STANOWIENIE PRAWA
Stanowienie prawa - czynność konwencjonalna dokonywana przez kompetentny organ państwa, poprzez
którą to nakazuje on realizację danych norm prawnych. Poprzez akt stanowienia prawa organ w istocie
kreuje nowe normy prawne. Szczególnym przypadkiem stanowienia prawa jest współstanowienie. Mamy z
nim do czynienia gdy czynność stanowienia prawa wymaga decyzji więcej niż jednego organu państwa.
Legislacja (fr. législation z Å‚ac. legis latio, legis lationis wniosek do prawa od Å‚ac. lex, legis prawo + latio
przyniesienie)  proces tworzenia przez organy państwowe i samorządowe aktów prawnych powszechnie
obowiązujących na danym terenie. Legislacja utożsamiana jest z kompetencjami parlamentu związanymi z
uchwalaniem ustaw.
Proces legislacyjny w Polsce (proces tworzenia prawa)  to sposób uchwalania ustaw, określony ściśle
przez KonstytucjÄ™ i regulamin Sejmu.
Pierwszy etap procesu legislacyjnego rozpoczyna siÄ™ od wniesienia inicjatywy ustawodawczej, czyli projektu
ustawy zgłaszanego przez uprawnione do tego organy, instytucje i grupy: prezydenta, Radę Ministrów,
Senat, co najmniej 15 posłów, komisję sejmową (niezależnie od liczebności) lub co najmniej 100 tysięcy
obywateli.
Prezydium Sejmu przesyła projekt ustawy do odpowiedniej komisji.
Komisja sejmowa przesyła sprawozdanie, w którym oceniany jest projekt ustawy, pod plenarne obrady
Sejmu.
Następnie przedstawiony projekt ustawy rozpatrywany jest w trzech czytaniach (z wyjątkiem projektów ustaw
pilnych, które rozpatrywane są w dwóch), podczas których projekt ustawy może zostać uchwalony. W
przypadku, gdy projekt ustawy zostaje odrzucony w obu czytaniach, nie wraca już pod obrady Sejmu.
Pierwsze czytanie przeprowadza się na posiedzeniu właściwej przedmiotowo komisji sejmowej, z wyjątkiem
projektów ustaw dotyczących m.in. konstytucji, praw i wolności obywatelskich, prawa wyborczego, ustaw
budżetowych i podatkowych pociągających za sobą istotne skutki finansowe, organów państwa i samorządu
terytorialnego, których czytanie odbywa się na plenarnym posiedzeniu sejmu.
Po dyskusji i wprowadzeniu poprawek przez komisję, następuje drugie czytanie. Obejmuje ono
przedstawienie Sejmowi sprawozdania Komisji o projekcie ustawy, debatę oraz zgłaszanie poprawek i
wniosków.
Podczas trzeciego czytania, komisja przedstawia (jeżeli projekt nie został przez Sejm skierowany ponownie
do Komisji) dodatkowe sprawozdania, poprawki i wnioski, po których odbywa się głosowanie.
Ustawę uchwaloną przez Sejm rozpatruje następnie Senat, który może wnieść do niej poprawki, przyjąć bez
zmian lub odrzucić w całości. Jeżeli Senat w ciągu 30 dni (20 dla ustawy budżetowej i 14 dla ustawy w trybie
pilnym) nie podejmuje stosownej uchwały, ustawę uznaje się za przyjętą.
Jeśli Senat odrzuci ustawę lub zaproponuje w niej poprawki, Sejm może ich nie przyjąć bezwzględną
większością głosów przy obecności połowy ustawowej liczby posłów lub je zaakceptować. Jeśli zostaną
zaakceptowane proces legislacyjny ulega powtórzeniu.
Kolejnym etapem jest przedstawienie uchwalonej ustawy do podpisu prezydenta RP, który w ciągu 21 dni
zarządza jej ogłoszenie w Dzienniku Ustaw RP.
Prezydentowi przysługują jednak dodatkowe kompetencje. Może on przed podpisaniem ustawy wystąpić do
Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem w sprawie jej zgodności z konstytucją (jeżeli jest zgodna musi ją
podpisać). Jeżeli ustawa jest niezgodna odmawia jej podpisania. Gdy niezgodne są tylko jej części,
prezydent podpisuje ją z pominięciem przepisów uznanych za niezgodne z Konstytucją albo zwraca Sejmowi
w celu ich poprawy.
Prezydent może też odmówić podpisania ustawy (weto) i z umotywowanym wnioskiem w ciągu miesiąca
przekazać ją do Sejmu w celu ponownego rozpatrzenia.
Jeśli Sejm większością 3/5 głosów przy obecności połowy ustawowej liczby posłów ponownie uchwali
ustawę, prezydent ma obowiązek podpisać ją w ciągu 7 dni, po czym Prezes Rady Ministrów zarządza jej
publikacjÄ™ w Dzienniku Ustaw.
Publikacja w Dzienniku Ustaw RP oznacza wejście ustawy w życie, chyba że w treści ustawy zapisano inny
termin rozpoczęcia jej obowiązywania.
Patrz także Inflacja prawa
y
ródła Proces legislacyjny. edukacja.senat.gov.pl. [dostęp 2009-03-01].
Abrogacja - uchylenie, odwołanie lub zniesienie uchwały czy aktu prawnego bez zastąpienia go innym.
Akt prawotwórczy  akt, wydany przez uprawniony podmiot publiczny, na podstawie upoważnienia
zawartego w konstytucji lub innej ustawie, w formie przez ustawÄ™ przewidzianej, zawierajÄ…cy normy prawne
o charakterze generalnym i abstrakcyjnym.
Akty prawotwórcze bywają dzielone na akty powszechnie obowiązujące i akty kierownictwa wewnętrznego.
Te ostatnie są przedmiotem badań nauki prawa administracyjnego.
Akty prawotwórcze są często utożsamiane ze z
ródłami prawa i aktami normatywnymi.
Bibliografia Paweł Sarnecki (red.), Prawo konstytucyjne RP, wyd. V, Warszawa 2004, ISBN 83-7387-
079-2
Zobacz też akt normatywny, z
ródła prawa akt powszechnie obowiązujący, akt kierownictwa wewnętrznego
norma generalna, norma abstrakcyjna
Akty powszechnie obowiązujące  rodzaj aktów prawotwórczych zawierających normy postępowania
dotyczące adresatów określonych generalnie, zasadniczo obowiązują na całym terytorium kraju. Za ich
pomocą można regulować sferę praw i obowiązków obywateli, tworzenie i odwoływanie organów
publicznych oraz określać ich kompetencje władcze. Mogą stanowić podstawę aktów stosowania prawa
wobec osób fizycznych i prawnych, przykładowo w postaci decyzji administracyjnych, czy orzeczeń
sÄ…dowych.
Do grupy aktów powszechnie obowiązujących należą: konstytycje, umowy międzynarodowe, ustawy,
rozporządzenia. Specyficzną grupę aktów powszechnie obowiązujących stanowią akty prawa miejscowego.
Akty kierownictwa wewnętrznego - normują zachowania adresatów, usytuowanych wewnątrz układu
organizacyjnego administracji publicznej - adresatów podporządkowanych służbowo i organizacyjnie.
Akty obowiązują tylko te jednostki, które podległe są organowi wydającemu te akty. Nie mogą one regulować
bezpośrednio sfery praw i obowiązków obywateli, nie mogą stanowić podstawy decyzji wobec osób
fizycznych i prawnych.
Bibliografia Eugeniusz Bojanowski, Krzysztof Żukowski: Leksykon prawa administracyjnego. Warszawa:
Wydawnictwo C. H. Beck, 2009, s. 12. ISBN 978-83-255-0838-8.
Norma generalna, to norma, której hipoteza jest sformułowana przy pomocy nazwy generalnej, a więc
odnosi się do adresatów wskazanych poprzez cechy, np. pracodawca (osoba zatrudniająca inne osoby),
osoba pełnoletnia (osoba, która ukończyła XX lat życia). Tego rodzaju normy z reguły będą występować w
ustawach i innych aktach normatywnych.
Przeciwieństwem normy generalnej jest norma indywidualna.
Istnieje również odmienne rozumienie normy generalnej - jest to norma ogólna a jednocześnie abstrakcyjna,
czyli norma skierowana do większej liczby adresatów i wskazująca wielokrotny (powtarzalny) sposób
zachowania, np. Podatnik, którego przychód w roku obliczeniowym przekroczył kwotę xxx złotych,
zobowiązany jest do zapłacenia podatku dochodowego.
Norma abstrakcyjna  norma prawna, której dyspozycja formułuje regułę wielokrotnego (powtarzalnego)
powinnego zachowania.
Przeciwieństwem normy abstrakcyjnej jest norma konkretna.
Derogacja (uchylenie, z łac. derogatio)  uchylenie części normy prawnej i zastapienie jej nową.
Abrogacja  uchylenie "czyste", całkowite zniesienie normy prawnej bez zastępowania jej nową.
Obrogacja  uchylenie całkowite normy prawnej i zastąpienie jej nową normą.
