STRES ZAWODOWY
w
ŚRODOWISKU PRACY
S p i s t r e ś c i.
1. Wstęp ................................................................................................................... 2
2. Pojęcie stresu ....................................................................................................... 3
3. Sposoby myślenia, które mogą powodować stres ............................................... 5
4. Rodzaje stresu w pracy ........................................................................................ 7
5. Kategorie sytuacji stresowych w miejscu pracy ................................................. 8
6. Przyczyny stresu w miejscu pracy .................................................................... 10
7. Skutki stresu w miejscu pracy ........................................................................... 12
8. Sposób na stres w pracy .................................................................................... 13
9. Zarządzanie stresem w pracy ............................................................................ 14
10. Zakończenie....................................................................................................... 15
1
1. Wstęp
Stres nierozerwalnie związany jest z sytuacją w pracy i nie da się go ani uniknąć,
ani uciec od skutków jego oddziaływania. W równym stopniu dotyka dyrektorów,
menadżerów i szeregowych pracowników. Nie istnieje takie stanowisko, którego
wymagania nie stawiają przed nami sytuacji trudnych. Sedno w tym, aby sytuacje te
nie dominowały i nie determinowały przebiegu naszych działań. Wiąże się to
oczywiście z wieloma czynnikami, począwszy od świadomego i właściwego wyboru
rodzaju pracy, stopnia przydzielonego zakresu odpowiedzialności i obszaru
decyzyjności, poprzez umiejętność zarządzania zadaniami, na kierowaniu samym sobą
kończąc.
Ostatnie dziesięciolecie przyniosło potrzebę głębszego zrozumienia czynników
wywołujących stres zawodowy. Wzrasta liczba ludzi narzekających, iż stres, jakiego
doświadczają w miejscu pracy powoduje u nich wiele niekorzystnych zmian, w tym
umysłowych.
Umiejętności radzenia sobie ze stresem, kontrolowania doznawanych emocji
i sprawnego funkcjonowania pomimo odczuwanych napięć są niezwykle cenne w
każdej pracy. Wystarczy przeanalizować ogłoszenia rekrutacyjne, by zauważyć,
że stanowią one jedno z najczęściej formułowanych przez pracodawcę oczekiwań,
niezależnie od tego, jakie stanowisko ma dana osoba zajmować i jaki będzie zakres jej
obowiązków.
2
2. Pojęcie stresu.
Pojęcie stresu wprowadził Hans Selye, genialny naukowiec, który poświęcił
50 lat życia badaniu tego zjawiska. Podkreślał on, że stres jest normalną reakcją
biologiczną każdego organizmu  normalnym, fizjologicznym zjawiskiem
związanym z procesami życia. Brak reakcji stresowej oznacza śmierć organizmu.
Wg Dr Hansa Selye oddziaływanie wielu bodz
ców odczuwamy jako przyjemne
(ekscytujące) albo jako nieprzyjemne, ale nie przekraczające pewnej granicy.
Zjawisko to nazywamy EUSTRESEM. Eustres jest potrzebny ponieważ
pobudzając nas wzmacnia nasze reakcje, podnosi próg naszej reaktywności,
umożliwia skuteczne działanie. Każdy z nas potrzebuje niezbędnego poziomu
stymulacji, by móc sprostać wyzwaniom i reagować odpowiednio do sytuacji
w jakiej się znajdujemy. Negatywny jest dopiero taki strumień bodz
ców, który
przekracza pewną granicę naszej indywidualnej wytrzymałości. Zjawisko to nosi
nazwę DYSTRESU.
Eustres i dystres wywołane przez czynniki związane z pracą nazywamy stresem
organizacyjnym.
Dr Selye twierdził, że każdy z nas urodził się z pewną energią ulokowaną w
banku adrenalinowym. Energię tą można wykorzystać w dowolny sposób. Jeżeli
złożymy pewne rezerwy w swoim  banku stresu , składając depozyty w postaci
snu, odpoczynku, odpowiedniego odżywiania się i uprawiania sportu i nie wydamy
ich zbyt szybko, to będziemy posiadali energię aby zmierzyć się z codziennością
życia.
Pierwotne znaczenie słowa stres wywodzi się z inżynierii. Przez analogię do
siły fizycznej termin ten odnosi się do zewnętrznego nacisku, który oddziałuje na
daną osobę, co z kolei wywołuje u niej napięcie. Do pewnego stopnia potrafimy
sobie radzić z tym naciskiem i przystosowywać się do sytuacji oraz powracać do
równowagi po zakończeniu stresującego okresu. W przypadku ludzi zdolności
przystosowawcze są uzależnione od cech osobowych, na przykład od tolerancji
jednostki na stres, oraz od właściwości otoczenia, takich jak dostępność wsparcia
społecznego.
