Fronda - Chile - TEN DZIEŃ WYZNACZYŁA MATKA BOSKA





Fronda - Pismo Poświęcone nr 4/5


 
TEN DZIEŃ WYZNACZYŁA MATKA
BOSKA
ROZMOWA Z
ADMIRAłEM JOSE MERINO, CZŁONKIEM CZTEROOSOBOWEJ JUNTY RZĄDZĄCEJ CHILE W
LATACH 1973-88
 
Powiedziałbym, że 11
września to była data wyznaczona przez Matkę Boską. Byłem na mszy 9
września i miałem coś w rodzaju... nie umiem tego określić... Przychodzę
po mszy do domu i oglądam w telewizji jak wygląda sytuacja: to była
katastrofa... Wieczorem tego samego dnia zasiadłem przy biurku, to było
coś spontanicznego, i napisałem na kartce - mam nawet tę kartkę tutaj - że
dzień 11 września będzie dniem D. I tak się stało. Powiedziałbym, że była
to inspiracja... może nie boska, byłoby to bardzo pretensjonalne, ale...
dla pewnej grupy osób w Chile widoczna była wówczas postępująca utrata
szacunku dla świętości - i tyle. Trzeba było to naprawić. I
naprawiono.
Wieczorem 9
września zadzwoniłem do Augusto, akurat były imieniny jego córki i
świetnie się składało, bo był tam zaproszony generał Leigh. Augusto
powiedział, żebym przyjechał, przyjechałem, usiedliśmy we trójkę: Pinochet
- dowódca wojsk lądowych, Leigh - dowódca lotnictwa i ja - dowódca marynarki i opracowaliśmy razem
plan.
11 września przejąłem
kontrolę nad całym wybrzeżem, nad wszystkimi portami, od Arica do Punta
Arenas. Poszło to bardzo szybko, bo nie było prawie oporu, nie było
komunistów, którzy mogliby mi w tym przeszkodzić: wszyscy uciekli.
Zaczęliśmy więc rządzić: ja na wybrzeżu, Pinochet w Santiago (mniej więcej
półtora do dwóch dni walczył z tymi, którzy mu się przeciwstawiali),
lotnictwo i kontrolę powietrzną przejął Leigh, a policją zajął się
Mendoza. Dwa dni później o godzinie 7.30. zebraliśmy się we czwórkę i
złożyliśmy przysięgę na nasz honor, że będziemy bronić ojczyzny.
Zawarliśmy umowę, że wspólnie utworzymy rząd. Jednego mianowaliśmy
prezydentem, a trzej zostaliśmy jego zastępcami. Powstała junta. I tak
rządziliśmy przez siedemnaście lat.
11 WRZEŚNIA I W
DNIACH NASTĘPNYCH SIŁY ZBROJNE INTERWENIOWAŁY BARDZO BRUTALNIE, BYŁO WIELU
ZABITYCH...
Według prognoz, gdyby
doszło do wojny domowej, ku czemu wszystko zmierzało, byłoby 25-30 tysięcy
zabitych. Zginęło ok. 2 tysięcy ludzi, głównie bojówkarzy. Ile kosztował
przewrót w Rosji? Życie 60 milionów ludzi. A w Polsce - 40 lat
komunizmu.
Z EUROPEJSKIEGO PUNKTU WIDZENIA
JEDNAK...
...z naszego zaś
punktu widzenia byliśmy pierwszym krajem świata, który wyzwala się spod
komunizmu. Byliśmy przecież w orbicie wpływów Związku Sowieckiego, a nie
Stanów Zjednoczonych. I kiedy przejęliśmy władzę, to po trzech czy
czterech tygodniach jankesi powiedzieli nam, że nie chcą o nas słyszeć, bo
nie jesteśmy demokratami, a Rosjanie robili wszystko, żeby nas
zdyskredytować. Dowiedziałem się na przykład, że razem z Pinochetem
jedliśmy mięso pieczonych niemowląt.
A SPRAWA ZAGINIONYCH
BEZ WIEŚCI?
Tu nie było
zaginionych, byli zabici, których tożsamości nie udało się ustalić. Być
może są pochowani na cmentarzu w pobliżu Santiago... Wie pan, kiedy
kontroluje się światowe serwisy informacyjne, jak ma to miejsce w
przypadku USA i Rosji, to łatwo zdyskredytować kraj tak mały jak nasz i
przedstawić nas jako dzikusów.
CO OZNACZAJĄ
RZĄDY JUNTY WOJSKOWEJ?
Że zarządza ona
wszystkim, sprawuje władzę wykonawczą i ustawodawczą, ale sądownictwo
pozostawia nienaruszone.
JAK PODEJMOWANE BYŁY
DECYZJE W JUNCIE?
Kolektywnie.
Zbieraliśmy się we czwórkę, gdy było coś do zrobienia. Żeby decyzja była
ważna, musiała być podjęta jednomyślnie. Gdy ktoś był przeciw,
rezygnowaliśmy z niej. Tym sposobem wydaliśmy 3160 dekretów,
przygotowaliśmy nową konstytucję, nowy kodeks handlowy, kodeks kopalniany,