Linki zewnętrzne Beata Kanarek, Teoretyczna analiza pojęcia  derogacja , Szczecin 2000 (DOC)
Inflacja prawa (inflacja legislacyjna, nadregulacja)  potoczna nazwa negatywnego zjawiska w procesie
legislacji polegającego na tworzeniu nadmiernej ilości prawa, niewspółmiernej w stosunku do rzeczywistych
potrzeb, zbytniej szczegółowości przepisów oraz nadregulacji[1][2][3][4].
Nazwa jest analogią do inflacji ekonomicznej, w której zwiększenie ilości pieniądza bez pokrycia zmniejsza
jego wartość. Inflacja prawa nie zmniejsza jego siły oddziaływania, ale zmniejsza jego efektywność jako
zbioru norm ułatwiających funkcjonowanie społeczeństwa.
Nadprodukcja aktów prawnych (inflacja legislacyjna) [występuje] jako skutek podejścia "zawsze
regulować . Pomimo, iż liczba ustaw przyjmowanych rocznie w Polsce od 2001 do 2007 r. zmniejszała
się, to w 2008 r. nastąpiło zintensyfikowanie działalności legislacyjnej. Powstaje pytanie czy liczba
aktów prawnych odzwierciedla liczbę problemów społeczno-gospodarczych zidentyfikowanych przez 

rząd i czy w każdym przypadku zidentyfikowany problem należało rozwiązywać przez przyjęcie aktu
prawnego.
 Ministerstwo Gospodarki[5]
Inflacja prawa ma szereg niekorzystnych konsekwencji, takich jak niespójność przepisów, rozmycie
odpowiedzialności za ich wprowadzanie, uznaniowość w interpretacji[6][7], formalizm[8], konieczność
częstych nowelizacji[9], rozrost biurokracji[10] oraz częste uchylanie przepisów przez wyższe instancje[11]
[12][13][14].
Na przykład NIK w raporcie poświęconym egzekucji podatku dochodowego w 2010 zauważył, że "częste
zmiany przepisów i aktualizacje formularzy podatkowych powodują popełnianie przez podatników błędów,
których skutkiem są liczne korekty zeznań i zwiększenie obciążenia pracą urzędów". NIK wnioskował
wówczas także o stabilizację przepisów podatkowych zauważając, że "Od 1991 r. ponad 100 razy
dokonywano zmian w ustawie o PIT"[15]. InnÄ… powszechnÄ… praktykÄ… jest tzw. prawo powielaczowe czyli
niepublikowane, wewnętrzne interpretacje, okólniki i wytyczne, o wątpliwej podstawie prawnej, które jednak
wywierają realny wpływ na praktykę funkcjonowania administracji publicznej[16].
NIK w wyniku analizy decyzji skarbowych z lat 2008-2010 stwierdziła znaczną liczbę decyzji błędnych,
skutkujących uchyleniami w instytucjach odwoławczych oraz koniecznością wypłacania odszkodowań przez
Skarb Państwa. Według NIK istotną przyczyną są chaotyczne i niestabilne przepisy podatkowe, które
powodują podejmowanie błędnych decyzji tak przez kontrolowanych jak i przez kontrolujących[17].
Równocześnie w pierwszych dwóch kwartałach 2011 roku ustawodawca wprowadził ponad 40 zmian w
przepisach o podatku VAT[18].
Równocześnie dodatkowe regulacje wprowadzane bez zapewnienia środków wystarczających do ich
sprawnej egzekucji skutkują wieloletnimi zaległościami w procedowaniu spraw urzędowych[19].
Zbyt skomplikowane i niezrozumiałe prawo jest wymieniane w sondażach publicznych jako bariera do
rozpoczynania działalności gospodarczej. Jeżeli już uda się przebrnąć przez labirynt formalności
okazuje się, że często prawo nakłada na przedsiębiorców nadmierne obowiązki, powodując po ich 

stronie nieuzasadnione koszty.
 Ministerstwo Gospodarki, "Reforma regulacji", 2009[20]
Polski Sąd Najwyższy w podsumowaniu pracy za 2008 rok skomentował prawo przedstawiane mu do oceny
jako "coraz bardziej rozbudowane i różnorodne, a jednocześnie zmienne, niejasne, pełne luk i wątpliwości
oraz o niskiej jakości formalnej oraz merytorycznej"[21]. Negatywną ocenę jakości polskiego prawa Sąd
Najwyższy powtórzył w raporcie w 2010 roku[22].
Przeprowadzona w 2010 roku analiza 129 ustaw wskazała 148 różnych form reglamentacji działalności
gospodarczej w postaci koncesji, licencji, wpisów do rejestrów, zezwoleń i pozwoleń. A
Ä…czny roczny koszt
tych regulacji dla przedsiębiorców i obywateli został oszacowany na 133 mln zł, podczas gdy korzyści dla
budżetu dzięki nim uzyskiwane  ok. 8 mln zł[23]. W VI kadencji Sejmu uchwalone zostały 953 ustawy, z
czego 70% stanowiły nowelizacje istniejących aktów prawnych, w tym 17 zmian kodeksu karnego[24].
Jako przykłady negatywnych skutków niskiej jakości stanowionego prawa wskazywane są wątpliwości w
interpretacji przepisów dotyczących opodatkowania ubezpieczeń medycznych[25] czy zawieszenia
działalności gospodarczej w ZUS[26]. Także w ocenie Ministerstwa Finansów to właśnie chaotyczna i
nieracjonalnie prowadzona legislacja była główną przyczyną spraw JTT, Optimusa i Romana Kluski, które
stały się symbolem bezpodstawnych represji organów państwowych wobec przedsięborców[27]. Jako
przykłady legislacji prowadzonej w sposób nietransparentny, budzący podejrzenia korupcji i sprzeczny z
zasadami państwa prawa wymienia się ustawę hazardową (przyczyna wybuchu afery hazardowej)[28],
ustawę o kierujących pojazdami[29], rozporządzenia regulujące rynek górniczy[30] czy ustawę o radiofonii i
telewizji z 2002 roku (słynne ...lub czasopisma).
Niespójne prawo podatkowe generuje również znaczne koszty bezpośrednie i pośrednie związane z jego
interpretacją. W 2009 roku urzędy skarbowe wydały łącznie 30 tys. indywidualnych interpretacji
podatkowych. Bezpośredni koszt funkcjonowania biur Krajowej Informacji Podatkowej wyniósł w tym roku 30
mln zł[31]. Równocześnie nadal zdarzają się wzajemnie sprzeczne interpretacje tych samych przepisów[32],
a także interpretacje skutkujące praktycznym naruszeniem zasady lex retro non agit[33][34].
Osobny artykuł: Fiskalizm.
Według prof. Marka Zubika w polskiej legislacji "od dłuższego czasu przywiązuje się nadmierną wagę do
stanowienia prawa jako mechanizmu regulacji stosunków społecznych", pomijając wcześniejszą analizę
problemu i ocenę racjonalności różnych rozwiązań (ocena skutków regulacji)[35]. Według prezydenta
Bronisława Komorowskiego "zła ocena sposobu stanowienia prawa odbija się na zaufaniu do państwa i
systemu demokratycznego"[36].
Już z I wieku n.e. pochodzi znana sentencja Tacyta opisująca zjawisko inflacji prawa:
im większy nieład w państwie, tym liczniejsze ustawy  Tacyt[37]
 
Przypisy
1. ę! Jerzy Pilczyński: Toniemy w paragrafach. Rzeczpospolita, 31 maja 2005.
2. Ä™! Janusz Kochanowski, Magdalena Braczkowska: Szkodliwa nadregulacja. Prawo europejskie w praktyce
nr 10 (15), 2005.
3. Ä™! Patologie w administracji publicznej. Wolter Kluwers, 2009. ISBN 9788376016283.
4. Ä™! Henryka Bochniarz: Jak siÄ™ w Polsce prowadzi biznes?. gazeta.pl, 2011.
5. Ä™! Lepsze prawo. Program reformy regulacji 2010-2011. Ministerstwo Gospodarki, 2010.
6. Ä™! Prof. Safjan o inflacji prawa. Lex, 2006.
7. ę! Marcin Mongiałło: Inflacja prawa. Prawo i polityka, 2003.
8. Ä™! Polska wiara w moc pieczÄ…tki. Dziennik Polski, 9 kwietnia 2009.
9. Ä™! Nowelizacja goni nowelizacjÄ™. Dziennik Polski, 18 maja 2009.
10.ę! Krzysztof Rybiński: Rybiński: Prawny potop sprzyja rozrostowi biurokracji. Czas to zatrzymać. Gazeta
Prawna, 2011.tuł
11.Ä™! Sejm uchwala coraz gorsze ustawy. Gazeta Prawna, 2010.
12.Ä™! Lepsze prawo. Program reformy regulacji 2010-2011. Ministerstwo Gospodarki, 2010.
13.ę! Inflacja prawa  wywiad z sędzią Jerzym Stępniem z Trybunału Konstytucyjnego. Jurysdykcja
Podatkowa, 2007.
14.ę! Błąd w składni szablonu {{Cytuj stronę}}. Brak podanego tytułu cytowanej strony (parametr tytuł=|).
