60869}{60989} W przypadku braku człowieka,| życie tu będzie wciąż istnieć,
{61019}{61139} będzie prosperowało a spuścizna ludzka | pozostanie tu na zawsze.
{61259}{61319} Ponieważ jesteśmy częścią natury.
{61319}{61438} Nawet, jeśli znikniemy, |to natura będzie kontynuować | zapis historii tego miejsca.
{61828}{61948} Jest 25 lat po zniknęciu ludzi.
{62068}{62188} W całym kraju, natura kontynuuje swój rozwój |pod nieobecność ludzi.
{62398}{62487} Dla przetrwania, watachy zdziczałych psów
{62487}{62577} przemieżają chylące ku upadkowi sąsiedztwa
{62577}{62697} w poszukiwaniu ich następnego posiłku.
{62757}{62817} W niektórych wielkich miastach świata,
{62817}{62937} coraz trudniej znaleźć stały grunt.
{62997}{63117} W czasie istnienia ludzi,| Londyn był ochroniony od przypływów
{63117}{63237}przez 10 rozsuwanych stalowych bram,| które były podnoszone w czasie burz,| by chronić Tamizę od strony Morza Północnego.
{63446}{63566} Bez ludzi obsługujących te bariery,| Londyn stał się bezbronny.
{63776}{63896} Inne nizinne miasto Amsterdam, | spotyka to samo "wodne przeznaczenie".
{64346}{64406} W Nowym Jorku, mieście wieżowców,
{64406}{64525} niektóre okna już popękały |bądź wypadły ze swoich ram
{64585}{64705} a wiele z nich jest na skraju zniszczenia.
{64765}{64855} Po ćwierćwieku działania wilgoci i temperatury
{64855}{64975} lecz bez remontów, normalnie elastyczny materiał
{64975}{65095} uszczelniający okno, stał się sztywny,|całkowicie blokując szyby w ich ramach.
{65125}{65215} Natomiast, kiedy stalowa rama, |ze względu na temperatury,
{65215}{65335} rozszerza się i kurczy, |wywołuje duże naciski na szybę.
{65365}{65484} Więc pękają i spadają na uliczne chodniki.
{65574}{65664} Jeśli po kilka okien wypadnie z budynku,
{65664}{65784} w skutek siły i ciśnienia wiatru, |powstaną dramatyczne zmiany.
{65784}{65844} Podobnie w skutek ciśnienia zewnętrznego
{65844}{65904} powstanie różnica, co spowoduje wysysanie .
{65904}{66024} I to pogarszy sytuację |ponieważ powstanie prawdopodobieństwo | wypadania kolejnych tafli szkła.
{66174}{66294} Przez te powstałe dziury, budynki zamieniają się | w puste rumowiska.
{66473}{66593} Przetaczają się letnie burze.
{66623}{66713} Na szczytach budowli znajdują się instalacje odgromowe.
{66713}{66803} System, który niegdyś chronił tysiące urzędników
{66803}{66923} teraz jest skorodowany i bezużyteczny.
{67073}{67193} Błyskawice zamieniają wieżowce |w szalejące od płomieni piekło.
{67552}{67642} Opustoszałe rumowiska tworzą doskonały dom
{67642}{67762} dla niespodziewanych mieszkańców.
{67852}{67972} Chociaż gołębie były zależne od dokarmiania przez ludzi,
{68002}{68122} to widać jak dobrze sobie radzą przez 25 lat bez nas.
{68212}{68272} Gołębie przetrwały.
{68272}{68362} Żyły one na wolności i tak żyją do tej pory.
{68362}{68451} W okresie, gdzie nie było żadnych ludzi
{68451}{68571} ale wciąż istniały zabudowania, | pomniki, nasze domy,
{68571}{68631} gołębie zdołały dobrze zaadaptować te miejsca
{68631}{68691} do umiejscowienia swoich gniazd,
{68691}{68811} które naprawdę bardzo dobrze | by się do tego nadawały.
{68841}{68961} Podobnie jak u gołębi, zniknięcie ludzi,
{69021}{69141} wymusiło zmianę w zwyczajach karaluchów.
{69171}{69291} Pomyśl o biednych karaluchach, |które objadały się naszymi dobrami.
{69321}{69440} Kiedy odeszliśmy, tęsknią za nami |i jest im przykro.
{69500}{69620} Ale ten stan nie będzie trwał długo.
{69620}{69740} Kiedyś karaluchy prosperowały na naszych resztkach, | zjadając nasze książki i papier,
{69800}{69920} oraz jakaś gnijące organiczne resztki | wliczajac zgnite liście i korzenie.
{69980}{70100} Jedzenie nie stanowi problemu, | lecz karaluchy potrzebują także ciepła.
{70130}{70250} Rodzaj ludzki zawsze dostarczał im |sztucznego ciepła.
{70340}{70429} Karaluchy zaczynały jako gatunek tropikalny.
{70429}{70549} Niektórzy eksperci uważają, |że nie były by w stanie przeżyć zimy
{70549}{70639} w miastach o zimnym klimacie.
{70639}{70699} Ale trudno jest stawiać taką tezę wobec gatunku,
{70699}{70789} który był świadkiem pojawienia się |i zagłady dinozaurów.
{70789}{70879} Karaluchy są gatunkiem niezwykle przystosowującym się.
{70879}{70939} Istniały na świecie przez 300 milionów lat.
{70939}{70999} Jeżeli miałbym się założyć, | to postawiłbym swoje pieniądze na karaluchy.
{70999}{71119} Ponieważ są zdolne by przetrwać | w takiej lub innej formie.
{71209}{71329} Pierwszej zimy jekiej by doświadczyły po ludziach, | część z nich by wymarła,
{71359}{71448} ale dużo więcej zeszłoby pod ziemię
{71448}{71568} bu odnaleźć ciepło do czasu | powrotu łagodniejszych temperatur.
{71628}{71748} W opuszczonych miastach | pozbawionych środków owadobójczych,
{71748}{71868} z rozwijającym się życiem |na poziomie wód gruntowych,
{71868}{71988} ten były szkodnik przeżywa teraz | swój złoty wiek.
{72258}{72378} Karaluchy były tylko utrapieniem dla ludzi,
{72437}{72557} ale wilki były koszmarem.
{72617}{72707} Więc człowiek zaczął je tępić bezlitośnie.
{72707}{72827} Kiedy pierwsi europejscy osadnicy przybyli | na tereny obecnych Stanów Zjednoczonych,
{72827}{72947} szacuje się, że prawie pół miliona wilków | wędrowało po tej części kontynentu.
{72977}{73097} Lecz w 20 wieku te drapieżniki | były na wymarciu w obrębie 48 stanów.
{73217}{73307} Teraz, kiedy zabrakło zwalczających ich ludzi,
{73307}{73426} populacja wilków zwiększa się |prawie sześciokrotnie każdego roku.
{73456}{73546} Po 25 latach od naszego zniknięcia,
{73546}{73666} można oszacować, że znów byłoby ich pół miliona | wędrujących po Stanach Zjednoczonych.
{73816}{73906} Ten zdumiewający nawrót populacji
{73906}{73996} został zaobserwowany na małą skalę| już wcześniej.
