Rozwój  procesy prowadzące do nieodwracalnych
zmian na wszystkich poziomach organizacji
Różnicowanie  nabieranie cech odrębności
(morfologicznej i funkcjonalnej) w stosunku
do formy wyjściowej
Determinacja - ukierunkowanie procesów
różnicowania (hemocytoblasty, komórki
nabłonkowe, komórki krypt jelitowych u ssaków)
Komórki prapłciowe
Linia komórek płciowych jest ciągła z pokolenia na pokolenie
(koncepcja linii płciowej, Weismann, pocz. XX w.)
We wczesny rozwoju zarodkowym zwierząt pojawiają się prapłciowe
komórki, wyraz
nie różniące się od komórek somatycznych (obecność
plazmy płciowej) i zlokalizowane w znacznej odległości od
zawiązków gonad. Komórki prapłciowe wedrują do gonady, będącej
miejscem ich dojrzewania i przekształcenia w gamety, czynnie (po
podłożu macierzy pozakomórkowej) lub biernie układem krążenia.
Oogeneza u zwierząt
I. Procesu powstawania i dojrzewania gamet żeńskich:
1. wyodrębnienie oogonii z pierwotnych komórek płciowych,
2. ostatnie pokolenie oogonii - oocyty I rzędu,
3. I podział mejotyczny oocytu:
profaza  zatrzymanie w stadium diplotenu (diktioten),
gromadzenie w ooplaz
mie substancji zapasowych w formie żółtka
(vitellus),
dokończenie podziału  oocyt II rzędu,
4. II podział mejotyczny przekształca oocyt II rzędu w formę
ootydy  dojrzałej komórki jajowej.
II. Zróżnicowanie oogenezy:
1. oogeneza rozproszona  jamochłony i gąbki,
2. oogeneza solitarna,
3. oogeneza odżywcza
W oogoenezie solitarnej i typu odżywczego gamety
dojrzewają w odrębnych narządach  jajnikach
III. Typy jajników:
1. jajniki pęcherzykowe  oocyty otoczone warstwą
komórek pęcherzykowych (somatycznych)
2. jajniki troficzne (owariola owadów)  oocyt
odżywiają komórki folikularne (somatyczne) i
trofocyty (wyodrębniona linia komórek
pochodzących od wspólnej z komórkami płciowymi
macierzystej komórki rozrodczej - oogonium).
IV. Profaza I podziału mejotycznego - diktioten  faza wzrostu oocytu:
1. prewitellogeneza  okres gromadzenia RNA, tetraploidalna
zawartość DNA, amplifikacja genów, chromosomy
szczoteczkowe (ptaki, ryby, płazy, ssaki),
owady  inicjacja syntezy mRNA przez hormon juwenilny
i gromadzenie matczynej informacji rozwojowej (produktów
grup genów warunkujących powstanie bieguna przedniego,
tylnego, struktur terminalnych i wyznaczenie osi grzbieto-
brzusznej zarodka.
2. witellogeneza  synteza i gromadzenie żółtka,
witelogeneza wczesna i poz
na, auto i heterosyntetyczna,
żółtko białkowe i żółtko tłuszczowe,
witellogenina jako białko prekursorowe .
3. Choriogeneza - .
V. Typy komórek jajowych:
A. Ze względu na ilość żółtka:
1. alecytalne i oligolecytalne
(jamochłony, jeżowce, ssaki),
2. mezolecytalne (płazy, ryby
dwudyszne),
3. polilecytalne (owady, gady,
ptaki, stekowce, ryby).
B. Ze względu na rozmieszczenie
żółtka w oocytach:
1. Izolecytalne,
2. anizolecytalne - telolecytalne i
centrolecytalne.
Oogeneza u równonogów
1. Ogólna budowa układu rozrodczego samic Saduria entomon L.:
- parzyste, cewkowate jajniki,
- jajowody,
- spermateki, symetrycznie leżące wzdłuż jelita w grzbietowej
części ciała.
2. Przebieg linienia u skorupiaków związany ze wzrostem
organizmu:
okresy linieniowe:
- okres międzylinieniowy C
- okres przedlinieniowy D
- okres zrzucania wylinki E,
- okres polinieniowy AB (według Dracha, 1939).
3. Linienie  matczyne u samic skorupiaków związane z
wytworzeniem komory lęgowej oraz ściśle powiązane z
procesami prewitellogenezy i witellogenezy.
4. Przebieg linienia  matczynego :
okres C  czasowo długi, w komorach lęgowych rozwijają się
zarodki, oocyty w jajnikach w stadium witelogenezy
pierwotnej,
okres D  młode osobniki opuszczają komorę lęgową, oocyty
w stadium witelogenezy wtórnej,
okres E  zrzucanie pancerza i blaszek komory lęgowej,
okres A - formowanie nowej komory lęgowej, w jajnikach dojrzałe
komórki jajowe, składanie do komory zapłodnionych
komórek jajowych
okres B i C  w komorze rozwijają się zarodki, oocyty dojrzewające
w jajnikach w stadium witelogenezy wtórnej
5. Prewitellogeneza  okres AB linienia matczynego
koniugacja chromosomów, rozwój siateczki szorstkiej
w cytoplazmie oocytów, jedna warstwa komórek
folikularnych pochodzących z komórek prefolikularnych
leżących w germarium.
6. Witellogeneza pierwotna  okres C linienia matczynego
- obraz mikroskopowy oocytów i komórek folikularnych
7. Witelogeneza wtórna  okres D linienia matczynego
- folikulogeneza, pasywna rola komórek folikularnych,
- obraz dojrzałej komórki jajowej (materiał zapasowy)
i degeneracja apoptyczna komórek folikularnych.
8. Witellogeneza endogenna i egzogenna  rola komórek
folikularnych, wątrobotrzustki i tkanki łącznej.
Funkcje komórek folikularnych:
1. synteza prekursorów pierworzędowych osłon jajowych,
2. hormonalna regulacja wzrostu i różnicowania oocytu,
3. regulacja (reinicjaja) mejozy,
4. determinacja osi ciała zarodka.
Budowa osłon jajowych - choriogeneza:
osłony jajowe:
1. osłony pierwszorzędowe  błony żółtkowe - ptaki, płazy,
chorion - stawonogi,
osłonka galaretowata  jeżowce,
osłonka przejrzysta  ssaki.
2. osłony drugorzędowe  skorupy jaj ptasich.