Rola zawodowa położnej
PIEL
GNIARKA I POA
OŻNA - to tytuł zawodowy osoby, która ukończyła obowiązujący w
kraju program kształcenia piel / położnych na poziomie podstawowym i uzyskała prawo
wykonywania zawodu na terenie swojego kraju.
W Polsce zasady i warunki wykonywania zawodu piel. /poł. określa Ustawa z dn. 5 lipca 1996 r.
o zawodach pielęgniarki i położnej.
Jeden z pierwszych artykułów ustawy określa, że zawód piel./poł. jest zawodem samodzielnym
z określonymi celami, zadaniami, za które odpowiedzialna jest tylko piel./poł. Treścią zawodu jest
udzielanie świadczeń zdrowotnych, których zakres ograniczony jest posiadanymi przez piel./poł.
kwalifikacjami i kompetencjami.
Świadczeniem zdrowotnym są działania służące wzmacnianiu, zachowaniu, przywracaniu
i poprawie zdrowia oraz działania wynikające z procesu diagnozowania, leczenia i usprawniania.
Świadczenie to wykonywanie czegoś na czyjąś rzecz, stąd świadczeniem pielęgniarskim jest każda
usługa wykonywana przez piel./poł. na rzecz podopiecznego, związana ze sprawowaną nad nim
opieką zdrowotną.
Ustawa określa, że wykonywanie zawodu położnej polega na udzielaniu świadczeń:
1. pielęgnacyjnych
2. zapobiegawczych
3. diagnostycznych
4. leczniczych
5. rehabilitacyjnych
6. promocji zdrowia w zakresie opieki nad kobietą, kobietą ciężarną, rodzącą i położnicą oraz
noworodkiem
Udzielanie świadczeń położna wykonuje przede wszystkim poprzez:
1. sprawowanie opieki nad kobietą w przebiegu ciąży fizjologicznej
2. prowadzenie fizjologicznego porodu i połogu oraz sprawowanie opieki nad
noworodkiem
3. udzielanie pomocy położniczej w nagłych przypadkach do czasu przybycia lekarza
4. profilaktykę chorób kobiecych i patologii położniczych
5. działalność edukacyjno-zdrowotną w zakresie przygotowania młodzieży do życia w rodzinie
oraz metod planowania rodziny, ochrony macierzyństwa i ojcostwa
6. realizację zleceń lekarskich w procesie diagnostyki, leczenia, rehabilitacji
7. samodzielne udzielanie w określonym zakresie świadczeń zapobiegawczych, diagnostycznych,
leczniczych i rehabilitacyjnych
Kwalifikacje zawodowe określane są jako układ wiadomości, umiejętności i postaw koniecznych
do wykonywania zadań zawodowych. Poziom kwalifikacji uwarunkowany jest poziomem
wykształcenia ogólnego, wiedzą zawodową, umiejętnościami zawodowymi, wprawą i sprawnością
oraz posiadaniem cech psychofizycznych ważnych w zawodzie.
Dokonuje się zróżnicowania na :
1. kwalifikacje formalne-umiejętności potwierdzone dyplomem ukończonej szkoły/uczelni
2. kwalifikacje realne-(rzeczywiste)-umiejętności przejawiające się w konkretnym działaniu
1
Kompetencje to zakres uprawnień i pełnomocnictw nadany do podejmowania działania.
W działaniach zawodowych zakres kompetencji powinien być związany z posiadanym poziomem
wykształcenia i kwalifikacji zawodowych, a także zajmowanym stanowiskiem.
Rola zawodowa to jedna z wielu ról, jakie podejmuje człowiek, uczestnicząc w życiu społecznym.
Definiuje się ją jako względnie stały, wewnętrznie spójny system zachowań, który stanowi reakcję
na zachowania innych osób, przebiegający według mniej lub bardziej ustalonego wzoru. Rola i
tworzące ją normy mogą być rozumiane jako zewnętrzne nakazy i oczekiwania w odniesieniu do
zachowania osób pełniących rolę, ale też rzeczywiste sposoby zachowania tych osób.
Rola zawodowa piel./poł. uwarunkowana jest pozycją, jaką zajmuje pielęgniarstwo wśród innych
profesji zajmujących się zdrowiem i opieką, a także pozycją, jaką zajmuje piel/poł. w
wielozawodowym zespole opiekuńczym.
