Materiałoznawstwo
TEMAT PRACY:
Magnez i jego stopy.
Tytan i jego stopy.
1. WST
P
Stopy to substancje, które otrzymuje się przez stopienie co najmniej dwóch lub więcej
pierwiastków chemicznych. Obecnie stopy metali można uzyskiwać poprzez spiekanie lub
elektrolizę jednak metoda stapiania jest najpopularniejsza. W zależności od liczby pierwiast-
ków, które tworzą stop, wyróżnia się stopy dwuskładnikowe nazywane podwójnymi, trój-
składnikowe (potrójne), itp.
2. MAGNEZ I JEGO STOPY
Magnez w swojej grupie chemicznej posiada jedną z najmniejszych gęstości (1,74g/cm3).
Dlatego zaliczany jest do najlżejszych metali. Jego (czystego magnezu) temperatura topnienia
wynosi 650°C. Natomiast, w zależnoÅ›ci od rodzaju skÅ‚adników stopowych temperatura top-
nienia stopów magnezu mieÅ›ci siÄ™ w przedziale 460÷650°C.
Magnez z pośród wszystkich pierwiastków zalicza się do bardzo reaktywnych chemicznie i
podobnie jak aluminium Å‚atwo Å‚Ä…czy siÄ™ z tlenem tworzÄ…c na powierzchni warstwÄ™ tlenku ma-
gnezu (MgO). Ze względu na to, iż powstała warstwa jest nie szczelna to nie chroni ona meta-
lu przed korozjÄ…. Dlatego magnez i jego stopy sÄ… nieodporne na korozjÄ™. W temperaturze po-
wyżej 600°C magnez zapala siÄ™ i pÅ‚onie biaÅ‚ym pÅ‚omieniem co powoduje potrzebÄ™ stosowania
odpowiednich środków zabezpieczających podczas jego przetapiania o odlewania.
Jako że magnez w czystej postaci jest materiałem o niewielkiej wytrzymałości i plastyczności
nie znajduje zastosowania jako materiał konstrukcyjny.
·ð w postaci lanej jego wytrzymaÅ‚ość i plastyczność wynosi Rm = 78÷120MPa, A5 = 4÷6%
·ð w postaci walcowej jego wytrzymaÅ‚ość i plastyczność wynosi Rm = 160÷180MPa,
A5 = 5÷6%
Pomimo iż nie jest wykorzystywany w jako materiał konstrukcyjny znajduje szerokie zasto-
sowanie:
·ð w pirotechnice  stosuje siÄ™ go do produkcji rakiet sygnalizacyjnych i bomb zapalajÄ…-
cych 
·ð w przemyÅ›le chemicznym,
·ð w energetyce jÄ…drowej.
W postaci stopów z miedzią i niklem używany jest jako modyfikator żeliw1.
1
Modyfikator żeliw
 Modyfikatory wpływają na zwiększenie ilości i zmniejszenie wymiarów krystalizujących faz w żeliwie, co przyczynia się do polepszenia
parametrów mechanicznych, fizycznych i użytkowych odlewów. Pod warunkiem doboru odpowiedniego typu modyfikatora i kontroli pod-
stawowych parametrów wytopu, stopy te zapewniają właściwy i oczekiwany stopień modyfikacji żeliwa, niski koszt procesu oraz skutecznie
przeciwdziałają zabieleniom .
W Polsce magnez niestopowy otrzymywany jest przez redukcje termicznÄ… tlenku magnezu
z dolomitu  norma PN-EN 12421:2001. Produkowane sÄ… trzy gatunki magnezu:
·ð EN-MB 99,95  zawiera min. 99,95% magnezu (Mg), a pozostaÅ‚e 0,05% to aluminium,
cynk (Zn), żelazo (Fe), krzem (Si), miedz
(Cu) i inne
·ð EN-MB 99,80  zawiera min. 99,80% magnezu (Mg)
·ð EN-MB 99,50  zawiera min. 99,50% magnezu (Mg)
Pierwsze dwa gatunki magnezu wykorzystuje się w przemyśle chemicznym oraz do celów
specjalnych, natomiast trzeci do produkcji stopów magnezu i stopów z magnezem. Szerokie
zastosowanie przemysłowe posiadają stopy magnezu które posiadają wytrzymałość rzędu
Rm = 300÷340MPa. Podstawowymi skÅ‚adnikami tych stopów oprócz po za magnezem sÄ…:
·ð aluminium  do 11% - powoduje zwiÄ™kszenie wÅ‚aÅ›ciwoÅ›ci wytrzymaÅ‚oÅ›ciowych 
twardość, w stopach odlewniczych polepsza lejność oraz zmniejsza skurcz. Zwiększenie
ilość tego pierwiastka powoduje w stopie zwiększenie kruchości na gorąco.