3
 Jednak zarówno w potocznym języku, jak i w literaturze naukowej terminu
 stres używa się w odniesieniu do przyczyny stanu napięcia, do samego tego
stanu oraz do jego niekorzystnych skutków. Ponieważ badacze nie zgadzają się co
do tego, jak należy definiować stres, to nie istnieje również żadna uniwersalna
teoria stresu. A jednak większość badaczy stresu zgadza się co do tego, że można
wyróżnić trzy różne znaczenia terminu  stres :
1) stres jako bodziec
2) stres jako reakcja (napięcie związane z pracą)
3) stres jako proces pośredniczący pomiędzy stresorem (bodz
cem) a
reakcją.
W przypadku stresu zawodowego stresujące bodz
ce można przyporządkować do
czterech głównych kategorii. Są to treść pracy, warunki pracy, warunki zatrudnie-
nia i relacje społeczne w pracy. Najważniejsze stresory należące do każdej z tych
grup przedstawiam w tabeli poniżej.
Kategorie stresorów związanych z pracą zawodową.
Kategoria Przykładowe stresory
Treść pracy Przeciążenie / niedociążenie pracą
Złożona praca
Monotonna praca
Zbyt duża odpowiedzialność
Niebezpieczna praca
Sprzeczne / niejednoznaczne wymagania
Warunki pracy Toksyczne substancje
Pozycja w której wykonuje się prace
Praca wymagająca dużego wysiłku fiz.
Brak środków ochronnych
Brak higieny
4
Warunki zatrudnienia Praca zmianowa
Niska płaca
Niewielkie szanse na rozwój kariery
Brak stałej umowy o pracę
Niepewność zatrudnienia
Relacje społeczne w pracy Złe przywództwo
Małe wsparcie społeczne
Niewielki udział w podejmowaniu
decyzji
Ograniczenie swobód
Dyskryminacja
Stres zawodowy jako reakcja składa się z trzech faz:
1) reakcji alarmowej czyli mobilizacji organizmu poprzez zmiany fizjologiczne i
hormonalne
2) fazy odporności czyli optymalnego przystosowania uzyskanego dzięki
zaktywizowaniu odpowiednich systemów
3) fazy wyczerpania czyli wyczerpania zasobów energii adaptacyjnej.
Natomiast stres jako proces pośredniczący koncentruje się na procesach poznawczych
i motywacyjnych, które pośredniczą pomiędzy stresującym bodz
cem, a reakcją czyli
odpowiedzią na ten bodziec. Reakcje stresowe stanowią wynik interakcji między
osobą i otoczeniem.
Obecnie coraz powszechniej przyjmowane jest relacyjne podejście do stresu.
Zgodnie z tym podejściem stres definiuje się jako sytuację, w której wymagania
zewnętrzne są spostrzegane przez człowieka jako niezgodne z jego możliwościami i
potrzebami. Stres w pracy jest powodowany rozbieżnością pomiędzy wymaganiami
środowiska pracy, a możliwościami i potrzebami pracownika.
5
3. Sposoby myślenia, które mogą powodować stres.
Sposób w jaki myślimy o zdarzeniach i naszym osobistym postrzeganiu ich,
wpływa na nasze reakcje. Każdy z nas postrzega zdarzenia na swój własny,
szczególny sposób, kształtowany przez naszą osobowość, nasze potrzeby i
motywy, naszą emocjonalną historię oraz to wszystko co nas ukształtowało.
Często widzimy to co chcemy zobaczyć, filtrując to, co nas nie interesuje albo
martwi i koncentrując się na tym, co może spełnić nasze potrzeby i pragnienia,
albo wzmocnić nasze spojrzenie na świat. Ten proces filtrowania, tak szybki i
nieświadomy, że nawet nie zdajemy sobie sprawy z jego przebiegu, umożliwia
nam zrozumienie ogromnej liczby informacji, które bombardują nasze zmysły.
