Język jako sposób na wyobcowanie się z kultury i przej�ście w podkulturę

Język jako sposób na wyobcowanie się z kultury i przejście w podkulturę.

Język jako szczególny typ praktyki komunikacyjnej wyróżnia określoną grupę społeczną czy subkulturowa wyraża również sposób przezywania rzeczywistości. Jest związany z praktycznym życiem.. Język w życiu grup społecznych pełni różnorodne funkcje a cechą, subkultury jest posiadanie w tym wypadku kodu zastrzeżonego, który nie tylko wzbogaca możliwości oddania nastroju emocjonalnego osób się nim posługujących. Język subkulturowy jest elementem przede wszystkim wyróżniającym danych członków grupy , jest też czynnikem łączności psychicznej, tworzy zależności, determinuje stan przywiązania jednostki do grupy.
Język łączy wspólnoty, określa ich tożsamość, różnicuje spośród innych wspólnot, nadaje cechy specyficzne. Językoznawcy dostarczają na ten temat szczegółowej wiedzy, mówiąc np. o tym, jaki treści doświadczenia społecznego przekazuje dany język w rozumieniu gwary, slangu, żargonu, itp. Wybitne dzieła literackie analizowane są w aspekcie leksykalnym, na ile wzbogaci to język potoczny. W tym sensie można mówić o słowach kluczach, które występują zarówno w literaturze danego okresu czy w twórczości danego pisarza, ale również w języku ogólnym. Słowa klucze pojawiają się też w sferze ekonomicznej. Słowa klucze stosuje rząd, opozycja i grupy nieformalne, Kościół, prasa, naukowcy. W skutek nadużycia słowa te nie służą prawdzie, podobnie jak tzw. język walki politycznej. Na słowa walczą ze sobą od lat rząd i opozycja, zrzeszenia formalne i nieformalne, prasa oficjalna z prasą drugiego i trzeciego obiegu. Walka ta przenosi się na ulice, mury, płoty i przystanki. W skandowanych hasłach wyładowuje się emocje i frustracje, zwłaszcza młodego pokolenia. W walce na słowa, z reguły dzieje się tak, że jedna grupa znieważa drugą: rząd – opozycję, skini – punka, anarchista – państwo, wierzący – ateistów. Analizując slang subkultur młodzieżowych wyrażanych w różny sposób (manifestacje, happeningi, zadymy, prasa trzeciego obiegu, festiwale i zloty) należy podkreślić dominujące znaczenie języka walki. W toku walki tworzą się nowe słowa, kalambury, słowa hasła, słowa pociski. Ten język jest żywy, dosadny, czasami wulgarny i zbyt bezpośredni albo odwrotnie – aluzyjny, ezopowy, groteskowy, ironiczny. Etycy domagają się rezygnacji z języka walki, ale w praktyce postulat ten nie znajduje racji bytu.
Różnorodne sposoby mówienia stały się faktem, niebezpiecznym zjawiskiem, akceptacją stylu życia własnego, grupowego a wyszydzaniem cudzego. Język walki dowodzi istnienia nietolerancji społecznej, wypływa z niezrozumienia istoty odrębności, nakłania do tzw. jednoznacznych wyborów (być za lub przeciw: aborcji, komunie, Wałęsie, Kwaśniewskiemu, nomenklaturze, itp.)