·ð cynk (Zn)  do 7% - oprócz polepszenia wÅ‚aÅ›ciwoÅ›ci wytrzymaÅ‚oÅ›ciowych polepsza
także właściwości plastyczne
·ð mangan (Mn)  zastosowanie tego pierwiastka powoduje zwiÄ™kszenie odpornoÅ›ci stopu
na korozjÄ™
·ð cyrkon (Zr)  do 1% - dodanie tego materiaÅ‚u polepsza wÅ‚aÅ›ciwoÅ›ci mechaniczne oraz
obrabialność stopów
·ð cer, tor oraz inne metale
W stopach magnezu powszechne jest spotykanie takich pierwiastków jak krzem (Si),
wapń (Ca), kadm (Cd), nikiel (Ni), przy czym podkreślić tutaj należy, że zawartość tych do-
datków nie przekracza 1%. Inne pierwiastki występują w stopach magnezu w nieznacznych
ilościach i poza berylem (Be), którego dodaje się w celu zmniejszenia skłonności magnezu do
zapalania siÄ™ podczas odlewania, pochodzenie ich jest naturalne, przypadkowe.
Stopy magnezu możemy podzielić na dwie grupy  stopy odlewnicze i stopy przeznaczone do
obróbki plastycznej. W przypadku tych grup podstawowymi typami są podwójne stopy ma-
gnez-mangan oraz wieloskładnikowe stopy magnez-aluminium-cynk-mangan i magnez-cynk-
cyrkon. W krajach UE i USA na bazie wymienionych stopów powyżej stopów podstawowych
wprowadzono do produkcji stopy pochodne, które zawierają dodatkowo pierwiastki takie jak
cer, tor, lantan, neodym , itp., które powodują podniesienie własności mechaniczne w pod-
wyższonych temperaturach.
Stopy magnezu można obrabiać cieplnie, gdyż rozpuszczalność podstawowych składników
(aluminium, cynk, mangan), występujących w magnezie jest ograniczona i zmniejsza się wraz
z obniżeniem temperatury. Polepszenie właściwości mechanicznych w tym przypadku jest
jednak niewielkie dlatego jest rzadko stosowane. Wyjątek stanowić tutaj mogą stopy odlew-
nicze, które zawierają powyżej 6% aluminium, a po obróbce cieplnej, wytrzymałość jest
wiÄ™ksza o 40÷50%.
Zastosowanie stopów magnezu zależy głównie od ich składu chemicznego i własności.
Przeznacza się je na przykład na:
·ð korpusy pomp i armatury  GA3
·ð odlewy części lotniczych i samochodowych, obudowy przyrzÄ…dów aparatów  GA6
·ð silnie obciążone części lotnicze, części aparatów fotograficznych  GA8
·ð odlewy pracujÄ…ce w temperaturze do 250°C, stopy przerabialne plastycznie  GRE3
Należy zauważyć, że zakres zastosowań dla stopów magnezu jako materiału konstrukcyjnego
stale wzrasta. Obecnie szeroko stosuje siÄ™ go w lotnictwie kosmonautyce, energetyce jÄ…dro-
wej, w przemyśle elektronicznym, poligraficznym, samochodowym czy nawet w transporcie
kolejowym.
Poniższa tabela przedstawia skład chemiczny krajowych stopów magnezu.