Na przykład każdy z grupy ludzi, która po raz pierwszy przyszła do pracy,
zauważy coś innego. Ktoś zwróci uwagę na sprawy zdrowia i bezpieczeństwa,
takie jak zabezpieczenia przeciwpożarowe czy ustawienie mebli czy wyposażenia,
natomiast nie zainteresuje się kolorami ścian. Ktoś inny zaś zareaguje natychmiast
na wystrój i atmosferę miejsca pracy, a jeszcze ktoś inny skupi się na tym, czy
stosowane są najnowsze technologie. To są naturalne, pomocne reakcje.
Jednak możemy widzieć i interpretować zdarzenia w pokręcony i wypaczony
sposób, gdy nie licząc się z rzeczywistością, próbujemy wtłoczyć wszystko w
wyznaczone przez siebie pokrzywione ramy. Może tak być, że gdy odczuwamy
presję, w każdej sytuacji przyjmujemy negatywny punkt widzenia albo widzimy
sprawy w niewłaściwych proporcjach. Możemy wyolbrzymiać sytuację lub stać się
ciężkim do zniesienia zarówno dla siebie, jak i dla innych.
Możemy poczynić złe założenia dotyczące zdarzeń i ludzi lub przyjmować
wszystko zbyt osobiście lub zbyt emocjonalnie
Szklanka do połowy pusta
Stary komunał, że optymista widzi szklankę do połowy pełną, a pesymista do
połowy pustą, jest niezwykle trafny w przypadku zarządzania stresem.
Optymista wie, że szklanka do połowy pełna może być powodem radości i może
wierzyć, że można ją ponownie napełnić w ten sam sposób.
6
Natomiast pesymista martwi się tym, że szklanka jest w połowie pusta i tym, co
się stanie, gdy będzie cała pusta. Ci z nas, którzy stale koncentrują się na
negatywnych aspektach sytuacji, są bardziej skłonni do przykrych doznań pod
wpływem presji niż ci, którzy są zdolni do dostrzegania zarówno negatywnych,
jak i pozytywnych stron. To nie oznacza, że powinniśmy stać się nierealistycznie
naiwni lub ślepo optymistyczni, ale jeśli nasza automatyczna reakcja na zdarzenie
jest negatywna, być może powinniśmy zmodyfikować swój sposób myślenia.
Zachwianie proporcji
Spoglądanie na sprawy bez odpowiedniej perspektywy może przyczynić się do
poczucia zestresowania. Dzieje się tak, gdy uważamy sprawy za gorsze niż są w
rzeczywistości, albo przeciwnie  nie doceniamy lub oddalamy rzeczywisty
problem. Innym sposobem traktowania rzeczy bez właściwych proporcji jest
postrzeganie ich wyłącznie w czarno-białych kolorach. To prowadzi do robienia
wypaczonych generalicji na temat tego, jak okropnie mają się różne sprawy 
podstawą do takiego spojrzenia staje się ocena jednego zdarzenia lub komentarza.
Z powodu jednej pomyłki możemy potraktować siebie jako całkowicie
przegranego.
Osobista wina
Pojawia się wtedy, gdy obwiniamy siebie za wszystko, co poszło niedobrze.
Bierzemy odpowiedzialność nawet za takie sytuacje, których nie spowodowaliśmy.
Przeciwnym krańcem tego rodzaju zniekształconego myślenia jest obwinianie
innych ludzi i ucieczka przed przyjęciem jakiejkolwiek odpowiedzialności
osobistej.
Zakładanie najgorszego.
Wywołujemy w sobie stres, przechodząc nagle do konkluzji na temat sytuacji
lub zachowań ludzi, co zwykle jest emocjonalną reakcją  bez liczenia się ze
skutkami.
7
Zbyt surowy dla siebie.
Innym powszechnym z
ródłem stresu jest pewien rodzaj irracjonalnego
myślenia, że od siebie i innych trzeba wymagać zachowań zgodnych z
nierealistycznymi standardami. Można mieś idee fix na temat tego, jak powinien
wyglądać świat i jak powinni zachowywać się ludzie. Można wyznaczyć sobie
bardzo sztywne standardy i wciąż się stresować i złościć, gdy zachowanie nie jest z
nimi zgodne. Sami poddajemy się nadmiernej presji, gdy trzymamy się kurczowo
przekonań o tym, co  powinno się zdarzyć albo co  musimy czy  powinniśmy
zrobić lub kim  musimy lub  powinniśmy być. Często nakładamy na siebie
obowiązek. Używając słowa  należy , gdy w rzeczywistości nie ma prawnej czy
moralnej konieczności zachowywania się w określony sposób. To tylko idea, być
może narzucona w dzieciństwie, przez jakiś autorytet, która dłużej już nie jest
pomocna ani ważna  jeśli kiedykolwiek taka była.