{73996}{74116} W 1995, biolodzy wypuścili kilka tuzinów wilków
{74116}{74236} na granicach parku narodowego Yellowstone.
{74266}{74386} W miejscu, gdzie były one bezpieczne | od prześladowania przez ludzi.
{74685}{74805} W przeciągu dekady kilka tuzinów | rozmnożyło się do 1,500 sztuk.
{74865}{74925} Wilki bardzo szybko rozciągnęły swoją ekspansję
{74925}{75015} z miejsca ich wypuszczenia, zajmując cały obszar
{75015}{75135} w obrębie 3 stanów | Wyoming, Montany i Idaho.
{75225}{75285} To stało się bardzo szybko
{75285}{75345} skoro zaczęliśmy tylko z kilkoma tuzinami wilków.
{75345}{75464} I w trakcie jednej dekady, |uzyskaliśmy populację liczacą 1,500
{75464}{75524} z ekspansją geograficzną na wielką skalę.
{75524}{75614} Ponieważ rozprzestrzeniły się| na terenie 3 stanów.
{75614}{75674} A to są duże zachodnie stany.
{75674}{75704} O tak, kiedy mają warunki do rozmnażania,
{75704}{75824} mogą się zrekolonizować bardzo szybko.
{75854}{75974} Czy zobaczylibyśmy je |na Manhattanie lub w Chicago?
{75974}{76034} Jeżeli jelenie dostały się tam,
{76034}{76154} to i wilki przywędrują tam za nimi.
{76304}{76423} Zwierzęta nie potrzebują już się chronić |przed polującymi na nie ludźmi.
{76663}{76753} Znajduje się tu około trzech milionów mil
{76753}{76873} opuszczonych, utwardzanych dróg | w całych Stanach Zjednoczonych.
{76903}{76993} I nie jest niczym dziwnym, że przecinają one
{76993}{77083} naturalne ścieżki migracji, których zwierzęta używają
{77083}{77173} by przemieszczać się z jednego miejsca w drugie.
{77173}{77203} Miejsca łatwo dostępne | dla przemieszczania się zwierząt
{77203}{77323} o ładnych krajobrazach |były też wygodne dla projektantów
{77323}{77442} by właśnie tam usytuować główne drogi.
{77442}{77532} W ten sposób przecięliśmy | wszystkie główne szlaki migracji
{77532}{77652} w Północnej Ameryce.
{77712}{77742} Asfalt i samochody ciężarowe
{77742}{77802} wywołały szczególne zamieszanie
{77802}{77922} w populacji niedźwiedzia Grizzly.
{78042}{78162} Ich środowisko naturalne | tak zostało zmienione przez drogi,
{78162}{78252} że są one kompletnie ograniczone | do małych odizolowanych obszarów,
{78252}{78372} a zarazem odcięte od źródeł jedzenia | i potencjalnych partnerów.
{78551}{78641} W świecie bez ludzi,
{78641}{78761} drogi już nie stanowią bariery dla Grizzly.
{78761}{78851} Zamiast tego stanowią one nowe szlaki
{78851}{78971} prowadzace je do serca ich dawnych rewirów.
{79271}{79361} 40 lat po ludziach.
{79361}{79420} Kiedy miasta stali i betonu
{79420}{79510} wciąż trwają w swej potędze,
{79510}{79630} małe miejscowości są atakowane.
{79660}{79720} W przybliżeniu 90 procentów wszystkich domów
{79720}{79840} w Stanach Zjednoczonych |posiada drewniane konstrukcje.
{79870}{79990} Niektóre z nich spłonęły, |inne są teraz pożerane.
{80290}{80350} Bez farby i konserwacji,
{80350}{80380} drewniane części domów
{80380}{80499} są bezbronne wobec termitów.
{80529}{80589} Termity żywią się celulozą,
{80589}{80679} podstawowym budulcem drewna.
{80679}{80799} A ich apetyt jest nieustający.
{80799}{80829} Kilka koloni termitów może zjeść
{80829}{80949} aż 1,000 funtów drewna rocznie.
{81069}{81129} W tym destrukcyjnym natarciu
{81129}{81189} termity nie pracują samotnie.
{81189}{81249} Proces, który znamy jako gnicie
{81249}{81309} następuje wtedy, kiedy drewno jest wystawione
{81309}{81369} na działanie pewnych czynników.
{81369}{81428} I to gnicie właściwie,
{81428}{81488} jest trochę bardziej skomplikowanym procesem.
{81488}{81518} To proces,który ma miejsce
{81518}{81548} kiedy mikroby atakują drewno,
{81548}{81668} w trakcie którego emitują | dwutlenek węgla i metan do atmosfery.
{81668}{81728} Jeżeli ludzie mieli odejść, |to byłaby sprawa dekad
{81728}{81788} nim większe konstrukcje zbudowane z drewna
{81788}{81908} w znaczny sposób |uległyby rozkładowi i upadkowi.
{81908}{82028} Będąc poddanym dwóm niszczącym atakom: | termitów i gnicia,
{82028}{82148} belki utrzymujące dach zawalą się.
{82148}{82238} A granica pomiędzy tym |co wewnętrz i na zewnątrz,
{82238}{82298} tak ważna dla ludzi, którzy tu mieszkali
{82298}{82417} i nazywali ten budynek domem,
{82417}{82537} na zawsze zostanie wymazana.
{82537}{82597} Inne materiały i substancje |jak ten beton czy skały
{82597}{82657} wytrzymają dłużej niż kilka dekad.
{82657}{82717} Lecz będą się kruszyć również
{82717}{82777} pod wpływem naturalnych, chemicznych, |oraz fizycznych czynników i procesów
{82777}{82807} zachodzących w atmosferze.
{82807}{82867} Więc w końcu te ściany upadną również ,
{82867}{82987} nie pozostawiając po sobie śladu.
{83017}{83137} Teraz natura zadziała szybko |by pochłonąć te ruiny.
{83197}{83227} Ten zniszczony dom
{83227}{83317} w baltimore'skim parku Druid Hill
{83317}{83436} był niegdyś domem dozorcy | miejskiego zoo.
{83436}{83526} Ten budynek wygląda jakby został opuszczony | dalej niż 100 lat temu.
{83526}{83646} Lecz w rzeczywistości ludzie mieszkali tu | niespełna 40 lat temu.
{83646}{83766} To zdumiewające jak szybko |natura zaasymilowała ten obszar.
{83766}{83856} Winorośla zaczęły piąć się w górę po ścianach.
{83856}{83916} Drzewa wrosły w konstrukcję budynku,
{83916}{84036} i na dwa sposoby niszczą strukturę:| fizycznie rozdzielając oraz chemicznie rozkładając ją.
{84126}{84216} Konstrukcje zbudowane całkowicie | z kamieni lub betonu
{84216}{84336} przetrwają dłużej niż te z drewna.
{84336}{84425} Dokładnie tak szybko rozpadną się
{84425}{84545} będąc w takim środowisku.
{84635}{84635} Wybrzeże Maine tak naprawdę
{84635}{84725} nie jest dobrym miejscem do budowania.
{84725}{84785} Budynki stojące tu niegdyś | nie musiały się tak rozpaść
{84785}{84905} lecz kiedy opuszczono je | poprostu się rozpłynęły.