SKA
AD CHEMICZNY KRAJOWYCH STOPÓW MAGNEZU
SKA
AD CHEMICZNY - % (pozostała część magnez)
Cecha Rodzaj
aluminium cynk mangan cyrkon zanieczyszczenia
Stopu Stopu
inne
(Zn) (Mn) (Zr) ogółem - max
GA8 7,5 - 9,0 0,2 - 0,8 0,15 - 0,5 - - 0,5
GA10 9,0 - 10,2 0,6 - 1,2 0,1 - 0,5 - - 0,5
GZ5 - 4,0 - 5,0 - 0,6 - 1,1 - 0,2
GZ6 - 5,5 - 6,6 - 0,7 - 1,1 0,2 - 0,8 Cd 0,2
GN3 - 0,1 - 0,7 - 0,4 - 1,0 2,2 - 2,8 Nd 0,2
2,5 - 4,0
GRE3 - 0,2 - 0,7 - 0,4 - 1,0 0,2
RE*)
GM - - 1,3 - 2,5 - 0,2
GA3 3,0 - 4,0 0,2 - 0,8 0,15 - 0,5 - 0,5
GA6 5,5 - 7,0 0,5 - 1,5 0,15 - 0,5 - 0,7
GA5 5,0 - 7,0 2,0 - 3,0 0,2 - 0,5 - 0,7
GA8 7,8 - 9,2 0,2 - 0,8 0,15 - 0,5 - 0,7
GZ3 - 2,5 - 4,0 - 0,5 - 0,9 0,5
GZ5 - 4,0 - 5,5 - 0,5 - 0,9 0,5
0,15 - 0,35
GME - - 1,5 - 2,5 - 1,0
Ce
*) RE - mieszanina pierwiastków ziem rzadkich zawierających minimum 45% ceru
do prze
róbki plastyc
znej
odlewniczy
3. TYTAN I JEGO STOPY
Pierwiastek ten jest metalem o dużej wytrzymałości. Zarówno w temperaturze otoczenia,
jak i temperaturach podwyższonych, posiada małą gęstość oraz wykazuje się dużą odporno-
ścią na korozję w powietrzu, wodzie morskiej i wielu środowiskach agresywnych. Tytan wy-
stÄ™puje w dwóch odmianach alotropowych Ä… i ². Czysty tytan w temperaturze otoczenia ma
kolor srebrzysty i przypomina wyglądem stal nierdzewną lub nikiel. Gęstość tytanu wynosi:
·ð Ä… w temperaturze 4,507 g/cm3,
·ð ² w temperaturze 900°C - 4,32 g/cm3
Własności mechaniczne tytanu zależą od jego czystości, a ta z kolei uzależniona jest od ro-
dzaju procesu metalurgicznego w którym przerabia się rudę tytanową (proces jodkowy, pro-
ces Krolla, elektroliza). Zwiększenie ilości zanieczyszczeń w tytanie powoduje podwyższenie
wytrzymałości i twardości i obniżenia własności plastycznych tego metalu. W przemyśle wy-
korzystuje siÄ™ głównie tytan produkowany metodÄ… Krolla, zawierajÄ…cy 99,8 ÷ 98,8% Ti. Nosi
on nazwę tytanu technicznego. Własnością tytanu na którą warto zwrócić szczególną uwagę
jest jego odporność na korozję chemiczną. Dorównuje ona a w wielu przypadkach przewyż-
sza odporność korozyjną austenitycznych stali chromowo-niklowych.  Ważną cechą tytanu
jest jego silne powinowactwo w stanie nagrzanym i ciekłym do gazów atmosferycznych (tle-
nu, azotu i wodoru), co powoduje, że we wszystkich prawie procesach technologicznych, w
których tytan zostaje ogrzany do temperatury umożliwiającej dyfuzję wymienionych gazów,
należy stosować atmosfery ochronne lub próżnię. Praktycznie tytan jest odporny na działanie
atmosfery tlenowej tylko do temperatury 120°C, powyżej tej temperatury na powierzchni me-
talu tworzą się tlenki. Absorpcja i dyfuzja wodoru zaczynają się w temperaturze powyżej
150°C. Z powietrzem tytan reaguje w temperaturze powyżej 500°C, przy czym jego po-
wierzchnia pokrywa się szczelną warstewką tlenków i azotków. Trzeba jednak podkreślić, że
w miarę wzrostu temperatury chemiczna aktywność tytanu silnie wzrasta i w powietrzu tytan
zapala siÄ™ pÅ‚omieniem w temperaturze 1200°C w czystym tlenie - już w temperaturze 610°C .
TYTAN TECHNICZNY
Tytan techniczny zależnie od gatunku zawiera 0,2-1,2% zanieczyszczeń (tlen, azot, węgiel,
żelazo, wodór i krzem). Pierwiastki te powodują zmiany własności mechanicznych, a zwłasz-
cza;
·ð wzrost wytrzymaÅ‚oÅ›ci na rozciÄ…ganie,
·ð granica plastycznoÅ›ci oraz twardoÅ›ci,
oraz powodujÄ… zmniejszenie wskaz
ników własności plastycznych.