4. Rodzaje stresu w pracy
W pracy można doświadczyć dwóch rodzajów stresu:
1) stresu chronicznego
2) stresu traumatycznego.
Pierwszy rodzaj stresu wywołany jest codziennymi lub często powtarzającymi
się trudnościami, kłopotami dolegliwościami, których w pracy jest zwykle bardzo
dużo i które wywołują stan napięcia w organizmie nie powodujący po jednorazowym
wystąpieniu, wyraz
nych negatywnych skutków zdrowotnych.
Drugi rodzaj stresu wywołany jest zdarzeniami traumatycznymi. Zdarzenie
traumatyczne jest nagle pojawiającą się sytuacją wywołującą przerażenie i poczucie
paniki wśród osób uczestniczących w tej sytuacji. Czasami już po jednorazowym
doświadczeniu takiego zdarzenia występują u uczestników głębokie zaburzenia
psychiczne i zakłócenia w codziennym zachowaniu. Do zdarzeń traumatycznych
można zaliczyć takie sytuacje, jak katastrofy spowodowane przez siły natury lub
człowieka oraz różne sytuacje związane z przemocą, jaką ludzie stosują wobec siebie.
8
Zdarzeń traumatycznych ludzie doznają nie tylko w życiu prywatnym, ale
również w zawodowym. Miejsce pracy należy do środowiska, w którym występuje
zwiększone ryzyko zajścia zdarzenia traumatycznego. Są zawody, w których narażenie
na zdarzenie traumatyczne jest wpisane w rolę zawodową. Dotyczy to, np. zawodu
policjanta, strażaka pracowników pogotowia ratunkowego oraz członków innych
zespołów ratowniczych. Potoczna wiedza o pracy w tych zawodach zawiera
wystarczająco wiele przykładów sytuacji, w których dochodzi do zagrożenia życia lub
zdrowia pracowników. Są również przedsiębiorstwa, w których z powodu wysokiego
prawdopodobieństwa wystąpienia katastrofy z dużą liczbą ofiar, np. w przemyśle
chemicznym, w zakładach produkujących materiały wybuchowe itp., można
oczekiwać dużej liczby osób doświadczających traumy.
Ponadto w miejscu pracy, mogą sporadycznie, w sposób losowy, występować takie
zdarzenia traumatyczne, jak napady rabunkowe ze śmiertelnymi ofiarami (banki),
samobójstwa, czyny szaleńców, itp. Takie zdarzenia, choć występujące stosunkowo
rzadko, mogą oddziaływać traumatycznie na duże grupy pracowników.
Kierownicy, lekarze służby medycyny pracy, inspektorzy bhp powinni być
przygotowani do racjonalnego działania w warunkach zdarzenia traumatycznego i
przygotować swoją firmę do skutecznego radzenia sobie z takimi zdarzeniami oraz
zapobiegania rozwojowi u pracowników zaburzeń, które mogą mieć miejsce po stresie
traumatycznym.
Zdarzenia traumatyczne nie należą do rzadkich zjawisk. Są grupy zawodowe, w
których częstość narażenia może być wyższa. W badaniach polskich strażaków
stwierdzono, że 86% funkcjonariuszy przeżyło zdarzenie traumatyczne przynajmniej
jeden raz w ciągu swojej służby.
5. Kategorie sytuacji stresowych w miejscu pracy
Przez lata stres łączono z charakterem wykonywanego zajęcia, wymieniając przy
tym zawody dziennikarza, operatora kontrolnej wieży lotów, dróżnika. Dziś coraz
częściej mówi się o stresie psychospołecznym wynikającym z relacji międzyludzkich.
9
Stres w pracy jest zjawiskiem powszechnym. Psychologia pracy określa trzy kategorie
sytuacji stresowych.
Pierwsza to wyzwanie. Powstaje wtedy, gdy wymagania nieznacznie przerastają nasze
możliwości.
Kiedy natomiast wymagania przerastają nasze możliwości i istnieje niebezpieczeń-
stwo, że jeśli im nie sprostamy, to stracimy pracę rodzi się stan zagrożenia, który
należy do drugiej kategorii sytuacji stresowych w miejscu pracy.
Najgorsza jest sytuacja utraty, z którą mamy do czynienia, gdy pracownik zostaje
zwolniony lub drastycznie obniża mu się pensje.