{84905}{84965} Te budowle na Black Island w Maine
{84965}{85055} były częścią mieszkalną kopalni granitu,
{85055}{85115} którego używano do budowy i ozdabiania
{85115}{85235} takich miast jak Boston, Nowy Jork czy Filadelfia.
{85295}{85385} Miejsce to zostało opuszczone około 1920 roku.
{85385}{85444} Te budynki tutaj zupełnie się rozpadły
{85444}{85534} na przestrzeni 80 może 90 lat.
{85534}{85654} Tu nie pozostało prawie nic.
{85714}{85834} We właściwych warunkach |i pod ludzkim nadzorem ,
{85834}{85954} konstrukcje z kamienia mogą trwać |tysięce lat.
{85984}{86044} W niektórych miejscach w Europie,
{86044}{86164} starożytne rzymskie akwedukty |są używane do dziś.
{86164}{86224} Lecz bez odpowiedniej konserwacji,
{86224}{86284} kamień może stać się ofiarą
{86284}{86344} bardzo cichego wroga.
{86344}{86374} Jednym z największych wrogów
{86374}{86463} kamienia są właściwie sole |oraz ich kryształy .
{86463}{86523} Już tysiące lat temu| ludzie zaważyli negatywny skutek
{86523}{86643} wpływu soli, czego wynikiem było | niszczenie starożytnych piramid.
{86733}{86853} Jest wiele sposobów na wchłanianie się | soli w kamienne budowle czy pomniki:
{86853}{86943} zanieczyszczone powietrze, woda morska,
{86943}{87033} a nawet ptasie łajno.
{87033}{87093} Rozpuszczalne sole łatwo | zachodzą w reakcję z wodą,
{87093}{87183} a kiedy woda paruje| pozostają w wewnętrznych
{87183}{87243} porowatych strukturach materiałów budowlanych:
{87243}{87303} takich jak cegła czy kamień | a nawet beton.
{87303}{87422} I jak to bywa z solami | będą kontynuowały swój wzrost
{87422}{87482} wewnątrz porowatych struktur kamienia
{87482}{87572} aż nie przebiją się na zewnątrzną stronę ściany.
{87572}{87692} Właściwie będą narastać | i wypychać kamienie na bok.
{87752}{87842} Na przyśpieszonym nagraniu wideo| widzimy jak naprawdę jest szybki
{87842}{87962} widoczny rozpad kamienia |podczas niszczenia go przez sole.
{88052}{88112} Podczas tego eksperymentu, | potrzebowaliśmy około 3 tygodni
{88112}{88232}by przejść od tekiego kawałka kamienia...
{88262}{88322} ...do tekiego kawałka,
{88322}{88441} który jest zupełnie zniszczony |przez kryształy siarczanu sodu.
{88471}{88591} Trzy tygodnie w tym | akceleratorze postarzania
{88591}{88711} są równoważne kilku latom | w bardzo surwym środowisku,
{88711}{88831} lub kilku dekadom w bardziej | życzliwym, pustynnym klimacie.
{88861}{88981} Jeżeli obejrzymy pod mikroskopem | so się dzieje wewnątrz piramid,
{88981}{89101} to co ma właśnie miejsce,| to działanie soli na kamień.
{89191}{89281} Chociaż nie odporne na niszczenie,
{89281}{89371} piramidy przetrwały | przez prawie 5,000 lat
{89371}{89490} z powodu ich stromej konstrukcji | oraz gorącego i suchego klimatu pustyni.
{89550}{89670} Zbyt ogromne, by zostać zniszczone | przez człowieka czy też naturę,
{89700}{89820} piramidy w Gizie są jedynym |z siedmiu cudów starożytnego świata,
{89820}{89940} który przetrwał do czasów współczesnych.
{89940}{90030} Wiele starożytnych zabytków| przetrwało tylko dlatego,
{90030}{90150} że ludzie je konserwowali (remontowali) | poprzez stulecia.
{90210}{90330} Sfinks został odkryty i po raz pierwszy| odrestaurowany w 1400 roku p.n.e.
{90419}{90479} Współcześni eksperci, którzy badali Sfinksa,
{90479}{90569} przewidzieli, że bez ludzkiej interwencji,
{90569}{90689} kruszenie się od soli |i wietrznej erozji
{90689}{90809} mógłby zamienić się w stos kurzu | w przeciągu 500 do 1,000 lat.
{91019}{91079} Największe betonowe konstrukcje
{91079}{91199} jak tama Hoover'a, będą trwały nawet dłużej.
{91349}{91438} "Hoover" jest tak gruby, | że przez 70 lat
{91438}{91528} kiedy budowano tamę, beton głęboko wewnątrz
{91528}{91648} był wciąż remontowany.
{91678}{91798} Ale z 15 najwyższych tam |w Stanach Zjednoczonych,
{91798}{91888} tylko 10 jest zbudowanych z betonu.
{91888}{92008} Pozostałe są zrobione z zagęszczonych | skał lub ziemi.
{92008}{92128} Jak północno-kalifornijska tama "Trinity".
{92158}{92218} Kiedy ludzie byli tu wokoło,
{92218}{92338} ten wyciek w tamie zostałby | potraktowany jako awaria.
{92368}{92487} Ale te dni już dawno odeszły.
{92487}{92577} Niektóre z tych tam | są naprawdę ogromne.
{92577}{92667} Jeżeli one jakoś zawiodą w swoim czasie,
{92667}{92787} wtedy woda ze zbiorników za nimi | przetoczy się kaskadami
{92787}{92907} przez dolinę poniżej z ogromną siłą,| wystarczającą by zmieść wszystko na swojej drodze.
{93387}{93446} Pięćdziesiąt lat po ludziach,
{93446}{93536} skutki zaniedbania zaczynają być widoczne.
{93536}{93566} Nawet na najlepiej zaprojektowanych
{93566}{93686} i wykonanych przez człowieka budowlach.
{93896}{93956} Wszystko, co ludzie stworzyli
{93956}{94046} chyli się ku własnemu zniszczeniu.
{94046}{94166} Dotyczy to tak mostów jak i budynków.
{94166}{94286} Most Brooklyn'ski to najsławniejszy most | na świecie od 125 lat.
{94405}{94495} Powodem tego, że ten most tak długo przetrwał
{94495}{94555} jest to, że projektanci | przez cały czas dbali o niego.
{94555}{94675} Reguralne badania, naprawy, malowanie
{94675}{94735} oraz wymiana zużytych podzespołów na nowe.
{94735}{94825} Bez ludzi, bez inżynierów,
{94825}{94945} proces niszczenia przyspieszy dramatycznie.
{95035}{95125} Najwrażliwszymi częściami wiszącego mostu
{95125}{95245} są pionowe liny na których jest zawieszony.
{95335}{95365} Te liny zostały przetestowane
{95365}{95424} niestety w laboratorium a nie na moście.
{95424}{95544} To co widzisz, to klasyczny przykład uszkodzeń .
{95544}{95634} Dochodzi do tego w tych drutach.
{95634}{95694} To są pojedyńcze druty.
{95694}{95754} Widzisz? | To jest pojedyńczy drut,
{95754}{95814} który ma prawdopodobną wytrzymałość naciągu
{95814}{95874} około 200,000 funtów na cal kwadratowy.
{95874}{95934} To bardzo wytrzymała stal.
