PROGRAM WZMOCNIENIA EFEKTYWNOŚCI SYSTEMU NADZORU PEDAGOGICZNEGO
I OCENY JAKOŚCI PRACY SZKOA
Y ETAP II
Projekt realizowany przez Ministerstwo Edukacji Narodowej w ramach III Priorytetu Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki, Działanie 3.1
współfinansowane z Europejskiego Funduszu Społecznego
http://www.nadzorpedagogiczny.edu.pl
Podstawowe techniki facylitacyjne1
Facylitator pomaga grupie w zapoczątkowaniu procesu definiowania
problemów, które ma ona do rozwiązania. Nie podaje on jednak żadnych
gotowych rozwiązań, ogranicza własne wypowiedzi do minimum, nie ma większej
władzy niż reszta grupy. Facylitator może pełnić funkcję moderatora dyskusji,
stymulować aktywność uczestników, pomagać w rozwiązywaniu konfliktów.
Dzięki temu nie jest osobą odpowiedzialną za to, co wypracuje zespół.
Odpowiedzialność za ten proces spoczywa na nich samych.
Rola facylitatora polega na stworzeniu osobom uczącym się jak
największego obszaru swobody, unikaniu narzucania im swoich
propozycji rozwiązania problemu, tak, aby sami mogli podejmować
ważne dla nich decyzje.2
Podstawowe techniki facylitacyjne3
I. Techniki służące wzajemnemu zrozumieniu:
Parafraza
Zadawanie pytań.
Podsumowywanie.
II. Techniki służące zaangażowaniu uczestników.
Zachęcanie.
Lustrzane odbicie.
Równoważenie.
Tworzenie przestrzeni.
Udzielanie głosu.
Koordynowanie dyskusji.
1
Na podstawie materiałów Stowarzyszenia Trenerów Organizacji Pozarządowych STOP
2
J.Heron, 1989, s.11: G. Titley, 2002, s.16
3
Na podstawie materiałów Stowarzyszenia Trenerów Organizacji Pozarządowych STOP
MEN, UJ i
Strona
1
PROGRAM WZMOCNIENIA EFEKTYWNOŚCI SYSTEMU NADZORU PEDAGOGICZNEGO
I OCENY JAKOŚCI PRACY SZKOA
Y ETAP II
Projekt realizowany przez Ministerstwo Edukacji Narodowej w ramach III Priorytetu Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki, Działanie 3.1
współfinansowane z Europejskiego Funduszu Społecznego
Parafraza  to powtórzenie tego, co zrozumieliśmy z wypowiedzi rozmówcy.
W jakim celu?
Aby pokazać, że słuchasz i koncentrujesz się na wypowiedzi uczestnika
Aby sprawdzić, czy dobrze rozumiesz jego intencje
Aby zachęcić uczestnika do dalszej wypowiedzi
Aby uporządkować treść wypowiedzi i skupić uwagę na poruszanych
kwestiach
Aby uczynić daną wypowiedz
bardziej słyszalną
Aby właściwie ją zanotować
Jak?
Powtórz własnymi słowami wypowiedz
rozmówcy, tak jak ją rozumiesz.
Zacznij od:
O ile dobrze cię zrozumiałem/am..,
Z tego, co rozumiem& ..,
Chodzi ci o to & & , czy tak?
Rozumiem, że pytasz& ..
Ważne:
Korzystając z parafrazy, nie oceniaj i nie wartościuj wypowiedzi uczestników.
Odłóż na bok własny punkt widzenia. Zrozumieć, to wcale nie znaczy zgodzić się.
Parafraza nie powinna zawierać nic więcej niż to, co usłyszałeś.
ZADAWANIE PYTAC
 pomaga we wzajemnym zrozumieniu, umożliwia
poszukiwanie rozwiązań i przekształca doświadczenia poszczególnych
uczestników w ogólniejsze wzory zachowań i modele wyjaśniające.
W jakim celu?
Aby zdobyć informacje.
Aby wyjaśnić wątpliwości i nieporozumienia.
Aby zachęcić uczestników do poszukiwania rozwiązań, wyjaśnić
zachodzące zmiany i zjawiska.