Polska 2015: Paranoja tworzenia polskiego prawa |data=2011 |opublikowany=gazeta.pl
15.ę! Informacja o wynikach kontroli poboru podatku dochodowego od osób fizycznych. Najwyższa Izba
Kontroli, 2010.
16.ę! Prof. dr hab. Andrzej Gomułowicz: Prawo powszechnie obowiązujące jako podstawa decyzji
podatkowej. Monitor Podatkowy, 2007.
17.ę! NIK: Fiskus wydaje za dużo błędnych decyzji. Rzeczpospolita., 2011.
18.ę! 40 zmian w VAT w pół roku. Rzeczpospolita, 2011.
19.ę! Rekord opieszałości nadzoru budowlanego. Dziennik Polski, 2010.
20.Ä™! Reforma regulacji. Ministerstwo Gospodarki, 2009.
21.ę! Sąd Najwyższy: Prawo jest niejasne, pełne luk i wątpliwości. 2009.
22.ę! Sąd Najwyższy: polskie prawo stale się pogarsza. gazeta.pl, 2010.
23.ę! Ocena skutków regulacji  ustawa o ograniczaniu barier. Ministerstwo Gospodarki, 2010.
24.ę! 100 posiedzeń Sejmu: dużo ustaw, słaba jakość. Rzeczpospolita, 2011.
25.ę! Przedsiębiorcy zmuszeni płacić za pakiety medyczne pięć lat do tyłu?. Gazeta.pl, 2010.
26.ę! Za błędy urzędników płacimy wszyscy. Jak zawsze.. Dziennik Polski, 2010.
27.ę! Biała księga JTT Computer i Optimus SA. Ministerstwo Finansów, 2006.
28.ę! Julia Pitera: Proces nowelizacji ustawy o grach i zakładach wzajemnych w latach 2008-2009.
Kancelaria Prezesa Rady Ministrów, 2010.
29.ę! Kto wrzucił autobus do ustawy. Gazeta.pl, 2011.
30.ę! NIK o korupcyjnym podłożu regulacji rynku napraw maszyn górniczych. NIK, 2010.
31.ę! Interpretacja podatkowa będzie droższa. 25-krotnie. Money.pl, 2011.
32.ę! Przemysław Poznański: Jeden urzędnik, dwie sprzeczne interpretacje podatkowe. gazeta.pl, 2008.
33.ę! Opodatkowanie pakietów medycznych. 2011.
34.ę! ZUS pozwalał ludziom zawieszać składki. Wytyczne szły z góry. Dziennik Polski, 2010.
35.Ä™! Polskie prawo wymaga naprawy. Rzeczpospolita, 2010.
36.ę! Prezydent: zła opinia o prawie osłabia zaufanie do państwa. Prezydent.pl, 2011.
37.Ä™! Åšwiderski A., Kryzys finansowy 2007-2009 jako efekt dysfunkcji legislacyjnych w systemie prawa, HUK,
nr 2/2009, s. 204
Linki zewnętrzne Ernst & Young  raport "Barometr legislacyjny
Zobacz też Biurokracja Fiskalizm Ocena skutków regulacji Budżet zadaniowy Wymiar sprawiedliwości Sprawa
Magoory
Inicjatywa ustawodawcza  uprawnienie do przedkładania władzy ustawodawczej projektów aktów
normatywnych. Z reguły krąg podmiotów uprawnionych do wniesienia projektu określany jest w konstytucji,
rzadziej w ustawach zwykłych. Niektóre aspekty prawa inicjatywy ustawodawczej mogą być określane także
w regulaminach parlamentarnych lub wynikać ze zwyczaju.
Inicjatywa ustawodawcza zazwyczaj przysługuje rządowi oraz członkom parlamentu.
Inicjatywa ustawodawcza w Polsce
Ta sekcja przedstawia sytuacjÄ™ tylko z polskiej perspektywy.
Zajrzyj na stronę dyskusji i pomóż go poprawić.
W Polsce, na mocy art. 118 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, prawo inicjatywy ustawodawczej
przysługuje:
" Senatowi
" Prezydentowi RP
" Radzie Ministrów (rządowi)
" posłom, przy czym Regulamin Sejmu wymaga, by projekt był zgłoszony przez grupę 15 posłów lub
poselskÄ… komisjÄ™ sejmowÄ…
" grupie 100 tysięcy obywateli - tzw. inicjatywa ludowa.
Podmiotowe ograniczenie inicjatywy ustawodawczej odnosi siÄ™ do:
" projektu ustawy budżetowej oraz projektów ustaw bezpośrednio wyznaczających sytuację finansów
państwowych - inicjatywę posiada wyłącznie Rada Ministrów (art. 221 Konstytucji)
" projektu ustawy o zmianie konstytucji - inicjatywa przysługuje grupie obejmującej co najmniej 1/5
ustawowej liczby posłów, Senatowi oraz prezydentowi (art. 235 ust.1)
Inicjatywa prawodawcza w Unii Europejskiej
Ta sekcja przedstawia sytuacjÄ™ tylko z unijnej perspektywy.
Zajrzyj na stronę dyskusji i pomóż go poprawić.
Inicjatywa w I filarze
Bezpośrednia inicjatywa przygotowywania aktów normatywnych we Wspólnocie Europejskiej z pewnymi
wyjątkami zarezerwowana jest dla Komisji Europejskiej. Jedynie w przypadku tworzenia wspólnej dla państw
członkowskich Unii ordynacji wyborczej do Parlamentu Europejskiego, inicjatywa w tym zakresie należy do
samego Parlamentu. Poza tym w pięcioletnim okresie przejściowych po wejściu w życie Traktatu
amsterdamskiego (1 maja 1999 - 1 maja 2004) Komisja Europejska dzieliła inicjatywę prawodawczą z
państwami członkowskimi w obrębie tytułu IV Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską (wizy,
imigracja, azyl, współpraca sądowa w sprawach cywilnych).
Parlament Europejski oraz Rada Unii Europejskiej posiadają tzw. inicjatywę pośrednią, która oznacza, iż
mogą one żądać od Komisji Europejskiej przedłożenia określonej inicjatywy prawodawczej. Niemniej żadanie
to nie tworzy dla Komisji obowiązku prawnie wiążącego. Od oceny Komisji zależy, czy wystąpi z określoną
inicjatywą, a jeśli tak, to jaka będzie jej treść.
Inicjatywa w II i III filarze
W obszarze II filaru Unii Europejskiej (Wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa) inicjatywa należy do
Rady Europejskiej oraz Rady Unii Europejskiej. Jednak Rada UE może żądać od Komisji przedstawienia
"wszelkich właściwych propozycji", co uprawnia do stwierdzenia, iż pośrednią inicjatywę prawodawczą w II
filarze może posiadać Komisja Europejska.
Z kolei w ramach III filaru UE (Współpraca policyjna i sądowa w sprawach karnych) inicjatywa dzielona jest
między Komisję Europejską i państwa członkowskie Unii.
Zapoznaj się z zastrzeżeniami dotyczącymi pojęć prawniczych w Wikipedii.
Inkorporacja norm prawnych  pojęcie bliskoznaczne kodyfikacji, oznacza zebranie i spisanie norm
prawnych, np. norm do tej pory występujących w formie zwyczajowej bądz
też norm rozproszonych w wielu
aktach prawnych, w formie jednego aktu normatywnego. Z reguły wskazuje się na różnice między
inkorporacjÄ… a kodyfikacjÄ… sprowadzajÄ…ce siÄ™ do jednoczesnego wprowadzania modyfikacji do norm
prawnych. Jeżeli normy prawne spisywane są w dotychczasowym brzmieniu, mówimy o inkorporacji. Jeżeli
natomiast przy spisywaniu norm, wprowadzamy modyfikacje (np. aby dostosować treść normy do
zmieniającej się rzeczywistości, mówimy o kodyfikacji.
Zobacz też kodyfikacja inkorporacja prawa międzynarodowego inkorporacja terytorium
Kodyfikacja  termin prawniczy, oznaczający proces jednorazowego połączenia dużego zespołu przepisów
prawnych w jednolity, usystematyzowany zbiór, z którego można interpretować podstawowe normy danej
gałęzi prawa. Zadaniem kodyfikacji jest uporządkowanie wszystkich norm tworzących daną gałąz
prawa.
Akt normatywny  tekst zawierający sformułowane w języku prawnym i zapisane w postaci przepisów
normy prawne. Normy te mają najczęściej charakter generalny i abstrakcyjny. Niekiedy pod tym pojęciem
rozumie się także wszelkie teksty formułujące normy postępowania.
Tworzenie aktów normatywnych
Do tworzenia aktów normatywnych uprawnione są ściśle określone podmioty. W społeczeństwach
demokratycznych są to najczęściej organy wymienione w konstytucji. Konstytucja określa też w jakim trybie
odbywa się tworzenie aktów normatywnych oraz jakie formy one przyjmują (np. ustawa, rozporządzenie, czy
dekret).
Oprócz aktów normatywnych prawa wewnętrznego, wyróżnia się również akty normatywne prawa
międzynarodowego oraz prawa europejskiego.