kodeks pracy czy nowy system ubezpieczeń, który dziś jest szeroko
naśladowany na świecie, bo jest najlepszy.
DLACZEGO MINISTERSTWA
GOSPODARCZE ODDALIŚCIE LIBERAŁOM?
Ja się trochę na
ekonomii znam, bo sam przez dwa lata wykładałem ten przedmiot w Akademii
Marynarki Wojennej. Byłem też dyrektorem generalnym we flocie wojennej,
kimś w rodzaju administratora marynarki. Miałem grupę przyjaciół, którzy
byli ekonomistami, wszyscy cywile, bardzo młodzi ludzie, mający wizję
tego, jaki model społeczno-ekonomiczny byłby najbardziej odpowiedni dla
naszego kontynentu. Była to społeczna gospodarka wolnorynkowa
kontrolowana, zupełnie różna jednak od tej we Wspólnocie Europejskiej.
Pisali o tym m.in. Roberto Tolquieri, San Fuentes, najlepsi nasi
ekonomiści. Mieliśmy też niezłe doświadczenia z XIX wieku, kiedy to w
wyniku reform Portalesa Chile stało się olbrzymim producentem i
eksporterem na cały świat pszenicy oraz saletry. Portales ukuł hasło, do
którego my nawiązaliśmy: "pracujmy za peso, niech płacą nam w
dolarach".
JAK WIELKI SKOK
CYWILIZACYJNY DOKONAŁO CHILE W CIĄGU OSTATNICH DWUDZIESTU
LAT?
Kiedy porówna się
Chile z roku 1970 do Chile z 1990, to wydaje się, że minęło tysiąc lat.
Żeby wówczas posiadać w Chile samochód, trzeba było być milionerem. Auta
były bardzo drogie i obowiązywał zakaz ich importu. Niektórzy posiadali
przywilej importu i sprzedawali po niższej cenie. W 1973 r. rząd
komunistyczny doprowadził Chile do takiej ruiny, że nie było chleba, w
szpitalach nie było leków, brakowało wszystkiego. Ludzie zaczepiali na
ulicy nas, wojskowych i prosili, żeby przejąć władzę i zrobić porządek.
Dzisiaj każdy niemal Chilijczyk może myśleć o kupnie samochodu, domu,
system mieszkaniowy znajduje się pod kontrolą przedsiębiorstw prywatnych.
Kiedy przejmowaliśmy rządy Ministerstwo Robót Publicznych miało 42 tys.
pracowników, dziś ma ich tylko 3 tys. - inżynierów, planistów, adwokatów.
Dawniej to ministerstwo budowało kopalnie, mosty, drogi. Od tego są
przedsiębiorstwa prywatne. Tak jest dzisiaj. Kiedy obejmowaliśmy rządy
dolar wart był 1.500 pesos, dzisiaj - 120 pesos.
CO PAN UWAŻA ZA
NAJWIĘKSZĄ PORAŻKĘ JUNTY?
Nie dokończyliśmy,
niestety, reformy służby zdrowia. Pracowaliśmy nad tym, ale musieliśmy
oddać rządy. Myślę, że należało też sprywatyzować kopalnie miedzi. Obecny
koszt jej wydobycia jest za wysoki. 40 centamos za 1 librę (ok. 460 g.) to
stanowczo za dużo.
CZY DYKTATURA JEST LEPSZA OD
DEMOKRACJI?
Powiem panu, jak ta
demokracja tutaj wyglądała. Nieudacznicy wybierają łajdaków, którzy rządzą
z korzyścią dla spryciarzy.
A JEDNAK W 1988 ROKU
ODDALIŚCIE WŁADZĘ I ZAPROWADZILIŚCIE DEMOKRACJĘ. JAK PRZYJĄŁ PAN PORAŻKĘ
PINOCHETA W PLEBISCYCIE?
Nie zrobiło to na
mnie większego wrażenia. Przeczuwałem to. Mówiłem Pinochetowi: jesteś
przebrzmiały, opatrzyłeś się, ludzie potrzebują nowych twarzy i nic ci nie
pomoże, choćbyś był najlepszym prezydentem na świecie. Królowa Wiktoria
sprawowała rządy przez 72 lata i ciągle zapytywano, kiedy wreszcie
staruszka umrze, a miała przecież najbardziej pomyślne rządy w całych
dziejach Wielkiej Brytanii.
PRZEPRASZAM, CO TO ZA ORDER?
Polonia Restituta.
CZYŻBY CZŁONEK JUNTY
CHILIJSKIEJ OTRZYMAŁ ORDER OD WŁADZ POLSKICH?
To order mojego ojca,
który też był admirałem. Cieszył się opinią jednego z najwybitniejszych
międzynarodowych prawników w sprawach morskich i w 1928 r. Liga Narodów
powierzyła mu przeprowadzenie ekspertyzy w sprawie Gdańska, którego
domagały się wówczas Niemcy. Stanowisko mojego ojca było tak przychylne
dla Polski, że w uznaniu zasług otrzymał order Polonia Restituta.
Dziękujemy za
rozmowę.
 
Rozmawiali: Jan Wróbel i Rafał Smoczyński
(Valparaiso, kwiecień
1995)
 
 

NOWY KONSERWATYZM LAT 90-TYCH