Istnieje wiele podobnych cech miedzy nowomową a slangiem grup subkulturowych, jeśli chodzi o sam mechanizm tworzenia tzw. „języka walki” w dwóch różnych, przeciwstawnych środowiskach. W pierwszym przypadku – języka władzy komunistycznej a w drugim zaś języka młodzieżowego. Mechanizm ten opiera się na przywiązaniu do określonego środowiska i stawianych przez niego celów. W okresie międzywojennym pojawiło się zjawisko psiego przywiązania do Marszałka Piłsudskiego, które wyrażało określony język wierności, prostoty żołnierskiego stylu, przypodobania się wodzowi narodu. Podobny mechanizm pojawił się w czasach socrealizmu: krwawa dyktatura Stalina wytworzyła również specyficzny język walki, wierności i oddania, swoistą nowomowę, odmienną w swojej istocie w zależności od rodzaju środowiska, które się nią posługiwało. Nie oparł się temu język młodzieżowy. Badacz Michał Głowiński, zjawisko nowomowy odwołuje do najbliższego nam historycznego kontekstu: języka propagandy PRL-u, języka walki jakim posługiwali się czołowi propagandyści tego okresu.
Do słów kluczy należały wówczas miedzy innymi „odnowa”, „naprawa”„ekstrema”, „zawsze z partią” itp. wyciągane z lamusa hasła i słowa partyjnej nowomowy. Takim słowem był np. „dialog” który władza deklarowała i o który apelowała. W 1990 r. język ten wyrażał a raczej maskował intencje ówczesnej elity władzy. Zakłamywał rzeczywistość, zmieniając kompletnie znaczenie słów. Był to jakby język ezopowy, którym doskonale władali funkcjonariusze państwowi i dla nich wyłącznie był w pełni zrozumiały. Służył on do wyrażenia propagandowych treści ideologii elity władzy i przez nią był tworzony przez lata. Stanowił rodzaj szczelnej bariery oddzielającej tę kastę od społeczeństwa, które mówiło innym językiem. Nowomowa stała się zręcznym sposobem omijania raf rzeczywistości. Nie sprawdza się natomiast w sytuacjach kryzysowych, kiedy decydenci zmuszeni byli rozmawiać np. ze strajkującymi w tzw. języku ludzkim. Drętwa mowa powodowała jedynie zwieszanie dozy nieufności, eufemizmów i nieporozumień. Okazywała się nieprzydatna w warunkach walki, sporu, w sytuacji wymuszającej atak i obronę. Po powstaniu „Solidarności” nowomowa zaczęła gwałtownie przeżywać kryzys i już nigdy nie powróciła do swej dawnej świetności.
Lata 1980-1981 to rozwój nowego języka którym masowo zaczęła posługiwać się młodzież. Język ten obfitował w wiele wulgaryzmów. Język czy raczej slang młodzieżowy odzwierciedlał przemiany cywilizacyjno-obyczajowe, jaki zachodziły w Polsce w końcu lat siedemdziesiątych i przez całą kolejną dekadę. Język ten postrzegany i rozumiany jako lustro podświadomości młodzieży był zdecydowanie odmienny od języka Polaków. Słownictwo to wiodło żywot w tzw. trzecim obiegu, spychane jak gdyby na margines czy poza odrę oficjalnej polszczyzny, choć odzwierciedlał od niepokoje nie tylko młodzieżowe.