Budowa i zawartość aktu normatywnego
Typowy akt normatywny zawiera tytuł, przepisy merytoryczne, przepisy nowelizujące, przepisy przejściowe i
dostosowujące oraz przepisy końcowe.[1]
Oprócz przepisów prawnych, akty prawne zawierają również części nie posiadające charakteru
normatywnego. Są to najczęściej tytuł, numeracja przepisów, oznaczenia struktury wewnętrznej aktu
normatywnego (tytuły, rozdziały), wskazanie normy kompetencyjnej na podstawie której akt wydano czy
załączniki graficzne.
Generalny i abstrakcyjny charakter aktów normatywnych
Generalny i abstrakcyjny charakter jest uznawany za cechę konstytutywną aktów prawnych.[2]
Charakter generalny oznacza, iż akty normatywne kierowane są do grupy adresatów określanych przez ich
cechy (czyli adresaci nie są określani indywidualnie, imiennie). Adresatami mogą być wszystkie osoby
podlegające jurysdykcji państwa, a więc zarówno obywatele jak i cudzoziemcy, grupa osób określona
cechami, np. przedsiębiorcy, podatnicy, itp. lub zamieszkująca określony obszar, np. mieszkańcy konkretnej
gminy.
Z kolei charakter abstrakcyjny aktów normatywnych oznacza, iż zawierają one ogólne sposoby
postępowania, a konkretniej reguły wielokrotnego (powtarzalnego) powinnego zachowania.
Wątpliwości budzą akty, przypominające formą akty normatywne, jednak nie formułujące norm generalnych i
abstrakcyjnych, a wywołujące skutki doniosłe dla systemu prawa, np. ustawa budżetowa czy dyrektywy
prawa europejskiego.[3]
Promulgacja aktów normatywnych
Z zasad państwa prawa wynika, że dla ważności aktu normatywnego powszechnie obowiązującego
wymagane jest, obok wydania go przez umocowany do tego organ w przepisanym trybie, także ogłoszenia
(promulgacji) w dzienniku urzędowym. W polskim prawie regulowane jest to ustawą z dnia 20 lipca 2000 r. o
ogłaszaniu aktów normatywnych i niektórych innych aktów prawnych.[4] Ogłoszenie aktu normatywnego w
dzienniku urzędowym jest obowiązkowe. Natomiast odrębne przepisy mogą wyłączyć obowiązek ogłoszenia
aktu normatywnego niezawierającego przepisów powszechnie obowiązujących. Co do zasady akty
normatywne ogłasza się niezwłocznie.
Wejście w życie. Okres "Vacatio legis"
Wejście w życie aktu normatywnego poprzedza zazwyczaj tzw. vacatio legis. Przepisy powołanej ustawy nie
wyłączają możliwości nadania aktowi normatywnemu wstecznej mocy obowiązującej, może to nastąpić tylko
wówczas, gdy zasada demokratycznego państwa prawnego nie stoi temu na przeszkodzie. Sytuacja taka
jest wyjątkiem od ogólnej zasady nieretroaktywności prawa (lex retro non agit).
Przypisy
1. ę! Sławomira Wronkowska: Podstawowe pojęcia prawa i prawoznawstwa. Poznań: Ars boni et aequi,
2005. ISBN 83-87148-66-0.
2. ę! Janusz Guść: Akt normatywny. W: Leksykon współczesnej teorii i filozofii prawa. Jerzy Zajadło(red.).
Warszawa: C.H. Beck, 2007, s. 8-12. ISBN 978-83-7483-519-0.
3. ę! Witold Płowiec: Sposoby pojmowania "aktu normatywnego". W: Prawo wobec wyzwań współczesności.
Paweł Wiliński(red.). Poznań: 1994.
4. Ä™! Dz. U. z 2000 r. Nr 62, poz. 718
Zobacz też akt prawny akt administracyjny
Bibliografia Paweł Sarnecki (red.), Prawo konstytucyjne RP, wyd. V, Warszawa 2004, ISBN 83-7387-079-2
y
ródła prawa  akty stanowione przez organy państwowe, które w swej treści zawierają normy prawne.
Mówiąc o z
ródłach prawa w tym znaczeniu, określamy je najczęściej mianem aktów normatywnych.
Typologia z
ródeł prawa. Terminologia
y
ródła prawa w znaczeniu formalnym
W naukach prawnych najczęściej rozważane jako z
ródła prawa w znaczeniu formalnym, a więc formy, w
jakich przejawia siÄ™ obowiÄ…zujÄ…ce prawo. Formami tymi sÄ…: konstytucja, ustawa, rozporzÄ…dzenie i inne akty
normatywne. Nauki o prawie, szczególnie nauka prawa konstytucyjnego, ujmują z
ródła prawa w sposób
opisowy lub dogmatyczny zakładając jakąś koncepcję (teorię) z
ródeł prawa tj. wskazując jakie normy prawne
albo fakty uważane są za prawotwórcze. Dlatego termin z
ródła prawa często zastępowany jest pojęciem
akty prawotwórcze lub akty normatywne. Od z
ródeł prawa w znaczeniu formalnym (aktów prawotwórczych,
aktów normatywnych) odróżnia się akty stosowania prawa, do których należą przede wszystkim decyzje
administracyjne i orzeczenia sÄ…dowe.
Historycznie do tej kategorii należało także prawo zwyczajowe. Dziś znaczenie zwyczaju w poszczególnych
dziedzinach prawa jest niewielkie, z wyjątkiem prawa międzynarodowego, w którym wciąż żywy i regularnie
stosowany jest zwyczaj międzynarodowy.
Z reguły, jeśli prawnicy mówią o z
ródłach prawa bez bliższego oznaczenia terminologicznego, mają na myśli
z
ródła prawa w znaczeniu formalnym.
Tradycyjnie z
ródłami prawa w znaczeniu formalnym nazywa się z
ródła powstania lub pochodzenia prawa
(fontes iuris oriundi).
y
ródła prawa w znaczeniu materialnym
W odróżnieniu od z
ródeł prawa w znaczeniu formalnym i poznawczym, z
ródłami prawa w znaczeniu
materialnym określa się zazwyczaj czynniki wpływające na treść norm prawnych lub z
ródła określające
pochodzenie norm. Zagadnienie z
ródeł prawa w znaczeniu materialnym przez wielu prawników traktowane
jest jako zagadnienie pozaprawne. W pewnym zakresie zajmujÄ… siÄ™ nimi: socjologia prawa, filozofia prawa,
teoria prawa.
y
ródła prawa w znaczeniu poznawczym
y
ródła w znaczeniu poznawczym to z
ródła poznania prawa (fontes iuris cognoscendi), czyli publikatory
zawierające autentyczną treść norm prawnych, np. Dziennik Ustaw, Monitor Polski, Dziennik Urzędowy Unii
Europejskiej, itp. W historii prawa z
ródła poznania prawa dzieli się na bezpośrednie (teksty prawne) i
pośrednie (wzmianki o tych tekstach).
y
ródła prawa w polskim porządku prawnym
Zgodnie z artykułem 87 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z
ródłami powszechnie obowiązującego prawa
Rzeczypospolitej Polskiej sÄ…:
" Konstytucja,
" ratyfikowane umowy międzynarodowe,
" ustawy,
" rozporzÄ…dzenia,
" akty prawa miejscowego (na obszarze działania organów, które je ustanowiły).
Dla z
ródeł prawa krajowego charakterystyczne jest ich hierarchiczne uporządkowanie. Konstytucja ma
zawsze pierwszeństwo przed ustawami, potem są ratyfikowane umowy międzynarodowe, a te zawsze
mają pierwszeństwo przed rozporządzeniami. Te natomiast mają pierwszeństwo przed aktami prawa
miejscowego - działają one na obszarze działania organów, któe je ustanowiły.
Jako, iż obowiązująca dziś Konstytucja RP została uchwalona w 1997, nie ma w niej wzmianki o aktach
organów Unii Europejskiej.
y
ródła prawa międzynarodowego Osobny artykuł: y
ródła prawa międzynarodowego.
Tradycyjnie do z
ródeł prawa międzynarodowego należą umowy międzynarodowe i zwyczaj międzynarodowy.
Do tych dwu podstawowych z
ródeł dodaje się ogólne zasady prawa. Do z
ródeł prawa międzynarodowego od
połowy XX wieku zalicza się także wiążące, prawotwórcze uchwały organizacji międzynarodowych.
Niektórzy autorzy do z
ródeł prawa międzynarodowego zaliczają także akty jednostronne państw (notyfikacja,
zastrzeżenie, uznanie).
y
ródła prawa Wspólnot Europejskich Osobny artykuł: Prawo wspólnotowe#y
ródła prawa wspólnotowego.
y
ródła prawa wspólnotowego dzieli się na pierwotne i wtórne. y
ródła pierwotne obejmują traktaty
założycielskie Wspólnot Europejskich, umowy zmieniające owe traktaty, a także traktaty akcesyjne kolejnych
państw członkowskich. Do z
ródeł prawa wtórnego zalicza się w pierwszej mierze rozporządzenia i
dyrektywy. Często zalicza się tu także: decyzje, opinie i zalecenia, choć nie spełniają one kryterium bycia
z
ródeł prawa o charakterze generalno-abstrakcyjnym. Decyzje mają charakter indywidualny, zaś opinie i
zalecenia nie posiadają charakteru prawnie wiążącego.
