1
POLSKA I IZRAEL: OPTYMISTYCZNIE...
_______________________________________________________________________________________
JACEK OLEJNIK
JACEK OLEJNIK
17 LUTY 2008
 Zobaczyłam w Polsce wiele wa\
nych miejsc,
usłyszałam wiele wa\
nych słów, ale to, co na-
prawdÄ™ zabieram ze sobÄ… z Polski, w moim
sercu, to spotkanie z uczniami polskimi. SÄ… ta-
cy podobni do nas, tak bardzo byli nas cieka-
wi, a my ich  okazało się, \
e od razu zaczęli-
śmy rozmawiać i to było fantastyczne.
*Hilla, lat 17, mieszka w Jerozolimie
Podobnie jak Jerzy Wójcik, kilka słów refleksji rozpoczynam od cytatu  oto słowa
młodej Izraelki, Hilli, która niedawno skończyła słu\
bÄ™ wojskowÄ…, i jest obecnie gdzieÅ›
w Ameryce Południowej jak znaczna część młodych Izraelczyków po kilku latach w
IDF. Ona tak\
e miała spotkanie z agentem słu\
by ochrony, być mo\
e tym samym, który
Zivowi Margoninowi opowiadał o Polsce z perspektywy zachowania zasad bezpieczeń-
stwa. Ja tak\
e uczestniczyłem w takim spotkaniu  w roku 2003 w jednym z liceów w
Kfar Saba (Wiosce Dziadka) niedaleko Tel Awiwu. Dowiedziałem się, \
e w sklepach w
Krakowie czy Warszawie nie powinno siÄ™ u\
ywać języka hebrajskiego, nie powinno się
ubierać t-shirtów z hebrajskimi napisami, bo to jest wbrew przyjętym regułom. Mło-
dzie\
nie dowiedziała się jednak, dlaczego w Krakowie nikt nie mo\
e wiedzieć, \
e majÄ…
przed sobÄ… izraelskÄ… wycieczkÄ™  a wiadomo ju\
z badań Blumy Zeigarnik, i\
ludzie
mają skłonność do zamykania poznawczego otrzymywanych informacji i kiedy nie
otrzymują zadowalającej ilości danych, często nieświadomie, uzupełniają je stereoty-
pami. Nie mogę mówić w Krakowie po hebrajsku  nie wiem dlaczego, ale to wa\
ne dla
mojego bezpieczeństwa  coś mi zatem grozi, jeśli to zrobię  mo\
e ktoÅ› mnie tam za-
atakuje?
2008 rok na szczęście ró\
ni siÄ™ od roku 2003. Ministrowie Spraw Zagranicznych Polski
i Izraela podpisali ju\
ponad rok temu porozumienie zwiÄ…zane z przyjazdami izraelskich
wycieczek szkolnych do Polski, przez lata wielu powa\
nych polityków w obu krajach
publicznie deklarowało otwartość do wprowadzenia zmian w strukturze tych przyjaz-
dów. Istnieje zrozumienie, i\
młodzi Polacy i Izraelczycy powinni się spotykać w ra-
mach tych 8 dni podró\
y po Polsce  i to spotkanie powinno być integralnym elemen-
tem przyjazdu. To się nie dzieje jeszcze na odpowiednio szeroką skalę. Centralny Ośro-
dek Doskonalenia Nauczycieli od wielu lat rozwija program spotkań młodzie\
y polskiej
z izraelskÄ… wraz z Ministerstwem Edukacji w Izraelu, Instytutem Polskim w Tel Awi-
2
wie i polskimi nauczycielami. Corocznie grupa polskich nauczycieli jest przygotowy-
wana do organizowania takich spotkań w swoich szkołach. Tych spotkań jest ka\
dego
roku coraz więcej, szkoły mają coraz większe doświadczenie w prowadzeniu takich
projektów. Są te\
kontakty bezpośrednie pomiędzy szkołami polskimi i izraelskimi.
Spotkania takie odbywajÄ… siÄ™ tak\
e w powiązaniu z Marszem śywych  spotkania takie
organizuje Forum Dialogu Między Narodami, PAJA i inne organizacje.