{95934}{96054} Tak jak jest wytrzymała, |tak poważną ma słabość.
{96084}{96204} To materiał, z którego jest wykonana.
{96264}{96324} Stal składa się z minerałów | pochodzących z ziemi.
{96324}{96413} Głównie z żelaza, więc średnio
{96413}{96533} w od 95 do 98 procentach to żelazo.
{96563}{96653} Wystawione na działenie | wilgoci i środowiska
{96653}{96773} żelazo zacznie przeradzać się spowrotem | w to z czego powstało, w minerały.
{96773}{96893} "Z prochu powstałeś i w proch się obrócisz"
{96893}{96953} Będzie ono wracało do domu.
{96953}{97013} Pochodzi z ziemi
{97013}{97133} i w formie tlenku żelaza | do niej powróci.
{97133}{97253} Ten proces znamy jako korozja,
{97253}{97283} i jest widoczny wszędzie tam ,
{97283}{97373} gdzie stal jest wystawiona na działanie wilgoci.
{97373}{97492} Wrogiem stali jest korozja.
{97492}{97582} Problem jest utrzymanie z dala wody.
{97582}{97642} To obowiązkowy sposobób konserwacji.
{97642}{97762} Jeżeli go nie stosujesz, |otrzymasz korozję.
{97822}{97942} Koszt ukończonego w 1883 roku | mostu Brooklyn'skiego,
{97942}{98062} wyniósł 15 milionów dolarów.
{98062}{98182} Przez ostatnie dwie dekady |wydano 3 miliardy dolarów
{98182}{98302} na utrzymanie tego oraz innych mostów | położonych na rzece.
{98332}{98421} W czasie ludzi, most Brooklyn'ski
{98421}{98541} był stale konserwowany i przemalowywany | średnio co 12 lat.
{98601}{98721} Po drugiej stronie kraju |w San Francisco...
{98751}{98811} ... most Golden Gate
{98811}{98901} był nadzorowany cały czas | przez czujną brygadę
{98901}{99021} 17 techników od stali i 38 malarzy.
{99141}{99171} Zapytasz, co oni robią cały czas?
{99171}{99291} Odpowiedzą ci: "Malujemy ten most ciągle."
{99291}{99351} Co się wydarzy kiedy przestaniemy?
{99351}{99381} Mogę ci powiedzieć co się wydarzy.
{99381}{99470} Kiedy przestaniemy liny zaczną rdzewieć,
{99470}{99560} farba zacznie sie złuszczać,|druty zaczyną się zrywać,
{99560}{99680} i dojdziemy do momentu kiedy most | zacznie się rozpadać.
{99920}{100040} 75 lat po ludziach.
{100070}{100130} Większość z 600 milionów samochodów,
{100130}{100220} które jeździły po drogach świata
{100220}{100340} teraz są tylko zardzewiałymi pomnikami |ludzkiej przeszłości.
{100489}{100549} Opuszczone samochody zachowają się różnie
{100549}{100609} w zależności od tego,| w jakim środowisku je pozostawiono.
{100609}{100669} Na przykład samochód | pozostawiony na pustyni Mojave,
{100669}{100729} przetrwa jeszcze długi czas.
{100729}{100819} Ten, który by pozostawiono | w mojej rodzimej Szkocji
{100819}{100909} spotka o wiele gorszy los.
{100909}{100969} Wszelkie samochody | pozostawione przybrzeżnym klimacie
{100969}{101029} z dużym zasoleniem w powietrzu,
{101029}{101149} nie przetrwają dłużej niż 20 może 30 lat.
{101209}{101299} Opony zflaczeją w przeciągu kilku lat,
{101299}{101359} chociaż guma i tworzywa sztuczne,
{101359}{101478} z których są zrobione pozostaną nietknięte | przez stulecia.
{101478}{101538} Farba zniszczeje bardzo szybko.
{101538}{101628} i zacznie odpadać płatami ,
{101628}{101688} przez co rdza skoroduje karoserię
{101688}{101808} w tempie 5,000 cali rocznie.
{101808}{101928} Po 75 latach bez ludzi
{101928}{101958} większość samochodów,
{101958}{102048} nawet w najbardziej sprzyjającym klimacie
{102048}{102138} zostanie zredukowynych do samych szkieletów.
{102138}{102228} Po stuleciu, rodzinny samochód
{102228}{102348} będzie zaledwie rozpoznawalną stertą metalu.
{102707}{102827} Minęło 100 lat życia bez ludzi.
{102917}{102947} Most Brooklyn'ski,
{102947}{103067} który służył ludziom przez 125 lat,
{103097}{103217} bez nich nie może przetrwać wieku.
{103217}{103277} Stalowe liny słabną,
{103277}{103367} pomost i barierki zaczynają | się wyginać...
{103367}{103486} ... i poruszać.
{103546}{103666} Pomost zaczyna się rozpadać
{103666}{103786} i jezdnia spada wprost do rzeki.
{103996}{104116} Jako inżynierowi, |jest mi ciężko patrzeć na scenę,
{104116}{104146} kiedy ta piękna ikona budownictwa
{104146}{104236} kończy swój żywot.
{104236}{104356} Ale bez konserwacji,| taki koniec napewno nastąpi.
{104505}{104595} Jak dokładnie niszczeją mosty?
{104595}{104655} Po pierwsze początki korozji,
{104655}{104745} wtedy druty zaczynają pękać.
{104745}{104835} Liny nie muszą mieć bardzo wielu pęknięć | niemniej staną się słabe.
{104835}{104955} Być może wystarczą 3 pęknięcia| by do tego doszło.
{104985}{105045} Możesz się zastanawiać co się wydarzy | kiedy zaczną zawodzić.
{105045}{105105} W jaki sposób zawiadą? Jak będą pękać? | I jak się zachowają?
{105105}{105135} Oto odpowiedź.
{105135}{105225} Mają skłonności do strzępienia się i słabnięcia,
{105225}{105255} indywidualnie w całym splocie zaczynając pękać
{105255}{105375} a wtedy strumieniowo cały splot drutów | zacznie się urywać.
{105494}{105584} Typowy wiszący most jak Golden Gate
{105584}{105674} może wytrzymać zerwanie| jednej pionowej liny nośnej.
{105674}{105764} Lecz pękniecie 2 lub 3 lin | doprowadzi do tego,
{105764}{105884} że cały most będzie zagrożony.
{105884}{106004} Poskręcane stalowe ruiny | pochłonie woda poniżej.
{106034}{106124} Czy dojdzie do tego za 200 lat?
{106124}{106244} Wątpię, by miało to trwać 200 lat .
{106244}{106364} Most poprostu pójdzie się... "napić".
{106393}{106483} Jeżeli już największe z naszych konstrucji zawiadą,
{106483}{106603} to czy po 100 latach, |może istnieć jakaś nadzeja,
{106633}{106753} że nasza cywilizacja pozostawi po sobie |jakiś trwały znak kiedy odejdziemy?
{106813}{106933} Czy pozostanie jakiś zapis |naszej historii i kultury
{106933}{107053} po stu latach "po ludziach"?
{107083}{107203} Nasze skarbce zawierają| większośc najcenniejszych materiałów.
{107203}{107323} A ich największymi wrogami | są temperatura i wilgoć.