Bibliografia
" Paweł Sarnecki (red.), Prawo konstytucyjne RP, wyd. V, Warszawa 2004, ISBN 83-7387-079-2
" Wielka encyklopedia prawa, Warszawa 1999, ISBN 83-87611-08-5
Zobacz też akt prawotwórczy, akt normatywny norma generalna, norma abstrakcyjna akt powszechnie
obowiązujący, akt kierownictwa wewnętrznego
Klauzula generalna  zwrot lub wyrażenie niedookreślone, zawarte w akcie normatywnym, umożliwiające
zastosowanie pewnego stopnia dowolności w wykładni prawa.
Stosowane w celu umożliwienia stosowniejszej  w zależności od przypadku  kwalifikacji czynu
podejmowanÄ… przez organ orzekajÄ…cy w sprawach karnych.
Bibliografia Andrzej Korybski, Leszek Leszczyński, Antoni Pieniążek: Wstęp do prawoznawstwa. Lublin:
Wydawnictwo UMCS, 2005, s. 138. ISBN 83-227-2148-X.
Nowelizacja  częściowa zmiana obowiązującego aktu prawodawczego przez inny akt normatywny tej
samej lub wyższej mocy prawnej, póz
niej wydany. W praktyce nowelizuje siÄ™ tylko ustawy.
Nowelizacja musi być wyraz
na - musi nastąpić za pomocą formuły sygnalizującej dokonywaną zmianę.
Niedopuszczalna jest nowelizacja dorozumiana, polegająca na tym, że dawny przepis zastępuje się nowym,
nie wskazujÄ…c w nim dokonywanej zmiany.
Istnieją dwie formy nowelizacji  wąska i szeroka. Wąska polega na zmianie przepisów ustaw wyraz
nym
przepisem ustawy zasadniczo poświęconej innej materii, póz
niejszej niż ustawa zawierająca przepis
zmieniany. Szeroka nowelizacja polega na zmianie przepisów ustawy odrębną ustawą nowelizacyjną.
Nowelizacje mogą polegać na uchylaniu lub dodawaniu pojedynczych przepisów, bez zmian dokonywanych
w ich obrębie, oraz na zmianach dokonywanych w poszczególnych przepisach aktu.
Ocena skutków regulacji (skrót: OSR)  jest jednym z załączników do projektu aktu normatywnego, który
opisuje przewidywane skutki proponowanych regulacji.
W założeniu OSR powinna zapewniać podmiotom odpowiedzialnym za tworzenie prawa świadomość
konsekwencji, jakie przygotowany akt prawny może wywołać w życiu społecznym. OSR stanowi ważny
element w procesie stanowienia dobrego prawa, gdyż pozwala na dostarczenie konkretnych merytorycznych
argumentów dla wprowadzenia danej legislacji.
Podstawa prawna
Obowiązek wykonania OSR reguluje Regulamin pracy Rady Ministrów[1], natomiast zakres wykonywania
OSR precyzują "Wytyczne do oceny skutków regulacji" przygotowane przez Ministerstwo Gospodarki, które
wprowadzają wiele wskazówek praktycznych[2].
Praktyka
W praktyce OSR nie spełnia swojej roli i jest często ignorowana przez ustawodawcę[3]:
Dotychczasowa praktyka wskazuje, że pomimo sześcioletniego funkcjonowania OSR w polskim systemie
prawnym, nadal istnieją niedoskonałości w jego funkcjonowaniu.
W praktyce OSR ma także często charakter fasadowy[4][5]
Brak informacji o kosztach i korzyściach dla adresatów regulacji oraz duża przewaga jakościowych danych
o korzyściach dla przekrojowych celów polityki publicznej wskazuje, że informacje te zostały wytworzone
ex post w celu uzasadnienia wcześniej podjętych decyzji legislacyjnych. Oznacza to, że procesowi
opracowania projektu towarzyszyła ograniczona analiza kosztów i korzyści lub że taka analiza nie została
podjęta.
Z przeprowadzonej w 2011 roku ankiety Ministerstwa Gospodarki wynika duża rozbieżność pomiędzy
oczekiwaniami społecznymi wobec procedury OSR, a podejściem do niej po stronie administracji  np. 60%
ankietowanych po stronie społecznej oczekiwało konsultacji społecznych na etapie oceny skutków regulacji,
podczas gdy po stronie administracji tego samego zdania było jedynie 18%[6].
Ministerstwo Gospodarki prowadzi szkolenia upowszechniające proces OSR oraz udostępnia przykłady
takich ocen[7], stworzyło także propozycje zasad prowadzenia konsultacji społecznych[6].
Przypisy
1. ę! Regulamin pracy Rady Ministrów. Rada Ministrów, 2002.
2. Ä™! Wytyczne do OSR. Ministerstwo Gospodarki, 2009.
3. ę! Ocena Skutków Regulacji. Ministerstwo Gospodarki, 2009.
4. ę! Błąd w składni szablonu {{Cytuj stronę}}. Brak podanego tytułu cytowanej strony (parametr tytuł=|).
Polska 2015: Paranoja tworzenia polskiego prawa |data=2011 |opublikowany=gazeta.pl
5. ę! Jak i dlaczego reformować ocenę skutków regulacji w Polsce?. Rzecznik Praw Obywatelskich, 2007.
6,1
6. ę! 6,0 Zasady konsultacji przeprowadzanych podczas przygotowywania dokumentów rządowych.
Ministerstwo Gospodarki, 2011.
7. Ä™! Platforma elektroniczna OSR. Ministerstwo Gospodarki.
Zobacz też Budżet zadaniowy Inflacja prawa
Literatura
" Jakubiak-Mirończuk A., Recenzja książek: Ocena skutków regulacji, Technika prawodawcza, Przegląd
Sejmowy, Warszawa 2009
" Ministerstwo Gospodarki, Wytyczne do oceny skutków regulacji (OSR), Warszawa 2006
" Szpringer W., Ocena skutków regulacji, C.H. Beck, Warszawa 2007
Linki zewnętrzne Ministerstwo Gospodarki  Ocena skutków regulacji
Termin prawodawca może być rozumiany dwojako:
1. Prawodawca faktyczny - podmiot uczestniczący w procesie opracowywania aktów normatywnych i
posiadający wpływ na ich treść,
2. Prawodawca formalny - podmiot, np. organ posiadajÄ…cy kompetencje do ustanowienia aktu
normatywnego.
Promulgacja  pot. ogłoszenie każdego aktu normatywnego. Sensu stricto jest to jedynie ogłoszenie ustawy
zarządzone przez głowę państwa, czym w ramach swoich kompetencji potwierdza, że ustawę uchwalono
zgodnie z przepisami konstytucji oraz poleca wszystkim adresatom jej stosowanie[1].
Aby prawo mogło obowiązywać, musi zostać uchwalone zgodnie z właściwą procedurą, a następnie
należycie ogłoszone (czyli promulgowane). Do ogłoszenia aktów normatywnych służą tzw. organy
promulgacyjne. W Polsce są to przede wszystkim dwa dzienniki urzędowe:
" Dziennik Ustaw  gdzie ogłasza się konstytucje, ustawy, ratyfikowane umowy międzynarodowe,
rozporządzenia, orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego dotyczące aktów normatywnych
ogłoszonych w Dzienniku Ustaw i inne akty prawne.
" Dziennik Urzędowy Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski"  gdzie ogłasza się zarządzenia,
uchwały, postanowienia oraz inne akty normatywne nie mające charakteru prawa powszechnie
obowiÄ…zujÄ…cego.
Przypisy ę! Sławomira Wronkowska, Podstawowe pojęcia prawa i prawoznawstwa, wyd. Ars boni et aequi, Poznań 2005
Rządowy Proces Legislacyjny  elektroniczny system, którego zadaniem jest zebranie wszystkich
informacji o rzÄ…dowym procesie legislacyjnym dotyczÄ…cym:
" projektów założeń projektów ustaw,
" projektów ustaw,
" projektów rozporządzeń Rady Ministrów,
" projektów rozporządzeń Prezesa Rady Ministrów,
" projektów rozporządzeń ministrów
i ich publiczne udostępnienie w sieci Internet.
System przewiduje utworzenie jednego miejsca (strony WWW), do którego dostęp będą miały wszystkie
uprawnione organy, jednostki oraz właściwe komórki organizacyjne uczestniczące w rządowym procesie
legislacyjnym.
Dokumenty zamieszczane są w postaci plików PDF/A zgodnych ze standardami ISO 19005 i są widoczne w
poszczególnych folderach w porządku chronologicznym (od dokumentu ostatnio dodanego) wraz z datą ich
dodania. Podmiot obowiązany zamieszcza każdy dokument w systemie jako odrębny plik.
System jest ogólnodostępny dla wszystkich podmiotów zainteresowanych pracami legislacyjnymi nad
konkretnym projektem dokumentu rzÄ…dowego.