Rola zawodowa piel./poł. podlega systematycznym zmianom, przede wszystkim ze względu na:
poszerzenie znaczenia pojęcia pielęgniarstwo ( obecnie rozumiane jako zawód, system
kształcenia, podsystem w systemie opieki, dyscyplina naukowa)
zwiększenie zadań piel/poł. w systemie opieki zdrowotnej (szczególnie w zakresie
promowania zdrowia i edukacji zdrowotnej)
zróżnicowane poglądy w rozumieniu pojęcia profesjonalne pielęgnowanie zmianę roli
podmiotu opieki (pacjenta) w profesjonalnym pielęgnowaniu
Pod pojęciem roli zawodowej piel./poł. rozumie się podejmowanie przez nią takiego postępowania
zawodowego na rzecz szeroko rozumianego zdrowia, które jest oczekiwane społecznie,
a równocześnie zgodne z obowiązującymi normami oraz znaczące dla jej statusu zawodowego
i społecznego.
Aktualnie zachodzące zmiany w określeniu roli zawodowej piel./poł. dotyczą przede wszystkim:
poszerzenia zakresu zadań zawodowych
uzyskania większej niezależności w wykonywaniu wielu zadań
zmiany relacji między piel./poł. a podmiotem opieki i osobami, z którymi współpracuje,
świadcząc opiekę w zespołach interdyscyplinarnych
Przyjmuje się, że najbardziej oczekiwanym społecznie zakresem działań zawodowych, które
powinna podejmować piel./poł. w ramach pełnionej roli zawodowej jest to, co określamy mianem
profesjonalnego pielęgnowania.
Pielęgnowanie to samodzielna działalność piel/poł. oparta na racjonalnych podstawach
teoretycznych, ogólnych zasadach postępowania i zasadach etycznych.
Pielęgnowanie profesjonalne definiujemy jako towarzyszenie i pomaganie człowiekowi w
zdrowiu, chorobie oraz w niesprawności.
Przy tym pomaganie rozumiemy jako:
podejmowanie przez piel./poł. różnych działań na rzecz potrzebującego człowieka, ale (jeśli
to możliwe) przy respektowaniu jego prawa do decydowania w sprawach jego własnego
zdrowia
działania na rzecz rozwoju praktyki pielęgniarskiej-funkcja ta jest realizowana poprzez:
wdrażanie innowacyjnych metod pracy
określanie obszarów, które powinny być przedmiotem badań w pielęgniarstwie
stosowanie zaakceptowanych norm zawodowych, kulturowych, etycznych
2
w prowadzeniu badań w pielęgniarstwie
Uwzględniając treść roli zawodowej, określamy, że celem zadań zawodowych realizowanych
przez piel/poł. na rzecz podopiecznego jest:
l. wzmacnianie i potęgowanie zdrowia
2. zapobieganie chorobom
3. motywowanie podopiecznych do podejmowania świadomej odpowiedzialności za własne
zdrowie
4. udzielanie pomocy w rozwiązywaniu indywidualnych problemów podopiecznych związanych ze
stanem zdrowia
5. współudział w procesie diagnozowania, terapii, usprawniania podopiecznych
Zadania te możemy pogrupować, przyjmując jako kryterium cel podejmowania działań piel./poł.
na rzecz podmiotu opieki, i określamy jako funkcje:
. 1. promowania zdrowia
. 2. profilaktyczną
. 3. wychowawczą
. 4. opiekuńczą
. 5. terapeutyczną
. 6. rehabilitacyjną
Funkcja opiekuńcza - to zadania dotyczące:
pomagania, towarzyszenia, asystowania, wspierania podopiecznego przy rozwiązywaniu
jego problemów związanych ze zdrowiem
rozpoznania stanu zapotrzebowania podopiecznego na opiekę
pomagania w rozwiązywaniu problemów natury biologicznej, psychicznej i społecznej,
mogących powstać w wyniku indywidualnej reakcji podopiecznego na zastosowane
metody diagnozowania, leczenia, rehabilitacji
pomagania podopiecznemu w radzeniu sobie z reakcją na aktualne lub potencjalne
problemy zdrowotne, w przystosowaniu się do życia z chorobą
Te główne funkcje pielęgniarstwa uszczegółowiono, wyznaczając zadania, które powinna
realizować piel./poł. :
1. świadczenie opieki zdrowotnej i zarządzanie opieką-może mieć charakter promocyjny,
prewencyjny, leczniczy, rehabilitacyjny, udzielania wsparcia.