Tytan techniczny jest produkowany na saklę przemysłową w postaci:
·ð odlewów,
·ð blach cienkich i grubych,
·ð taÅ›m,
·ð prÄ™tów prasowanych wypÅ‚ywowo i kutych,
·ð rur,
·ð części tÅ‚oczonych i kutych.
 Podlega obróbce plastycznej na zimno i na gorÄ…ce (w temp. 1000-750°C) oraz obróbce
skrawaniem (ostre narzędzia, obfite chłodzenie). Nie podlega natomiast obróbce cieplnej, a
umacnia się go jedynie przez zgniot. Można go spawać łukowo w osłonie gazów szlachetnych
(argonu lub helu) i elektrożużlowo, poza tym zgrzewać punktowo, liniowo i doczołowo oraz
lutować lutami miękkimi i twardymi .
Wykorzystuje się go głównie:
·ð w przemyÅ›le lotniczym, zarówno na elementy silników, jak i kadÅ‚ubów samolotów
·ð w przemyÅ›le okrÄ™towym (części silników, armatura, pompy do wody morskiej),
·ð w przemyÅ›le chemicznym (aparatura),
·ð w protetyce stomatologicznej i w chirurgii kostnej (nie jest toksyczny dla organizmu
ludzkiego) itd.
STOPY TYTANU
Pierwiastki stopowe (aluminium, tlen, azot, węgiel) mają różny wpływ na temperaturę
przemiany alotropowej tytanu. Podwyższają temperaturę przemiany tym samym zwiększają
obszar istnienia tytanu ą. Dlatego nazywamy je stabilizatorami fazy ą. Pozostałe pierwiastki
stopowe (molibden, wanad, niob, tantal, chrom, mangan, żelazo, wodór) obniżają temperaturę
przemiany i zwiÄ™kszajÄ… obszar istnienia tytanu ². Te pierwiastki noszÄ… nazwÄ™ stabilizatorów
fazy ².  OsobnÄ… grupÄ™ stanowiÄ… pierwiastki, których wpÅ‚yw na temperaturÄ™ przemiany alo-
tropowej jest nieznaczny. Należą tu cyna, cyrkon, tor, hafn i inne. Te pierwiastki nazywa się
zwykle neutralnymi .
Dwuskładnikowe układy równowagi faz tytanu z pierwiastkami wchodzącymi w skład sto-
pów można podzielić na trzy główne typy w zależności od wpływu pierwiastka stopowego na
strukturę stopu w stanie równowagi:
·ð typu I, w którym pierwiastek stopowy rozszerza zakres istnienia roztworu staÅ‚ego Ä… 
międzywęzłowego tlenu, azotu i węgla, różnowęzłowego dla aluminium  stabilizując
fazę ą w strukturze stopów
·ð typu II, w którym pierwiastek stopowy rozszerza zakres istnienia roztworu staÅ‚ego ²,
stabilizujÄ…c w strukturze stopów fazÄ™ ²  wystÄ™pujÄ… dla molibdenu, wanadu, niobu i tan-
talu które znacznie lepiej rozpuszczajÄ… siÄ™ w tytanie ², niż w tytanie Ä…, tworzÄ…c roztwo-
ry stałe różnowęzłowe.
·ð typu III, w którym nastÄ™puje rozkÅ‚ad roztworu staÅ‚ego pierwiastka stopowego w tytanie
².
Wszystkie te grup wykazują charakterystyczne połączenie własności mechanicznych i
technologicznych, które decydują i ich przeznaczeniu. Wszystkie otrzymywanie stopy tytanu
stosowane są głównie w przemyśle lotniczym i chemicznym.
Poniższa tabela przedstawia skład chemiczny ważniejszych przemysłowych stopów tytanu.
