Najwcześniejsze systemy empiryczne
" Ewolucja i kształtowanie się skal  badania m.in. na
podstawie wykopalisk archeologicznych, znalezionych
instrumentów (liczba otworów, strun, progów na
instrumentach), malowideł na naczyniach, skałach, rzez
b.
" Najwcześniejsze skale - 2-, 3-, 4-dz
więkowe.
M. Drobner, Systemy i skale muzyczne, Kraków 1982, s. 10-16.
Najwcześniejsze systemy empiryczne
hipotezy dotyczące ich kształtowania
" Hipoteza wyboru wokalnego  założenie, że u podstaw muzyki leży śpiew, przy
śpiewie najbardziej dostępnymi interwałami są interwały małe  hipoteza ta
zakłada, że systemy empiryczne powstawały przez połączenie kroków
sekundowych.
" Hipoteza wyboru instrumentalnego - systemy empiryczne kształtowały się przede
wszystkim pod wpływem muzyki instrumentalnej, która w pierwszym rzędzie
operuje interwałami oktawy, kwinty i kwarty, uzyskiwanymi przez przedęcie
piszczałek (pierwsze tony składowe). Według tej hipotezy systemy empiryczne
powstawały i powstają poprzez połączenie oktaw, kwint i kwart. Hipotezę tą
popiera rozpowszechnienie pentatoniki anhemitonicznej, których pięć dz
więków
powiązanych jest ze sobą interwałami kwinty i kwarty.
" Hipoteza tetrachordalna  zakłada, że podstawowym elementem systemów
muzycznych jest kwarta czysta, wypełniona dwoma dz
więkami pośrednimi 
hipoteza ta potwierdza siÄ™ jednak tylko w przypadku muzyki europejskiej 
starożytnej (greckiej) i średniowiecznej (skale kościelne).
" W efekcie zestawienia powyższych hipotez  wg Drobnera systemy muzyczne
powstawać mogą poprzez zestawienie sekund, tercji i kwart.
M. Drobner, Systemy i skale muzyczne, s. 10-11.
Najwcześniejsze systemy empiryczne
Systemy dwudz
więkowe (bichordalne lub bitoniczne)
" Skale składające się tylko z dwóch dz
więków dzielonych określonym
interwałem sekundy lub tercji, rzadziej kwarty lub kwinty,
" lokalizowane na dowolnych dz
więkach, w zależności od zastosowanego
instrumentu czy wysokości głosu wykonawcy
" Skale te stosowały niektóre ludy pierwotne, np. Eskimosi, Indianie 
można u nich spotkać melodie oparte na dz
więkach dwóch wysokości,
odległych o 2w (na górny dz
więk przypadają przy tym zwykle akcenty, a
dolny  nieakcentowany).
" Melodie dwudz
więkowe oparte na tercji  w muzyce ludowej różnych
krajów.
" O tym, że istniały prehistoryczne melodie dwudz
więkowe oparte na
interwale kwinty świadczy m.in. dwuotworowa piszczałka znaleziona w
Europie, umożliwiająca wydobycie dz
więków odległych o kwintę.
M. Drobner, Systemy i skale muzyczne, s. 13
Najwcześniejsze systemy empiryczne
" Systemy trzydz
więkowe (trichordalne lub tritoniczne)
" znajdowały zastosowanie przede wszystkim systemy, w
których występuje co najmniej jeden dysonans, niosący
pewne napięcie oraz konsonans, stanowiący rozwiązanie
dysonansu,
np. obrzędowa pieśń z Wielkopolski  Śmiercicha ze wsi
M. Drobner, Systemy i skale muzyczne, s. 13
Najwcześniejsze systemy empiryczne
" Systemy czterodz
więkowe (tetrachordalne lub tetratoniczne)
również stosowano przede wszystkim te, zawierające zarówno
konsonanse, jak i dysonanse  mogą mieć zakres tercji lub
kwarty czystej, trytonu, kwinty, seksty.
M. Drobner, Systemy i skale muzyczne, s. 15.
Systemy pięciodz
więkowe
Systemy pięciodz
więkowe (pentachordalne lub pentatoniczne)
mogą zamykać się w interwale tercji, kwarty, trytonu, kwinty,
seksty małej, seksty wielkiej, oktawy, mogą zawierać lub nie
zawierać półtonów.
M. Drobner, Systemy i skale muzyczne, s. 16
System pentatoniczny
Pentatonika (skala pentatoniczna)
" z gr. - pénte  pięć, tónos - dz
więk
" zawiera pięć dz
więków, szósty jest powtórzeniem pierwszego
o oktawę wyżej, posiada zakres oktawy,
" jedna z pierwszych skal wypełniających ramy oktawy,
" obecna już w melodiach starożytnych narodów, np. Greków,
Chińczyków,
" do dziÅ› podstawa tonalna muzyki pewnych kultur, np.
japońskiej, chińskiej, malajskiej i in.