Słowa czy zbitki słów tworzyła młodzież pod wpływem okoliczności historycznych. Od chwili wprowadzenia stanu wojennego nastąpił rozkwit tzw. terminologii konspiracyjnej. Pojawiło się określenie „konspira” jako nazwa działalności podziemnej. Następowały zapożyczenia z gwar środowiskowych, subkultur młodzieżowych: określenia nacechowane emocjami. Słowo „spoko” przywoływało w tych sytuacjach do spokoju. Na rozwój brutalizmów i wulgaryzmów miała wpływ brutalizacja życia społecznego i obyczajowego w Polsce (mowa plugawa nieparlamentarna), a również nastąpił powrót znanych określeń z nowomowy (pluralizm, podmiotowośc itp.) Brutalizacja obyczajów spowodowała, iż mlodzi coraz częściej używali tzw. dynamitów, czyli słów zaczynających się na k..., p..., ch...
Na sposób slangowy, chociaż już coraz bardziej potoczny funkcjonuje słynna „zadyma”. Tym pojęciem określa się coraz więcej codziennych zjawisk o charakterze konfliktogennym (zadyma w sklepie, zadyma w szkole, zadyma w domu). Zadymiarze zaś to osobnicy, którzy wywołują jakieś zdarzenia : starcia z policją. Zadymę wywoływali punki tańcząc pogo – rytualny taniec, skini na koncertach rockowych, kibice sportowi, ekolodzy broniący praw zwierząt.
Innym pojęciem z języka młodzieżowego, które funkcjonuje potocznie jest „szpan”. Szpanerstwo jako postawa przypisywane było bananowej młodzieży jako dzieciom prywatnej inicjatywy. Mimo upływu lat szpanerstwo nie przestało istnieć, gdyż wiąże się ono z nieśmiertelnym stylem poprawiania sobie samopoczucia, udowadniania innym, że jest się kimś lepszym.
W potocznym żuciu przyjęło się również wiele określeń z tak zwanego slangu gypserskiego: „kopsnij szluga” (daj papierosa), „garować” (siedzieć w więzieniu), „gady” (określenie sędzów) „psy” (policjanci), „kimać” (spać), „mieć ksywę” (pseudonim). Ksywy prawie powszechnie w żargonie młodzieżowym, a szczególnie uczniowskim. Ksywa oznacza przynależność do określonej grupy, a zarazem cechę charakteru, czy choćby wygląd jej posiadacza.
Innym popularnym obecnie określeniem slangowym jest: „dziargać się w wzorki” (robić tatuaże). Moda na tatuaże wśród młodzieży jest coraz bardziej zauważalna na co wskazują wyniki licznych badań socjologicznych. Wobec tatuaży istniały społeczne uprzedzenia. „Dziargać” się można było tylko w więzieniu. Po tatuażach poznawało się kryminalistów. W czasach obecnych stereotyp ten nie ma już racji bytu. Tatuowanie się stało się nie tylko wyrazem mody i wolności młodzieży ale także odwagi. W dużych miastach Polski powstały w latach dziewięćdziesiątych liczne salony tatuażów. Z salonów tych korzysta wielu przedstawicieli rodzimych subkultur młodzieżowych. Język wzorków jest dzieckiem instytucji totalnych (więzienia, poprawczaki). Większość więźniów posiada tatuaże jako znak rozpoznawczy sposób identyfikowania się.
Kolejnym kontrowersyjnym wyrazem odrębności językowo-obyczajowej jest kolczykowanie podobni jak „dziarganie” tylko że wiąże się ono z bolesnym procesem przekuwania ciała. Do niedawna młodych ludzi z dużą liczbą kolczyków traktowano jak wyrzutków społeczeństwa. Dziś jest to norma ukazania swej odrębności, indywidualizmu i niezalezności.
„Dziarganie się i kolczykowanie mają już jako słowa klucze swoje miejsce w obyczajowości młodzieżowej, bez względu jaki opinie to wywołuje w różnych środowiskach i w starszym pokoleniu.