Jeśli znajdziemy się w sytuacji wyzwania, pojawiają się emocje niepokoju i
niepewności. Wówczas naturalną tendencją w zachowaniu człowieka jest walka.
Sytuacja zagrożenia buduje natomiast emocje lęku. W przypadku utraty występuje
depresja, apatia, poczucie beznadziejności.
O ile wyzwanie mobilizuje, zachęca do zdobywania nowych umiejętności czy
sprawności to już zagrożenie i utrata są dla psychiki niebezpieczne, paraliżując
efektywność ludzkiego działania.
Kluczową sprawą jest to, jak my sami oceniamy sytuację. Na pewno nie wolno
pozwolić, by emocje doprowadziły nas do tzw. widzenia tunelowego, a więc
dostrzegania tylko tego, co wywołuje stres. Wtedy bowiem tracimy szerszą
perspektywę i obiektywizm.
Warunki na naszym rynku pracy bardzo często umiejscawiają pracowników
na pograniczu sytuacji wyzwania i zagrożenia. To bardzo niekorzystny układ, gdyż
wywołuje on emocje agresji, która z kolei pogarsza w znacznym stopniu relacje
międzyludzkie w miejscu pracy. Wszystko co odbywa się poniżej sytuacji wyzwania,
dramatycznie obniża sprawność funkcjonowania ludzi, pogarsza stosunki
interpersonalne i upośledza organizację pracy.
W najlepszej sytuacji znajdują się osoby tzw. twarde, a więc takie, dla których
naturalne jest funkcjonowanie w stresie. Ludzi o takich predyspozycjach jest jednak
stosunkowo niewielu. Dla większości stres w pracy, na ogół wynikający właśnie ze
złych relacji międzyludzkich, jest poważnym obciążeniem. Z uwagi na wielką
różnorodność takich sytuacji, trudno o receptę na właściwe postępowanie.
10
Dodatkowym negatywnym czynnikiem jest zjawisko reagowania na zagrożenie
agresją, która rodzi podobne zachowanie u innych.
W pracy oprócz zagrożenia jej utratą, na czoło okoliczności wywołujących stres
wybija się niewłaściwy styl kierowania, nieumiejętnie stosowane techniki zarządzania.
Na poziomie stanowisk równorzędnych  przekraczanie barier organizacyjnych, gdy
ktoś wchodzi w obszar naszych kompetencji, nieproszony wykonuje za nas pracę, co
rodzi niepokój, czy nie chce tym samym zająć naszego miejsca. Często występuje też
tzw. konflikt roli, gdy mamy odmienne zdanie niż nasz przełożony i wiemy z całą
pewnością, że nie ma on racji.
Innym zjawiskiem o którym ostatnio dość głośno jest mobbing, czyli wywieranie
przez zwierzchnika presji na podwładnego, ponad obowiązujące przepisy. Ogromny
procent pracujących ludzi uświadamia też sobie z przerażeniem, że to co robią tak
naprawdę im nie odpowiada, że wybrali nieodpowiedni zawód.
6. Przyczyny stresu w miejscu pracy.
Choć każdy z nas reaguje w specyficzny dla siebie sposób na różne zdarzenia, to
jednak pewne czynniki można zidentyfikować jako najczęstsze powody stresu w
miejscu pracy. Rozróżniamy dwie kategorie przyczyn wywołujących stres w pracy.
1. Przyczyny wynikające z nieprawidłowości organizacji, kontroli i zarządzania.
Zaliczamy do nich m.in.
- zły przepływ informacji, nie przywiązywanie wagi do wczesnego,
prawidłowego rozwiązywania konfliktów w miejscu pracy
- nieinformowanie pracowników o celach, jakie stawia sobie kierujący
organizacją.
Sprzyja w związku z tym stresowi stagnacja, brak perspektyw rozwoju
zawodowego i niejasne ścieżki kariery zawodowej, niepewność co do
zatrudnienia i niskie, nieadekwatne do wykonywanej pracy wynagrodzenie.
2. Przyczyny tkwiące w samej pracy. Są to m.in.
- presja bycia niezawodnym, dyspozycyjnym, ale także wykonywanie
zadań poniżej umiejętności
11
- za duże obciążenie pracą lub odwrotnie nie przydzielanie zadań
- praca w systemie zmianowym, monotonia, długi czas pracy
- przemoc fizyczna w miejscu pracy
- mobbing i szykanowanie, molestowanie seksualne, dyskryminacja
- niewygodne stanowiska pracy pod względem ekonomicznym.