Jak?
Zadawaj pytania dostosowane do konkretnego celu. Stosuj przede wszystkim
pytania otwarte. Pytania zamknięte są ważne w sytuacjach wyboru.
Strona
2
PROGRAM WZMOCNIENIA EFEKTYWNOŚCI SYSTEMU NADZORU PEDAGOGICZNEGO
I OCENY JAKOŚCI PRACY SZKOA
Y ETAP II
Projekt realizowany przez Ministerstwo Edukacji Narodowej w ramach III Priorytetu Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki, Działanie 3.1
współfinansowane z Europejskiego Funduszu Społecznego
Pytania otwarte zaczynają się od słów: co, kiedy, ile, jak, gdzie, dlaczego, po
co& . Poprzez pytania otwarte budujesz świadomość rozmówcy i odpowiedzialność
za postawiony problem, zachęcasz też do współpracy.
Np. Co się stało? Opowiedz mi o tym.
Jak myślisz, gdzie tkwi problem?
PYTANIA WYJAŚNIAJ
CE I KONKRETYZUJ
CE:
Jakie są Twoje oczekiwania związane z realizacją tego projektu?
Co masz na myśli mówiąc  wszystko ?
Jak byś zdefiniował/a  sukces ?
PYTANIA UZASADNIAJ
CE:
Dlaczego tak uważasz?
Jakie jest uzasadnienie Twoich oczekiwań?
PYTANIA HIPOTETYCZNE
Załóżmy, że zrobiłbyś/zrobiłabyś to. Co się wówczas stanie?
Wyobraz
my sobie przez chwilę, że mógłbyś/mogłabyś to zrobić w dowolny
sposób. Jak by to wyglądało?
PYTANIA STYMULUJ
CE
Czy są jakieś inne sposoby, żeby rozwiązać ten problem?
Gdybyś mógł/mogła podać dwa akceptowalne rozwiązania, co by to było?
PYTANIA ZACH
CAJ
CE DO UDZIAA
U
Co o tym sądzisz?
Od pewnego czasu nic nie mówisz. Co o tym myślisz?
PYTANIA SKUPIAJ
CE UWAG

I co z tym dalej można zrobić?
No cóż, świetnie nam się rozmawia. Jak sądzisz, jakie stąd płyną wnioski, jeśli
chodzi o konkretne decyzje?
Powracając do naszego zadania polegającego na & .., co myślisz na ten temat.
Strona
3
PROGRAM WZMOCNIENIA EFEKTYWNOŚCI SYSTEMU NADZORU PEDAGOGICZNEGO
I OCENY JAKOŚCI PRACY SZKOA
Y ETAP II
Projekt realizowany przez Ministerstwo Edukacji Narodowej w ramach III Priorytetu Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki, Działanie 3.1
współfinansowane z Europejskiego Funduszu Społecznego
Pytania zamknięte zaczynają się od słowa czy i zawsze mają jedną odpowiedz

tak lub nie
Np. Czy zgadzasz się na moją propozycję?
Czy takie rozwiązanie jest dla Ciebie do przyjęcia?
PYTANIA O POTWIERDZENIE
Czy poświęciliśmy temu zagadnieniu wystarczającą ilość czasu?
Czy chcesz to jeszcze sobie przemyśleć i zdecydować ostatecznie w przyszłym
tygodniu?
Czy dobrze rozumiem, że zgadzasz się na następujące rozwiązanie?
PYTANIA O WYBÓR
Która z tych dwóch możliwości wydaje Ci się bardziej atrakcyjna?
Biorąc pod uwagę wszystkie możliwe rozwiązania, w którym kierunku szłoby
Twoje myślenie?
Ważne
Nie zadawaj pytań sugerujących odpowiedz
lub rozwiązanie. Zadawaj pytanie
kiedy naprawdę chcesz się dowiedzieć, co sądzi Twój rozmówca.
PODSUMOWANIE- to ponowne przedstawienie najważniejszych kwestii, myśli,
odczuć, które pojawiły się dotychczas.
W jakim celu?
Aby zebrać najważniejsze fakty i potwierdzić ich zrozumienie.