{107412}{107472} Tak długo są bezpieczne | jak długo są przechowywane
{107472}{107592} w ściśle określonych warunkach | i pod ścisłą kontrolą.
{107622}{107682} W ten sposób jesteśmy pewni, | że materiały zachowają się
{107682}{107802} przez bardzo długi czas.
{107862}{107952} Przechowywane w ściśle określonych | a zarazem idealnych warunkach
{107952}{108072} papier i filmy mogą być magazynowane| przez okres od 200 do 300 lat.
{108162}{108282} Ale wystawienie ich na działanie | niekontrolowanych czynników
{108282}{108401} skróci ich trwałość przynajmniej w połowie.
{108461}{108581} Jeżeli całe zasilanie zostałoby wyłączone,
{108611}{108641} prawdopodobnie w przeciągu tygodnia,
{108641}{108761} mielibyśmy wysokie skoki temperatury i wilgoci.
{108851}{108941} W tak nieprzyjaznym środowisku,
{108941}{109031} octan celulozy, najpopularniejszy materiał
{109031}{109151}używany w 20 wieku do produkcji |klisz filmowych i fotograficznych
{109211}{109331} zacznie "bombelkować" i wypaczać się.
{109331}{109390} Wszystko na temat kultury i historii
{109390}{109450} od lądowania w Normandi (D-day)
{109450}{109480} do hollywoodzkich filmów.
{109480}{109600} A nawet najcenniejsze | rodzinne fotografie i filmy,
{109600}{109720} nie będa trwałe przez wieki bez opieki ludzi.
{109750}{109810} Te wszystkie cenne zdjęcia
{109810}{109870} w określonym czasie
{109870}{109960} zniszczeją jak te tutaj.
{109960}{110080} Sa to przykłady różnych etapów rozkładu
{110080}{110200} calulozowej taśmy filmowej opartej na octanie
{110200}{110290} poddanej wpływowi dużej dawki wilgoci.
{110290}{110409} Praktycznie są one już bezużyteczne.
{110499}{110559} W bibliotekach,
{110559}{110679} wielkich składowiskach naszej wspólnej wiedzy,
{110679}{110799} zniszczenie nadejdzie ze strony | mikroskopijnych najeźdźców.
{110859}{110979} Chociaż nie widzimy ich, znajdują się one
{110979}{111039} na wszystkich powierzchniach dookoła nas,
{111039}{111159} pozostając uśpionymi, |czekają na właściwe warunki by uderzyć.
{111309}{111428} Wysoka wilgotność tworzy właściwe warunki...
{111458}{111578} by umieszczony w nich intruz | rozpoczał erę wielkiego rozkwitu.
{111818}{111938} Niektóre książki i dokumenty | unikną tego fatum.
{111968}{111998} Zwoje znad Morza Martwego
{111998}{112118} przetrwały w jakiskiniach pustyni Jordan | ponad 2000 lat.
{112148}{112208} Przyczyną ich długowieczności| stał się suchy klimat
{112208}{112328} i niedostępność światła słonecznego.
{112358}{112447} Ale to są rzadkie wyjątki.
{112447}{112537} Bez ludzkiej interwencji
{112537}{112567} książki takie jak ta przetrwałyby
{112567}{112687} w najlepszym wypadku może kolejne sto lat.
{112957}{113077} Nawet nasze cyfrowe media| nie będą trwały wiecznie.
{113107}{113227} Szacunkowa trwałość |nośników CD czy też DVD
{113227}{113317} wynosi od kilkudziesięciu |do kilkuset lat.
{113317}{113436} Oczywiście w odpowiednich warunkach.
{113436}{113526} Nasza wiedza o starożytnych Egipcjanach | pochodzi z kamiennych zapisów
{113526}{113646} jakie po sobie zostawili .
{113706}{113826} Przechowywanie przez nas wiedzy, | informacji, naszej historii,
{113826}{113916} oparte jest na typowo elektronicznej formie,
{113916}{114036} na płytach CD lub papierowych wydrukach jak te.
{114036}{114126} To o czym tutaj mówimy |zostanie całkowicie zniszczone.
{114126}{114216} Napewno nie przetrwa tysięcy lat,
{114216}{114336} jak to co pozostawili po sobie | starożytni Egipcjanie.
{114336}{114455} Wydaje się być dość ironicznym fakt | iż pomimo naszego postępu
{114515}{114635} nadal nie wynaleźliśmy trwalszego sposobu zapisu
{114635}{114755} od glinianych tablic i narzędzi z kamienia.
{114995}{115115} 150 lat po zniknięciu ludzi,
{115145}{115265} podziemne przejścia już w przeciągu 36 godzin| zaczeły być zalewane.
{115295}{115414} A teraz płyną w nich podziemne strumienie.
{115414}{115534} Belki i podpory podtrzymujące sklepienia tych tuneli
{115534}{115654} są na skraju wytrzymałości.
{115654}{115744} Te tunele znajdują się tuż pod powierzchnią ulicy
{115744}{115864} więc kolumny podpierają nie tylko sklepienie tunelu | ale także ulicę powyżej.
{115924}{116014} I w momencie zalania tych tuneli |przez wezbraną wodę,
{116014}{116134} zacznie je chwytać korozja i zaczną się zapadać.
{116194}{116314} Tunele rozbrzmieją dźwiękiem | trzaskającej stali i betonu
{116374}{116493} a ulice powyżej...
{116523}{116643} ...zapadną się pod ziemię.
{116853}{116973} Ponad ziemią, życie w mieście | wciąż się rozwija.
{117063}{117183} Winorośla opanowały ściany opustoszałych wieżowców,
{117213}{117273} przystosowując się do wchłaniania deszczówki
{117273}{117392} ze zbiorników powstałych w szelinach i na tarasach.
{117482}{117602} Te winorośla dają początek czemuś nowemu.
{117602}{117662} Byłoby całkiem ciekawie, |gdyby rodziły jakieś owoce.
{117662}{117722} Albo coś co byłoby jadalne.
{117722}{117782} Otrzymalibyśmy roślinę,| która poprzez swoje owoce
{117782}{117902} stałaby się źródłem energi, |pożywienia dla innych zwierząt.
{117902}{118022} Wtedy powstałby w pewien sposób,| pionowy ekosystem.
{118022}{118112} Mielibyśmy tam zagnieżdżające się ptaki.
{118112}{118172} Posuwając się dalej |mielibyśmy tam drapieżniki.
{118172}{118292} Powiedzmy takie jak węże| czy jakieś inne stworzenia.
{118501}{118531} Wraz z owadami i mniejszymi zwierzętami
{118531}{118651} ekosystem stanie się bardziej założony.
{118681}{118801} Pojawiają się koty.
{118831}{118951} Jest wiele interesujących przykładów |na ich temat na całym świecie.
{118981}{119041} Jeżeli pójdziesz do Koloseum |i rozejrzysz się wokoło
{119041}{119131} spostrzeżesz, że są one wszędzie.
{119131}{119251} Stare grobowce czy też katakumby| opanowane są przez koty.
{119251}{119371} Używają ich jako przestrzeni życiowej | oprócz dnia, kiedy rozłażą się wszędzie.
{119460}{119580} Te osobniki są potomkami| byłych kotów domowych.