Rozróżnia się również szereg obszarów, które mogą stanowić z
ródło stresu na polu
zawodowym. Składają się na nie:
a/ czynniki związane z wykonywaną pracą, które wpływają na warunki pracy oraz
przeciążenie pracą  z
ródłem stresu może być brak odpowiednich narzędzi pracy,
złe warunki fizyczne miejsca, w jakim pracujemy, nadmiar obowiązków lub zbyt
trudne zadania.
b/ czynniki dotyczące roli w organizacji  stres mogą wywoływać niejednoznaczność
lub konflikt roli, brak jasności co do celów i oczekiwań wobec danego pracownika
oraz sytuacja, w której pracownik wykonuje coś, czego bardzo nie lubi albo nie
chce robić.
c/ czynniki odnoszące się do stosunków interpersonalnych  złe stosunki
interpersonalne mogą dotyczyć relacji z przełożonym, podwładnymi lub
współpracownikami. Charakteryzują się one brakiem zaufania, wzajemną niechęcią,
brakiem zainteresowania wspieraniem się oraz obojętnością na problemy
doświadczane przez współpracowników.
d/ czynniki wpływające na rozwój zawodowy  odnoszą się do niepewności pracy,
obawy o jej utratę oraz niezgodności statusu czyli zbyt wolnego lub zbyt szybkiego
awansu, który również może być z
ródłem stresu. Osoby, które awansowały boją się
iść do pracy, boją się, że sobie nie poradzą.
d/ czynniki wynikające ze struktury i klimatu organizacyjnego  samo  bycie w
organizacji stanowi zagrożenie dla wolności i autonomii jednostki, jak również
brak poczucia przynależności czy mało sprawny przepływ informacji są poważnymi
stresorami.
Ogólnie mówiąc możemy stwierdzić, że stres wywołują wszystkie sytuacje, w których:
- nie otrzymujemy tego, czego pragniemy, co jest dla nas ważne i
pożądane
12
- tracimy to, do czego się przywiązaliśmy, co jest dla nas cenne i
wartościowe
- otrzymujemy to, czego nie chcemy
- przywiązujemy się do tego, co nam nie służy, co nie jest dla nas dobre.
7. Skutki stresu w miejscu pracy
Stres sam w sobie nie jest chorobą, ale liczne choroby i dolegliwości są przez niego
powodowane. Istnieje też wiele sytuacji, które stres pogarsza. Niektóre zaburzenia są
bezpośrednim efektem reakcji na stres. Istnieje proste powiązanie między
fizjologicznymi zmianami w naszych ciałach, mającymi pomóc nam w radzeniu sobie
z niebezpieczeństwem, a rozwojem pewnych chorób i zaburzeń.
Każda zmiana odgrywa określoną rolę w krótkim przypływie energii, pozwalającej
na zmaganie się z niebezpieczeństwem. Gdy ono przeminie nasze ciała chcą powrócić
do poprzedniego stanu. Jednak, jeśli ich nie uspokoimy, owe zmiany trwają znacznie
dłużej i przestają być zdrowe. Gdy reakcje na stres są zbyt długie albo zbyt częste,
wówczas zmiany w organizmie, które za nimi idą, mogą stać się szkodliwe.
Do dolegliwości, traktowanych jako mające swoje z
ródło w stresie, należą alergie
(np. katar sienny), artretyzm czy choroby skóry (np. trądzik). Efektem stresu mogą też
być umysłowe lub emocjonalne zaburzenia. Może on powodować depresję i załamania
umysłowe, często jest też jednym z powodów alkoholizmu i powiązanych z nim
chorób.
Ekonomiści wyliczyli ile kosztują choroby spowodowane stresem. Komitet ds.
Zdrowia i Bezpieczeństwa obliczył, że w Wielkiej Brytanii około pół miliona
pracowników doświadcza chorób spowodowanych stresem związanym z pracą i że
z tego powodu każdego roku przepada około 6,5 mln dni roboczych.
Teraz, gdy spowodowane stresem choroby są traktowane tak samo jak inne
choroby lub urazy zawodowe, firmy mogą zostać uwikłane w kosztowne procesy
sądowe. Przedsiębiorstwa są postrzegane jako odpowiedzialne za fizyczny i umysłowy
stan swoich pracowników. Dlatego też są prawnie zobowiązane do zatroszczenia się o
to, aby personel nie był narażony na ryzyko związane ze stresem. Firmy mogą zostać
13
zmuszone do wypłat odszkodowań z tytułu zwolnień z pracy lub urazów pracowników
spowodowanych stresem.
