Kilka sposobów na efektywne uczenie się
Dziesiątki studentów ślęczy nad książkami całe noce, by przyswoić wiedzę potrzebną do zaliczenia egzaminu. Tylko, po co marnować czas snu, jeżeli można zapamiętywać szybko i efektywnie dzięki zasadom efektywnego uczenia się.


1. Inteligentne notatki

Czy znacie kogoś, kto nie musi niczego notować? Ja nie znam. Począwszy od małoletnich dzieci moich przyjaciół, przez zaprzyjaźnionych gimnazjalistów i licealistów, przez studentów, a skończywszy na mnie samej - wciąż coś trzeba zapisać. Ja odczuwam to szczególnie mocno - jak nie mam zapisane, to znaczy, że wcale tego nie ma. Bez notatki niczego nie pamiętam, spóźniam się na spotkania, zapominam gdzieś zadzwonić i zapłacić rachunki. Z tego powodu też zdarza mi się cztery razy w ciągu dnia być w sklepie - zawsze czegoś zapomnę.

Nie żartuję - żeby nie zwariować od ciągłego przypominania sobie, co jeszcze miałam zrobić, co rano muszę zapisać sobie plan na cały dzień. A czasem taki plan muszę zapisać np. na cały miesiąc. Wiecie, jak wyglądały moje biurko w pracy i stół w kuchni w domu? Tony karteczek i wielkich kartek z różnymi zapiskami, których po tygodniu nie umiem odszyfrować. Koszmar!

Postanowiłam jakoś temu zaradzić. Doskonałym rozwiązaniem okazały się dla mnie mind - mapy, po polsku nazywane też mapami myśli. Mind - mapa to specjalny rodzaj notatki wykorzystujący naturalne skłonności umysłu. Dotychczas uważano, że człowiek myśli, tak, jak mówi, słowo po słowie. Tak też pisano książki, przygotowywano notatki. Jednak od mniej więcej 30 lat wiadomo, że nasz umysł pracuje inaczej. Nie możemy zapisać jednocześnie więcej niż jednego słowa. Ze słów budujemy kolejne zdania. Tak też mówimy. Myślimy jednak kompletnie inaczej - trójwymiarowo, obrazami, luźnymi skojarzeniami, przeskakujemy z tematu na temat. Jednocześnie możemy przywoływać różne informacje i wiązać je ze sobą. Pewnie wielokrotnie zdarzyło się wam, że jakiś fragment piosenki przypominał nagle związane z tym utworem chwile, ludzi, otoczenie, czasem nawet zapachy i kolory. Wszystko dzięki kilku dźwiękom. To właśnie zasługa naszego mózgu. Tak samo informacje, które przyswajamy w postaci tekstu, mózg musi przetworzyć, umieścić i zobaczyć wśród zdobytych dotychczas wiadomości. Dlatego "normalne" notowanie wcale nam nie ułatwia, nie przyspiesza, ani nie organizuje pracy.

Do zrobienia mind - mapy potrzebna jest czysta kartka A-4 albo większa. Kładziemy ją przed sobą w poprzek i zaczynamy ... od środka.

W centralnym punkcie umieszczamy symbol, najważniejsze słowo - to temat naszej notatki. Rysunek mówi często więcej niż tysiąc słów, zachęca mózg do twórczego myślenia. Potem, jak pająk tkający pajęczynę, oddalamy się od centrum i wokół środka notujemy kolejne, już coraz bardziej szczegółowe rzeczy. Rysujemy linie, nad nimi umieszczamy kolorowe słowa lub rysunki. Odgałęzienia (linie od symbolu centralnego) i rysunki powinny znajdować się na całej powierzchni kartki. Pomaga to zaktywizować obie półkule mózgu, przyciąga wzrok i wspomaga zapamiętywanie.

I już. Gotowe. Jeden rzut oka na taką notatkę wystarczy, żeby wyłowić z niej najważniejsze wiadomości. Wiadomo - temat w środku, a im bliżej krańców kartki, tym więcej szczegółów i dodatkowych informacji. Mind - mapa zaoszczędza nam mnóstwa czasu i papieru.