Aby pokazać, jaki postęp został osiągnięty i zachęcić do dalszych wyników.
Aby upewnić się, że wszystkie sprawy w tej części pracy zostały omówione
i możemy przejść dalej.
Aby uczestnik mógł skorygować rozumienie jego wypowiedzi.
Jak?
Przedstaw sam lub zachęć uczestnika do przedstawienia najważniejszych kwestii,
które dotychczas zostały poruszone.
Np. Jakbyś podsumował/a dotychczasowe ustalenia?  bezpośrednia prośba.
To może podsumujmy to co dotychczas omówiliśmy  pośrednia prośba.
Wygląda, że najważniejsze kwestie, które dotąd padły, to& . Czy coś
pominąłem/am?  osobiste podsumowanie.
Strona
4
PROGRAM WZMOCNIENIA EFEKTYWNOŚCI SYSTEMU NADZORU PEDAGOGICZNEGO
I OCENY JAKOŚCI PRACY SZKOA
Y ETAP II
Projekt realizowany przez Ministerstwo Edukacji Narodowej w ramach III Priorytetu Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki, Działanie 3.1
współfinansowane z Europejskiego Funduszu Społecznego
ZACH
CANIE  pomaga uczestnikowi wyjaśnić i sprecyzować swoją wypowiedz
.
Pokazujesz, że jesteś zainteresowany/a tym, co mówi i chcesz dowiedzieć się jak
najwięcej szczegółów.
W jakim celu?
Aby lepiej zrozumieć.
Aby uzyskać więcej informacji.
Aby wzmocnić zaangażowanie mało aktywnego uczestnika.
Jak?
1. zacznij od parafrazy wypowiedzi uczestnika.
2. następnie zadaj pytanie otwarte, np. co przez to rozumiesz?, jak to
widzisz?, co masz na myśli, kiedy mówisz&
3. możesz też sparafrazować wypowiedz
, użyć łącznika więc& , bo& , i& i
zawiesić głos.
Przykład:
Uczestnik: Myślę, że większość naszych działań nie do końca odpowiada na
potrzeby młodzieży.
Lider: O ile dobrze cię zrozumiałem/am, uważasz, że nasze działania nie są
dostosowane do potrzeb młodych ludzi (parafraza). Czy mógłbyś podać jakiś
przykład tego, co masz na myśli? (zachęcanie).
LUSTRZANE ODBICIE  polega na dokładnym odtworzeniu usłyszanej
wypowiedzi. Pomaga zachować neutralność i wzbudzić zaufanie uczestnika.
W jakim celu?
Aby podkreślić swoją neutralność  nie mówisz nic więcej niż powiedział
uczestnik, Twoja wypowiedz
jest lustrzanym odbicie jego słów.
Aby zbudować zaufanie, oparte na przekonaniu co do Twojej neutralności.
Aby wzmocnić zaangażowanie uczestników.
Jak?
1. Jeżeli rozmówca wypowiedział jedno zdanie, powtórz je w całości,
dokładnie; jeżeli wypowiedział kilka zdań  powtórz kluczowe frazy i
zwroty.
2. Używaj słów swojego rozmówcy, nie swoich.
3. Mów tonem ciepłym i akceptującym, niezależnie jak brzmiał głos
rozmówcy.
4. Bądz
sobą. Zachowaj swoje gesty i swój ton głosu. Pamiętaj, że celem
stosowania tej techniki jest budowanie zaufania.
Strona
5
PROGRAM WZMOCNIENIA EFEKTYWNOŚCI SYSTEMU NADZORU PEDAGOGICZNEGO
I OCENY JAKOŚCI PRACY SZKOA
Y ETAP II
Projekt realizowany przez Ministerstwo Edukacji Narodowej w ramach III Priorytetu Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki, Działanie 3.1
współfinansowane z Europejskiego Funduszu Społecznego
RÓWNOWAŻENIE  pomaga wszystkim osobom zabrać głos, ujawnić opinie i
poglądy.
W jakim celu?
Aby ujawnić poglądy, nawet te niepopularne.
Aby udzielić wsparcia indywidualnym uczestnikom.
Jak?