W firmie, w której występuje znaczny stres możemy zaobserwować niskie
morale wśród pracowników, złą jakość wykonywanej pracy i niską produktywność,
wysokie lub rosnące wskaz
niki chorobowe i wypadkowe, czy wysoką lub rosnącą
liczbę skarg składanych przez klientów, a w konsekwencji utratę tych klientów na
rzecz konkurencji, rosnącą liczbę pracowników twierdzących, że są pod wpływem
stresu.
Gdy w pracy ludzie cierpią niepotrzebnie z powodu nadmiernej presji, często
doświadczają potrzeby odejścia i znalezienia sobie innego zajęcia. Znalezienie
następców może być procesem długim i kosztownym.
Gdy znajdujemy się pod wpływem stresu, bardziej jesteśmy narażeni na
popełnianie błędów lub na nieostrożne zachowanie. Jesteśmy bardziej podatni na
wypadki niż zazwyczaj. Jesteśmy zmęczeni, zaniepokojeni, roztargnieni. Nasze
skupienie i koncentracja są zakłócone.
Osobiste starcia oraz niechciane uczucia i emocje niszczą zdrowe relacje, na czym
cierpi praca wszystkich i dobre samopoczucie. Dobra wola jest podkopywana, a
motywacja do pracy zmniejsza się.
Stres wpływa na wszystkie obszary naszej działalności. Wpływa na nasze
zachowanie, myślenie i uczucia, powoduje fizyczne dolegliwości. Ogólnie wpływa na
naszą zdolność do pracy.
8. Sposób na stres w pracy
Każdy człowiek charakteryzuje się właściwą sobie tolerancją i podatnością na
stres. Każdy z nas ma do dyspozycji inny zasób możliwości radzenia sobie ze stresem.
Wielkość tych zasobów zależy od wielu czynników indywidualnych, do których
możemy zaliczyć:
- właściwości genetyczne, np. płeć, konstrukcja fizyczna, stan zdrowia
fizycznego
- właściwości nabyte, np. wiek, wykształcenie, umiejętności,
14
- właściwości dyspozycyjne, np. style radzenia sobie, preferencje
a także od czynników zewnętrznych, takich jak:
- poziom wsparcia, które jednostka otrzymuje w relacjach osobistych oraz
w relacjach w pracy
- poziom wymagań stawianych w pracy
- stopień postrzegania pracy jako interesującej oraz mającej sens.
Zasoby pracownika nie są stałe. Każdy się zmienia czy przechodzi czasowe trudności.
Zdarza się więc, że możliwości radzenia sobie ze stresem są mniejsze lub większe w
danym okresie.
Do innych metod radzenia sobie ze stresem możemy zaliczyć treningi relaksacyjne,
ćwiczenia fizyczne czy odpowiednią dietę.
9. Zarządzanie stresem w pracy
Każda organizacja, której zależy na zapewnieniu swoim pracownikom jak
najlepszej fizycznej i psychospołecznej kondycji, powinna posiadać procedury służące
zachowywaniu zdrowia i bezpieczeństwa pracy, a wśród nich także procedury służące
radzeniu sobie ze stresem zawodowym. Poziom odczuwania stresu przez pracowników
powinien być systematycznie monitorowany, a działania mające na celu
przeciwdziałania temu stresowi powinny uwzględniać zarówno cele organizacji, jak i
potrzeby pracowników.
Zarówno z punku widzenia zdrowia i samopoczucia pracowników, jak i
efektywności organizacji, która jest w dużej mierze od nich uzależniona, wskazane
byłoby takie zarządzanie stresem w pracy, aby miało ono charakter prewencyjny.
Powinno zatem polegać na zapobieganiu pojawienia się stresorów, czyli czynników
wywołujących stres, a nie na radzeniu sobie z już zaistniałym stresem, bądz

łagodzeniu jego negatywnych skutków. Taki rodzaj działań jest nazywany prewencją
pierwszego stopnia. Jej przykładem są działania organizacyjne, których celem jest
eliminacja potencjalnych stresorów zawodowych. Działania te polegają na:
- restrukturyzacji środowiska pracy
- ustanawianiu elastycznego czasu pracy
15
- dbałości o jasne definiowanie ról i wymagań zawodowych
- dostarczaniu informacji zwrotnych i innych działaniach zależnie od
specyfiki organizacji.
Coraz więcej organizacji próbuje ograniczyć negatywne skutki stresu.