***
WciÄ…\
jednak sÄ… zasadnicze problemy. Po pierwsze  skala. Po drugie  security. Za-
cznijmy od skali - w roku 2007 do Polski przyjechało ok. 30 000 młodych Izraelczyków
(wraz z kadetami i młodymi oficerami armii izraelskiej). Trudno oszacować jaki procent
tych osób miał szansę na spotkanie z polskimi rówieśnikami, mimo deklarowanej regu-
Å‚y, i\
wszystkie grupy powinny taki element wprowadzić do swoich planów. CODN
zorganizował kilkadziesiąt spotkań, mo\
emy zgadywać, \
e same szkoły polskie mogły
zorganizować w sumie kilkanaście spotkań, dodajmy do tego kilkanaście spotkań zor-
ganizowanych przez inne organizacje  daje to mo\
e Å‚Ä…cznie jakieÅ› 10%. Oznacza to, \
e
ogromna większość Izraelczyków miała okazję zobaczyć współczesną Polskę i Polaków
z okien autobusów, z oddali, w hotelach, gdzieś zza pleców uzbrojonych ochroniarzy.
Nie pomaga to w pracy z uprzedzeniami Izraelczyków wobec Polski i Polaków (z do-
świadczeń wielu z nas wynika jak du\
e one sÄ…, potwierdzajÄ… to te\
badania Joasi Dy-
duch  jeśli 79% przebadanych przez nią osób deklarowało negatywny stosunek do Pol-
ski i Polaków, to liczba 90% młodych Izraelczyków przyje\
d\
ajÄ…cych do naszego kraju,
którym nie daje się szans na kontakt z Polakami, pokazuje jak wcią\
daleko nam do
satysfakcjonujÄ…cej sytuacji).
Jestem jednak optymistÄ… (przynajmniej w tym obszarze). Nie tylko dlatego, \
e rok 2008
jest pełen symbolicznych dat, które otwierają dyskusję o relacjach polsko-izraelskich.
Nie tylko ze względu na Sezon Polski w Izraelu i Sezon Izraelski w Polsce, które nie-
bawem się rozpoczną, a które pokazują, \
e na pewnym poziomie relacje między naszy-
mi krajami są doskonałe, ale są te\
poziomy, które wcią\
są jeszcze kłopotliwe. Wszy-
scy czekamy na te sezony, zobaczymy jaki obraz będziemy mogli przedyskutować w
styczniu 2009 r. kiedy ju\
będziemy wszystko o sezonach wiedzieć. Jestem optymistą
tak\
e dlatego, \
e widzÄ™ jak szybko deklaracje polityczne przenoszÄ… siÄ™ obecnie na dzia-
łania obywatelskie  organizacji pozarządowych, szkół i osób prywatnych. Zajmuję się
obecnie koordynacjÄ… du\
ego programu Polsko-Izraelskich Spotkań Młodzie\
y. Mam
bezpośredni kontakt ze szkołami, które przystępują do ró\
nego rodzaju projektów spo-
tkań i wymian polsko-izraelskich, widzę jak du\
e zainteresowanie projekty takie wzbu-
dzają wśród izraelskich dyrektorów szkół średnich, nauczycieli, a tak\
e  tu nie bez
zgrzytów  wśród izraelskich przewodników grup. Okazuje się, \
e oprócz zaintereso-
wania szkół jest ogromne zainteresowanie władz ró\
nych miast w Polsce i Izraelu, które
chcą finansować spotkania polsko-izraelskie, wiele organizacji pozarządowych chce
organizować lub pomagać w organizacji takich wydarzeń. Zgłaszają się wolontariusze
chcący wspierać swoją pracą te projekty. Prywatne firmy i sponsorzy bardzo chętnie
pomagają finansowo w organizowaniu spotkań i wymian. Mam wra\
enie, \
e rok 2008
będzie przełomowy, najpewniej właśnie teraz zwiększymy liczbę osób, do których uda
się dotrzeć z przesłaniem dialogu o kilkanaście lub kilkadziesiąt procent. Rok 2009 bę-
dzie najprawdopodobniej jeszcze bardziej satysfakcjonujący pod tym względem.