Najwięcej jednak określeń slangowych łączy się z muzyką rockową która stała integralnym składnikiem kultury młodziżowej.Podstawowym określeniem które funkcjonuje w tym kręgu są tzw. fan kluby które zrzeszają grupę wielbicieli. Fani określonych odmian rockowych wyróżniają się swoistym zachowaniem, sposobem ubierania się i stylem bycia. Fankluby tworzą się spontanicznie jako organizacje całkowicie nieformalne (utrzymują korespondencję z idolem, zbierają i porządkują materiały źródłowe dotyczące idola, jeżdżą na jego koncerty).Język rocka stał się formą wypowiedzi młodego pokolenia. Zasłyszane słowa wyrazają jego poglądy, sposób myślenia i przeżywania. Te słowa klucze często szargały narodowe świętości, wyrażały okrucieństwo czasów współczesnych , czasem importowane zaczynały żyć własnym życiem, tworzyły swoista politykę szarości, odrębności i tożsamości.
Słowa klucze nie wyrażały w pełni rozwiniętych myśli, rozbijały strukturę zdaniową tekstu. Słowa te brzmiały niczym hasła wyrażające atrybuty młodzieńczego stylu. Były formą zbiorowej ekspresji łamiącej stereotypowe przyzwyczajenia, uosobieniem wolności albo jej nowym kanonem. Rockowe słowotwórstwo jest swoista nowomową z tym że posługiwało się nim pokolenie odrzucone, szukające dla siebie azylu, aby uciec otaczającej rzeczywistości, zademonstrować swą obcość i niedostosowanie, bunt lub potrzebę kreacji.
Język Rocka stwarzał możliwość emocjonalnych przeżyć mowy ciała, niby na wzór prymitywnych afrykańskich plemion. Był to język mas nie aprobowany przez elity-ludzi upatrujących w wykształceniu specyficznego przywileju. Rock jako mowa ciał ograniczająca duszę, łączy przeżycia emocjonalne z demonstracją inności, społecznego nieprzystosowania, niezgody wobec dominacji massmediów i uporządkowanego świata bełkotu, społecznego bałaganu i szumu inforacyjnego.1
Patrząc na język jako sposób na wyobcowanie się z kultury można wziąć pod uwagę pisma tzw. „Ziny”. Zdaniem J. Brudnickiego , twórcy trzeciobiegowych gazetek wywodzą się z średniej wielkości miast i za wszelką cenę starają się wykazać oryginalnością stylu i sposobu myślenia, o czym mają świadczyć nietypowe tytuły : „Bachora”, „Korek”, „Mała ulicznica”. Ten nowy język podkultury zaadoptował na stałe anglojęzyczne wulgarne terminy z reklam telewizyjnych. Językiem tym posługują się artystyczni przedstawiciele trzeciobiegowej klasy. Nowomoda językowa prowadzi do zaniku kultury Gutenberga. oznacza to drugoplanowość sztuki słowa do prowokacyjnego tonu trzeciobiegowej prasy,zarówno pod względem formy jak i treści. Dominuje tu obscenizny język i nieposzanowanie wartości wyższego rzędu. Jak wiadomo, subkultury kontestują, to znaczy atakują, negują, ośmieszają panujące powszechnie w danym społeczeństwie wzorce zachowań, zasady moralne, sposoby życia - bądź w imię bliżej nieokreślonych przemian w przyszłości, bądź rzekomo panujących niegdyś, a dziś zapomnianych ideałów (kontestacja konserwatywna).