SKA
AD CHEMICZNY WAŻNIEJSZYCH STOPÓW TYTANU
SKA
AD CHEMICZNY - % (pozostała część magnez)
Typ
Oznaczenie Stopu
aluminium molibden cyna krzem wanad
Stopu
inne
(Mo) (Sn) (Si) (V)
Ti-5Al-2,5Sn, BT5-1* 5 - 2,5 - - -
Ä…
RMI 5621 5 1 6 - - 2 Zr
RMI 3A1-2,5V 3 - - - 2,5 -
Ti.4Al-3Mo.lV 4 3 - - 1 -
Ti-6Al-2Sn-4Zr-2Mo 6 2 2 - - 4 Zr
Ti-6Al-4V, BT6* 6 - - - 4 -
Ti-6Al-6V-2Sn 6 - 2 - 6 -
Ti-7Al-4Mo 7 4 - - - -
Ä… + ²
BT3-1* 5,5 2 - 0,20 - 2 Cr, 1 Fe
BT4* 4 - - - - 1,5 Mn
BT8* 6,5 3,5 - 0,2 - -
BT9* 6,5 3,5 - 0,2 - 2 Zr
BT20* 6 1 - - 1 2 Zr
*Stopy rosyjskie, pozostałe amerykańskie
Stopy Ä….
Podstawowym składnikiem stopowym w stopach ą jest aluminium. Podwyższa ono wy-
trzymałość i zmniejsza gęstość, pogarsza jednak plastyczność. Dlatego, jego zawartość jest
zwykle ograniczona i nie przekracza 8%. Także cyna powoduje podwyższenie wytrzymałości
stopów, nie zmniejszając przy tym ich plastyczności i zdolności do odkształceń plastycznych
w wysokich temperaturach. Jej zawartość w stopach ą nie przekracza zwykle 6%. Podobne
własności wykazuje cyrkon.
Niektóre stopy ą obok aluminium zawierają małe ilości (1-2%) niektórych pierwiastków
stabilizujÄ…cych fazÄ™ ² (niob (Nb), tantal (Ta), wanad (V), molibden (Mo)). Dodatek tych
pierwiastków z jednej strony podwyższa wytrzymałość stopów, z drugiej - polepsza ich zdol-
ność do obróbki plastycznej na gorąco, co jest szczególnie ważne w przypadku stopów zawie-
rających większą ilość aluminium. Jednocześnie wysoka zawartość aluminium równoważy
ich wpływ na strukturę, tak że stopy zachowują jednofazową strukturę ą.
Wszystkie stopy ą cechuje dobra spawalność i żarowytrzymałość. Pierwsza własność jest
wynikiem jednofazowej struktury, druga - obecności aluminium. Stopy ą nie podlegają ob-
róbce cieplnej poza wyżarzaniem rekrystalizującym i wyżarzaniem odprężającym, stosowa-
nymi oczywiście w razie potrzeby. Umacnia się je jedynie przez zgniot, podobnie jak tytan
techniczny.
Stopy Ä… + ².
Podstawowym warunkiem uzyskania dwufazowej struktury Ä… + ² jest obecność w sto-
pie odpowiedniej iloÅ›ci pierwiastków stabilizujÄ…cych fazÄ™ ². Najbardziej odpowiednimi za-
równo ze względu na własności ich roztworów w tytanie, jak i cenę są:
·ð mangan,
·ð wanad,
·ð molibden,
·ð chrom
·ð żelazo.
Wszystkie te pierwiastki rozpuszczajÄ… siÄ™ bardzo dobrze w tytanie ² i bardzo sÅ‚abo w tytanie
ą, w związku z czym ich wpływ na własności mechaniczne występuje przede wszystkim w
fazie ². WÅ‚asnoÅ›ci mechaniczne stopów tej grupy od iloÅ›ci i wÅ‚asnoÅ›ci fazy ². WiÄ™kszość sto-
pów Ä… + ² oprócz wymienionych pierwiastków zawiera jeszcze aluminium, które dobrze roz-
puszcza siÄ™ zarówno w tytanie Ä…, jak i w tytanie ². W takim przypadku wÅ‚asnoÅ›ci stopu sÄ…
wypadkowÄ… wÅ‚asnoÅ›ci obu faz. Zatem stopy Ä… + ² można podzielić na dwie podgrupy:
a) stopy zawierajÄ…ce tylko pierwiastki stabilizujÄ…ce fazÄ™ ²,
b) stopy zawierajÄ…ce pierwiastki stabilizujÄ…ce fazÄ™ ² i aluminium.
Stopy Ä… + ² zawierajÄ…ce aluminium cechujÄ… wysokie wskaz
niki własności mechanicznych.
WytrzymaÅ‚ość zmÄ™czeniowa i udarność stopów Ä… + ² zawierajÄ…cych aluminium sÄ… mniej wiÄ™-
cej takie same, jak stopów bez aluminium, wytrzymałość na pełzanie nieco wyższa. Ponadto
stopy Ä… + ² zawierajÄ…ce aluminium cechuje mniejsza gÄ™stość, lepsza obrabialność skrawa-
niem i niższa temperatura przemiany martenzytycznej.