Tworzone są tzw.  Programy zarządzania stresem . Najbardziej popularnym i
obiecującym podejściem do problematyki zarządzania stresem w organizacji jest
koncepcja prewencyjnego zarządzania stresem. Jest to filozofia organizacji i zbiór
zasad, które kształtują konkretne metody poświęcone promocji zdrowia jednostek i
organizacji w celu ich zabezpieczenia przed negatywnymi skutkami stresu.
Podstawowym warunkiem skutecznego programu zarządzania stresem jest trafne
rozpoznanie przyczyn stresu i jego konsekwencji. Zaproponowany model ma charakter
ogólny i dzięki temu może być przydatny dla wielu różnych firm. Zgodnie z tym
modelem, zarządzanie stresem powinno przebiegać w 5 etapach:
1 etap - inicjatywa
2 etap  ustanowienie struktury
3 etap  ocena stresu,
4 etap - wdrożenie programu zarządzania stresem
5 etap - ocena programu.
Przewiduje się, że programy budowane na podstawie modelu będą:
" wykorzystywały techniki partycypacji pracowników
" obejmowały techniki skierowane na modyfikację funkcjonowania jednostek oraz
struktur organizacyjnych
" obejmowały 3 poziomy prewencji:
I stopnia - przyczyny stresu,
II stopnia  spostrzegania stresu i wczesne objawy
III stopnia  skutki stresu.
Przeciwdziałanie stresowi w miejscu pracy jest wspólną odpowiedzialnością
pracodawców i pracowników. Żadna ze stron nie może pozostawiać tego do
załatwienia drugiej stronie. Obydwie musza współpracować na rzecz zapobiegania
takim problemom oraz rozwiązywania ich, gdy tylko się pojawiają.
16
Aby rozpoznawanie zagrożeń oraz zarządzanie ryzykiem związanym z nadmiernym
stresem było działaniem efektywnym, należy je ograniczyć tylko do sytuacji, w
których istnieje możliwość przewidzenia, że stres może się pojawić. Ponadto
podejmowane działania powinny być dostosowane do możliwości przedsiębiorstwa
oraz wszystkich okoliczności występujących w danej sytuacji.
10. Zakończenie
Stres związany z pracą stanowi poważny problem nie tylko dla dotkniętych nim
jednostek, ale także dla organizacji i całego społeczeństwa. Wyniki wielu badań
wskazują, że stres zawodowy jest zjawiskiem bardzo powszechnym.
Stres zawodowy stanowi poważny i nadal nasilający się problem w wielu krajach
uprzemysłowionych. Wydaje się, że w ciągu ostatnich kilkudziesięciu lat poziom
stresu związanego z pracą alarmująco wzrósł. Przejawia się to w rosnących
wskaz
nikach absencji i niezdolności do pracy spowodowanych stresem, a także
w coraz wyższych kosztach walki ze skutkami stresu.
Jednocześnie musimy sobie zdawać sprawę, że to czego tak nie lubimy, ten
wszędobylski, nieopuszczający nas stres jest jak narkotyk. Potrzebujemy go do życia,
potrafimy się od niego uzależnić i bez niego czujemy się jak ryba bez wody.
Największą sztuką jest więc znać granicę, kiedy nadmiar adrenaliny pomaga nam
działać, motywuje, pozwala na szybkie reakcje, a kiedy jest dla nas zabójczy.
Choć droga do zapanowania nad sytuacjami stresowymi może wydawać się długa,
warto podjąć ten wysiłek, gdyż w dłuższym czasie nasza efektywność pracy wzrośnie.
17
Bibliografia:
1/  Stres w pracy  Mary Hartley
2/  Stres w środowisku pracy - Gazeta IT nr 9 (39) z 19/10/2005r.
3/  Zarządzanie stresem w organizacji jako element promocji zdrowia  Gazeta IT nr 9(39) z 19/10/2005r.
4/  Przestroga dla pracodawców  stres w pracy  Jobmed Medyczny Serwis Kariery z 04/03/2003r.
5/  Stres  jak sobie z nim radzić  www.pk.edu.pl/kariery
6/  Stres traumatyczny związany z pracą  Bezpieczeństwo Pracy 11/2005
7/  Praca a stres  Bezpieczeństwo Pracy 10/2002
8/  Stres zawodowy a zdrowie pracowników  Psychologia pracy i organizacji
9/  Pokonać stres  Brockert Siegfried
10/  Praktyka kierowania  Dorithy M. Stewart ( Stres w pracy )
18