M. Drobner, Systemy i skale muzyczne, s. 16-21.
Rodzaje pentatoniki
1. Pentatonika bezpółtownowa (anhemitoniczna)  opiera się na
interwałach całych tonów i tercji małych, nie zawiera półtonów
może mieć różne rozmieszczenie interwałów
2. Pentatonika półtonowa (hemitoniczna/ditoniczna/wielkotercjowa)
 zawiera półtony i tercje wielkie. O wiele rzadziej używana niż
bezpółtonowa.
M. Drobner, Systemy i skale muzyczne, s. 16-21.
Pentatonika bezpółtonowa
" Cecha charakterystyczna melodii  brak stałego centrum
odniesienia, niemożność określenia dz
więku centralnego.
" Bywa uzupełniona dz
więkami dodatkowymi, tzw.  pienami
" Pojawia się już w najdawniejszej muzyce chińskiej, przetrwała
w niej do dnia dzisiejszego.
" Poprzez wpływy chińskie stała się podstawą muzyki wielu
narodów Azji  Japonii, Mongolii, Mezopotamii oraz Europy
Wschodniej (kraje nadwołżańskie, Węgry).
" Obecna w najstarszych polskich pieśniach ludowych, np.  Oj
chmielu, chmielu  F. Wesołowski, s. 31
M. Drobner, Systemy i skale muzyczne, s. 16-21.
Skale starogreckie
" Skale 7-stopniowe, 8 stopień  powtórzenie pierwszego, składały się z
dwóch tetrachordów budowanych w kierunku opadającym.
" Skale główne :
- skala dorycka  najczęściej używana
- Skala frygijska,
- skala lidyjska.
Nazwy  od nazw szczepów greckich, które się nimi posługiwały, odmienny
układ półtonów.
" Skale poboczne budowane o 5cz w górę lub o 5cz w dół od skal głównych.
Każda skala główna miała swoje dwie odmiany skal pobocznych:
1. Budowane o 5cz w dół od skal głównych
przedrostek hypo (pod)  hypodorycka, hypofrygijska, hypolidyjska
2. Budowane o 5cz w górę od skal głównych
przedrostek hyper (nad) - hyperdorycka, hyperfrygijska, hyperlidyjska
F. Wesołowski, Zasady muzyki, Kraków 1960, s. 141.
Skale starogreckie
Niektórym skalom pobocznym nadano także samodzielne nazwy:
- hypodorycka  eolska
- hypofrygijska  jońska
- hyperdorycka  miksolidyjska
- hyperfrygijska  lokrycka
Skale greckie wyznaczały ambitus melodii, ale nie określały
dz
więku głównego, centralnego.
Z. Lissa, Zarys nauki o muzyce, Kraków 1952, s. 73-74.
Skale starogreckie
" Trzy rodzaje tetrachordów:
1. Tetrachord diatoniczny  złożony z dwóch 2w i jednej 2m, był
najczęściej używany
2. Tetrachord chromatyczny  złożony z 3m (górny interwał) i z
dwóch 2m. (dolne interwały), np. h-c-cis-e, (melodie, w których
stosowano chromatykę były typowe dla muzyki instrumentalnej, w
której występował czynnik wirtuozowski, nie znany w muzyce
wokalnej).
3. Tetrachord enharmoniczny  zawiera 3w (górny interwał) i dwa
ćwierćtony (dolne interwały) (inne znaczenie terminu enharmonii).
 dz
więki ćwierćtonowe używane były przede wszystkim w muzyce
wokalnej jako dz
więki przejściowe.
F. Wesołowski, Zasady muzyki, Kraków 1960, s. 141.
Skale starogreckie
" Skalom greckim przypisywano ethos (wyraz, charakter psychologiczny, często
emocjonalny), np. :
- dorycka  obiektywna, zrównoważona, charakter bohaterski (np. muzyka
religijna)
- hypodorycka  męska, bohaterska (stosowana w tragedii)
- frygijska  wyrażała ekstazę, namiętne uczucia (pieśni miłosne, biesiadne,
dionizyjskie)
- hypofrygijska  wyraz lęku, niepokoju psychicznego)
- hyperfrygijska  stosowna do wyrażania subtelnych, intymnych uczuć.
- lidyjska  skala żałoby (zaskakujące z dzisiejszej perspektywy  identyczna
ze skalÄ… durowÄ…),
Skale greckie  stały się podstawą dla systemu skal modalnych (kościelnych).
M. Drobner, Systemy i skale muzyczne, s. 21-25
Skale starogreckie
Skale charakteryzowały się wyłącznie położeniem półtonów
i całych tonów, faktyczna wysokość dz
więków zależała od
dz
więku, od którego zaczynano śpiewać (grać) melodię.
Skale starogreckie znajdują analogie w ówczesnych skalach
perskich
Przykład pieśni opartej na skali starogreckiej:  Pieśń
Seikilosa  oparta na skali frygijskiej