Bibliografia Opis funkcjonalny rzÄ…dowego procesu legislacyjnego
Linki zewnętrzne rządowy proces legislacyjny (schematy) Rządowy Proces
Legislacyjny (system)
Vacatio legis (łac. próżnowanie ustawy)  termin prawniczy, oznaczający okres między publikacją aktu
prawnego a jego wejściem w życie. W wypadku obszernych i ważnych aktów prawnych wynosić może kilka
miesięcy. Celem vacatio legis jest umożliwienie wszystkim zainteresowanym zapoznania się z nowymi
przepisami i przygotowanie do ewentualnych zmian, jakie mogą wynikać z ich obowiązywania.
Zgodnie z przepisami ustawy z dnia 20 lipca 2000 r. o ogłaszaniu aktów normatywnych i niektórych innych
aktów prawnych (Dz. U. z 2010 r. Nr 17, poz. 95 t. j.) akty normatywne, zawierające przepisy powszechnie
obowiązujące, ogłaszane w dziennikach urzędowych wchodzą w życie po upływie czternastu dni od dnia ich
ogłoszenia, chyba że dany akt normatywny określi termin dłuższy. W uzasadnionych przypadkach akty
normatywne, mogą wchodzić w życie w terminie krótszym niż czternaście dni, a jeżeli ważny interes państwa
wymaga natychmiastowego wejścia w życie aktu normatywnego i zasady demokratycznego państwa
prawnego nie stoją temu na przeszkodzie, dniem wejścia w życie może być dzień ogłoszenia tego aktu w
dzienniku urzędowym. Przepisy porządkowe wchodzą w życie po upływie trzech dni od dnia ich ogłoszenia.
W uzasadnionych przypadkach przepisy porządkowe mogą wchodzić w życie w terminie krótszym niż trzy
dni, a jeżeli zwłoka w wejściu w życie przepisów porządkowych mogłaby spowodować nieodwracalne szkody
lub poważne zagrożenia życia, zdrowia lub mienia, można zarządzić wejście w życie takich przepisów z
dniem ich ogłoszenia.
Władza lokalna  instytucja polityczna, która dysponuje możliwością wpływania na tworzenie reguł
obowiązujących w danej społeczności, ograniczonej terytorialnie. Władza lokalna jest częścią władzy
państw, ponieważ podlega ona centralnym ośrodkom decyzyjnym i obowiązującemu w kraju prawu (np.
konstytucji). Władza ta nie jest suwerenna, tzn. najwyższa i nieograniczona, gdyż taką władzą dysponuje
tylko państwo. Władza lokalna powstała dlatego, że państwo zrezygnowało na jej rzecz z części swoich
uprawnień, jednocześnie ściśle określając zakres jej kompetencji oraz skalę jej odpowiedzialności.
W demokratycznych systemach władza lokalna posiada dużą swobodę i autonomię, poza tym jej pozycja
zależy głównie od regulacji prawnych (np. dostęp do subwencji i pożyczek wzmacnia ją).
Współcześnie władze lokalne odpowiadają za działania społeczne i stan usług społecznych. By sprostać
swoim zadaniom, mogą powoływać instytucje i wyspecjalizowane agendy.
Możemy wyróżnić cztery typy władzy lokalnej:
" Brytyjski  decentralizacja z zachowaniem centralnej kontroli legislacyjnej, przy niewielkim
nadzorze jednostek nad sobÄ…
" Francuski  silna kontrola władz centralnych nad lokalnymi poprzez środki administracyjne
" Komunistyczny, radziecki  ścisła centralizacja i dominacja władz centralnych nad lokalnymi
" Tradycyjny  występuje głównie w Azji i Afryce, mało sformalizowany, zwykle nawiązuje do
regionalnych zwyczajów społecznych lub plemiennych
Bibliografia "SÅ‚ownik polityki" pod red. Marka Bankowicza, wyd. Wiedza Powszechna, Warszawa 1996
Trójpodział władzy to podział sfer funkcjonowania państwa, spopularyzowany przez francuskiego myśliciela
oświecenia, Monteskiusza.
Wedle założeń Monteskiusza władza dzieliła się na:
" władzę ustawodawczą stanowioną obecnie najczęściej przez parlament, który tworzy prawo,
" władzę wykonawczą będącą w rękach króla/innego monarchy/prezydenta lub rządu, który
wprowadza prawo w życie,
" władzę sądowniczą sprawowaną przez sądy i trybunały, wydające wyroki na podstawie
obowiÄ…zujÄ…cego prawa.
Równoważenie się władz
Wszystkie trzy rodzaje władzy powinny być równorzędne, niezależne od siebie i jednocześnie nawzajem się
kontrolować. Dzięki temu państwo funkcjonuje bez zakłóceń. Powierzenie całej władzy jednej osobie lub
instytucji prowadzi do nadużyć. Trójpodział zyskał uznanie jeszcze w XVIII w. Obecnie jest to najbardziej
rozpowszechniony system sprawowania władzy na świecie.
W Polsce
Polska, podobnie jak wszystkie kraje cywilizacji zachodniej znajduje się w strefie trójpodziału władzy.
Mimo że koncepcja trójpodziału władzy jest dominująca, należy pamiętać, że nie da się wszystkich organów
administracji/władzy państwowej zakwalifikować do jednego z trzech elementów tegoż podziału, bowiem
takich organów jak np. NIK bądz
Rzecznik Praw Dziecka nie da się "przypisać" do władzy ustawodawczej,
wykonawczej czy sÄ…downiczej.
Zobacz też Mechanizmy kontroli i równowagi
Władza ustawodawcza (legislatywa, władza prawodawcza)  jeden z elementów teorii trójpodziału
władzy Monteskiusza, a także Johna Locke'a polegający przede wszystkim na ustanawianiu obowiązującego
prawa.
We współczesnych państwach demokratycznych tworzenie prawa jest podstawowym zadaniem parlamentu,
ale to nie jedyny organ władzy do tego upoważniony. Parlament jest jedynym organem upoważnionym do
tworzenia najwyższych aktów prawnych  ustaw, na podstawie których ustala się inne akty prawne. W ten
sposób parlament wpływa na zasady działania państwa i na życie obywateli.
Władza wykonawcza (egzekutywa)  działalność polegająca na wykonywaniu zadań państwowych
mających na celu realizację dobra ogółu (społeczeństwa).[1]
Egzekutywa jest władzą bezpośrednio zarządzającą sprawami państwa. Wprowadza ona prawa i obowiązki
obywateli w życie, jeśli zgodne są one z konstytucją.
Jest ona jedną z władz określonych w koncepcji trójpodziału władzy. W myśl tej zasady władza
ustawodawcza, sądownicza oraz wykonawcza są od siebie zupełnie niezależne, co wyklucza w założeniu
alienację władzy oraz despotyzm i autorytaryzm którejkolwiek z nich.
W Polsce
W Rzeczpospolitej Polskiej organami egzekutywy są Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej i Rada Ministrów
(wraz z Prezesem Rady Ministrów), jako organy konstytucyjne Rzeczypospolitej Polskiej[2]. Jednak do
władzy wykonawczej zalicza się również organy administracji rządowej.
Organem władzy wykonawczej jest także Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji; umocowana w Konstytucji RP
ma prawo wydawania rozporządzeń.
Ordynacja wyborcza do Sejmu RP i do Senatu RP ustanawia Państwową Komisję Wyborczą jako sui
generis organ władzy wykonawczej. PKW, jako organ pozakonstytucyjny, nie ma prawa do wydawania
rozporządzeń, jej wytyczne są wiążące tylko dla organów wyborczych niższego szczebla.
Przypisy
1. ę! Bogusław Banaszak: Prawo konstytucyjne. Warszawa: Wydawnictwo C. H. Beck, 2008, s. 602. ISBN
978-83-7483-783-5.
2. Ä™! Art. 10 Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U. z 1997 r. Nr 78, poz. 483)
Władza sądownicza (judykatywa) - w koncepcji trójpodziału władz jedna z podstawowych władz (obok
władzy ustawodawczej i wykonawczej) obejmująca rozsądzający spory system organów sądowych w
określonym państwie.
Według Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z roku 1997 władzę sądowniczą sprawują sądy i trybunały.
Konstytucja gwarantuje ich odrębność i niezależność od innych władz.
Należy natomiast wyróżnić wymiar sprawiedliwości, który sprawują sądy:
" Sąd Najwyższy,
" sÄ…dy powszechne,
" sÄ…dy administracyjne
" oraz sÄ…dy wojskowe.
Parlament (fr. parle a ment  mów do mnie)  w państwach o demokratycznych systemach władzy,
najwyższy organ przedstawicielski, a jednocześnie zasadniczy organ władzy ustawodawczej.
Parlament  w myśl monteskiuszowskiej teorii podziału władzy  jest jednym z trzech pionów władzy
państwowej i w żaden sposób nie jest ważniejszy od dwóch pozostałych. W systemach parlamentarno-
gabinetowych (np. Polska) parlament jest najwyższym organem władzy państwowej. Z kolei w państwach
realnego socjalizmu, parlamenty w mniejszym lub większym zakresie były kontrolowane przez partie
komunistyczne.