_______________________________________________________________________________
FORUM IZRAEL-POLSKA-EUROPA ª% www.forum-ipe.org
3
Drugim obszarem problematycznym jest kwestia bezpieczeństwa. Magiczne słowo  se-
curity sprawiało ju\
wielokrotnie, \
e ustalona z wielotygodniowym wyprzedzeniem
spotkanie polsko-izraelskie w jakimś liceum zostawało odwoływane kilka godzin przed
rozpoczęciem, lub nawet& były odwoływane de facto, poniewa\
grupy izraelskie po
prostu się nie zjawiały, co wzbudzało uzasadniony \
al i frustrację polskich uczniów,
nauczycieli, dyrektorów szkół. A na dodatek, jeśli grupy izraelskie się zjawiały, to czę-
sto niektóre wspólnie ustalone przez szkoły plany były torpedowane przez ochronę izra-
elską  np. zamiast wspólnego zwiedzania miasta, osobny marsz grupy izraelskiej i pol-
skiej& Rok 2008 niestety nie przyniesie tutaj rewolucji  wciÄ…\
mo\
e zdarzyć się tak,
\
e plany spotkań młodzie\
y będą zale\
ne od widzimisię ochrony. To jest największe
wyzwanie na kolejne lata  sprawić, by młodzi ludzi mogli naprawdę wspólnie być ze
sobą tak długo jak tylko jest to mo\
liwe. I tu jednak jestem optymistÄ…  krok po kroku
udaje się wynegocjować kolejne ustępstwa security na rzecz dialogu. Jest to trudne, ale
przecie\
 wiadomo  nikt nie mówił, \
e będzie łatwo&
***
Rok 2008 jest w Izraelu rokiem głębokiej dyskusji o przyjazdach grup młodzie\
y do
Polski. Po wielu tygodniach strajków w szkołach w roku 2007, uczniowie zaczęli naukę
po niemal półrocznych wakacjach. Rozbiło to plany pedagogiczne wszystkich szkół,
obecnie nauczyciele muszą nadrobić olbrzymie zaległości, wiele szkół zdecydowało się
przenieść przyjazdy do Polski na przyszły rok szkolny (jesień 2008), co sprawi, \
e do-
piero w drugiej części roku będą odbywały się dziesiątki lub setki spotkań młodzie\
y.
Kilka tygodni temu Kneset zdecydował o konieczności u\
ywania w czasie pobytu w
Polsce jedynie koszernego jedzenia, co w połączeniu ze skutkami słabnącej wartości
dolara, wzrostu cen transportu i zakwaterowania w Polsce sprawiło, i\
ceny wyjazdów
do Polski pokrywanych przez rodziców izraelskich nastolatków skoczyły o kilkadziesiąt
procent w górę. Jeśli Ministerstwo Edukacji i parlament nie znajdą sposobu na dofinan-
sowanie wyjazdów, mo\
emy w roku 2009 zobaczyć wiele zmian w tym zakresie (być
mo\
e wyjazdy będą krótsze, mo\
e mniej uczniów będzie przyje\
d\
ać do Polski). Ob-
serwujemy uwa\
nie sytuację w Izraelu i na pewno będziemy robić wszystko \
eby nieza-
le\
nie od warunków organizować mo\
liwie wiele spotkań młodzie\
y. Pozytywne skutki
mo\
e przynieść te\
konferencja związana z edukacją młodych Polaków i Izraelczyków,
która odbędzie się w izraelskim Beit Berl College w maju tego roku.
Pomimo kłopotów z ochroną i problemów finansowych związanych z przyjazdami Izra-
elczyków mogę się zało\
yć z Jerzym, \
e kiedy spotkamy siÄ™ na Å‚amach Forum Anali-
tycznego za rok dyskutujÄ…c o rozwoju tego aspektu relacji polsko-izraelskich w roku
2008, zgodzimy siÄ™, \
e ten rok przyniósł bardzo wiele wa\
nych i interesujÄ…cych zmian.
_______________________________________________________________________________
FORUM IZRAEL-POLSKA-EUROPA ª% www.forum-ipe.org