{119610}{119730} Natychmiast po zniknięciu ludzi | zastąpiły dietę dostarczaną przez ludzi
{119760}{119850} na polne myszy i małe ptaki.
{119850}{119970} Polowanie na otwartej przestrzeni | było trudnym zajęciem
{119970}{120090} lecz tu na górze zdobycz jest łatwa.
{120120}{120240} Teraz całe swoje życie spędzają tu | wysoko ponad miastem,
{120270}{120389} znajdując wszystko, czego im potrzeba,| by przeżyć bez schodzenia na ziemię.
{120449}{120569} Tutaj na wysokościach stały się |królami nowego łańcucha pokarmowego
{120569}{120629} z widokiem na przedziwnie odmienianą
{120629}{120749} niegdyś kosztującą miliardy dolarów | panoramę miasta.
{120959}{121019} Chciałbym mieć zdjecie Nowego Yorku
{121019}{121139} ze wszystkimi budynkami pokrytymi winoroślami
{121139}{121229} i krążącymi wokoło jastrzębiami.
{121229}{121349} To byłoby cudowne. | Byłoby absolutnie śliczne.
{121438}{121528} Życie kotów w tym nowym środowisku
{121528}{121648} mogłby w końcu doprowadzić | do jakichś osobliwych adaptacji.
{121708}{121768} Uważam, że chcąc być| naprawdę pomysłowym
{121768}{121888} można by przypuszczać,| że w końcu ewoluowałyby
{121888}{121948} do takich umiejętności |jakie mają latające wiewiórki.
{121948}{122038} Mogłyby przelatywać z miejsca na miejsce.
{122038}{122158} Istnieje taka możliwość jako odpowiedź natury | dla tak specyficznego środowiska.
{122457}{122577} Kiedy niektóre koty | przeżywają wielki postęp w rozwoju,
{122607}{122727} wiele psów powróciło | na ścieżki życia swoich przodków.
{122787}{122877} Niektóre z nich skrzyżowały się z wilkami
{122877}{122997} a teraz w gromadach | polują na większą zdobycz.
{123297}{123386} Myślę, że psy, które wydawały się tak spokojne,
{123386}{123506} kiedy wylegiwały się na podłodze |pokoju gościnnego w naszym domu,
{123506}{123596} nadal posiadały instynkt przetrwania.
{123596}{123716} Wystarczający, by były zdolne| do zdobycia pożywienia,
{123716}{123836} do upolowania zdobyczy po to by przeżyć.
{124196}{124316} 150 lat po ludziach,
{124375}{124495} oceany aż kipią życiem.
{124555}{124675} Morskie stworzenia są zadowolone z faktu | zniknięcia ludzkości.
{124765}{124825} W naszej historii traktowaliśmy oceany
{124825}{124945} jako 2 przeciwne rzeczy równocześnie: | spiżarnia i toaleta.
{125035}{125155} I przez ten czas, nasze wyniszczanie oceanów | wciąż rosło i rosło.
{125335}{125454} Dzięki ludziom wyławiającym ryby | oraz tym, którzy zanieczyszczali morza.
{125454}{125544} Kiedy te działania zostały zaprzestane | nastąpiła zadziwiająca poprawa.
{125544}{125664} Taka sytuacje miała już miejsce | podczas II Wojny Światowej.
{125694}{125814} Statki rybackie wszelkich firm | unikały połowów w rejonie północnego Atlantyku.
{125844}{125964} Dzięki temu populacje ryb | w tym rejonie gwałtownie wzrosły.
{126024}{126144} Tutaj, uwarunkowania biologiczne| tych gatunków zwierząt | pracują na naszą korzyść.
{126144}{126204} Ponieważ zwierzęta takie ja ta "słoneczna ryba"
{126204}{126294} mogą się reprodukować | w milionach potomstwa w ciągu roku.
{126294}{126354} To o wiele więcej niż zwierzęta lądowe
{126354}{126443} o podobnych gabarytach jak naprzykład krowa.
{126443}{126533} I dzięki temu cudownemu potencjałowi rozrodczemu
{126533}{126593} oceany mogłyby wrócić do swej świetności
{126593}{126713} w bardzo krótkim czasie, o ile ludzka populacja | miałaby nagle zniknąć.
{126863}{126953} Taka sytuacja miała miejsce | jeszcze w czasie 18 wieku.
{126953}{127043} Przed zamieszaniem spowodowanym przez ludzi.
{127043}{127163} Oceany były zdolne do podtrzymania | ogromnych pokładów życia.
{127223}{127343} Było tak wiele wielorybów | że czuć je było w powietrzu,
{127343}{127432} tak dużo tuńczyków, | że kipiały od nich oceany,
{127432}{127552} tak dużo żółwi, że mógłbyś przejść morze | stąpając po ich skorupach.
{127552}{127642} Więc gdyby ludzie mieliby| zniknąć z oblicza ziemi,
{127642}{127762} oceany ze swoimi możliwościami | powróciłyby do tego stanu.
{127972}{128092} Mewy są kwitnącym gatunkiem | ale to nienaturalny stan.
{128152}{128212} Obfitość jedzenia dostarczanego przez ludzi
{128212}{128272} pozwoliła populacji mew eksplodować
{128272}{128391} ponad naturalną liczebność |jaka powinna istnieć.
{128451}{128511} My, ludzie, jesteśmy bardzo |śmiecącym gatunkiem .
{128511}{128631} I przez bardzo długi czas | nie mieliśmy sposobu na utylizację śmieci.
{128631}{128721} I wszędzie tam gdzie dotarliśmy | bez skrupułów
{128721}{128781} wszystko czego nie zjedliśmy | wyrzucaliśmy na śmieci.
{128781}{128901} Z punktu widzenia mew taka sytuacja | to pora darmowej wyżerki.
{128901}{128961} Więc mając tak wiele ptaków prawdopodobnym jest,
{128961}{129081} że nie przetrwałyby one jednej zimy | gdyby miały się wykarmić same.
{129081}{129171} W jednej chwili, co byłoby |następstwem zniknięcia ludzi.
{129171}{129261} Całe dostępne pożywienie skończyłoby się.
{129261}{129321} Stałyby się wtedy bardzo głodnymi mewami,
{129321}{129440} niezmiernie zdeterminowanymi | by znaleźć coś do pożywienia.
{129470}{129590} Po pierwszej fali pomoru, pozostałe mewy
{129620}{129710} zaczełyby czerpać korzyści | z odradzającego się życia w oceanach,
{129710}{129830} gdzie obfite ławice ryb przetrzebili ludzie| w imię świętowania własnego obżarstwa.
{129860}{129980} To by je uszczęśliwiło.
{130100}{130220} Dwieście lat po ludziach,
{130220}{130340} od Nowego Jorku po Chicago,| od Seattle aż po Paryż,
{130369}{130489} stalowe ikony naszej cywilizacji | chylą się ku upadkowi.
{130609}{130699} Kiedy trwał nasz czas, | wielkie wiszące mosty
{130699}{130819} czy też wieża Eiffel nie były niezniszczalne.
{130819}{130909} W czasie istnienia ludzi, ta żelazna konstrukcja
{130909}{131029} była malowana cyklicznie co siedem lat | by chronić ją przed korozją.