Pozycja parlamentu na przestrzeni dziejów zmieniała się. Wraz z przechodzeniem z monarchii przez
monarchię konstytucyjną do parlamentarnej zauważany był wzrost roli parlamentu. Jednak w pierwszej
połowie XX wieku dostrzegane jest osłabianie organu przedstawicielskiego na rzecz władzy wykonawczej.
W większości rozwiniętych krajów zachodnich funkcjonują parlamenty dwuizbowe (bikameralizm).
Parlamenty jednoizbowe (unikameralizm) występują np w Danii, Finlandii, Grecji, Portugalii czy Szwecji. W
dwuizbowym parlamencie występuje izba pierwsza (bardziej popularna nazwa to izba niższa) oraz izba
druga (wyższa); np. w Polsce odpowiednio Sejm i Senat Rzeczypospolitej Polskiej, w Wielkiej Brytanii Izba
Gmin i Izba Lordów, w Stanach Zjednoczonych to Izba Reprezentantów i Senat. Kompetencje obu izb w
różnych krajach są odmienne. Na ogół jednak, izby drugie mają mniejsze kompetencje (wśród
współczesnych państw demokratycznych tylko we Włoszech obie izby mają takie same kompetencje). Izby
pierwsze pochodzą z wyborów powszechnych i bezpośrednich. Najczęściej ordynacja wyborcza do izby
drugiej odznacza się podwyższonym cenzusem wyborczym.
Izby drugie (choć często z mniejszymi uprawnieniami) nazywa się wyższymi. Określenie te zawdzięczają
tradycji historycznej. Odnoszą się one bowiem do istniejących jeszcze w średniowieczu rad królewskich.
Zasiadali w niej mianowani hierarchowie kościelni i wyżsi urzędnicy państwowi, a więc osoby pochodzące z
arystokratycznych rodzin.
Kadencja
Parlamentarzyści pełnią swoje funkcje przez określony czas zwany kadencją. W zależności od krajów i izby
długość ta może się wahać od dwóch (amerykańska Izba Reprezentantów) do siedmiu lat w przypadku
senatu francuskiego. Najczęściej izba niższa ma krótszą kadencję od izby wyższej (w przypadku izby niższej
najczęściej spotykana długość to cztery lata, a w przypadku izby wyższej  sześć lat), choć długości te mogą
być równe (np. Polska czy Włochy). W niektórych krajach dopuszcza się skrócenie kadencji (np. w Polsce).
W niektórych państwach (Francja, Japonia czy Stany Zjednoczone) izba druga jest odnawiana nie w całości,
a tylko częściowo; ma to zabezpieczyć stabilność zmieniających się nastrojów politycznych w
społeczeństwie. Pojęcie kadencji nie funkcjonuje w dosłownym jego znaczeniu w brytyjskiej Izbie Lordów, w
której mandat był przypisany do rodziny arystokratycznej i dziedziczony, a obecnie jest otrzymywany
dożywotnio.
Parlamentarzyści
Liczba członków parlamentu waha się w zależności od wielkości państwa i tradycji od kilkudziesięciu (25-
osobowy Landtag w Liechtensteinie) do nawet kilku tysięcy (2984-osobowe Ogólnochińskie Zgromadzenie
Przedstawicieli Ludowych w ChRL). Wielkość parlamentu z reguły jest określona przez konstytucje, choć i tu
zdarzają się wyjątki (np. amerykański Kongres). Izby niższe parlamentów są liczniejsze od izb wyższych.
W Polsce jest 610 parlamentarzystów  460 posłów, 100 senatorów i 50 eurodeputowanych.
Funkcje parlamentu
Parlament spełnia cztery funkcje: ustrojodawczą (zmiana ustroju), ustawodawczą (prawo, ustawy), kreacyjną
i kontrolnÄ….
" Funkcja ustrojodawcza  dzięki tej funkcji parlament ma prawo uchwalić konstytucję lub
wprowadzić do niej zmiany.
" Funkcja ustawodawcza  na jej mocy, parlament ma prawo do stanowienia ustaw, które są
podstawowymi aktami prawnymi, powszechnie obowiÄ…zujÄ…cymi w Polsce.
" Funkcja kreacyjna  polega na powoływaniu członków, którzy wchodzą w skład organów
państwowych. Sejm wyznacza członków Trybunału Konstytucyjnego i Trybunału Stanu. Wskazuje
kandydata (za zgodą Senatu) na prezesa Najwyższej Izby Kontroli, Rzecznika Praw Obywatelskich,
prezesa Instytutu Pamięci Narodowej oraz prezesa Narodowego Banku Polskiego.
" Funkcja kontrolna  polega na sprawowaniu kontroli nad rządem (przysługuje tylko Sejmowi).
Literatura Kategoria:K.A.Wojtaszczyk: Państwo współczesne. [w:] Społeczeństwo i polityka..., dz. cyt.; s. 233-251.
Mechanizmy kontroli i równowagi (ang. checks and balances)  koncepcja świadomego rozdzielania
władzy pomiędzy wzajemnie kontrolujące się organy.
Pomysł ten zaczerpnięty jest z konstytucji. Jej celem jest uniemożliwienie któremukolwiek z organów
podporzÄ…dkowywania sobie innych lub ich oszukiwania.
W przypadku przedsiębiorstw mechanizmy kontroli i równowagi są istotnym elementem kontroli wewnętrznej.
Dzięki ich stosowaniu decyzje podejmowane są po uwzględnieniu różnych opinii i, jeśli to możliwe, po
osiągnięciu konsensusu, co zapewnia ich bezstronność.
Zobacz też Trójpodział władzy
y
ródła Robert Patterson: Kompendium terminów z zakresu rachunkowości po polsku i angielsku.
Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne, 2008
Zasady techniki prawodawczej (skrót: ZTP)  reguły konstruowania aktów normatywnych przez
legislatorów, często same ujmowane w formie aktu prawnego.
ObowiÄ…zujÄ…ce ZTP w Polsce
W Polsce ZTP stanowią załącznik do rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 czerwca 2002 r. w
sprawie "Zasad techniki prawodawczej" (Dz.U. z 2002 r. Nr 100, poz. 908), wydanego na podstawie art. 14
ust. 4 pkt 1 ustawy z dnia 8 sierpnia 1996 r. o Radzie Ministrów (Dz.U. z 1996 r. Nr 106, poz. 492).
ZTP wprowadzono w drodze rozporzÄ…dzenia w celu nadania im mocy powszechnie obowiÄ…zujÄ…cej przy
jednoczesnym uniknięciu problemów związanych z niezgodnością dwóch ustaw. Choć jest to akt prawny o
podustawowej randze, zgodnie z prezentowanym w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego rozumieniem
zasady demokratycznego państwa prawnego, wszystkie akty normatywne muszą odpowiadać pewnym
wymogom technicznym, które są dorobkiem doktryny, a zostały jedynie wyrażone w wyżej wymienionym
rozporządzeniu. Zgodnie z powyższym, wszystkie akty normatywne, bez względu na rangę, muszą
odpowiadać wymogom ZTP. Uchybienia w tej materii, zwłaszcza dotyczące przepisów przejściowych, są
przesłanką uznania danego aktu za niekonstytucyjny, co może prowadzić do jego uchylenia.
Historia ZTP w Polsce
Pierwszym polskim zbiorem zasad techniki prawodawczej wydanym w formie aktu prawnego był okólnik
Ministra Spraw Wewnętrznych Nr 99 (OL. 2048/2) z dnia 2 maja 1929 w sprawie zbioru zasad i form
technicznego opracowywania ustaw i rozporządzeń, opublikowany w Dzienniku Urzędowym Ministerstwa
Spraw Wewnętrznych nr 7 z 1929 r. pod pozycją 147.
Kolejnym aktem, skierowanym już do całej administracji państwowej było zarządzenie nr 55-63/4 Prezesa
Rady Ministrów z dnia 13 maja 1939 r. Zarządzenie to nie zostało opublikowane w formie przewidzianej dla
aktów normatywnych, ukazało się natomiast w formie publikacji książkowej (Zasady techniki prawodawczej
(obowiązujące w zakresie prac prawodawczych Rządu stosownie do zarządzenia Prezesa Rady Ministrów z
dnia 13 maja 1939 r. nr 55-63/4), Warszawa 1939).
Następcą tego zarządzenia było zarządzenie nr 238 Prezesa Rady Ministrów z dnia 9 grudnia 1961 r. w
sprawie Zasad techniki prawodawczej. Ono również nie zostało opublikowane w jakimkolwiek dzienniku
urzędowym i ukazało się jako publikacja książkowa (Zasady techniki prawodawczej, Warszawa 1962).
Kolejnym, czwartym zbiorem była uchwała nr 147 Rady Ministrów z dnia 5 listopada 1991 r. w sprawie zasad
techniki prawodawczej, (M.P. z 1991 r. Nr 44, poz. 310). Uchwała ta utraciła moc obowiązującą w 2001 r. i
rok póz
niej została zastąpiona opisanym powyżej rozporządzeniem.