Za najbardziej skuteczne pełnienie tej funkcji uważa się realizowanie szczegółowych zadań
jako procesu pielęgnowania, który wymaga:
oceniania potrzeb podopiecznych, niezbędnych i dostępnych zasobów do zaspokojenia
tych potrzeb
określenia tych potrzeb, które powinny być zaspokojone przez piel./poł. i tych, które
wymagają pomocy innych fachowców
hierarchizowania potrzeb i określenia priorytetów
planowania i dostarczenia opieki
stworzenia warunków udziału podopiecznego ( a także jego najbliższych) we
wszystkich zaplanowanych formach opieki
dokumentowania wszystkich etapów procesu pielęgnowania, wykorzystania tych
informacji w ocenie opieki, piel./poł. świadczącej opiekę i systemu opieki
stosowania podczas wykonywania zadań zaakceptowanych i właściwych norm:
3
kulturowych, etycznych, zawodowych
2. uczenie pacjentów oraz personelu zajmującego się opieką zdrowotną-wymaga to
wykonania następujących zadań:
oceniania indywidualnej wiedzy i umiejętności niezbędnych do zachowania zdrowia w
dobrym stanie albo do jego przywracania
przygotowania i dostarczenia niezbędnych informacji
organizowania i uczestniczenia w kampaniach zdrowotnych
oceniania wyników programów edukacyjnych
pomagania piel./poł. i innym członkom personelu zajmującym się zdrowiem, w
zdobywaniu potrzebnych w ich pracy wiedzy i umiejętności
stosowania akceptowanych norm: kulturowych, zawodowych, etycznych
3. realizowanie roli członka zespołu opieki zdrowotnej-ta funkcja wymaga następujących
zadań:
współpracy z podmiotem opieki, innymi profesjonalistami, w grupie piel./poł. w
zakresie planowania, organizowania i realizowania opieki
zarządzania usługami świadczonymi przez piel./poł. i dokonywania ich oceny działania
w roli lidera zespołu opieki świadczącego usługi pielęgniarskie
negocjowania z osobami korzystającymi z usług pielęgniarskich warunków realizacji
opieki
współpracy w interdyscyplinarnych zespołach opiekuńczych w zakresie planowania,
koordynacji, rozwoju i ewaluacji świadczonych usług
sporządzania raportów skierowanych do władz różnego szczebla, współpracy z
mediami
tworzenie warunków sprzyjających podejmowaniu przez podopiecznego
odpowiedzialności za własne życie i zdrowie, a także zdrowie swoich najbliższych,
społeczności, społeczeństwa, w którym żyje i które współtworzy
usamodzielnianie podopiecznego poprzez kształtowanie u niego umiejętności
niezbędnych w samoopiece i w samopielęgnowaniu
Pielęgnowanie może dotyczyć podejmowania działań, których celem jest:
wzmacnianie zdrowia
zapobieganie chorobom
kształtowanie umiejętności życia z chorobą lub niepełnosprawnością
towarzyszenie w godnym i spokojnym umieraniu
Funkcję zawodową określamy jako zespół złożonych zadań zawodowych i szczegółowych
czynności, które podejmowane są na rzecz jednoznacznie określonego wspólnego celu.
Czynności zawodowe są elementem zadania, ponieważ wykonywane są po to , żeby zrealizować
zadanie i osiągnąć określony cel.
Funkcje zawodowe piel./poł. formułowane są przede wszystkim w odniesieniu do celów i zadań
stawianych przed pielęgniarstwem oraz do sformułowanej roli zawodowej piel./poł. .
Eksperci Światowej Organizacji Zdrowia w 1993 r. określili cztery funkcje pielęgniarstwa, w
oparciu o które najeży formułować kierunki rozwoju pielęgniarstwa w różnych obszarach i
społeczeństwach, a pośrednio funkcje piel./poł. .
4
Do czterech głównych funkcji pielęgniarstwa zaliczono następujące zadania:
1. świadczenie opieki i zarządzanie opieką
2. uczenie pacjentów oraz personelu zajmującego się opieką zdrowotną
3. realizowanie roli członka zespołu opieki zdrowotnej
4. działania na rzecz rozwoju praktyki pielęgniarskiej
Funkcja wychowawcza piel./poł. to zadania, których celem jest:
zamierzony wpływ na osobowość podopiecznego poprzez kształtowanie prawidłowych,
pożądanych zachowań zdrowotnych, poczucia odpowiedzialności za własne zdrowie,
zdrowie najbliższych i środowiska
przygotowanie do współpracy i współdziałania w procesie pielęgnowania oraz do
świadczenia opieki samemu sobie ( samoopieki)
przygotowanie rodziny i/lub osób bliskich pacjentowi do opieki w miejscu jego
zamieszkania
Funkcja promowania zdrowia to zadania realizowane przez piel./poł., których celem jest:
propagowanie w społeczeństwie i w odniesieniu do indywidualnych osób zachowań
prozdrowotnych i stylu życia wspierającego zdrowie
doradzanie ludziom, jak wzmacniać zdrowie
zapewnienie podopiecznym warunków do prowadzenia stylu życia sprzyjającego
utrzymaniu i wzmacnianiu zdrowia
Funkcja profilaktyczna realizowana przez piel./poł. to zadania, których celem jest:
rozpoznawanie stanu zagrożenia wypadkami, uszkodzeniami, katastrofami indywidualnych
osób, rodzin, innych grup społ.
planowanie i realizowanie działań zapobiegających i/lub ograniczających ryzyko
występowania schorzeń oraz ocenianie efektów tych działań.