{131119}{131209} Zarówno pod względem wieku i budulca, |wieża Eiffel
{131209}{131329} ma bardzo wiele wspólnego z wysokim na 300 stóp | kolejowym wiaduktem Kinsmana w Pensylwanii.
{131418}{131478} Niegdyś był mostem zbudowanym z kutego żelaza.
{131478}{131598} Po rekonstrucji, pod koniec minionego wieku,| jest ze stali.
{131598}{131718} Następstwem tego jest to, że bez konserwacji | nastąpi korozja.
{131778}{131838} Co spowoduje korozja?
{131838}{131958} Punkty łączeniowe staną się sztywne | i nie będą mogły pracować.
{132018}{132078} Tutaj są skorodowane części od tego wiaduktu.
{132078}{132168} Widzisz wszędzi tu jest rdza.
{132168}{132288} To już nie jest stal.
{132318}{132437} Sztywne punkty połączeń nie mogą |absorbować energii nacisku silnych wiatrów.
{132497}{132617} Finalnie, przy bardzo silnym wietrze | wiadukt dosłownie by się przewrócił.
{132767}{132887} Sekcja za sekcją, kawałek po kawałku,|obaliłby się wprost do doliny,
{132917}{133037} co przywróciłoby znaczenia doliny |sprzed setki lat.
{133127}{133247} To nie tylko konserwacja.
{133247}{133337}Podobny los czeka wiele innych struktur,| budowanych w tym samym czasie
{133337}{133426} co wieża Eiffel, ikona myśli inżynieryjnej.
{133426}{133546} Lecz to jej nie ochroni przed |wpływem korozjogennego środowiska.
{133606}{133726}I jeżeli w odpowiednim czasie |nie zadbasz o tę budowlę, ona zawiedzie.
{133846}{133966} I spadnie w dół.
{134625}{134745}Czas, pomiędzy pierwszym |a trzysetnym rokiem bez ludzi
{134745}{134865} będzie prawdopodobnie erą| wielkich zniszczeń na całym świecie.
{134925}{135045}W Seeatle, symbolicza "Kosmiczna Iglica",| była zaprojektowana aby kołysać się na boki
{135075}{135165}jedynie 2,5 cm na każdy podmuch wiatru|o prędkości ok. 16 km/h,
{135165}{135285}Ale kiedy wystrzymałość stali| słabinie wraz z postępującą korozją| wystarczy niewiele więcej niż mocny wietrzyk
{135315}{135434}aby symbol światowych targów| roku 1962 runął z nieboskłonu.
{136034}{136154}Kiedy ludzie zniknęli, |poziomy mórz już były podwyższone.
{136244}{136363}Na Manhattanie, poprzez wieki,| nasycona ziemia wokół Empire State Buildings
{136453}{136513}nawodniła fundamenty na tyle, |że pozwoliło to budynkowi przechylić się.
{136513}{136633}Niegdyś budynek stający pionowo, |teraz poddaje się sile grawitacji działajej przeciwko niemu.
{136693}{136783}Wzrastają ciśnenia na podstawę budynku.
{136783}{136903}Teraz mamy okazję zobaczyć |jak drapacz chmur upada niczym drzewo w lesie.
{136933}{137053}Kiedy zaczał się przechylać, |siły grawitacji sprawiły,
{137053}{137173}że góra budynku zaczęła spadać w dół |niszcząc wszystko na swej drodze.
{137323}{137442}Gnicie ogarnęło również miasto Chicago,| kolebkę drapaczy chmur.
{137622}{137742}Sears Tower, największa budowla| wzniesiona przez człowieka w Północnej Ameryce,| osiągnęła kres swego panowania.
{138491}{138611}Pierwsze 500 lat po znikniąciu ludzi| było erą zniszczeń i upadków.
{138851}{138971}Nasze betonowe konstrukcje przetrwały najdłużej.
{139001}{139121}Pierwszą formę betonu wymyślili starożytni Rzymianie.
{139151}{139271}I niektóre z ich struktur| pozostawały bez skazy przez ponad 2000 lat.
{139360}{139450}Lecz nowoczesny beton nawet |nie zbliża sie to tej wytrzymałości.
{139450}{139570}Ma większą domieszkę wody |i jest luźniej skupiony, co prowadzi |do większej ilości przestrzeni powietrznych i pęknięć.
{139690}{139810}Nowoczesne struktury mają |jeszcze jedną fatalną wadę.
{139810}{139900}Poniżej powierzchni wzmocnionych |betonowych struktur,
{139900}{140020}znajdują się stalowe pręty wzmacniające| i nie korodują one dopóki są chronione| przez warstwę antykorozyjną.
{140170}{140290}Kiedy ochrona wzmocnień zacznie zawodzić,| a tak się stanie,| wtedy stal zacznie korodować.
{140439}{140559}Stal zacznie odpychać rdzę, |rozszerzy się trzykrotnie w stusunku to orginalnej| objętości wytwarzając siłę rozpychającą...
{140649}{140769}...co sprawi, że cement zacznie się |kruszyć w bardzo szerokim zakresie.
{140949}{141069}Po 50 latach zaczniemy obserwować |pękające powierzchnie fundamentów.
{141099}{141189}Po 100 latach, rozsypkę tych fundamentów.
{141189}{141309}Być może po 500 latach, większość zniszczonych|betonowych struktur zniknie.
{141428}{141548}Widok naszej upadającej cywilizacji...
{141638}{141728} ...pomaga nam zidentyfikować się z przeszłością,
{141728}{141848}z grekami i rzymianami, |ze zniszczonymi cegłami miast-grobowców.
{141908}{142028}Jak wszyscy wiedzą, nasze ciała się rozłożą;|Więc dlaczego nasze miasta miałyby przetrwać?
{142328}{142447}Tysiąc lat wcześniej,| 6,5 miliarda ludzi nazywała tę planętę "domem".
{142567}{142687}Na początku 21 wieku, |ponad połowa z nich mieszkała w miastach.
{142867}{142987}Teraz te miasta są nie do rozpoznania.
{143047}{143137}Być może po tysiącu lat albo jakoś tak,| ten widok za mną...
{143137}{143197}...może być bardzo, ale to bardzo inny.
{143197}{143317}Będzie niewiele śladów, |które wskazywały by, że były tu budynki.
{143317}{143376}Bardzo mało dowodów działalności człowieka.
{143376}{143496}To co będziemy mogli zobaczyć |będzie roślinnością niczym z dżunglii.
{143526}{143646}Przyszłośc miast po zniknięciu ludzi |możemy lepiej sobie wyobrazić spoglądając w przeszłość.
{143766}{143856}To jest Minute Street w Greenwich Village.
{143856}{143976}Większość nowojorczyków przechodzi tędy |i zastanawia się dlaczego ta droga tak zakręca.
{143976}{144096}Zakręca, ponieważ kiedyś była tu rzeczka.
{144096}{144216}Kiedyś na Manhattanie było ponad 40 rzeczek...
{144515}{144635}...które spływając do morza, |niosły ze sobą wodę deszczową.
{144665}{144725}Co sie dzieje dzisiaj?
{144725}{144785}Deszcz pada, śnieg topnieje...
{144785}{144905}...i wszystko spływa wzdłuż ulicy tam,| do tej studzienki kanalizacyjnej.