WytrzymaÅ‚ość wiÄ™kszoÅ›ci stopów Ä… + ² może być dodatkowo podwyższona przez odpo-
wiednią obróbkę cieplną, składającą się z:
·ð przechÅ‚odzenia
·ð starzenia.
Pierwszy proces polega na nagrzaniu do temperatury istnienia stabilnej fazy ² lub nieco poni-
żej (tzn. do obszaru dwufazowego Ä… + ², ale w pobliżu jego górnej granicy), wygrzaniu w tej
temperaturze i następnie szybkim ochłodzeniu. W wyniku otrzymuje się bądz
fazÄ™ ² w stanie
nierównowagi, bądz
mieszaninÄ™ faz Ä… + ², w której faza ² jest także w stanie nierównowagi.
W żadnym przypadku nie wolno jednak dopuścić do przemiany martenzytycznej i wydziele-
nia siÄ™ fazy Ä…'. Proces starzenia polega na nagrzaniu do temperatury 450 ÷ 600°C, zależnie od
składu chemicznego obrabianego stopu. Czas wygrzewania i sposób chłodzenia (powietrze,
woda) również zależą od składników stopu. W czasie starzenia następuje częściowy rozkład
nietrwaÅ‚ej fazy ² na Ä… + ². Bez wzglÄ™du na pierwotnÄ… strukturÄ™ stopu podlegajÄ…cego starzeniu
(² czy Ä… + ²), wÅ‚asnoÅ›ci mechaniczne po starzeniu zależą od postaci wydzieleÅ„ fazy Ä… powsta-
jÄ…cej w wyniku rozkÅ‚adu fazy ² oraz od iloÅ›ciowego stosunku faz Ä… i ² .
Przechłodzenie i starzenie zwykle powodują spadek wskaz
ników własności plastycznych,
natomiast wytrzymałość wzrasta o około 35% w stosunku do wytrzymałości stopów w stanie
wyżarzonym. Stopy Ä… + ² podlegajÄ… również wyżarzaniu rekrystalizujÄ…cemu i odprężajÄ…cemu,
podobnie jak stopy Ä….
Spawalność stopów Ä… + ² jest zależna przede wszystkim od procentowej zawartoÅ›ci pier-
wiastków stabilizujÄ…cych fazÄ™ ². Przy zawartoÅ›ci do 3% stopy Ä… + ² sÄ… mniej czuÅ‚e na szyb-
kość chłodzenia po spawaniu i wykonane z nich złącza spawane mają zadowalające własności
mechaniczne. Jeśli jednak zawartość pierwiastków stopowych (bez aluminium) przekracza
3%, złącza bezpośrednio po spawaniu są kruche i wymagają odpowiedniej obróbki cieplnej.
Stopy ².
TrzeciÄ… grupÄ™ stopów tytanu stanowiÄ… jednofazowe stopy ², które można uzyskać bÄ…dz

przez odpowiedniÄ… zawartość pierwiastków stabilizujÄ…cych fazÄ™ ², bÄ…dz
przez przechładzanie
z obszaru stabilnej fazy ² w wyższych temperaturach, przy stężeniach skÅ‚adnika stopowego
niższych od stanu równowagi. Praktycznie wykorzystuje się drugą metodę, otrzymując jednak
stopy ² o strukturze niestabilnej. Stopy ² cechuje bardzo wysoka wytrzymaÅ‚ość, zwÅ‚aszcza po
obróbce cieplnej. Na przykład, stop Ti-13V-llCr-3Al w stanie wyżarzonym wykazuje wy-
trzymałość na rozciąganie Rm = 930 MPa, w stanie przechłodzonym i starzonym
Rm = 1275 MPa, a po walcowaniu na zimno i starzeniu Rm = 1750 MPa, co czyni go metalem
o najwyższej wytrzymałości właściwej ze wszystkich tworzyw konstrukcyjnych (gęstość sto-
pu wynosi 4,85 g/cm3). Stopy ² sÄ… spawalne zarówno w stanie wyżarzonym, jak i starzonym.
Również ich obróbka skrawaniem nie przedstawia większych trudności.
Bibliografia:
1. A. Ciszewski, T. Radomski, A. Szummer, Materiałoznawstwo, Warszawa 2009