Na jednej stronie A-4 mieszczą się informacje z całego wykładu. I nie jest problemem zapisanie ich podczas zajęć, kiedy są podawane dość szybko - stosujemy przecież skróty, symbole i skojarzenia, nie piszemy zdań czy pełnych fraz. To znacznie upraszcza. W zwykłej notatce większość (czasem nawet 90%) stanowią wyrazy.

W tworzeniu mapy myśli Wykorzystujemy rysunki, symbole, kolory i liczby. No i oczywiście słowa. Ale tylko te najważniejsze, kluczowe. Mind - mapa bardziej przypomina właśnie kolorową mapkę niż notatkę, jaką znamy ze szkoły, co ułatwia sprawę. Robiąc mind - mapę pomagamy naszemu umysłowi w tej ciężkiej pracy, którą musi wykonać, żeby coś zapamiętać.

Dziesiątki studentów ślęczy nad książkami całe noce, by przyswoić wiedzę potrzebną do zaliczenia egzaminu. Tylko, po co marnować czas snu, jeżeli można zapamiętywać szybko i efektywnie dzięki zasadom efektywnego uczenia się.


4. Style uczenia się

Żeby cokolwiek robić efektywnie, w tym również uczyć się, należy poznać swoje mocne i słabe strony. Te mocne należy częściej dopuszczać do głosu, a nad słabymi pracować, żeby nie być jednostronnym. Zanim spróbujesz zdiagnozować własne uzdolnienia, powinieneś wiedzieć, że każdy z nas reprezentuje określony styl uczenia się, co oznacza, że różnie odbieramy sytuacje i informacje, a także w różny sposób je wykorzystujemy. Jedni z nas lubią słuchać, inni wolą rozmyślać, a są tacy, dla których liczy się tylko praktyka, a teorię mają za nic. Biorąc pod uwagę sposób w jaki odbieramy informacje, można wyodrębnić dwa podstawowe style uczenia się.

Charakterystyka stylów uczenia się ze względu na sposób odbierania informacji:

Jedni wolą zdobywać wiedzę poprzez doświadczenie. Preferują rozwiązywanie problemów metodą uczestnictwa w realnych zdarzeniach, chcą mieć wpływ na ich przebieg. Często też posługują się intuicją i odpowiadają im sytuacje i problemy nie do końca wyjaśnione.
Inni z kolei preferują abstrakcyjne przemyślenia. Uwielbiają wręcz zastanawiać się nad istotą problemów i sytuacji, z którymi mają do czynienia. Analizują, rozważają i tworzą teorie, aby zrozumieć swoje doświadczenia. Charakteryzuje ich naukowe podejście do zagadnienia, a najbardziej odpowiadają im sytuacje określone i jednoznaczne.

Charakterystyka stylów uczenia się, ze względu na sposób przetwarzania i wykorzystywania informacji:

Jedni wolą wykorzystać informacje poprzez czynne eksperymentowanie. Nie lubią zastanawiać się, zwlekać, tylko od razu zabierają się do rzeczy. Natychmiast poszukują praktycznych dróg, by wykorzystać to, czego się nauczyli. Są energiczni, nie boja się ryzykować. Liczą się dla nich efekty praktyczne.
Inni zaś, przetwarzający zdobyte informacje drogą refleksji przedkładają obserwacje nad działanie. Starają się odbierać sytuacje z różnych punktów widzenia, aby w ten sposób uzyskać wiele interpretacji tego, co widzą, lub słyszą. Cechuje ich cierpliwość i rzeczowość w wydawaniu decyzji.
Należy przy tym zaznaczyć, ze żaden z tych stylów nie jest lepszy od innych. Dokonajmy więc krótkiej charakterystyki osób, który odpowiada dany styl. Ludzi wykorzystujących pierwszy styl uczenia się można scharakteryzować następująco:
są mistrzami w ocenianiu zjawisk z różnych punktów widzenia,
uczestniczą w wydarzeniach jako obserwatorzy i bardzo rzadko biorą w nich udział
ich mocną stroną są wciąż nowe pomysły
ufają swojej wyobraźni i myśleniu
interesują się ludźmi i cieszą się ich zaufaniem
ich ulubione pytania to: dlaczego? Jak uzyskać więcej informacji?
Z reguły do ludzi optujących za drugim stylem odnosi się następująca charakterystyka:
bardziej interesują się abstrakcyjnymi ideami niż ludźmi
starają się zdobyć jak najwięcej teoretycznych wiadomości, aby następnie połączyć je w logiczne całości
większą rolę przywiązują do teorii, niż do praktyki
odpowiada im tradycyjna forma uczenia się (wykłady, lekcje, czytanie zadawanej na zajęcia lektury)
w tym, co robią są bardzo drobiazgowi
dużo czytają, dążąc do poznania świata na drodze doznań intelektualnych
ich ulubione pytania to: co? Jakie nowe idee poznam dzięki lekturze? Czego chcę się dowiedzieć z wykładu, czy lektury? Jak najlepiej połączyć informacje, idee, lektury?
Istnieją też ludzie, którym nie odpowiada żaden z powyższych opisów. Ich styl wyróżnia się tym, że:
wykazują zdolność w znajdowaniu praktycznych zastosowań dla idei i pomysłów
wybierają zawody, w których na co dzień mają do czynienia z bardziej techniczną stroną zagadnienia (inżynierowie) niż społeczną (lekarze, prawnicy)
lubią eksperymentować, konstruować, sprawdzać, jak coś działa
ich mocna strona jest bycie na "ty" z planami i rozkładami
żyją według zasady: "wcielaj wiedzę w życie"
uwielbiają rozwiązywanie problemów i podchodzą do tego bardzo praktycznie
ich ulubione pytania to: Jak? Jak to działa? Jak to można ulepszyć? Jak wykorzystać zdobytą wiedzę, żeby być bardziej pożytecznym?
Ludzi wolących czwarty styl charakteryzuje to, że:
cenią sobie wiedzę z "pierwszej ręki" - wykłady i lekcje nie są dla nich atrakcyjne
bardziej polegają na swoim zdrowym rozsądku niż na logicznych analizach
są energiczni, nie lubią siedzieć w miejscu, lubią podejmować ryzyko
bardzo łatwo adoptują się w nowych sytuacjach, szybko nawiązują kontakty z nowymi ludźmi
potrafią szybko wyciągnąć logiczne wnioski
swoim zdroworozsądkowym podejściem do życia starają się zarazić innych
ich ulubione pytania to: Co się stanie, gdy...? Jeśli te informacje są praktyczne, to jak jeszcze mogę je wykorzystać? Jak to zrobić najszybciej?
Mocne strony reprezentantów poszczególnych stylów uczenia się:

słuchanie
mówienie
burza mózgów
współdziałanie
wyobrażanie
zbieranie informacji

obserwowanie
analizowanie
klasyfikowanie
teoretyzowanie
organizowanie
rozmyślanie
sprawdzanie teorii

manipulowanie
majsterkowanie
ulepszanie
eksperymentowanie
praktyczne stosowanie
decydowanie
ustalanie celów

modyfikowanie
adaptowanie
podejmowanie ryzyka
współpracowanie
angażowanie się
aktywność
przewodzenie
Osoby reprezentujące poszczególne style uczenia się wykazują różne umiejętności w zakresie rozwiązywania problemów. I tak, uczący się według pierwszego stylu są diobrzy w identyfikowaniu problemów, według drugiego w określaniu możliwości rozwiązań, według trzeciego w znajdowaniu skutecznego rozwiązywania, a reprezentujący czwarty styl w kończeniu dzieła, czyli zastosowaniu wybranego rozwiązania. Bardzo skuteczne w rozwiązywaniu problemów są grupy składając się z przedstawicieli wszystkich stylów, a najlepiej wspomaga ich metoda burzy mózgów.

Należy pamiętać, że uczenie się powinno sprawiać przyjemność. Jeśli będzie ono dobrze zorganizowane, to doczekamy się wielu prezentów i niespodzianek w postaci nowej wiedzy, która posiądziemy zdumiewająco szybko i łatwo. Ważne jest też by pamiętać, że bez względu na styl który się reprezentuje, należy go uczynić efektywnym.