{144905}{145025}Jeśli nie byłoby już ludzi, nie byłoby nikogo,| kto zajął by się chodnikami i oczyścił drogi.
{145055}{145175}Więc zaczęły by się kruszyć. |Potem zaczęły by pękać.
{145175}{145295}Powróciły by drzewa, roślinność, | ewentualnie mogłby odnowić się obieg wody.
{145325}{145444}I kto wie, może Minute Street |znów mogłaby stać się Minute Brook (z ang. rzeczka).
{145504}{145624}W oparciu o historyczne mapy |i wizualizacje komputerowe...
{145624}{145744}...naukowcy z "projektu Manhattan" odtworzyli |jak wyspa Manhattan wyglądała kiedy ją odkryto.
{145834}{145954}Kiedy poraz pierwszy |opłynął ją Henry Hudson, w 1609 roku.
{146074}{146194}Teraz jesteśmy w Foley Square,| centrum administracyjnym Nowego Jorku
{146194}{146314}i miejscu sławnych budynków sądowych,| znanych z telewizji.
{146314}{146433}Jednak te wielkie budynki |oraz kamienne drogi, nie było tu zawsze.
{146433}{146553}Kiedyś, 400 lat temu, był tutaj staw,| źródło świeżej i pitnej wody dla Nowego Jorku.
{146613}{146673}Dosłownie za mną, był strumień, który wysechł.
{146673}{146793}Tam, na wybrzeżu Hudson River, |następny potok, prowadzący do rzeki na wschodzie.
{146823}{146943}A tam był piękny staw, skryty pośród wzgórz.
{146943}{147063}Więc co by się stało, gdyby wszyscy ludzie zniknęli?
{147153}{147183}Budynki by runęły.
{147183}{147303}Ziemia zaczęła by się przekształcać| a na niej zaczęłyby rosnąć drzewa.
{147303}{147422}Powstały by nowe góry, |nowy amfiteatr naokoło tego miejsca.
{147482}{147602}Natura powoli odrodziła by się i zamieniłaby to miejsce |w oazę zieleni, jak to było niegdyś.
{147992}{148112}Nowy Jork, jak reszta planety, |zmieniłby się diametralnie.
{148501}{148621}Przemiana Times Square szokuje najbardziej.
{148621}{148741}Niegdyś bijące serce miasta, |teraz zatrzymane przez atak natury.
{149790}{149910}Jest 10.000 lat po zniknięciu ludzi.
{149970}{150030}Czy jest możliwe...
{150030}{150150}...by po niespełna 10-ciu tysiącleciach| ludzkość zniknęła bez śladu?
{150479}{150599}Niegdyś naukowcy przewidywali, |że nasza historia i kultura, |może być przesłana poprzez fale radiowe i telewizyjne.
{150719}{150839}Wysłane w kosmos, w nieskończoną przestrzeń.
{150869}{150989}Może kiedyś nasze sygnały zostaną odebrane |przez jakieś inteligentne istoty na odległej planecie.
{151049}{151169}Niektórzy ludzie myślą, |że w kosmosie jest mnóstwo przekazów z Ziemi, |powiadamiających o naszym istnieniu:
{151319}{151438}"Tu jesteśmy i taka jest nasza kultura."
{151558}{151678}Niestety, ostatnie badania naukowców, |szukających istot pozaziemskich,
{151798}{151918}wykazały, że wszystkie te sygnały |po 1 czy 2 latach świetlnych zamienią sie w szum.
{152038}{152158}Jeśli to prawda,| nasze przekazy nie są w stanie dotrzeć |do gwiazdy najbliższej Słońcu.
{152427}{152547}Więc co pozostanie po 10.000 lat od zniknięcia ludzi,| by opowiedzieć historię wielkiej cywilizacji, która stąpała po Ziemi?
{152697}{152757}Żelazo zardzewiało.
{152757}{152847}Beton się skruszył.
{152847}{152937}Drewno i papier zgniło.
{152937}{153057}Jest jednak coś, stworzone przez człowieka,| co przetrwa na Ziemi.
{153147}{153237}Najtrwalsze z naszych kamiennych dzieł:
{153237}{153356}Wielki Mór Chiński, zbudowany z kamieni| w małym stopniu ulegnie erozji.
{153476}{153596}W jakimś stopniu wciąż będzie rozpoznawalny| przez kolejne tysiąclecia.
{153686}{153806}Wielka piramida w Gizie, na tyle masywna |by przetrwać długi czas, nim pochłoną ją piaski pustyni.
{154046}{154166}Wielka tama Hoover'a, tak masywna, |jak kanion, który ją otacza.
{154196}{154316}Pozostanie jedną z ostatnich istniejących budowli| stworzonych przez chłowieka.
{154345}{154465}Ale teraz, po tysiącach lat,| Ziemia jest świadkiem ostatnich zniszczeń.
{154795}{154915}Poprzez wpływ klimatu, wiatrów, trzęsień ziemi,| burz piaskowych i deszczu.
{155215}{155275}Ale jest kilka wyjątków.
{155275}{155394}Jednym z nich jest Mount Rushmore,|wyrzeźbione w twardym granicie, |w stabilnym geologicznie miejscu.
{155544}{155664}Jedynym przeciwnikiem jakiego ma,| to zacinający deszcz.
{155724}{155814}Myślę, że Mount Rushmore może |przetrwać setki tysięcy lat.
{155814}{155874}Możliwe, że 200.
{155874}{155994}Możliwe nawet, że dotrwa do tego czasu...
{156084}{156204}...kiedy ktoś nas zastąpi.
{156234}{156353}Tylko kto lub co, mogłoby nas zastąpić?
{156473}{156593}Możliwe, że szympansy,| mogłyby wykonać ewolucyjny skok.
{156623}{156713}Należałoby to rozważyć.
{156713}{156833}Niektórzy naukowcy wierzą,| że bardzo specyficznym dla natury,| jest wyniesienie zwierząt na wyższy poziom.
{156923}{157043}Gdzie mogłyby używać narzędzi,| i stać się panami ich świata.
{157103}{157223}Ale czy w takim stopniu,| by spojrzeć w niebo |i zastanawiać sie nad swoim istnieniem?
{157313}{157432}By zastanawiać się nad sobą,| nad sensem i rolą swojego istnienia na Ziemi?
{157522}{157642}Mógłby to być skok,| prowadzący do człowieczeństwa.
{157672}{157762}Nie mówimy o kompletnym |odrodzeniu się człowieczeństwa.
{157762}{157882}Mówimy o kontynuacji życia na planecie,| która wciąż by istniała.
{157912}{158032}Bez kogoś, kto by o tym mówił,| kto by o tym myślał.
{158122}{158242}Jeśli by skondensować wiek ziemi,| wynoszący ok 4,5 miliarda lat, do jednej doby...
{158332}{158451}... to upływ 10.000 lat| byłby tylko ułamkiem sekundy.
{158511}{158631}Istnienie ludzi na ziemi| trwałoby troszkę ponad minutę.
{158751}{158871}Tak więc, jako globalna wioska,| opuszczona przez nas...
{158871}{158961}...Ziemia dalej będzie żyć... nawet bez nas.
{158961}{159051}Istniało życie przed nami...
{159051}{159171}... będzie istnieć i po nas.