Przykłady:
Znamy już stanowisko trzech osób, czy ktoś zaproponuje inny sposób spojrzenia
na tę sprawę?
Co sądzą inni?
Poznaliśmy punkt widzenia X i punkt widzenia Y. Czy jest trzeci punkt widzenia?
TWORZENIE PRZESTRZENI  wysyła osobie mało aktywnej komunikat: jeśli
nie chcesz mówić, to w porządku, ale jeśli chciałbyś coś powiedzieć, teraz masz
szansę.
W jakim celu?
Aby umożliwić wypowiedzenie opinii osobom, którym sprawia trudność
wypowiadanie się na forum grupy.
Aby ośmielić ujawnianie opinii różnych od przedmówców.
Jak?
1. Uważaj na cichych uczestników, na ich język ciała, czy mimikę twarzy,
które mogą wyrażać chęć mówienia.
2. Zaproś ich do mówienia np.: czy chciałbyś coś dodać?
3. Jeśli nie dają się namówić  nie naciskaj.
4. Jeśli to konieczne  przytrzymaj innych uczestników, np.: jeśli cichy
uczestnik sprawia wrażenie, że zaraz coś powie, ale ktoś inny  wyrywa się
do głosu, powiedz: Mówcie pojedynczo, Kasiu, może ty pierwsza?
5. Jeśli niektórzy uczestnicy zabierają głos o wiele częściej niż inni i dominują
w dyskusji, zaproponuj, aby każdy po kolei mógł się wypowiedzieć.
Strona
6
PROGRAM WZMOCNIENIA EFEKTYWNOŚCI SYSTEMU NADZORU PEDAGOGICZNEGO
I OCENY JAKOŚCI PRACY SZKOA
Y ETAP II
Projekt realizowany przez Ministerstwo Edukacji Narodowej w ramach III Priorytetu Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki, Działanie 3.1
współfinansowane z Europejskiego Funduszu Społecznego
UDZIELANIE GA
OSU  pomaga w sytuacjach, gdy wszyscy naraz chcą mówić.
Udzielenie głosu sprawia, że każdy wie, kiedy przyjdzie jego kolej i będzie mógł
się wypowiedzieć.
Jak?
Procedura składa się z 4. kroków.
1. krok  zapytanie, kto chce się wypowiedzieć, np.: Proszę, aby wszystkie
osoby, które chcą się wypowiedzieć, podniosły ręce
2. krok  ustalenie kolejności wypowiedzi, np.: Piotrek będziesz pierwszy,
Marta druga, Jurek trzeci
3. krok  czuwanie nad porządkiem kolejności, np. (gdy Piotrek przestał
mówić): Kto był drugi? Ty Marta, mów.
4. krok  sprawdzenie, czy jeszcze ktoś chce zabrać głos, np. (gdy ostatnia
osoba skończyła): Czy ktoś jeszcze chciałby coś powiedzieć?
KOORDYNOWANIE DYSKUSJI- oznacza kontrolowanie wielu wątków, które
pojawiają się, gdy grupa ma za zadanie dyskutować na różne tematy.
W jakim celu?
Aby umożliwić wypowiedzenie wszystkich opinii na dany temat.
Aby powiązać różne wątki z dyskusji po to, by uogólnić opinie i wyciągnąć
wnioski.
Aby poinformować zespół o etapach pracy poszczególnych grup.
Jak?
Porządkowanie dyskusji przebiega w 3. etapach.
1. etap  przerwanie dyskusji  np.  Wygląda na to, że mamy tu trzy
równoległe rozmowy. Chciałbym się upewnić, że dobrze wszystko
zrozumiałem .
2. etap  opisanie różnych poddyskusji  np.  Jedna dyskusja dotyczy
warunków technicznych, druga podziału ról i przydzieleniu zadań, zaś
trzecia brakujących zasobów do realizacji projektu .
3. etap  sprawdzenie, czy dobrze rozumie się prace grupy np.  Czy coś
pominąłem, bądz
z
le zinterpretowałem? Jeśli ktoś chce wyjaśnić istotę
swojej wypowiedzi zachowuj się wspierająco. Poproś o wyjaśnienia inne
osoby.
Strona
7