1M. Jędrzejewski, Młodzież a subkultury,Warszawa 1999, s.225-230
Właściwym celem kontestatora jest zwykle jednak nie tyle doprowadzenie do pożądanej społecznej przemiany (wtedy byłby wywrotowcem, rewolucjonistą) a zbudowanie małej, własnej rzeczywistości, istniejącej „obok” całego świata, gdzie jego, kontrkulturowca zasady byłyby prawem powszechnym. Postawa buntownicza ma swe odbicie w „buntowniczym mówieniu” - chyba że subkultura zamierza przekonywać ludzi do swego programu, więc uważa, by ich nie zgorszyć swym językiem (skini polityczni, obrońcy praw zwierząt).
Kontestacja języka polega zwłaszcza na kpinie z zasad poprawności, zabawach morfologicznych i negowaniu zasad językowego decorum. Ponadto zinorobom chodzi o szczególnie intensywną ekspresję.2Przeważnie termin podkultura wiąże się z patologią społeczną, nieprzystosowaniem, czy z podważaniem obowiązujących norm. Dzieje się tak dlatego, że już w samej etymologii słowa \"subkultura\" zdaje się zawierać \"to co niższe\", gorsze. Mówi się o subkulturach narkomańskich, pijackich, przestępczych. Ma to swoje uzasadnienie, gdyż termin subkultura zaczął być pierwotnie używany w naukach społecznych w odniesieniu do grup pozostających w konflikcie ze społeczeństwem. Można też spotkać zupełnie odmienną definicją subkultury. Subkulturą nazywa się grupę etniczną, religijną, nawet zawodową. Ogólnie przyjmuje się, iż wspólną cechą wszystkich subkultur jest ich negatywny stosunek do kultury dominującej. Uczestnictwo w podkulturach jest zazwyczaj rezultatem niezaspokojenia potrzeb młodzieży i stanowi bardzo często próbę zwrócenia na siebie uwagi. Wynika ono też z cech osobowości charakterystycznych dla ludzi w wieku młodzieńczym. Cechy te mają podłoże biologiczne, ale są też uwarunkowane czynnikami kulturowymi i społecznymi, w tym duże znaczenie mają błędy procesu wychowawczego. Młodzieżowe ruchy nie są czymś stałym, lecz ulegają zmianom wraz ze zmianami jakie zachodzą w społeczeństwie. Ponadto inspirują się wzajemnie, współegzystują ze sobą lub się zwalczają. Bardzo często proces wrastania jednostek w młodzieżową podkulturę jest przyśpieszany przez trudne warunki materialne, rozbicie rodziny, czy przez doznane krzywdy. Nie jest to jednak regułą. Większość podkultur ma swoją własną ideologię. Co się zaś tyczy celów, to są one na ogół dwojakiego rodzaju: albo są wymysłem członków grupy np. wspólne pójście na koncert czy spędzenie przyjemnego wieczoru przy kuflu piwa, albo są one wyznaczone przez grupę nadrzędną. Każda podkultura ma swojego kierownika. Jest on wybierany albo na krótki okres np. na jedną akcję, lub na stałe. Swoje przywództwo osiąga drogą pokojową lub siłą. Do niego należy zadanie kierowania grupą, które dokonuje się w sposób autokratyczny, demokratyczny lub anarchiczny. Członkowie grup subkulturowych posługują się w rozmowach językiem naszpikowanym różnymi charakterystycznymi wyrazami i zwrotami, które przeważnie nie będą oczywiste i zrozumiałe dla człowieka spoza danej grupy. Posługują się też pseudonimami. Mają swoje odrębne symbole, po których można odróżnić do jakiej podkultury należą. Charakterystyczny jest również wygląd zewnętrzny.

