P R O J E K T Y C Z Y T E L N I K Ó W
Dział "Projekty Czytelników" zawiera opisy projektów nadesłanych do redakcji EP przez Czytelników. Redakcja nie bierze
odpowiedzialności za prawidłowe działanie opisywanych układów, gdyż nie testujemy ich laboratoryjnie, chociaż
sprawdzamy poprawność konstrukcji.
Prosimy o nadsyłanie własnych projektów z modelami (do zwrotu). Do artykułu należy dołączyć podpisane oświadczenie,
że artykuł jest własnym opracowaniem autora i nie był dotychczas nigdzie publikowany. Honorarium za publikację
w tym dziale wynosi 250,- zł (brutto) za 1 stronę w EP. Przysyłanych tekstów nie zwracamy. Redakcja zastrzega sobie
prawo do dokonywania skrótów.
Wyłącznik zmierzchowy
Opisane urządzenie
zostało opracowane wskutek
Projekt
zapotrzebowania na
stosunkowo prosty, mały
i pewnie działający układ 069
wyłącznika zmierzchowego.
Małe wymiary układu
pozwalają na zamontowanie
go w oprawach lamp
podświetlających numer
budynku. W handlu
pojawiły si� tego typu
lampy wymagające niestety
cz�stych napraw i regulacji.
Opis układu cie na wyprowadzeniu 2,
Schemat ideowy 6 układu U1) jest bliska war-
układu przedstawiono narys. tości napi�cia zasilającego
1. Elementem czułym na układ U1. Zapadający zmrok
światło jest fotorezystor RF, powoduje zmniejszenie war-
kt�ry pracując w układzie tości napi�cia U2,6. Gdy war-
dzielnika z opornikami R1 tośĘ ta zmaleje do 0,3Ucc,
Proponowany układ jest i R2, dostarcza do układu U1 w�wczas stan wysoki na wy-
kolejnym wyłącznikiem (wyprowadzenie 2, 6) napi�- jściu układu U1 (wyprowa-
zmierzchowym. Cechą wyr�ł- cie o wartości zalełnej od dzenie 3) spowoduje zadzia-
niającą go od innych to małe ilości światła padającego na łanie optotriaka U2, kt�ry
wymiary przy dobrych i sta- fotorezystor. Układ scalony wysteruje triak T, powodując
bilnych parametrach elekt- U1 (555) pełni rol� kompara- zapalenie oświetlenia.
rycznych. tora napi�cia z histerezą, kt�- Budzący si� dzie� wyłą-
Układ działa poprawnie od rą zwi�kszono rezystorem R4. czy oświetlenie, gdy ilośĘ
ponad p�ł roku, sterując W przedstawionym układzie światła podającego na fotore-
oświetleniem przed domem. napi�cia progowe wynoszą zystor podwyłszy wartośĘ na-
W czasie projektowania ukła- odpowiednio: 0,3Ucci 0,66Ucc pi�cia U2,6 do wartości
du przyj�to załołenie, łe wy- (Ucc=U8). Jeśli fotorezystor 0,66Ucc. Duły zakres histere-
łącznik zmierzchowy powi- jest mocno oświetlony, to zyzapobiega mruganiuświat-
nien byĘ prosty w konstrukcji wartośĘ napi�cia U2,6 (napi�- ła przy zapadaniu zmroku
i łatwy w uruchomieniu. Po-
nadto powinien załączaĘ bez-
Uruchomienie i regulacja
pośrednio napi�cie sieci oraz
Uwaga! Wszystkie elementy układu mogą znajdować się pod nie-
mieĘ małe gabaryty umołli-
bezpiecznym dla życia i zdrowia napięciem sieci energetycznej
wiające zamontowanie go np.
(~220V). Podłączanie, uruchamianie i regulacja powinny być doko-
w typowej natynkowej pusz-
nywane przez osobę o kwalifikacjach do pracy z elementami pod na-
cze elektrycznej.
pięciem niebezpiecznym.
Rys. 1.
Elektronika Praktyczna 11/99
101
P R O J E K T Y C Z Y T E L N I K Ó W
Montał umołliwiający oświetlenie fo-
WYKAZ ELEMENTÓW
Uwaga! Poniewał torezystora (Ć=10mm).
Rezystory
układ nie jest galwa- Poniewał układ sterował
nicznie oddzielony od obciąłeniem o mocy 60W, nie R1: 200k&! (wieloobrotowy)
napi�cia sieci energe- zastosowano radiatora chło- typ 89P (katalog ELFA)
tycznej, montał powi- dzącego triak. Jeśli jednak b�- R2: 47k&!/0,25W
nien byĘ staranny dziemy chcieli sterowaĘ ob- R3: 120k&!/0,25W
i dokładny, gdył tyl- ciąłeniem o wi�kszej mocy
R4: 27k&!/0,25W
ko wtedy mamy gwa- konieczne b�dzie zastosowa-
R5: 1k&!/0,25W
rancj� prawidłowego nie radiatora, kt�rego wiel-
R6: 820&!/1W
działania układu kośĘ naleły dobraĘ doświad-
R7, R8: 240&!/0,25W
i bezpiecznego jego czalnie.