Funkcja terapeutyczna to zadania, których celem jest:
wykonywanie badań służących ocenie stanu pacjenta dla celów ustalenia diagnozy, w tym:
wykonywanie i dokumentowanie pomiarów podstawowych czynności życiowych
pobieranie materiału do badań laboratoryjnych i wykonywanie niektórych badań
wykonywanie u pacjentów prób, np. wysiłkowych
pomaganie lekarzowi w wykonywaniu zabiegów
wykonanie zleceń ustalonych przez lekarzy w planie terapii
leczenia farmakologicznego, podawania leków i wykonywania zabiegów
leczenia dietetycznego
leczenia zabiegowego
udzielania pomocy przedlekarskiej w sytuacji zagrożenia zdrowia i życia podopiecznego,
a szczególnie:
organizowania pomocy w miejscu wypadku
udzielania pierwszej pomocy
Funkcja rehabilitacyjna to zadania, których celem jest pomaganie pacjentowi w uzyskaniu
5
niezależności i umiejętności radzenia sobie w zmienionej sytuacji życiowej.
Zadania przyporządkowane funkcji rehabilitacyjnej dotyczą przede wszystkim udziału
piel/położnej w rehabilitacji leczniczej, tzn. w usprawnianiu układów: oddechowego,
pokarmowego, moczowego, kostno-stawowo-mięśniowego, skóry, tkanki podskórnej.
Piel/poł. odpowiedzialna jest za tzw. rehabilitację przyłóżkową, prowadzoną w celu zapobiegania
powikłaniom wynikającym z długotrwałego unieruchomienia.
Do zadań piel/poł. należy również udział w psychoterapii elementarnej, tj. tworzenie atmosfery
zachęcającej pacjenta do pokonywania trudności i przeszkód, dodawanie otuchy, łagodzenie
napięć, lęku, wzbudzanie motywacji do działań usprawniających i usamodzielniania się.
W ustawie o zawodach piel./poł. zapisano, że za wykonywanie zawodu piel/poł. uważa się również
zadania dotyczące :
l. nauczania zawodu piel./poł.
2. prowadzenia prac naukowo-badawczych w dziedzinie pielęgniarstwa
3. kierowania pracą zawodową piel./poł.
Funkcja kształcenia to zadania realizowane w procesie kształcenia zawodowego adeptów do
zawodu, ale też inwestowanie we własny rozwój zawodowy. Zadania te wchodzą w zakres roli
zawodowej każdej piel./poł..
Funkcja naukowo-badawcza to zadania, których celem jest:
rozpoznawanie zapotrzebowania na rodzaj, zakres i charakter badań naukowych w
pielęgniarstwie i dla pielęgniarstwa
organizowanie i kierowanie zespołem prowadzącym badania naukowe
uogólnianie uzyskanych wyników i ocenianie pod kątem możliwości lepszego poznania
podmiotu opieki
wykorzystywanie badań naukowych dla podnoszenia jakości pielęgnowania i rozwoju
pielęgniarstwa
Funkcja zarządzania to zadania, których celem jest:
rozpoznawanie stanu służb pielęgniarskich
planowanie i organizowanie zespołów pielęgniarskich dla potrzeb różnych kategorii
podopiecznych i warunków, w jakich organizowana jest opieka
kierowanie pracą zespołów pielęgniarskich, ocenianie opieki, formułowanie wniosków na
przyszłość.
podejmowanie decyzji dotyczących organizacji opieki przez piel./poł., obsady na
poszczególnych stanowiskach
Literatura:
1. Ciechaniewicz W. Pieniążek M. : Wybrane stany wymagające opieki pielęgnacyjnej.
Wprowadzenie do pielęgniarstwa (red. K. Zahradniczek), PZWL, Warszawa 1999
2. Lenartowicz H. Zarządzanie jakością w pielęgniarstwie, CEM, Warszawa 1998
3. Ramowy Program 3-letniej Szkoły Pielęgniarstwa,CEM,Warszawa 1996
4. Ślusarska B., Zarzycka D., Zahradniczek K.,Podstawy Pielęgniarstwa, Czelej, Lublin 2004
6