2. http://www.republika.pl.
W grupach o najsilniejszej więzi społecznej, a są to zwykle nieformalne wspólnoty o charakterze tajnym, takie jak - niegdyś - ochweśnicy, złodzieje, konspiratorzy, a dziś przede wszystkim młodociani przestępcy, język pełni pierwszoplanową funkcję. Jest warunkiem uczestnictwa we wspólnocie, tworzy swoistą wewnątrzgrupową strukturą społeczną, dzieli zbiorowość na \"swoich\" i \"obcych\" (tj. \"ludzi\" i \"nie-ludzi\", czyli frajerów). \"Grypsujesz?\" - to pierwsze pytanie skierowane do obcego, grypsera pełni bowiem funkcję identyfikującą członków wspólnoty komunikacyjnej, wyznacza obowiązujące w grupie normy, nazywa uznawane wartości.
Nieco inną rolę odgrywa język w młodzieżowych wspólnotach o charakterze jawnym, w których więź społeczna nie jest tak silna, a uczestników subkultury jednoczy głównie rodzaj słuchanej muzyki albo wyznawana ideologia. Chodzi tutaj o subkulturę punków i skinów zintegrowanych wokół pewnych idei, jak i bardzo dzisiaj popularną subkulturę hip hopu, której członków łączy uczestnictwo w takich obszarach aktywności jak break dance, graffiti i muzyka. Trzeba tu także zaliczyć subkulturę uczniów i studentów, trwale istniejącą w kulturowym krajobrazie polszczyzny. Otwarty charakter owych wspólnot powoduje, że granice poszczególnych repertuarów środków językowych są płynne. Można więc mówić o socjolekcie młodzieżowym, mającym warstwową strukturę: bazą jest polszczyzna potoczna, warstwą utożsamiającą - słownictwo użytkowane przez młodzież bez względu na przynależność grupową, a w końcu - słownictwo swoiste związane z charakterem działalności poszczególnych wspólnot. Dopiero na tym poziomie da się wyodrębnić słownictwo właściwe dla punków, skinów, uczniów czy studentów.Słowa takie jak : zadyma, załoga, glany, kop notuje Słownik polszczyzny potocznej J. Anusiewicza i J. Skawońskiego. Można więc je uznać za socjolektalną leksykę bazową. Ekspresywizmy przytoczone przez autora na przykład muza, wińsko, lacha, końcówa, bzdecior, ryjec, kolo itp. to warstwa utożsamiająca socjolektu młodzieżowego. Tak bowiem mówią młodzi bez względu na to, z którą subkulturą się utożsamiają. Słownictwo swoiste zaś to te neologizmy, które są ściśle związane z typem aktywności właściwej każdej subkulturze. Będą to na przykład wyrazy określające wykonywanie graffiti przynależnego do subkultury hip hopu: tagi, bomby, wrzuty, grafy, malunki, piece, masterpiece, throw-up\'y \'rysunki na ścianach\', wrzucanie ścian, bombowanie, tagowanie \'malowanie na murach\' albo określenia związane z tworzeniem muzyki i tekstów: skreczować, czyli drapać płyty, ścierać winylki, rymować, fristajlować (improwizować), kleić słowa, tworzyć rymy na lajfa (tzn. na żywo), zapinać do majka (mówić, śpiewać do mikrofonu).
Najbardziej charakterystyczną cechą socjolektu młodzieżowego, różniącą go od języka wspólnot zamkniętych, jest przewaga elementów ekspresywnych nad komunikatywnymi. Język służy nie tyle przekazywaniu informacji, ile emocjonalnej ocenie otaczającego świata z perspektywy człowieka młodego, skłonnego do zabawy i żartów. Świat widziany jest niejako w krzywym zwierciadle, a podstawowym środkiem służącym interpretacji rzeczywistości jest metafora i peryfraza. Postrzeganie repertuaru leksykalnego socjolektu jako zbioru metafor pozwala na rekonstrukcję językowej wizji świata zawartej w języku członków każdej subkultury i dotarcie do preferowanych przez nich wartości. Język jest zatem dla kultury grupowej ważny, ważniejszy niż ubiór czy sposób zachowania, ponieważ za pomocą specyficznych językowych konstrukcji i znaczeń manifestowane są postawy członków wspólnoty wobec wartości i norm zarówno uznawanych przez grupę, jak i przez nią odrzucanych. Do przykładów obrazujących buntownicze przełamywanie obowiązujących w świecie dorosłych konwencji, warto jeszcze dodać modę na osobliwą ortografię, w której cząstki wyrazowe zastępowane są cyframi: 3M SIĘ (trzym się), 4 You (for ju), SK8 (skejt), 3 STYLE (fristajl - improwizacja).
Można zatem przyjąć, że język w każdej subkulturze odgrywa istotną rolę, integruje członków wspólnoty, jest narzędziem do interpretacji rzeczywistości i warunkuje funkcjonowanie kultury grupowej.3

BIBLIOGRAFIA:

1M. Jędrzejewski, Młodzież a subkultury, Wydawnictwo Akademiczne, Warszawa 1999

2.Z. Bokszański, A. Piotrowski, M. Ziółkowski, Socjologia języka,Wiedza powszechna , Warszawa 1977

3. E. Sapir, kultura, język, osobowość, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1978

4.M. Hopfinger, Kultura współczesna - audiowizualność, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1985

3.Z. Bokszański, A. Piotrowski, M. Ziółkowski, Socjologia języka,Warszawa 1977, s. 58

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
10 sposobów na pozbycie się stresu
Poznaj proste sposoby na pozbycie się pajączków
Hay Louise L Kreacja jako sposób na życie Sztuka afirmacji(1)
kataklizm jako sposob na szczescie
Energooszczędne żarówki jako sposób na ratowanie klimatu
swiadoma kreacja jako sposob na zycie
Hay Louise L Kreacja jako sposób na życie Sztuka afirmacji(2)
Starozytne klucze radosci Zmien sposob myslenia i otworz sie na szczescie staklu
Kilka sposobów na efektywne uczenie się

więcej podobnych podstron