Kondensatory
ułytkowania. Układ wykonany ze
C1: 100�F/16V (220�F/16V)
Układ nalełyzmon- sprawdzonychelement�w wy-
C2: 22�F/16V
towaĘ na jednostronnej maga jedynie ustawienia re-
Rys. 2. płytce drukowanej, kt�- zystorem R1 progu zadziała- C3: 0,33�F/630V (400V)
rej mozaik� ściełek nia. Obracając ośką potencjo- Półprzewodniki
i nastawaniu dnia oraz elimi- przedstawia rys. 2. Jełeli urzą- metru R1 w prawo (wkr�ca- D1: BYP 401 400R
nuje wpływ t�tnie� napi�cia dzenie b�dzie pracowało nie) zwi�kszamy wartośĘ jego
D2: BZP 683 C9V1
zasilającego układ (w zaleł- w temperaturach ujemnych rezystancji powodując jedno-
D3: dowolna dioda
ności od stanu urządzenia (np. na zewnątrz budynku), cześnie, ił oświetlenie ran-
krzemowa
wahają si� one od 0,8V do kondensatory elektrolityczne kiem szybciej zgaśnie, a wie-
T: BT 136
1,5V). Elementy R3, C2 wpro- muszą byĘ odpowiedniej kate- czorem p��niej si� załączy.
U1: NE555
wadzają op��nienie reakcji gorii klimatycznej, czyli zakres Trzeba przy tym wykazaĘ tro-
U2: MOC 3081 (MOC 3041)
układu na zmian� oświetle- ichtemperatur pracy musi wy- ch� cierpliwości ze wzgl�du
Różne
nia fotorezystora, eliminując nosiĘ od -40oC do 85oC. na działanie układu op��nia-
RF: RP131
tym samym na przykład Montał nie sprawi trud- jącego (najlepiej pr�g działa-
chwilowe wyłączenia lamp ności. Naleły rozpocząĘ od nia ustawiaĘ bez wlutowane- B: oprawka lutowana na
płytce 20mm + bezpiecznik
pod wpływem oświetlenia wlutowania element�w nis- go kondensatora C2). Niemon-
topikowy 0,5 A
urządzenia przez przejełdła- kich (zwory, rezystory). Zwo- towanie pojemności C2 (R3 -
jący samoch�d. Dla wartości ra przy bezpieczniku i list- zwora) powoduje natychmias- L1, L2: listwa zaciskowa
lutowana na płytce UP
jak naschemacie,czasy op��- wach zaciskowych powinna tową reakcj� wyłącznika na
~220V
nienia przy załączaniu i wy- byĘ w odpowiedniej izolacji kałdą zmian� ilości światła
łączaniu wynoszą ok. 4 se- i właściwym przekroju (b�- padającego na niego, co r�w-
kund. Dioda D3 zmniejsza dzie nią płynąĘ prąd obciąłe- nieł mołe byĘ korzys-
zwłok�załączania urządzenia nia). Najlepiej wykonaĘ ją tne.
po nastaniu ciemności (moł- z odcinka przewodusieciowe- Docelowo naleły
na jej nie montowaĘ). Ze go (drut) o przekroju 1 mm2. umiejscowiĘ urządze-
wzgl�du na upływności kon- Układ naleły umieściĘ w obu- nie tak, by na fotore-
densatora C2 (elektrolityczny dowie spełniającej wymogi zystor nie padałoświa-
aluminiowy), naleły przyjąĘ, bezpiecze�stwa (izolującej od tło z lamp i latarni
łe R3<150k&!, C2<47�F. napi�cia sieci energetycznej), ulicznych oraz innych
Chcąc przekroczyĘ te wartoś- np. w hermetycznej puszce sztucznych �r�deł
ci, kondensator C2 powinien natynkowej. Jeśli wysokośĘ oświetlenia. Naleły
byĘ tantalowy. płytki z elementami jest zbyt r�wnieł zabezpieczyĘ
Zastosowany optotriak duła, to triak BT136 mołna urządzenie przed
(MOC3081 lub MOC3041) za- połołyĘ na optotriaku (U2). wpływem czynnik�w
łącza obciąłenie zawsze przy W urządzeniu modelowym atmosferycznych
zerowym kącie napi�cia sie- zastosowano obudow�(mniej- (szczeg�lnie wilgocią),
Rys. 3.
ciowego, co eliminuje ewen- szą od puszki elektrycznej), gdył skr�ci to znacz-
tualne zakł�cenia i rozszerza dost�pną w wielusklepach na nie jego ływotnośĘ
gam� mołliwych obciąłe� terenie całego kraju. W obu- i mołe byĘ niebezpieczne.
układu. dowie naleły wykonaĘ otw�r Zbigniew Smutek, Bydgoszcz
Elektronika Praktyczna11/99
ElektronikaPraktyczna 2/98
102