SYTUACJA POLITYCZNA W POLSCE W LATACH 1918-1926:
W sejmie rozkład sił był mniej więcej równo rozłożony pomiędzy prawicą, lewicą
i centrum. Celem tego sejmu staje się uchwalenie konstytucji. Dochodzi do
sporów na tym tle, które wygrywa ND-cja. Twierdziła ona, że władza wyk. powinna
być silna lecz w konstytucji przeforsowali osłabienie władzy prezydenta, gdyż
obawiali się, że zostanie nim Piłsudski.
17 marca 1921r. uchwalono KONSTYTUCJĘ MARCOWĄ. Usalono: władza zwierzchnia
należy do narodu, ustawodawcza w rękach sejmu i senatu, prawa wyborcze mieli
obywatele po 21 roku życia do sejmu, do senatu pow. 30 roku., prawo bierne
(kandydacja) do sejmu od 25 roku, do senatu od 40 roku życia, ustalono przewagę
sejmu - inicjatywa ustawodawcza (wraz z rządem) - uchwala ustawy - wyp. wojny -
zawarcie pokoju, senat miał prawo veta wobec ustaw sejmu, władza wyk. w rękach
prezydenta i rządu (osłabiona) , zagwarantowano prawa obywatelskie (równość
wobec prawa, wolność osoby, sumienia, wyznania, stowarzyszeń, nietykalność
własności, bezpłatną i obowiązkową szkołę, ubezpieczenia). Wprowadzono ustrój
demokracji parlamentarnej. Władza wyk. zostaje osłabiona, sejm zdobywa przewagę
- a jest w tym okresie rozbity na walczące ze sobą partie. 5 list. 1922
odbywają się wybory do nowego parlamentu. Prawica w tym czasie tworzy blok
wyborczy tzn. Chrześcijańska Jedność Narodową (Chijena) - zdobywa 29% mandatów,
centrum 24%, lewica 25%, mniejszościnar. 22%. Umożliwia to stworzenie rządu
przez jedną partię. 9 grudnia 1922 zgr. narodowe wybiera prezydenta. Kandydaci:
prawicy - hr. Maurycy Zamojski, centrum (PSL Piast) - S. Wojciechowski, lewicy
(PSL Wyzwolenie) - Gabriel Narutowicz. On wygrywa, zdobywa głosy centrum,
lewicy i mniejszości. 16 gr. 1922 zwolennik ND-cji Niewiadomski zabija
prezydenta. Nowym zostaje S. Wojciechowski. ND-cja dąży do zdobycia władzy -
tworzy koalicję z centrum w maju 1923 tzw. pakt landkoroński. Nazwano go
koalicją Chieno-piast. PROGRAM: ograniczenie ustawodastwa socjalnego, ogr. praw
mniejszości nar., zwiększenie roli kościoła, zmiana ustawy rolnej z '20 r.,
polepszenie stosunków z sąsiadami. W maju 1923 roku tworzą oni rząd, premierem
zostaje Witos. Jest to rząd znienawidzony: panuje kryzys gospodarczy,
bezrobocie, wzrasta inflacja. Piłsudski wycofuje się z życia politycznego, a
rząd wyst. o ogr. ustawodastwa socjalnego. Część posłów PSL Piast opuszcza
koalicję i w tym momencie rząd traci większość, upada on 14 gr. , natomiast 19
grudnia powołano nowy z W. Grabski . Jest to rząd pozaparlamentarny - nie ma
oparcia o partię w parlamrncie. Isnieje on do list. 1925r.: przeprowadza m.in.
reformę rolną, walutową, podpisuje konkordat z Watykanem.