Europejskie ZTP
Instytucje legislacyjne Unii Europejskiej, działając w porozumieniu, przyjęły wspólne wytyczne dla swoich
służb legislacyjnych. Stosuje się je przy tworzeniu aktów prawa europejskiego wtórnego przez Parlament
Europejski, KomisjÄ™ EuropejskÄ… oraz RadÄ™ EuropejskÄ….
Zobacz też Jednostka redakcyjna tekstu prawnego Jednostka systematyzacyjna tekstu prawnego
Książki dotyczące ZTP
" Jan Aker, Cezary Berezowski, Roman Hausner, Ludwik Krajewski, Zasady techniki ustawodawczej,
Warszawa 1934
" Sławomira Wronkowska, Maciej Zieliński, Problemy i zasady redagowania tekstów prawnych,
Wydawnictwo URM, Warszawa 1993
" Sławomira Wronkowska, Maciej Zieliński, Zasady techniki prawodawczej. Komentarz, Wydawnictwo
Sejmowe, Warszawa 1997, ISBN 83-7059-311-9
" Tomasz Bąkowski, Piotr Bielski, Krzysztof Kaszubowski, Marcin Kokoszczyński, Jakub Stelina, Jarosław
Warylewski, Grzegorz Wierczyński, Zasady techniki prawodawczej. Komentarz do rozporządzenia, Dom
Wydawniczy ABC, Warszawa 2003, ISBN 83-7284-928-5
" Sławomira Wronkowska, Maciej Zieliński, Komentarz do zasad techniki prawodawczej z dnia 20 czerwca
2002 r., Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 2004, ISBN 83-7059-667-3
" Michał Błachut, Włodzimierz Gromski, Jacek Kaczor, Technika prawodawcza, C.H.Beck, Warszawa 2008,
ISBN 978-83-7483-693-7
" Andrzej Malinowski (red.), Zarys metodyki pracy legislatora. Ustawy. Akty wykonawcze. Prawo
miejscowe, LexisNexis, Warszawa 2009, ISBN 978-83-7620-244-0
" Grzegorz Wierczyński, Redagowanie i ogłaszanie aktów normatywnych. Komentarz, Wolters Kluwer
Polska, Warszawa 2010, ISBN 978-83-7601-907-9
Linki zewnętrzne
" Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 czerwca 2002 r. w sprawie "Zasad techniki
prawodawczej" (Dz.U. z 2002 r. Nr 100, poz. 908)
" Joint Practical Guide of the European Parliament, the Council ant the Commission for persons involved in
the drafting of legislation within the Community institutions - informacja o genezie europejskich zasad
techniki prawodawczej oraz The Guide in PDF - treść EZTP (wszystko nadal w języku angielskim)
" Zapewnienie skuteczności prawu Unii Europejskiej w prawie polskim. Wytyczne polityki legislacyjnej i
techniki prawodawczej, UrzÄ…d Komitetu Integracji Europejskiej, Warszawa 2003
" Międzyinstytucjonalny przewodnik redakcyjny Urzędu Oficjalnych Publikacji Wspólnot Europejskich
" Ireneusz Krześnicki: Systematyzacja jednostek redakcyjnych uchwały. Serwis Samorządowy
www.lex.com.pl, 8 stycznia 2010. [dostęp 13 stycznia 2010].
y
ródła prawa  akty stanowione przez organy państwowe, które w swej treści zawierają normy prawne.
Mówiąc o z
ródłach prawa w tym znaczeniu, określamy je najczęściej mianem aktów normatywnych.
Typologia z
ródeł prawa. Terminologia
y
ródła prawa w znaczeniu formalnym
W naukach prawnych najczęściej rozważane jako z
ródła prawa w znaczeniu formalnym, a więc formy, w
jakich przejawia siÄ™ obowiÄ…zujÄ…ce prawo. Formami tymi sÄ…: konstytucja, ustawa, rozporzÄ…dzenie i inne akty
normatywne. Nauki o prawie, szczególnie nauka prawa konstytucyjnego, ujmują z
ródła prawa w sposób
opisowy lub dogmatyczny zakładając jakąś koncepcję (teorię) z
ródeł prawa tj. wskazując jakie normy prawne
albo fakty uważane są za prawotwórcze. Dlatego termin z
ródła prawa często zastępowany jest pojęciem
akty prawotwórcze lub akty normatywne. Od z
ródeł prawa w znaczeniu formalnym (aktów prawotwórczych,
aktów normatywnych) odróżnia się akty stosowania prawa, do których należą przede wszystkim decyzje
administracyjne i orzeczenia sÄ…dowe.
Historycznie do tej kategorii należało także prawo zwyczajowe. Dziś znaczenie zwyczaju w poszczególnych
dziedzinach prawa jest niewielkie, z wyjątkiem prawa międzynarodowego, w którym wciąż żywy i regularnie
stosowany jest zwyczaj międzynarodowy.
Z reguły, jeśli prawnicy mówią o z
ródłach prawa bez bliższego oznaczenia terminologicznego, mają na myśli
z
ródła prawa w znaczeniu formalnym.
Tradycyjnie z
ródłami prawa w znaczeniu formalnym nazywa się z
ródła powstania lub pochodzenia prawa
(fontes iuris oriundi).
y
ródła prawa w znaczeniu materialnym
W odróżnieniu od z
ródeł prawa w znaczeniu formalnym i poznawczym, z
ródłami prawa w znaczeniu
materialnym określa się zazwyczaj czynniki wpływające na treść norm prawnych lub z
ródła określające
pochodzenie norm. Zagadnienie z
ródeł prawa w znaczeniu materialnym przez wielu prawników traktowane
jest jako zagadnienie pozaprawne. W pewnym zakresie zajmujÄ… siÄ™ nimi: socjologia prawa, filozofia prawa,
teoria prawa.
y
ródła prawa w znaczeniu poznawczym
y
ródła w znaczeniu poznawczym to z
ródła poznania prawa (fontes iuris cognoscendi), czyli publikatory
zawierające autentyczną treść norm prawnych, np. Dziennik Ustaw, Monitor Polski, Dziennik Urzędowy Unii
Europejskiej, itp. W historii prawa z
ródła poznania prawa dzieli się na bezpośrednie (teksty prawne) i
pośrednie (wzmianki o tych tekstach).
y
ródła prawa w polskim porządku prawnym
Zgodnie z artykułem 87 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z
ródłami powszechnie obowiązującego prawa
Rzeczypospolitej Polskiej sÄ…:
" Konstytucja,
" ratyfikowane umowy międzynarodowe,
" ustawy,
" rozporzÄ…dzenia,
" akty prawa miejscowego (na obszarze działania organów, które je ustanowiły).
Dla z
ródeł prawa krajowego charakterystyczne jest ich hierarchiczne uporządkowanie. Konstytucja ma
zawsze pierwszeństwo przed ustawami, potem są ratyfikowane umowy międzynarodowe, a te zawsze
mają pierwszeństwo przed rozporządzeniami. Te natomiast mają pierwszeństwo przed aktami prawa
miejscowego - działają one na obszarze działania organów, któe je ustanowiły.
Jako, iż obowiązująca dziś Konstytucja RP została uchwalona w 1997, nie ma w niej wzmianki o aktach
organów Unii Europejskiej.
y
ródła prawa międzynarodowego Osobny artykuł: y
ródła prawa międzynarodowego.
Tradycyjnie do z
ródeł prawa międzynarodowego należą umowy międzynarodowe i zwyczaj międzynarodowy.
Do tych dwu podstawowych z
ródeł dodaje się ogólne zasady prawa. Do z
ródeł prawa międzynarodowego od
połowy XX wieku zalicza się także wiążące, prawotwórcze uchwały organizacji międzynarodowych.
Niektórzy autorzy do z
ródeł prawa międzynarodowego zaliczają także akty jednostronne państw (notyfikacja,
zastrzeżenie, uznanie).
y
ródła prawa Wspólnot Europejskich Osobny artykuł: Prawo wspólnotowe#y
ródła prawa wspólnotowego.
y
ródła prawa wspólnotowego dzieli się na pierwotne i wtórne. y
ródła pierwotne obejmują traktaty
założycielskie Wspólnot Europejskich, umowy zmieniające owe traktaty, a także traktaty akcesyjne kolejnych
państw członkowskich. Do z
ródeł prawa wtórnego zalicza się w pierwszej mierze rozporządzenia i
dyrektywy. Często zalicza się tu także: decyzje, opinie i zalecenia, choć nie spełniają one kryterium bycia
z
ródeł prawa o charakterze generalno-abstrakcyjnym. Decyzje mają charakter indywidualny, zaś opinie i
zalecenia nie posiadają charakteru prawnie wiążącego.
Bibliografia
" Paweł Sarnecki (red.), Prawo konstytucyjne RP, wyd. V, Warszawa 2004, ISBN 83-7387-079-2
" Wielka encyklopedia prawa, Warszawa 1999, ISBN 83-87611-08-5
Zobacz też akt prawotwórczy, akt normatywny norma generalna, norma abstrakcyjna akt powszechnie
obowiązujący, akt kierownictwa wewnętrznego